Bijlage 23 Autobusondernemers en -lijnen Noord-Frieslandnfls.md-kwadraat.nl/site/bijlagen/Bijlage...

Bijlage 23 autobusondernemers en –lijnen Noord-‐Friesland Pagina 1

Bijlage 23 Autobusondernemers en -lijnen Noord-Friesland In deze bijlage een overzicht van busondernemers en -lijnen voor zover ze aanvullend waren op of concurrerend met de NFLS en/of de NTM in Noord-Friesland. Ook zijn Noord-Friese busondernemers vermeld die later in grotere busbedrijven zijn opgegaan die de Noord-Friese treinen tramdiensten beconcurreerden. Tot slot een overzicht van buslijnen op basis van de dienstregeling van juni 1923. Samenstelling: Ewolt Wolters met ondersteuning van J.G. Eggink en Oege Kleijne. Toelichting: onder ‘werkdagen’ wordt verstaan maandag tot en met zaterdag. De schrijfwijze van de plaatsen is in het Nederlands. De spelling kan afwijken van de schrijfwijze bij NS en/of NTM voor wat betreft de namen van de stations, halten en stopplaatsen. De spelling van de plaatsnamen is gebaseerd op de schrijfwijze gehanteerd door de voormalige Topografische Dienst. Niet nader verklaarde afkortingen ATO – Algemeene Transport Onderneming, dochteronderneming van de Nederlandsche Spoorwegen (opgericht in 1927), exploiteerde in beperkte mate eigen buslijnen, maar werd later vooral ingezet om busondernemingen, buslijnen of -vergunningen in heel Nederland te verwerven. FRAM – Friese Autobus Maatschappij (1971), fusiebedrijf van alle grote Friese busbedrijven, later overgegaan in VEONN, eind jaren negentig overgenomen door Arriva. Strikt genomen vallen de FRAM en haar opvolgers buiten het bestek van dit boek.


Marktdagen in Noord-‐Friesland en (stad) Groningen Markten trokken in de eerste helft van de vorige eeuw veel kopers en handelaren. Op bepaalde marktdagen legden de NFLS, de NTM en de busondernemers extra diensten in om het grote aanbod aan reizigers en soms ook vee of handelswaar te vervoeren of ze versterkten hun treinen en trams met extra rijtuigen. In Noord-‐Friesland was men vooral gericht op de markten in Leeuwarden, Dokkum, Franeker en Groningen, afhankelijk van de plaats waar iemand woonde. Gedurende de periode dat de NFLS en de NTM actief waren, werden de volgende, belangrijke markten gehouden: Groningen: dinsdag; Leeuwarden: woensdag (‘lapkedag’, oftewel stoffenmarkt) en vrijdag (veemarkt); Sneek: dinsdag; Franeker: maandag en woensdag; Dokkum: woensdag. Aantal autobusdiensten 1926 (op basis van tellingen gemeenten): Leeuwarden: 102, waarvan 26 dagelijks, 72 op marktdagen en 4 niet op marktdagen. Dokkum: 9, waarvan 2 dagelijks, 9 op marktdagen. Holwerd: 1 dagelijks. Metslawier: 2 dagelijks. St. Jacobi Parochie: 1 dienst binnen de gemeente; dagelijks. Totaal Friesland: 248


Lijst van de vooroorlogse busondernemers, gerangschikt per ondernemer Deze lijst bevat autobusondernemers die actief waren in het gebied boven de lijn Harlingen – Leeuwarden – Buitenpost (met uitzondering van de Waddeneilanden).

Aartsma, S., Franeker (Tzum) Serie ondernemers. 1. M. v.d. Kooi, Tzum; draagt de marktdienst Franeker – Leeuwarden (sinds 1925) in 1927 over aan

Aartsma. 2. S. Aartsma, Wommels – Tzum. 3. R. Vellinga, Franeker. Riemer Vellinga, overlijdt januari 1930, 26 jaar oud, rijdt route Franeker –

Dronrijp – Marssum – Leeuwarden, op vrijdag, sinds juni 1926. 4. K. War, Franeker. Neemt de garage van Vellinga, Leeuwarderend 8 over, betrokken bij dodelijk

ongeval. 5. S. Aartsma, Franeker. Neemt de garage Leeuwarderend 8 over, ex-Vellinga/War. 6. Buwalda en Sijbrandij te Franeker, nemen in 1933 de dienst over van Aartsma. Niet duidelijk is of S. Aartsma, genoemd bij 2 dezelfde Aartsma is als die genoemd bij 5. 1927: overdracht aan Aartsma te Wommels van de dienst Franeker – Tzum – Welsrijp – Menaldum – Leeuwarden van Kooi, Tzum. Deze marktdienst reed sinds november 1925. S. Aartsma te Tzum rijdt dienst Tzum – Dronrijp – Menaldum – Marssum – Leeuwarden. Eerste rit van Tzum vervalt op maandag, in plaats daar van een dienst vanaf Welsrijp. 1928: dienstregeling: maandagochtend rondje Franeker – Welsrijp – Tzum – Franeker, maandagmiddagslag naar Leeuwarden. Woensdag en donderdag twee slagen Franeker – Leeuwarden, vrijdag: twee slagen van Franeker naar Leeuwarden en één slag Tzum – Leeuwarden; zaterdag één slag Franeker – Leeuwarden. 1930: aanvraag van Aartsma voor dinsdagse dienst Tzum – Welsrijp – Winsum – Hennaard – Itens – Rien – Scharnegoutum – Sneek. Vergunning verleend voor Tzum – Welsrijp – Winsum – Oosterlittens – Itens – Rien – Scharnegoutum – Sneek, alleen op dinsdag. Ook 1930: op maandag- en zaterdagmorgen een slag Franeker – Welsrijp, 's middags een slag Franeker – Tzum – Welsrijp – Baijum – Dronrijp – Menaldum – Marssum – Leeuwarden. Op dinsdag tot en met donderdag drie slagen Franeker – Leeuwarden, op vrijdag een vroege rit van Franeker naar Leeuwarden en twee slagen Franeker – Leeuwarden. Tussen 1930 en 1933 neemt Aartsma het garagebedrijf van Klaas War, voordien Riemer Vellinga, Leeuwarderend 8, Franeker over. 1933: GS keurden overdracht van Franeker – Leeuwarden en Franeker – Sneek aan E. Buwalda en A. Sijbrandij te Franeker goed.

Bantema, L., St. Jacobi Parochie L. Bantema te Oude Bildtzijl + Leij, R. v.d., Oude Leije L. Bantema en P. Beimers, Oude Bildtdijk (1931-1932) L. Bantema en D. de Vries, Oude Bildtdijk (1932-1932) Autobusonderneming Oude Bildtdijk L.R. Bantema en D.L. de Vries (1932-1936) L. Bantema te Oude Bildtdijk (1936-1939) L. Bantema te Oude Bildtzijl, Leij, R. v.d., Oude Leije Start autobusdienst 1925: L. Bantema te St. Jacobi Parochie; route: St. Jacobi Parochie – Oude Bildtdijk – Nieuwe Bildtdijk – Nieuwe Bildtzijl – Oude Bildtzijl – Oude Leije – Stiens – Leeuwarden. 1927: samenwerking/fusie met R. van der Leij te Oude Bildtdijk. Zelfde dienst, maar nu niet uit St. Jacobi Parochie maar vanuit Westhoek, via Finkum. Vermoedelijk dagelijkse dienst, uitgezonderd woensdags. In dat jaar beperking tot dienst Westhoek – Stiens. Daarna: startpunt Koudeweg in plaats van Westhoek. 1928: dienstregeling, ‘alle dagen’ (citaat vergunning – red.), drie slagen Koudeweg – Nieuwe Bildtdijk – Oude Bildtzijl – Oude Leije – Finkum – Stiens – Leeuwarden, vrijdags extra vroege slag. Nog in dat jaar beperkt tot Stiens (dus niet door naar Leeuwarden). R.J. van der Leij, autobusondernemer te Oude Leije, wordt failliet verklaard.


1929: beperking van de dienst van alle werkdagen tot alleen op dinsdag en vrijdag. 1930: uitbreiding tot dagelijkse dienst met uitzondering van Stiens – Leeuwarden. Later wordt die toegestaan onder voorwaarde dat onderweg tussen Stiens en Leeuwarden mogen geen passagiers worden opgenomen. Later dat jaar wordt die versoepeling weer ingetrokken door de Kroon. 1930 of 1931: nieuwe route: Westhoek – Oude Bildtdijk – Nieuwe Bildtdijk – Nieuwe Bildtzijl – Oude Bildtzijl – Attesweg – Langestraat – Beetgumermolen – Marssum – Leeuwarden. 1931: firmant Van der Leij treedt uit; nieuwe firmant: P. Beimers (Van der Leij gaat zelfstandig door!). 1932: handelsregister: nieuwe inschrijving ‘Autobusonderneming Bantema en Beimers’, St. Jacobi Parochie, vennoten L.R. Bantema en P.G. Beimers. Nog in datzelfde jaar: Bantema en Beimers ontbonden, nu een burgerlijke vennootschap: Autobusonderneming Oude Bildtdijk L.R. Bantema en D.L. de Vries. 1936: overdracht van de vergunning van L.R. Bantema en D.L. de Vries te St. Jacobi Parochie voor het traject Westhoek – Leeuwarden, aan L. Bantema te St. Jacobi Parochie. Gaat verder als Autobusonderneming L. Bantema (zonder medevennoten). 1938: Bantema fuseert met Kolk. 1939: Bantema en Kolk dragen hun diensten over aan Tolman, de LABO. L.R. Bantema treedt uit Autobusonderneming Oude Bildtdijk.


Plaatsbewijzen van de firma L. Bantema begin jaren dertig met verschillende vestigingsplaatsen, zoals Oudebildtdijk en St. Anna Parochie. Collectie: Roel den Haag. Beimers, P., Tzummarum Pieter B. Beimers, garagehouder (en rijwielhandelaar) te Tzummarum. Vraagt een vergunning aan in 1935 voor een autobusdienst over het traject Minnertsga – Harlingen. Deze wordt geweigerd.

Bergsma, S.A., Minnertsga, en H. Schat, Wier Start autobusdienst: 1923. S.A. Bergsma te Minnertsga en H. Schat te Wier bieden aan op vrijdagen van Minnertsga naar Leeuwarden te rijden; autobus 14-16 personen; geen nadere gegevens. Zie verder onder Schat te Wier.

Bierma, H., & Co, Holwerd 1920: start busbedrijf met vermoedelijk pendeldienst Holwerd station – Holwerd aanlegsteiger, boot naar Ameland. 1923: Bierma te Holwerd voert de volgende diensten uit; * Holwerd – Blija – Ferwerd – Marrum – Hallum – Leeuwarden; twee ritten heen; één terug; alleen op vrijdag; rijtijd: 1 uur en een kwartier. * Holwerd station – Holwerd aanlegsteiger Amelandse boot; dagelijkse dienst; geen nadere gegevens. * Holwerd – Stiens – Leeuwarden – Sneek, alleen op dinsdag en bij voldoende deelname; één slag. 1925: Bierma werkt samen met L. Sprietsma. 1926: Autodienst Dokkum – Leeuwarden via Holwerd op vrijdagen. Later dagelijkse dienst behalve zondags. H. Bierma is in dit jaar nog de enige ondernemer, vermeldt dus niet meer L. Sprietsma. Nu geen vier slagen Dokkum – Holwerd – Leeuwarden, maar nog drie. Nieuwe onderneming: Bierma en Co te Holwerd en Dokkum, route: Dokkum – Brantgum – Holwerd – Blija – Ferwerd – Marrum – Hallum – Stiens – Leeuwarden; dagelijks behalve zondags. Vermoedelijk in 1926 gestart met nieuwe diensten: * Holwerd – Brantgum – Dokkum; woensdag; tussen 1 juni en 15 augustus dagelijks in aansluiting op de boot; * Holwerd – Ferwerd – Stiens – Leeuwarden; tussen 1 juni en 15 augustus dagelijks in aansluiting op de boot. Samenwerking met Spriensma. Nieuwe bedrijfsnaam: Bierma en Spriensma, maar ook Bierma & Co. 1927: Bierma gaat samenwerken met F. Kimp te Leeuwarden voor het traject Leeuwarden – Holwerd. Vergunning voor F. Kimp & H. Bierma te Leeuwarden voor het traject Leeuwarden – Holwerd; vergunning voor H. Bierma & R. Sprietsma te Dokkum voor het traject Dokkum – Holwerd – Leeuwarden. 1928: vergunning beperkt tot Dokkum – Holwerd. Later dat jaar route Dokkum – Holwerd – Marrum – Hallumerhoek – Hallum – Leeuwarden. Tijdelijke opheffing van de dienst (niet rendabel). 1929: vervoerverbod Blija – Leeuwarden. Later dat jaar uitgebreid: verbod tot het na Holwerd nog meenemen van reizigers voor Leeuwarden. 1930: overdracht van de concessie voor Dokkum – Holwerd – Leeuwarden van H. Bierma en R. Sprietsma aan L. Sprietsma te Dokkum en G. Sprietsma te Leeuwarden. Dienst Holwerd (boot) – Leeuwarden om en om door LAB en Bierma gereden. 1931: L. en G. Sprietsma nemen de dienst Dokkum – Holwerd – Leeuwarden over van Bierma en Spriensma. Routewijziging: tussen Holwerd en Leeuwarden over de Hoogen Heerenweg en Finkum in plaats van over Hallum.


1932: gezamenlijke vergunning voor dienst op Leeuwarden – Holwerd van Kimp en Bierma komt op naam van LAB (Kimp) te Leeuwarden. 1940 (na bezetting): Sprietsma en Bierma verzorgen gezamenlijke dienst Leeuwarden – Holwerd. 1942: overname door NOF (waarschijnlijk alleen het aandeel van Bierma in de dienst en de exploitatie, het lijkt er op dat het aandeel van de LAB dan vooral een papieren kwestie is). 1951: ook aandeel van de LAB in Holwerd – Leeuwarden door de NOF overgenomen.

Boersma, D., Marrum In juli 1924 bestaat er al een dienst Westernijkerk – Hallumerhoek – Leeuwarden, alleen vrijdags. Geen nadere gegevens. Op 12 februari 1924 wordt aan Dirk Boersma te Marrum een provinciaal nummer (voorloper van het kenteken) uitgegeven.

Bosch, Gebr. F. en G. van de, Huizum Start in 1932 stadsdienst Leeuwarden, laatste stadsdiensten gestaakt in 1938. 1939: autobusdienst Leeuwarden – Leeuwarden vliegveld. Ook touringcaractiviteiten. In maart 1961 naar LAB en LABO.

Bosma, A., Lollum Albert Bosma, Lollum. Ook rijwielhandelaar in Lollum. In 1934 diensten naar Tolman en Zwaagstra. Bosma rijdt niet op zondag. Bosma werkt samen met Van Eck, Menaldum. Busdienst vermoedelijk al eerder dan 1927 op het traject Sneek – Bolsward – Hartwerd – Waaxens – Franeker – Leeuwarden. 1928: teruggebracht tot Franeker – Sneek. Vermoedelijk invoering dagelijkse dienst tussen Bolsward en Sneek. Bosma neemt vergunning van S. van Eck te Menaldum over voor de autobusdienst Franeker – Menaldum – Leeuwarden. 1929: uitbreiding dienst Franeker – Schalsum – Peins – Ried – Kloosterburen-Anjum – Slappeterp, uitgezonderd woensdagen. 1934: Bosma draagt de vergunning voor de lijn Franeker – Leeuwarden aan H. Tolman te Leeuwarden over en de diensten/vergunning Bolsward – Franeker en Hartwerd – Sneek (op dinsdag) aan Zwaagstra, Tjerkwerd.

Brinkman, R.A., Kollumerpomp 1923: vermoedelijke start busdienst Kollumerpomp – Leeuwarden, alleen op vrijdag, één slag. Ook dinsdagse rit naar Groningen via Zuidhorn. 1924-1926: start busdienst Munnekezijl – Dokkum (vermoedelijk alleen op marktdagen – woensdagen). 1928: beperking van de Groninger dienst tot Grijpskerk. 1929: Brinkman overlijdt.

Buwalda, E., en Sijbrandij, A., Franeker (later E. Buwalda) ‘Excelsior’, ‘Franeker Autobusdienst’ Opvolger van Aartsma, Franeker. Was rijwielhandelaar, 1933 autoverhuur, werd later taxi. Voorstraat, Harlingen (naast v.d. Pol). 1933: overname van de busdiensten (vergunning) van S. Aartsma (zie aldaar) voor Franeker – Leeuwarden en Franeker – Sneek. Route: Franeker – Tzum – Welsrijp – Baijum – Dronrijp – Menaldum – Marssum – Leeuwarden. 1935: Buwalda gaat alleen verder. 1936: dienst Franeker – Leeuwarden gaat naar H. Tolman te Leeuwarden (LABO). Einde autobusactiviteiten van Buwalda.

Dam, S., Kollumerpomp Gestart in 1923. Routes: * Kollumerpomp – Munnekezijl – Noord- en Zuidhorn – Groningen op dinsdag. * Kollumerpomp – Kollum – Oudwoude – Westergeest – Driesum – Wouterswoude – Murmerwoude – Dokkum, alleen op woensdag. * Leeuwarden via Quatrebras, alleen op vrijdag. Geen nadere gegevens. 1927: beperking dienst naar Groningen; alleen via Warfstermolen en Pieterzijl op dinsdag. Uitbreiding lijn naar Leeuwarden; start nu in Warfstermolen.


1928: staking van deze dienst Groningen – Grijpskerk. 1929: staking dienst Kollumerpomp – Grijpskerk.

Gebr. Van Dijk (vermoedelijk in Veenwouden) 1923: Gebr. Van Dijk, vermoedelijk te Veenwouden; route: Veenwouden – Zwaagwesteinde. (hk) 1)– Valom – Broeksterweg – Murmerwoude – Dokkum; vijf slagen op werkdagen; twee slagen op zondag; rijtijd: 30 minuten. 1) =vermoedelijk Zwaagwesteinde en hk zou kunnen staan voor hoofdkantoor, vestigingsplaats van deze ondernemers.

Dijkstra, Germ, BABO, St. Anna Parochie Bildtsche Autobus-onderneming (BABO), St. Anna Parochie, 1922-1938. Ook touringcar-activiteiten. 1922: start onregelmatige busdienst St. Anna Parochie – Koudeweg – Oude Bildtzijl – Oude Bildtdijk – Oude Leije – Vrouwbuurtstermolen – Stiens – Leeuwarden, alleen op vrijdagen. 1924: regelmatige dienst St. Anna Parochie – Leeuwarden (vermoedelijk dagelijks). 1926: werkdagen vier slagen op Leeuwarden; vrijdags zeven; zaterdags en zondags: drie; dinsdags naar Sneek, vanaf Stiens. 1927: St. Anna Parochie – Oude Bildtdijk – Oude Bildtzijl – Vrouwbuurtstermolen en St. Anna Parochie – Vrouwenparochie – Stiens – Leeuwarden. Rest van de diensten komt te vervallen. 1929: samenwerking met W. de Jong te St. Anna Parochie. Uitbreiding dienst met St. Anna Parochie – Berlikum – Ried – Dongjum – Franeker. 1930: De Jong en Dijkstra gaan ieder hun eigen weg. De maatschap wordt ontbonden. De dienst naar Franeker gaat naar De Jong en de dienst naar Leeuwarden naar Dijkstra. 1932: uitbreiding dienst Zwarte Haan – Leeuwarden tijdens zomermaanden. 1934: vervoerverbod tussen Stiens en Leeuwarden. 1936: vervoerverbod opgeheven. Uitbreiding dienst met St. Anna Parochie – St. Jacobi Parochie – Westhoek – Oude Bildtdijk met zijtak St. Jacobi Parochie – Mooie Paal. 1938: overdracht autobusbedrijf BABO aan H. Tolman te Leeuwarden (LABO).


Plaatsbewijzen van de BABO oftewel Kleine Germ of Germ Dijkstra uit de jaren dertig. Dijkstra was een van de bekendere ondernemers in het Noord-Friese, ook al omdat hij de regels vaak aan zijn laars lapte of de mazen in de wet opzocht. Collectie: Roel den Haag.

Dijkstra, K. en J., Munnekezijl, later Engwierum

Fotobijschrift: Een plaats voor een rijwiel rond 1930 van de Gebr. Dijkstra uit Munnekezijl. Collectie: Roel den Haag.


De gebroeders K. en J. Dijkstra uit Engwierum zochten de samenwerking met de NS en gaven een gecombineerd kaartje uit voor een bus- en treinreis. Dat er ook bijzondere plaatsnamen op sommige plaatsbewijzen voorkwamen, bewijst ‘Laatste Stuiver’, een buurtschap bij Buitenpost. Collectie: Roel den Haag. 1934: nemen vergunning en bussen over, diensten Engwierum – Groningen, Engwierum – Leeuwarden en Dokkumer Nieuwe Zijlen – Dokkum van Fennema te Engwierum. 1936: uitbreiding dienst op vrijdag met lokaal verkeer Munnekezijl – Warfstermolen – Kollumerpomp. Ook bekend onder de naam DAB (Dijkstra's Auto Bedrijf). Beperking dienst Engwierum – Warfstermolen – Burum – Buitenpost (vervoerbeperking reizigersopname op grote delen van traject). 1939: op eigen verzoek zijn de vergunningen voor de diensten Engwierum – Leeuwarden op vrijdag en Engwierum – Groningen op dinsdag ingetrokken. Handelsregister nieuwe inschrijving: D.A.B., Dijkstra's Auto Bedrijf, Engwierum, met K. en J. Dijkstra als vennoten. 1940: staking dagelijkse dienst Engwierum – Buitenpost; alleen nog groepsvervoer. Lijndiensten gaan na de bezetting in 1940 over naar Lauwersdiensten/ATO. 1951: onder de naam Dijkstra’s Auto Bedrijf actief met busdienst op vrijdagen van Zoutkamp via Lauwerzijl, Quatrebras, Munnekezijl, Warfstermolen, Halfweg, Burum en de Stuiver naar Buitenpost, NS-station. 1953 gestaakt wegens verliezen.


Een fabrieksfoto van een Chevroletbus van de Gebr. Dijkstra uit Engwierum. De carrosserie was gemaakt bij F. Renkema te Middelstum. Collectie: Jan Harmsen, Drachten.

Eck, S. van, Menaldum Smid te Menaldum. Ingaande 1 februari 1927: dienst Franeker – Leeuwarden over Menaldum. 17 maart 1927: Franeker – Dongjum – Ried – Peins – Menaldum – Marssum – Leeuwarden. 1928: zondags: van Franeker – Dongjum – Boer – Ried – Peins – Slappeterp – Menaldum – Marssum – Leeuwarden. Op 1 augustus 1928 busdiensten naar Bosma. Einde busactiviteiten Van Eck.

Elzinga en Weidenaar, Oosternijkerk/Moddergat Elzinga en Weidenaar, Oosternijkerk, 1e Nieuwe Autobusdienst, 1925, Paesens – Dokkum. Eerste vervoersactiviteiten met een luxe auto (meer taxidiensten) in 1922. Vader van Eelze Weidenaar had al een personenvervoerbedrijfje te Oosternijkerk. Met een koets verzorgde hij personenvervoer naar de markt in Dokkum op woensdag. Hij schafte in 1922 een Ford aan. Johannes Elzinga (herbergier) te Moddergat vervoerde met zijn koets naar stations vanuit Moddergat en Paesens en schafte in 1922 een bus aan. In 1925 fuseerden beide bedrijven. In de volksmond bijnaam ‘Gele bussen’. 1927: Paesens – Nes – Niawier – Dokkum – Birdaard – Zwartewegsend – Leeuwarden. 17 maart 1927: bedrijf gevestigd te Moddergat. 1928: verbod van de dienst tussen Dokkum en Leeuwarden. Wel toegestaan wordt de dienst over de route Dokkum via Birdaard en Wijns naar Leeuwarden. Vervoerverbod tussen Dokkum en Leeuwarden en tussen Birdaard en Leeuwarden (opnemen reizigers). Nu twee routes: * Paesens – Nes – Oosternijkerk – Niawier – Dokkum dagelijks, Paesens – Dokkum – Leeuwarden, bepaalde dagen. 1929: E. Weidenaar te Moddergat neemt het bedrijf over (gaat dus alleen verder). Zie aldaar.

Eijgelaar, F., te Leeuwarden Foppe Eijgelaar was kruidenier aan de Herman Costerstraat te Leeuwarden, maar tevens exploitant van de uitspanning 't Kalfje bij de Groote Wielen. De vergunning is waarschijnlijk bedoeld om zwemmers en schaatsers naar zijn uitspanning te brengen. 1936: doet aanvraag voor autobusvergunning Leeuwarden – zwembad Groote Wielen, gedurende het zomerseizoen uitsluitend op zonen feestdagen en gedurende het winterseizoen uitsluitend op dagen, waarop de ijssport wordt beoefend. Verzoek wordt afgewezen. 1939: de eigenaren van vier uitspanningen (F. Eijgelaar, Groote Wielen; Smit, Kleine Wielen; Van den Akker, Wielzicht en Bunt, Zwartewegsend) bieden zondags geregeld vervoer per touringcar naar de Groote- en Kleine Wielen en Zwartewegsend. Voor deze ritten is vergunning verleend, zondagmiddag tussen 14.00 en 18.00 uur, 6 augustus tot 10 september.

Fennema, T.P., te Engwierum Fennema, Taeke Paulus, te Engwierum. Stoombootondernemer, middenstander. Opgevolgd door zoon Herman. De vader van Taeke had al rond 1850 bargediensten van Engwierum over de Ee naar Leeuwarden.


Busdiensten: 1926 (of 1924): Taeke Fennema te Engwierum start busdienst. Route: * Engwierum – Warfstermolen – Grijpskerk – Groningen, alleen op dinsdag. * Engwierum – Ee – Oostrum – Dokkum, alleen op woensdag. * Engwierum – Kollum – Veenklooster – Leeuwarden, alleen op vrijdag. 1927: T. P. Fennema: busdienst Engwierum – Veenklooster – Leeuwarden en Dokkumer Nieuwe Zijlen – Dokkum. Dienst op Groningen: vervoerverbod tussen Grijpskerk en Groningen. 1928: wijziging route: Engwierum – Groningen via Kollumerpomp – Warfstermolen – Pieterzijl – Kommerzijl – Niezijl – Noordhorn en Zuidhorn, met vervoerverbod vanaf Noordhorn, eenmaal per week op dinsdag. Dienst Dokkumer Nieuwe Zijlen – Dokkum vervalt. 1930: Taeke Paulus Fennema overlijdt. 1932: terugkeer van de dienst Dokkumer Nieuwe Zijlen – Dokkum. 1933: vervoerverbod tussen Veenklooster – Leeuwarden. 1934: overdracht busbedrijf en -diensten aan K. en J. Dijkstra te Munnekezijl. Na de Tweede Wereldoorlog exploiteert Fennema vrachtwagens en verzorgt een bodedienst.

GADO, Groningen/Hoogezand Autobusdienst start in 1933 in Noord-Friesland: route: Paesens – Grijpskerk (overname dienst van de Gebroeders Iedema te Niawier). 1934: samenwerking met Weidenaar te Oosternijkerk en Holwerda te Anjum. Staking GADO-dienst Niawier – Paesens. Zelfde jaar: staking gehele dienst door concurrentie. Nieuw traject: Paesens – Nes – Oosternijkerk – Niawier – Metslawier – Ee – Engwierum – Kollumerpomp – Warfstermolen – Munnekezijl – Grijpskerk – Niezijl – Noordhorn – Zuidhorn – Groningen. 1938: GADO wordt overgenomen door NS. 1939: dienst Niawier – Metslawier – Ee – Engwierum – Warfstermolen – Munnekezijl over naar de KAB. Verder als NADO.

Grond, C., St. Anna Parochie 1925: C. Grond rijdt met zijn autobus uit St. Anna Parochie een wielrijder aan. Waarschijnlijk een ondernemer met een kortstondige autobusdienst. Geen verdere gegevens bekend.

Groot, J. de, Berlikum 1922: autoverhuurbedrijf en dienst met een twaalfpersoons bus Berlikum – Leeuwarden op vrijdag. Vermoedelijk tot 1926. Geen vergunningaanvraag bekend.

Hemkes, H., St. Jacobi Parochie 1924: start busdienst Zwarte Haan – Nieuwe Bildtdijk – Nieuwe Bildtzijl – Oude Bildtzijl – Finkum – Stiens – Jelsum – Leeuwarden, woensdags en vrijdags. 1927: inkorting dienst tot Zwarte Haan – Stiens. 1929: vergunning ingetrokken voor bovengenoemd traject.

Holwerda, H., Anjum, later W.H. Holwerda (1935 met Weidenaar) Holwerda, H., Anjum (Hendrik Wiegers Holwerda en zoon Wieger Hendriks), herbergier te Anjum, voerwagendienst (passagiers en goederen), later busondernemer en autoverhuurder. Verzorgde de aansluitende wagendienst tussen Metslawier, Anjum en Oostmahorn sinds opening NFLS in 1901. 1925: start autobusdienst Anjum – Oostmahorn en Anjum – Dokkum – via Lioessens, Morra en Metslawier. 1927: autobusdienst Oostmahorn – Dokkum met zijtak Ezumazijl – Anjum. 1927/1928: dienst Groningen – Pieterzijl – Dokkumer Nieuwe Zijlen – Oostmahorn, alleen in zomermaanden en met vervoerverbod in provincie Groningen. 1935: samenwerking/fusie met E. Weidenaar te Oosternijkerk en samenvoeging van de autobusdienst Anjum – Dokkum met de dienst Paesens – Dokkum – Leeuwarden. 1938: samenwerking/fusie met H. Sprietsma te Dokkum. Oprichting de Noord-Oost-Friesche Autobusonderneming N.V. (NOF). Hierin worden alle lijnen ondergebracht, inclusief Ternaard – Dokkum (deel van de diensten van Smidt, Wierum). Samenvoeging met de autobusdiensten van Van der Mei & Co, J. Jansen te Dokkum, S. Woudstra te Oudkerk en Weduwe Tienstra te Akkerwoude. Zie verder onder NOF.


Houwink, J., Kollum Houwink, Jelke, eigenaar hotel De Roskam te Kollum, per 1 juni 1922 autobusdienst naar Buitenpost aansluitend op de trein. Hendrik Houwink, sinds 20 april 1861 herbergier in De Roskam, had al in de 19e eeuw een omnibusdienst (viermaal daags) van Kollum naar het station in Buitenpost. Zijn zoon Jelke (1873 – 1936) volgde hem aan het einde van de 19e eeuw op als herbergier en als exploitant van de omnibus. 1926: verkoop van zowel busdienst als hotel aan P.E. Kruisinga. Zie onder Kruisinga.

Huizinga, J., of A., St. Anna Parochie (alleen aanvraag) Huizinga is in 1936 bakker te St. Anna Parochie. Doet vermoedelijk op verzoek van NS in dat jaar aanvraag voor autobusdienst op het traject Harlingen – Tzummarum – St. Jacobi Parochie – St. Anna Parochie – Stiens (later: Leeuwarden) in aansluiting op de trein naar Leeuwarden, na sluiting van de spoorlijn Tzummarum – Stiens per 15 mei 1936. Vergunning geweigerd.

Iedema, gebr. J. en P., Niawier (1923: Iedema en Buwalda, Niawier) ‘Eerste Autobusdienst’, Paesens J. Iedema te Niawier en P. Iedema te Paesens. Sedert 1921, route: * Paesens – Nijkerk – Niawier – Metslawier – Ee – Engwierum – Kollumerpomp – Grijpskerk – Groningen op woensdag (mogelijk wordt hier dinsdag (markt in Groningen) bedoeld en berust dit op een fout in de gemeentelijke administratie – red.); * Paesens – Niawier – Metslawier – Morra – Lioessens – Paesens – Nes – Nijkerk – Niawier – Dokkum op woensdag; * Paesens – Nes – Nijkerk – Metslawier – Niawier – Dokkum – Birdaard – Leeuwarden. Donderdags en vrijdags. 1923: samenwerking Gebr. Iedema met Buwalda, Niawier. Daarna: * Niawier – Dokkum – Ee – Dokkumer Nieuwe Zijlen – Kollumerpomp – Pieterzijl – Grijpskerk – Groningen; * Niawier – Metslawier – Ee – Dokkumer Nieuwe Zijlen – Kollumerpomp – Munnekezijl – Kommerzijl – Niezijl – Groningen. 1925: Buwalda stapt vermoedelijk uit de samenwerking. 1927: route: Paesens – Nes – Niawier – Dokkum – Birdaard – Zwartewegsend – Leeuwarden; 1928: route: Paesens – Nes – Niawier – Ee – Munnekezijl – Groningen (later met vervoerverbod tussen Grijpskerk en Groningen; vervolgens inkorting van de dienst tot Grijpskerk). Vervoerverbod van de dienst naar Leeuwarden tussen Dokkum en Leeuwarden. Iedema krijgt een vervoerverbod Paesens – Niawier (in die zin, dat het verboden is, in de richting van Paesens naar Grijpskerk te Paesens en verder reizigers voor vervoer niet verder dan Niawier op te nemen en in omgekeerde richting te Niawier en verder reizigers op te nemen). Nieuwe dienst: Paesens – Buitenpost. 1930: dienst Paesens – Dokkum gestaakt. 1933: overdracht lijnen/autobusdiensten aan de GADO te Hoogezand.

Iedema, S., Autodienst Wanswerd (S. Iedema te Wanswerd en R. Kalma te Leeuwarden) Sikke Iedema en zijn vrouw Fokeltje Smits nemen in 1899 een herberg, winkel en tapperij over van weduwe Straatsma te Wanswerd. 1925: start autobusdienst Wanswerd – Birdaard – Bartlehiem – Wijns – Leeuwarden. Later samenwerking met R. Kalma te Leeuwarden. 1937: Kalma en Iedema uit elkaar. Iedema gaat de handel in veevoer en aanverwante artikelen weer voor eigen rekening voeren, tevens motor-beurtdienst op Leeuwarden en autobus- en luxe autoverhuur. 1938: samenwerking met Tadema. 1942: overname door NOF, ook van de toeractiviteiten.

Jas, J. v.d., Brantgum 1923: J. van de Jas te Brantgum; route: Brantgum – Hantum – Ternaard – Holwerd – Blija – Ferwerd – Marrum – Hallum – Hijum – Finkum – Stiens – Leeuwarden.

Jansen, J., Westra Bzn, G., Dokkum Jansen, J, en G. Westra Bzn, Dokkum starten in 1924 een autobusdienst van Dokkum naar Leeuwarden via Murmerwoude – Akkerwoude – Rinsumageest – Oudkerk – Oenkerk – Giekerk en


Zwartewegsend. 1925: Kortstondige samenwerking met W. Spriensma. Jansen en Westra staken dienst; Westra gaat alleen verder. Op vrijdag ook een slag: Dokkum – Raard – Genum – Birdaard – Leeuwarden. Al in december 1925 staakt Westra zijn dienst. 1926: Jansen begint nu alleen een autobusdienst. Route: dagelijks Dokkum – Raard – Genum – Birdaard – Zwartewegsend – Leeuwarden; zondags ‘door de Wouden’ (vermoedelijk Murmerwoude – Veenwouden). 1927: zondags via Birdaard – Zwartewegsend. Dagelijkse dienst nu: Dokkum – Sijbrandahuis of via Bornwird – Birdaard – Oudkerk – Giekerk – Zwartewegsend – Leeuwarden. Jansen gaat samenwerken met J. Talsma (uit Raard). 1928: wijziging diensten in: Dokkum – Bornwerd – Lichtaard – Genum – Birdaard – Oudkerk – Zwartewegsend – Leeuwarden, zondags via Sijbrandahuis en Birdaard, woensdags mede via Raard – Hoogebrug – Janum – Reitsum. Samenwerking Jansen en Talsma ontbonden. Jansen gaat alleen verder. 1932: wijziging dienst: Dokkum – Leeuwarden over Reitsum, Genum, Birdaard en Oudkerk. Zondag over Sijbrandahuis naar Birdaard in plaats van over Reitsum. Vergunning voor: Dokkum – Leeuwarden (dagelijks over Lichtaard, zondag over Sijbrandahuis, vrijdag over Janum). 1939: Jansen sluit zich aan bij de NOF.

Jong, M.C. de, Murmerwoude Minne Cornelis de Jong (het bedrijf bestaat nog steeds als ‘Silver Coach’). Autobus- en touringcarbedrijf. Start autobusdienst in 1923 of eerder: Murmerwoude – Leeuwarden; alleen op vrijdag, twee ritten van Murmerwoude naar Leeuwarden; drie ritten terug. 1927 (of eerder): uitbreiding dienst met Rinsumageest – Westergeest – Oudwoude – Kollum – Groningen en Driesum – Wouterswoude – Akkerwoude – Molenend – Oenkerk – Zwartewegsend – Leeuwarden. Vervoerverbod tussen Grijpskerk en Groningen. 1928: uitbreiding dienst met Dokkum – Driesum – Oudwoude – Buitenpost en Dokkum – Driesum – Murmerwoude. Inkorting dienst naar Groningen tot Grijpskerk. 1929: dienst Rinsumageest – Grijpskerk opgeheven. 1930: overdracht van de dienst Dokkum – Buitenpost via Driesum aan A. Pebesma (Dokkum). Gewijzigde route: Wouterswoude – Driesum – Dantumawoude – Murmerwoude – Akkerwoude – Rinsumageest – Leeuwarden 1941: overname van route en vergunning door NOF.

Jong, W.G. de, Gebr., St. Anna Parochie Jong, W.G. de, Gebr., St. Anna Parochie; 13 december 1926: Autodienst ‘Speciaal’, extra diensten op vrijdag naar Leeuwarden. 1926: dienst St. Anna Parochie – Vrouwenparochie – Stiens – Leeuwarden. Bedrijf of activa overgenomen van W. van der Wit, gestart in 1923. 1928: dienst wordt ingekort tot Stiens. Gebr. De Jong beginnen, samen met A. van der Bos en W. de Vries, beiden te Holwerd, een dienst van Groningen – Zuidhorn – Noordhorn – Niezijl – Grijpskerk – Visvliet – Kollum – Dokkum – Holwerd (steiger). Alleen tussen 1 april en 10 september. Vervoerverbod in de provincie Groningen. 1929: staking dienst St. Anna Parochie – Leeuwarden. Gaat samenwerken met G. Dijkstra (BABO). Uitbreiding dienst met: St. Anna Parochie – Berlikum – Ried – Dongjum – Franeker. 1930: maatschap met G. Dijkstra ontbonden; gaan afzonderlijk verder. Vervoerverbod Ried – Franeker. Overdracht activiteiten aan gebroeders W. en W. de Jong te St. Anna Parochie en W. de Vries en A. van der Bos te Holwerd. Tevens uitbreiding van de dienst met Franeker – St. Anna Parochie – Oude Bildtdijk – Oude Bildtzijl – Hallumerhoek – Hallum – Holwerd – Dokkum. 1931: vervoerverbod Hallumerhoek – Dokkum. Later dat jaar gewijzigd in Blija – Dokkum. Dienst St. Anna Parochie – Franeker voorlopig gestaakt. 1932: routewijziging van de dienst Groningen – Holwerd, voortaan over Visvliet, Quatrebras en Dokkum. Uitbreiding dienst met St. Anna Parochie – Appelscha (alleen op zondag voor bezoekers sanatorium). Verlenging van de inmiddels weer ingestelde dienst naar Franeker tot Harlingen (met verschillende vervoerverboden). Route Groningen – Holwerd alleen nog maar open voor reizigers van en naar de veerboten te Holwerd. Uitbreiding met de dienst: Quatrebras – Zwarte Haan (1 april – 10 september, via Hardegarijp, Leeuwarden, Jelsum, Stiens en Oude Bildtzijl, dagelijks). A. van der Bos en W. de Vries treden uit. 1933: dienst van Dokkum naar Harlingen is beperkt tot Franeker.


1934: dienst Quatrebras – Zwarte Haan opgeheven. 1939: dienst Dokkum – Franeker ingekort tot Hallum – Franeker. 1947: rechten van de lijn Groningen – Grijpskerk – Quatrebras – Dokkum – Holwerd naar de GADO. 1950: vernieuwde aanvraag voor de dienst naar Hallum wordt geweigerd. 1951: overdracht zondagse dienst St. Anna Parochie – Appelscha aan NTM. Het bedrijf van de Gebr. De Jong wordt uiteindelijk in 1987, bij gebrek aan een opvolger, verkocht aan Dalstra te Surhuisterveen (voorheen FSZ) en Veenstra, Buitenpost.

Jong, Sjoerd de, Marssum Start autobusdienst 1926 of eerder. Route: Berlikum – Beetgum – Leeuwarden. Geen nadere gegevens.

KAB, NV Kommerzijlster Autobedrijf te Kommerzijl Autodiensten starten in 1939. Fusiebedrijf van Schriemer, Binnema en Wolters. Routes: *Burum – Warfstermolen – Munnekezijl of Pieterzijl – Quatrebras – Kommerzijl – Niehove (niet op dinsdag) – (op dinsdag over Heereburen) – Frijtum – Noordhorn – Zuidhorn – Groningen (vervoerverbod Noordhorn – Groningen). * Niawier – Metslawier – Ee – Engwierum – Warfstermolen – Munnekezijl. 1940 (na de bezetting) alleen nog: Niawier – Kollum – Groningen. 1940: overname door ATO. 1941: voortzetting als Noorder Autobusdienst Onderneming (NADO). Uitbreiding met lijn Grijpskerk – Groningen van de GADO.

Kalma, R., te Leeuwarden Kalma, R., te Leeuwarden, ook vennoot bij Iedema, Niawier. 1927: autobusdienst Wanswerd – Birdaard – Wijns – Lekkum – Leeuwarden.

Kampen, J., te Wier, later Minnertsga (Minnertsgase Auto Bus Onderneming – MABO) 1925: start autobusdienst Tzummarum – Firdgum – Minnertsga – Wier – Berlikum – Beetgum – Beetgumermolen – Marssum – Leeuwarden. 1927: uitbreiding dienst met Tzummarum – Franeker. 1928: vervoerverbod Mooie Paal – Leeuwarden. Nieuwe dienst: Minnertsga – Pietersbierum – Franeker. Wijziging dienst naar Leeuwarden over Engelum. Mag alleen in Engelum reizigers laten in- en uitstappen; vervoerverbod blijft op grootste deel traject. 1935: NTM neemt diensten over, Kampen wordt conducteur bij de NTM. In 1943 gaan deze lijnen over naar Tolman (LABO).

Kant, J. de, STACO, St. Jacobi Parochie Kant, J. de, St. Jacobi Parochie. ‘STACO’: Spoor-, Tram- en Autocombinatie. Later met Sj. de Vries, in samenwerking met spoor en tram. In 1929 opgehouden. Route: St. Jacobi Parochie – Oude Bildtdijk – Westhoek – St. Jacobi Parochie – Berlikum – Marssum – Leeuwarden. Vrijdags: St. Jacobi Parochie – Oude Bildtdijk – St. Anna Parochie – Vrouwenparochie – Stiens – Leeuwarden. Sinds 20 mei 1924, Ford zestien personen. 1927: samenwerking met Sj. de Vries. Aanvraag voor lijn St. Jacobi Parochie – Oude Bildtzijl – Vrouwbuurtstermolen – Hallum voortijdig ingetrokken. 1929: einde bedrijf.

Keuning, P., Tzummarum Smid, rijwielhandel, autoverhuurder. Start autobusdienst in januari 1923. Routes: * Tzummarum – Leeuwarden; deze dienst is waarschijnlijk al in 1923 gestaakt. * Minnertsga – Tzummarum – Franeker. Maart 1923: dienst van Tzummarum – Oosterbierum – Sexbierum – Franeker. Dienst Minnertsga – Franeker opgeheven. Augustus 1923: dienst naar Franeker opgeheven.

Kolk, T., Oude Bildtzijl Autobusdienst gestart in 1921. Route: Oude Bildtzijl – Finkum – Stiens – Leeuwarden, alleen op vrijdag.


1931: op grote delen van het traject gelden vervoerverboden. Alleen niet te Oude Bildtzijl. Kolk (vermoedelijk dezelfde persoon) blijkt ook beurtschipper en start een vrachtautodienst op dezelfde route. 1937: woensdagse autobusdienst Oude Bildtzijl – Hallum – Marrum – Ferwerd – Genum – Jilsum – Birdaard – Wanswerd. 1938: busdienst overgedragen aan H. Tolman (LABO). Kolk gaat verder met touringcarvervoer, autoverhuur en rouwritten.

Vervoerbewijzen van de firma Tj. Kolk uit Oudebildtzijl, vermoedelijk uit het begin van de jaren dertig. Kolk (mogelijk dezelfde persoon) was ook beurtschipper en begon een vrachtautodienst. Collectie: Roel den Haag.

Kooi, M. v.d., Tzum Start autobusdienst in 1925. Route van Tzum (later startend in Franeker en dan via Tzum) naar Leeuwarden. Plus Tzum – Sneek. 1926: route Franeker – Tzum – Welsrijp – Dronrijp – Menaldum – Leeuwarden. 1927: dienst wordt overgenomen door Aartsma te Wommels.

Kramer, Tj., Westhoek Start autobusdienst in 1923: St. Jacobi Parochie – Stiens – Leeuwarden en Westhoek – Beetgum – Leeuwarden. 1926: route: Oude Bildtzijl – Oude Bildtdijk – Oude Leije – Stiens – Leeuwarden en: Oude Bildtdijk – Langhuisterweg – Beetgum – Leeuwarden. 1927: geen vergunning verleend. Geen nadere informatie.


Krol, Oebele, Ee Start autobusbedrijf 1923 of mogelijk al in 1922. Route Ee – Lioessens – Metslawier – Groningen. In 1926 over naar Visser en Van der Mossel. Visser was caféhouder te Ee. Staking van de dienst in 1929 toen ze nog maar tot Grijpskerk mochten rijden.

Kruisinga, P.E., Kollum In 1926 start autobusdienst. Route: Kollum – Buitenpost, in aansluiting op de treinen naar Leeuwarden en Groningen. Tevens goederenvervoer. Kruisinga was busondernemer en exploitant van ‘De Roskam’ in Kollum, opvolger van Jelke Houwink. 1935: overdracht busdienst aan P. Veenstra te Kollum. Zie onder P. Veenstra. Kimp, F., LAB, Leeuwarden, Leeuwarder Auto Bedrijf Frans Kimp is sinds 1909 scheepvaartondernemer, dienst: Oostermeer – Opeinde en van Oostermeer naar Sneek en Leeuwarden. In 1916 verkoopt hij zijn boot. in 1920 start Kimp ‘Leeuwarder-Auto-Omnibus-Dienst’ vanuit Leeuwarden waar hij weer woont. LAB: tevens garage-, touringcar- en taxibedrijf. Eerste routes in 1920: * Leeuwarden station SS – Tolhuis, vliegterrein (na een maand opgeheven). * Leeuwarden – Badinrichting – Groote Wielen – Zwartewegsend – Hardegarijp – Quatrebras. 1920-1922: dienst later verlengd tot Oudkerk (café Woudstra) over Oenkerk, Giekerk; halfbroer Eelze de Waard komt als vennoot in het bedrijf. 1922: nieuwe dienst (proef) Leeuwarden – Holwerd (steiger), in de zomer. 1923: opening busdienst Leeuwarden – Sneek. 1924: verzorgt de dienst naar Holwerd samen met ondernemer Bierma (Holwerd). Soms ook naar Oostmahorn. 1927: vervoerverbod Leeuwarden – Holwerd steiger (bus alleen toegankelijk voor bootreizigers). 1930: dienst naar Holwerd mag het hele jaar uitgevoerd worden; vergunningen bij LAB (in samenwerking met Bierma). 1942: uitvoering dienst van de LAB Leeuwarden – Holwerd (veerdienst Ameland) gaat over naar de NOF. 1951: aandeel van de LAB in Holwerd – Leeuwarden door de NOF overgenomen. 1969: overname door NS-dochter LABO; LAB daarna ook NS-dochteronderneming.

LABO, Leeuwarder Autobus Onderneming, Tolman, H., Leeuwarden H. Tolman start in 1923 autodienst Spannum – Winsum – Leeuwarden (na korte tijd opgeheven). 1924: start stadsdienst Leeuwarden, in samenwerking met G. Schotman. 1925: start dienst Leeuwarden – Marssum – Menaldum – Berlikum – Wier – Minnertsga – Tzummarum – Oosterbierum – Sexbierum – Pietersbierum – Harlingen. Stadsdienst gestaakt. 1934: overname vergunning van de dienst Franeker – Dongjum – Ried – Menaldum – Leeuwarden van A. Bosma te Lollum. 1936: overname vergunning van E. Buwalda (Franeker) van de autodienst Franeker – Tzum – Leeuwarden. 1938: overname autobusdiensten G. Dijkstra (BABO) te St. Anna Parochie en autobusdienst Oude Bildtzijl – Leeuwarden van T. Kolk. Ook diensten Bantema overgenomen. Routes: dagelijks: * Westhoek – Nieuwe Bildtdijk – Oude Bildtzijl – Oude Leije – Vrouwbuurtstermolen – Stienserhoek – Stiens – Leeuwarden of: * Westhoek – Oude Bildtdijk – Oude Leije – Vrouwbuurtstermolen – Stienserhoek – Stiens – Leeuwarden (afwijking in de routes ten opzichte van elkaar gecursiveerd – red.). Op woensdag en vrijdag mag ook over Vrouwenparochie – Langstraat – Attesweg – Beetgumermolen – Marssum naar Leeuwarden worden gereden. Op het traject Beetgumermolen – Leeuwarden geldt een vervoersverbod ten gunste van de NTM. 1939: Aanvullingen van het net met stukjes buslijn van H. Schat te Wier, van Bantema te St. Jacobi Parochie en van de dienst Tzummarum – Franeker van de NTM. Lijnennet LABO bestaat nu uit: *Leeuwarden – Oude Bildtzijl – St. Anna Parochie; *St. Anna Parochie – Vrouwenparochie – Stiens – Leeuwarden; *Leeuwarden – Berlikum – Oosterbierum – Harlingen; *Franeker – Dongjum – Menaldum – Leeuwarden; *Franeker – Tzum – Dronrijp – Leeuwarden; *Wijnaldum – Leeuwarden;


*Tzummarum – Oosterbierum – Sexbierum – Franeker; *Zwarte Haan – Leeuwarden (seizoensdienst). 1943: overname autobuslijnen Tzummarum – Leeuwarden en St. Jacobi Parochie – Leeuwarden van de NTM. De LABO heeft nu alle autobusdiensten in Noordwest-Friesland. 1969: overname door NS, onder zelfde directie als de NOF. 1971: overgegaan naar de FRAM.


De LABO bestreek een relatief groot gebied van Noordwest-Friesland, hetgeen aan de diverse plaatsbewijzen is af te leiden. De kaartjes zijn naar alle waarschijnlijkheid in de periode 1929 tot 1934 uitgegeven. Collectie: Roel den Haag.

N.V. Lauwersdiensten, Kollum Oprichting in 1939. Fusiebedrijf van autobusonderneming H. Meinema te Kollum en Gebr. (S., P. en J.) De Vries te Ee. Samenvoeging autobusdiensten. Hieruit komen de volgende diensten voor (routes): * Van Meinema: de dienst Kollum – Oudwoude – Veenwouden – Quatrebras – Veenklooster – langs de voormalige spoorweghalte Veenklooster – Twijzel over het Wildpad – tolhek waterschap Zwaagwesteinde – Hardegarijp – Zwartewegsend – Leeuwarden. * Van gebroeders De Vries: Dokkum – Oostrum – Ee – Engwierum – Kollum. * idem: Ee – Jouswier – Anjum – Ezumazijl – Engwierum – Warfstermolen – Niezijl – Groningen. * Dokkum en Leeuwarden over Oostrum – Ee – Dokkumer Nieuwe Zijlen – Veenklooster – Kollumerzwaag – Veenwouden – langs Wildpad – Twijzel – Rijksstraatweg vanaf het transformatorhuisje tot café Kuipers, Zwaagwesteinde – Quatrebras – Zwartewegsend dagelijks, met uitzondering van het traject Ee – Westergeest – Zwagerveen, dat alleen op vrijdag wordt bereden. * Ee – Groningen over Jouswier, Oostmahorn, Ezumazijl, Kommerzijl en Niezijl. 1940: enige toegestane dienst is Kollum – Noordbergum. 1940: overname Lauwersdiensten door ATO. ATO brengt dit onder in de NADO: de Noorder Autobusdienst Onderneming. Diensten worden uitgevoerd door de NOF, op dat moment nog geen NS-dochteronderneming. 1944: NADO-diensten verdeeld over NOF, NTM en GADO.

Van der Leij, R.J., Oude Leije – Vrouwenparochie Zie vooral onder Bantema en Van der Leij; eind 1931 treedt Van der Leij uit de firma met Bantema maar in 1932 verhuurt hij zelfstandig bussen en bezit een touringcarbedrijf.

Mei, van der & Co, Dokkum

Een bus van de dienst Dokkum - Leeuwarden, midden jaren twintig. Niet geheel duidelijk is van welke van de ondernemingen dit voertuig is, maar de kans is groot dat die van Van der Mei & Co was. Foto: Ch. Gombault. Collectie: Topografisch-historische Atlas, Historisch Centrum Leeuwarden. 1924: dienst Dokkum – Leeuwarden van de Onderlinge Onderneming tot Exploitatie van Auto(bus)diensten overgenomen door A. Wouda, A. van der Mei en J. Kuipers, later ook onder de naam N.V. Dokkumer Auto Maatschappij en vaak aangeduid als ‘Van der Mei en Co’. Van der Mei


was al sinds de start van de Onderlinge, 1923, betrokken bij dat bedrijf. 1931: doorgaande dienst Leeuwarden – Dokkum – Oostmahorn. 1936: overname Rinsumageest – Oudkerk – Giekerk – Leeuwarden van Weduwe P. Tienstra te Akkerwoude. O. Brouwer heeft de helft van de aandelen gekocht in het bedrijf van Van der Mei, Kuipers en Wouda. Kuipers en Wouda trekken zich terug. Alleen de naam: Firma Van der Mei en Co wordt nog gebruikt. Uitbreiding dienst met Dokkum – Wouterswoude – Driesum – Dantumawoude – Murmerwoude. 1938: Van der Mei neemt lijn over van de firma Smidt naar en over Ternaard. Uitvoering van deze dienst door H. Sprietsma te Dokkum. 1938: fusie van Van der Mei & Co, J. Jansen te Dokkum, W. Holwerda te Anjum, E. Weidenaar te Oosternijkerk, en S. Woudstra te Oudkerk tot Noord-Oost-Friesche Autobus-Onderneming N.V. Van der Mei werd de eerste directeur van de NOF.


Van de 1e Autobusdienst van Van der Mei zijn relatief veel plaatsbewijzen bewaard gebleven. Van een rijwielkaart (de fiets ging meestal bovenop het dak mee), tot en met de marktretours. Op de grijze abonnementskaart zijn de namen van de andere ondernemers doorgestreept. Mogelijk dateert dit abonnement van 1936, toen Kuipers en Wouda uit het samenwerkingsverband traden. Collectie: Roel den Haag.

Een bus van de dienst Dokkum – Leeuwarden te Murmerwoude Kruisweg, het huidige Damwoude.


Rechtsonder zijn de tramrails te zien van de NTM-lijn Dokkum – Veenwouden. Net boven de bus is een bord te zien dat aangeeft dat de weg van Murmerwoude naar Dokkum afgesloten is. Naspeuringen leren dat dit in 1930 moet zijn geweest. Collectie: gemeente Dantumadiel.

Meinema, H., Kollum ‘KABO’ Meinema, H., Kollum, 1925-1939, autobusondernemer en caféhouder. Autobusdienst start in 1925. Route: Kollum – Oudwoude – Veenklooster – Kollumerzwaag – Zwaagwesteinde – Veenwouden – Quatrebras – Zwartewegsend – Leeuwarden. 1939: H. Meinema wordt medefirmant Lauwersdiensten N.V. Fusiebedrijf met S., P. en J. (Gebr.) de Vries te Ee. Zie verder onder Lauwersdiensten.

De achterkant van een bus van de firma H. Meinema uit Kollum – een Latil. De foto toont de smalle wegen dit gebied. Collectie: Jan Harmsen, Drachten.

Meulen, R. van der, Buitenpost Meulen, Rintje van der, Buitenpost; 1938: busdienst Dokkum – Buitenpost over Murmerwoude – Dantumawoude – Driesum – Oudwoude (oorspronkelijke initiatiefnemer van deze lijn was M.C. de Jong te Murmerwoude). Vermoedelijk in 1939: overname door de NOF.

Mossel, G van de, en P. Visser, Ee Overname van door Oebele Krol te Ee gestarte busdienst Ee – Lioessens – Metslawier – Groningen in 1926. In dat jaar vermoedelijk ook: Ee – Dokkum – Birdaard – Oenkerk – Lekkum – Leeuwarden. Mossel, G. van de, en P. Visser, Ee, vrijdags naar Leeuwarden, woensdags naar Dokkum in 1928. Op 25 februari 1927: vergunning Ee – Dokkum –Leeuwarden, Ee – Lioessens – Anjum – Ee – Engwierum – Munnekezijl – Grijpskerk – Groningen. Vervoerverbod tussen Ee, Munnekezijl, Grijpskerk en Groningen. 1928: dienst naar Leeuwarden beperkt tot Dokkum. Dienst naar Groningen nog slechts tot Grijpskerk. Wijziging route nu over Birdaard en Giekerk. Verbod te Dokkum en Birdaard reizigers op te nemen voor Leeuwarden en te Leeuwarden reizigers voor Birdaard en Dokkum. 1929: staking Ee – Grijpskerk. 1930: overdracht diensten aan S., P. en J. de Vries (Gebr. De Vries) te Ee.

Nederlands Hervormde gemeente te St. Jacobi Parochie en Wier (Y.J. Zijlstra te Wier) Aanvraag in 1938 voor een vergunning voor busrit tussen St. Jacobi Parochie en Wier, wanneer in een van de beide plaatsen een kerkdienst gehouden wordt. In 1938 vergunning verleend. Alleen vervoer van kerkgangers. Geen nadere informatie.

Nederlandsche Tramweg Maatschappij (NTM), Heerenveen NTM, Heerenveen, 1878-1971, bussen vanaf 1930. 1933: eerste bussen Leeuwarden – Beetgum – Wier – St. Jacobi Parochie ter vervanging van stille trams. 1934: meer bussen ingezet op NTM-tramlijn Leeuwarden – St. Jacobi Parochie.


1935: NTM neemt dienst over van J. Kampen te Minnertsga voor het traject Tzummarum – Leeuwarden en zijn vergunningen voor de trajecten Franeker – Minnertsga en Tzummarum – Franeker. 1936: instelling gedeeltelijk tramvervangende busdiensten Marssum – Franeker – Arum, Leeuwarden – Franeker – Sneek met zijtakken naar St. Jacobi Parochie en Harlingen. Vergunning voor Quatrebras – Dokkum via Veenwouden. 1939: de NTM draagt de vergunning voor Tzummarum – Oosterbierum – Sexbierum – Franeker over aan H. Tolman (LABO). Deze vergunning wordt beperkt tot het traject Sexbierum – Getswerderzijl – Franeker, alleen op werkdagen. 1939: gehele verbussing na sluiting tramlijnen Leeuwarden – Franeker en Leeuwarden – Berlikum – Mooie Paal – St. Jacobi Parochie. 1943: NTM verkoopt Tzummarum – Leeuwarden en Leeuwarden – St. Jacobi Parochie aan H. Tolman (LABO). 1951: overname dienst St. Anna Parochie – Appelscha van Gebr. W. en W. de Jong te St. Anna Parochie. 1971: NTM gaat op in FRAM.

Neutrale Middenstandsvereniging te Franeker Laat diensten uitvoeren door Van der Veer, Ried, zie ook aldaar. Busdienst sinds oktober 1925; vereniging heeft een overeenkomst getroffen met autoverhuurder J. van der Veer in Ried. Routes: * Franeker – Ried – Schalsum – Franeker. * Franeker – Tzummarum – Sexbierum – Franeker. 1926: drie routes op verzoek en gedeeltelijk betaald/gesubsidieerd door de vereniging: * Franeker – Dongjum – Boer – Ried – Peins – Schalsum – Franeker. * Franeker – Welsrijp – Baijum – Winsum – Spannum – Tzum – Franeker. * Franeker – Schingen – Slappeterp – Menaldum – Dronrijp – Hitzum – Kingmatille – Zweins – Franeker. Exploitatie door: Van der Veer te Ried en v.d. Kooi te Tzum. Zelfde jaar: nieuwe dienst: Franeker – Tjummarum – Oosterbierum – Sexbierum – Pietersbierum –Wijnaldum – Franeker. 1927: resteren nog de trajecten: * Ried – Franeker – Tjummarum – Franeker – Ried. * Ried – Franeker – Ried – Slappeterp – Franeker – Spannum – Franeker – Ried. 1928: uitbreiding: * Ried – Franeker – Tzummarum – Franeker – Spannum – Franeker – Ried; * Minnertsga – Wier – Berlikum – Ried en Minnertsga – Tjummarum – Pietersbierum – Wijnaldum – Franeker. 1929: ondernemer H. Schat te Wier neemt Franeker – Ried – Spannum – Franeker en Franeker – Sexbierum – Spannum – Franeker over van de Middenstandsvereniging. Einde busactiviteiten van de vereniging.

Noord-Oost-Friesche Autobus-Onderneming N.V. (NOF), Dokkum Oprichting 1938. Fusiebedrijf met autobusondernemingen van Van der Mei & Co, J. Jansen te Dokkum, W. Holwerda te Anjum, E. Weidenaar te Oosternijkerk en S. Woudstra te Oudkerk. De dienst van Wed. Tienstra te Akkerwoude werd eerder al door Van der Mei & Co overgenomen. Het lijnennet van deze fusieonderneming bestaat in 1938 uit: * Leeuwarden – Murmerwoude – Dokkum. * Dokkum – Birdaard – Leeuwarden. * Anjum – Dokkum – Leeuwarden. * Paesens – Dokkum. * Oudkerk – Leeuwarden. De dienst Dokkum – Ternaard over Hantum en Hantumerhoek wordt overgedragen aan Gebr. Sprietsma. 1940 (na bezetting): beperking diensten en lijnen tot: Oostmahorn/Nes – Anjum – Dokkum en Dokkum – Oudkerk – Leeuwarden. Uitbreiding naar Paesens – Nes – Niawier. December 1940: Lauwersdiensten wordt overgenomen door de ATO, incl. de dienst van P. Veenstra. Exploitatie door de NOF: Dokkum – Zwaagwesteinde – Leeuwarden. 1941: Dienst Ee – Kollum – Leeuwarden wordt niet meer gereden via Zwaagwesteinde (Tolhek) – Kuikhorne – Noordbergum maar via Zwaagwesteinde – Verlengde Stationsstraat – Schoolstraat –


Kerkstraat – Voorstraat – Bovenweg – Veenwouden – Noordbergum enz. Plus overname Tadema (Birdaard) met Birdaard – Leeuwarden. 1942: overname door NS/ATO van *NOF: diverse verbindingen van Oostmahorn – Dokkum – Leeuwarden. *P. Veenstra: Kollum – Buitenpost. *Iedema en Kalma: Wanswerd – Leeuwarden. *H. Bierma-deel in dienst: Holwerd – Leeuwarden. 1942: overname van NOF door ATO (=NS). 1944: diensten van de NADO worden verdeeld onder NOF, NTM en GADO. 1951: overname aandeel LAB in Leeuwarden – Holwerd. 1971: overgang in FRAM samen met LAB, LABO en NTM.


Anders dan vaak wordt gedacht is de NOF een relatief jonge busmaatschappij. Het bedrijf werd in 1938 opgericht en kreeg een grote lijnennet, omdat veel kleinere busbedrijven toetraden. Samenwerking was geboden om op termijn niet te worden opgeslokt door dochterbedrijven van de NS. Collectie: Roel den Haag.

Noorder Autobusdienst Onderneming (NADO) Groningen/Utrecht/Hoogezand Voortzetting van KAB (eigendom van ATO=NS). Naam NADO gebruikt vanaf 1941. 1940/1941: diverse uitbreidingen buiten Noord-Friesland. Uitbreiding in Noord-Friesland in 1940 met Gebr. Sprietsma te Dokkum en Lauwersdiensten. Routes (alleen Noord-Friesland): *Niawier – Ee – Kommerzijl – Niezijl – Groningen; *Dokkum – Waexens – Holwerd – Ferwerd – Stiens – Leeuwarden; *Dokkum – Hantum – Ternaard – Holwerd, met te Holwerd aansluiting op de dienst naar Leeuwarden. 1944: bussen en lijnen over naar NOF en NTM (Friese lijnen) en GADO (Groningse lijnen).

Ook de NADO was een relatief jonge busmaatschappij die ook maar kort bestaan heeft. Het plaatsbewijs toont het relatief grote gebied, waarin het bedrijf werkzaam was.Collectie: Roel den Haag.


Olivier en Van de Geest, Nes (Ameland) A .Olivier en E. van der Geest, sinds 1930 exploitanten van veerdiensten, onder meer tussen Zwarte Haan en Ameland. Ze exploiteren (of laten exploiteren) rond 1932 busdiensten tussen Leeuwarden en Zwarte Haan en tussen Groningen en Zwarte Haan in aansluiting op de bootdiensten. Busdienst wordt op last van de rechter gestaakt.

Onderlinge Onderneming tot Exploitatie van Auto(bus)diensten, Dokkum, 1e Autodienst Onderneming Dokkum – Leeuwarden, Dokkum Van der Bij en De Bree, Dokkum 1923: A. van der Mei (voerman en caféhouder te Rinsumageest), R. van der Bij, H. de Bree (beiden wagenmaker te Dokkum) en J. Kuipers, Onderlinge Onderneming tot Exploitatie van Auto(bus)diensten, Dokkum, Eerste Autodienst Onderneming Dokkum – Leeuwarden. Route: Dokkum – Leeuwarden via Murmerwoude, Oudkerk, Zwartewegsend; in maart ook vanaf Driesum naar Leeuwarden. 1924: dienst Dokkum – Leeuwarden naar Wouda, Van der Mei en Kuipers; van der Bij en de Bree samen verder. Dienst Dokkum – Veenwouden overgenomen van Prins en Hoekstra. Dienst Dokkum – Driesum – Murmerwoude 1925 gestaakt, dienst Dokkum – Veenwouden gestart en vervolgens per 5 juli 1926 gestaakt. Van der Bij is later verder gegaan met een dienst Grijpskerk – Groningen.

Pebesma, A., Dokkum 1930: Route Dokkum – Driesum – Buitenpost. Overgenomen van M.C. de Jong te Murmerwoude. 1937: overdracht route aan Bote Visser te Anjum.


Een plaatsbewijs van busondernemer A. Pebesma. Gezien de korte tijd dat dit bedrijf actief, is het een bijzonderheid dat hiervan nog een kaartje bewaard is gebleven. Collectie: Roel den Haag.

Pietersma, P., Stiens Pietersma, P., onderhoudt in 1923 een auto(bus)dienst Stiens – Leeuwarden; in 1924 ook vrachtvervoer. Geen verdere gegevens over busdienst bekend. Pietersma was gedurende vele decennia vrachtrijder.

Pijper, Joh. Th., Rinsumageest Autobusdienst gestart in of voor 1927. Route: Rinsumageest – Oudkerk – Giekerk – Leeuwarden (alleen op dinsdag door via Deersum – Sneek). 1930: beperking dienst tot Leeuwarden; staking verlenging naar Sneek na bezwaren van de NS. 1932: einde busdiensten.

Pol, J.B. v.d., Franeker, FABO Bestaat nog als garage- en taxibedrijf. Voorstraat 58, Franeker. Rijwielhandel, later autoverhuur en reparatieinrichting (1928) en tot op heden taxibedrijf. 1927 of eerder: Harlingen – Herbaijum – Franeker – Dronrijp – Marssum – Leeuwarden. 1928: dienst beperkt tot Franeker via Midlum en Herbaijum naar Harlingen. 1929: uitbreiding dienst met Franeker – Hallum, maar met een vervoerverbod op Franeker – Ried. Dienst al binnen een maand gestaakt. 1939: overname busdienst, alleen vergunning, Harlingen – Franeker door ATO (=NS).

De FABO verzorgde een aantal diensten rond Franeker. Overigens bestaat het bedrijf – nu als


garage- en taxibedrijf – nog steeds. Collectie: Roel den Haag.

Prins, S. (Veenwouden) en Hoekstra, M., Dokkum 1922: autobusdienst Dokkum – Veenwouden in concurrentie met NTM-paardentram. In 1924 overgegaan naar Van der Bij en De Bree. Na ombouw paardentramlijn voor stoomtractie noodgedwongen verkoop van buslijn.

Roorda, Roorda en Meijer (M. Roorda, P.H. Roorda en K. Meijer), Munnekezijl Autobusdienst gestart in 1922. Routes: *Munnekezijl – Kommerzijl – Niehove – Noordhorn – Zuidhorn – Groningen. *Munnekezijl – Grijpskerk – Niezijl – Noordhorn – Zuidhorn – Groningen. *Munnekezijl – Burum – Buitenpost – Twijzel – Leeuwarden. 1923: uitbreiding met Munnekezijl – Kollum. 1927: krijgen alleen vergunning voor de dienst Munnekezijl – Leeuwarden. 1928: overname dienst Munnekezijl – Burum – Buitenpost – Hardegarijp – Leeuwarden door Geert de Vries, later Schriemer en De Vries, zie aldaar.

Schat, H., Wier/Berlikum ‘Expres’ Autobusdienst gestart in 1923, samen met Bergsma uit Tzummarum. Mogelijk al autoritten vanaf 1921. Route: Tzummarum – Minnertsga – Wier – Leeuwarden. 1926: start diensten Berlikum – Minnertsga – Franeker en Berlikum – Wier – Minnertsga – Firdgum – Kampioen – Tjummarum – Oosterbierum – Sexbierum. Terug naar Leeuwarden over de route Oosterbierum – Tjummarum – Minnertsga – Wier – Berlikum – Beetgum – Beetgumermolen – Marssum – Leeuwarden; dienst naar Leeuwarden op sommige dagen niet via Minnertsga. Later dat jaar nog uitbreiding met Berlikum – Franeker via Minnertsga, Tjummarum, Oosterbierum en Sexbierum. 1927: alleen nog diensten Wijnaldum – Sexbierum – Minnertsga – Beetgum – Leeuwarden en Berlikum – Minnertsga – Sexbierum – Franeker. 1928: Wijnaldum – Getswerderzijl – Kampioen – Firdgum – Berlikum – Beetgum naar Leeuwarden; krijgt vervoerverbod tussen tramstation Minnertsga (Mooie Paal) en Leeuwarden. Schat voert dus alleen nog twee diensten uit: de hier genoemde en Berlikum – Minnertsga – Sexbierum – Franeker. 1929: overname diensten van de Neutrale Middenstandsvereniging te Franeker: Minnertsga – Tzummarum – Franeker en Minnertsga – Ried – Franeker. 1932: samenwerking met R. van der Leije te Oude Leije; uitbreiding dienst met Minnertsga – Franeker en Franeker – Ried – Peins – Franeker. 1937: uitbreiding dienst met Wijnaldum – Leeuwarden. 1939: overdracht van de diensten aan H. Tolman (LABO) te Leeuwarden. Beëindiging lijndienstactiviteiten Schat. Verder als touringcarbedrijf.


Een kaartje van Schat in Berlikum voor de dienst van Wijnaldum naar Leeuwarden, vermoedelijk uit 1937 – 1939). Collectie: Roel den Haag.

Schriemer, H. en G. de Vries, (Schriemer te Kommerzijl en De Vries te Munnekezijl) en KAB Gezamenlijk autobusbedrijf start in 1929 en is overgenomen van Gebr. M. en P. Roorda en K. Meijer te Munnekezijl. Aanvankelijk in 1928 alleen op naam van De Vries, in 1929 samen met Schriemer. Routes: * Pieterzijl – Munnekezijl – Kommerzijl – Niehove – Noordhorn – Groningen. * Pieterzijl – Munnekezijl – Kommerzijl – Heereburen en Frijtum – Noordhorn – Groningen. Uitbreiding met: Burum – Warfstermolen – Munnekezijl – Groningen. 1936: H. Schriemer gaat alleen verder. De Vries treedt uit. 1938: toetreding compagnons: Harm Wolters en Mient Binnema. Oprichting N.V. Autobus- en Touringcarbedrijf KAB (Kommerzijlsch Autobus Bedrijf). Zie aldaar. 1939: uittreding Schriemer. 1940: overname door ATO (=NS). 1942: KAB omgedoopt tot NADO (Noordelijke Autobus Dienst Onderneming).

Sipma, J., Menaldum Smid Sipma exploiteert autobusdienst Menaldum – Leeuwarden van juni 1923 tot 27 september 1923.

Slager, Gebr., Hallum Gebr. Pier en Lykle Slager te Hallum. Start autobusdienst in 1923. Route: Marrum – Westernijkerk – Hallumerhoek – Finkum – Leeuwarden. 1924: uitbreiding met Hallum – Stiens – Leeuwarden. 1929: staking dienst Hallum – Leeuwarden met zijtak over Hallumerhoek en Westernijkerk. Rijdt in de tussenliggende periode zonder vergunning steeds zijn dienst met vaste passagiers. 1936: kortstondige terugkeer met dienst Marrum – Leeuwarden; daarna vergunning ingetrokken. Verder gegaan als touringcarbedrijf.

De Jong en Smidt, R. de Jong en H. Smidt, Nes Smidt, H., Nes (R. de Jong en H. Smidt te Nes; R. Smidt te Wierum; H. Sprietsma te Dokkum) R. de Jong te Nes, autobusbedrijf sedert 1924, route: *Nes – Dokkum, alleen op woensdag; geen routespecificatie. *Nes – Leeuwarden, alleen op vrijdag; geen routespecificatie. 1925/1926: samenwerking met H. Smidt te Wierum. 1926: autobusdienst Nes – Wierum – Hantumhuizen – Hantum – Dokkum, (op woensdag ook via Ternaard). 1927: Nes – Wierum – Hantumhuizen – Hantum – Dokkum – Genum – Birdaard – Zwartewegsend – Leeuwarden. 1928: lijn naar Leeuwarden ingekort tot Dokkum. 1929: overname door H. Smidt. Routes: *Nes – Wierum – Hantumhuizen – Hantum – Dokkum. *Nes – Wierum – Hantumhuizen – Brantgum – Raard – Genum – Birdaard – Wijns – Lekkum – Leeuwarden (vervoerverbod Bornwird – Leeuwarden). 1934: overname diensten door R. Smidt te Wierum (zoon van H. Smidt). 1936: alleen nog dienst: Nes – Ternaard – Hantumhuizen – Dokkum. 1937: overdracht dienst aan H. Sprietsma te Dokkum.

Soolsma, B., Wijnaldum Start autobusdienst in 1923. Route op vrijdag Pietersbierum – Sexbierum – Oosterbierum – Dongjum – Franeker. Op maandag zelfde route maar door naar Leeuwarden.

Spriensma R., Dokkum Autobusdienst start in of voor 1925. Route Dokkum – Holwerd – Stiens – Leeuwarden. 1925: werkt samen met Jansen en Westra; nog datzelfde jaar treden ze uit. 1928: vermoedelijk routewijziging over Hallumerhoek, samenwerking met H. Bierma (mogelijk al eerder dan 1928).


1930: overname van de dienst door L. en G. Sprietsma te Dokkum. Vermoedelijk wijziging van lijn Dokkum – Holwerd – Leeuwarden over Hoogen Heerenweg en Finkum in plaats van over Hallum.

Sprietsma, H., Dokkum Neemt in 1937 de autobusdienst van Smidt over. In datzelfde jaar gewijzigde routes: * Dokkum – Hantumerhoek – Hantum – Ternaard – Holwerd. * Hantumerhoek – Hantumhuizen – Wierum – Nes. 1938: overdracht aan firma Holwerda en Weidenaar te Anjum van de dienst Dokkum – Hantumerhoek – Hantum – Ternaard en Hantumerhoek – Hantumhuizen – Wierum – Nes. Overdracht aan de Gebr. L. en G. Sprietsma te Dokkum van de dienst Ternaard – Holwerd. Ternaard – Holwerd wordt zijtak van dienst Dokkum – Leeuwarden van de Gebr. L. en G. Sprietsma.

Gebr. L. en G. Sprietsma, Dokkum L. Sprietsma start in 1925 (of eerder) busdienst Dokkum – Brantgum – Waaxens – Holwerd – Blija – Ferwerd – Marrum – Hallum – Hijum – Stiens – Jelsum – Leeuwarden. Nog datzelfde jaar samenwerking met Bierma (Holwerd). Bierma werkt later samen met R. Spriensma. In 1930 worden de diensten van Bierma en Spriensma overgedragen aan de gebroeders L. en G. Sprietsma. Later genoemd: Gebr. Sprietsma. 1930 (of eerder): vervoerverbod tussen in ieder geval Marrum en Finkum. Na opheffing van het reizigersvervoer op de NFLS kregen de spoorwegen per passagier een bedrag van de Sprietsma’s. Zij waren namelijk alleenvervoerders op Dokkum – Holwerd – Stiens – Leeuwarden geworden. 1936: vervoerverbod te Finkum vervalt. 1937: vervoerverbod tussen Hijum en Marrum vervalt. 1938: Gebr. L. en G. Sprietsma nemen de dienst Ternaard – Holwerd van H. Sprietsma, voorheen van Smidt. 1940: de diensten Ternaard – Holwerd vervallen. Samenwerking met Bierma (Holwerd – Leeuwarden). Het bedrijf van de gebroeders Sprietsma wordt in 1940 door de ATO overgenomen en ondergebracht in de NADO. Bij de overname had de NS nog een vordering van 19.000 gulden op Sprietsma. De gebroeders Sprietsma gaan door met een garagebedrijf in Dokkum.


De broers L. en G. Sprietsma traden in rechtstreekse concurrentie met de oostelijke tak van de NFLS. De plaatsbewijzen zijn in de eerste helft van de jaren dertig uitgegeven. Collectie: Roel den Haag. Tadema G.P., firma, Birdaard Tadema, firma P. Tadema en Zonen Autobusbedrijf en autoverhuur (vader exploiteerde trekschuit Birdaard – Leeuwarden). Autodienst start in 1920; in 1922 komt er een autobus in dienst. Route Birdaard – Leeuwarden. 1925 (of eerder): Hoogebrug – Janum – Reitsum – Birdaard – Leeuwarden. 1927: Jilsum – Birdaard – Leeuwarden. 1928: uitbreiding dienst met Birdaard – Hoogebrug – Janum – Genum – Birdaard. 1930: uitbreiding Birdaard – Leeuwarden tot Wanswerd; heet nu firma P. Tadema en Zonen. 1939: routes: Jislum – Birdaard – Wijns – Leeuwarden, Birdaard – Leeuwarden en Birdaard – Hoogebrug – Janum – Reitsum – Jislum – Birdaard. 1940 (of eerder): beperking tot Birdaard – Leeuwarden. Later weer uitbreiding dienst tot Wanswerd. 1941: overname door NOF (andere bronnen spreken van 1939 en van 1940).


Tadema bediende een relatief dunbevolkt gebied, maar wist zijn onderneming desondanks winstgevend te maken, ondanks problemen in de beginjaren. Collectie: Roel den Haag. Tienstra, P., later weduwe Tienstra (B. Tienstra-Aalsma) te Akkerwoude AABO Autobusdienst start in 1926 (of eerder). Routes: * Akkerwoude – Rinsumageest – Oudkerk – Molenend – Giekerk – Leeuwarden. *Dokkum – Leeuwarden – Sneek. 1928: Leeuwarden – Sneek vervalt. Toegevoegd: Rinsumageest – Dantumawoude – Wouterswoude – Zwaagwesteinde – Buitenpost. Vermoedelijk al snel staking van de dienst. Formele staking van de dienst in 1931. 1933: na overlijden P. Tienstra zet weduwe onder de bedrijfsnaam Weduwe P. Tienstra-Aalsma de onderneming voort. 1938: overname door Van der Mei en Co, feitelijk door de NOF in oprichting. AABO betekent vermoedelijk: Akkerwoudse Autobus Onderneming.

Tol, Jacob, Franeker Autobusdienst sinds 1920. Route Franeker – Dronrijp – Marssum – Leeuwarden. Geen nadere gegevens.

Veenstra, Pier, Kollum Overname autobusdienst in 1935 van P.E. Kruisinga te Kollum, route Kollum – Buitenpost. 1940: overname door N.V. Lauwersdiensten, aansluitend overname Lauwersdiensten door de ATO, exploitatie door de NOF.


Pier Veenstra verzorgde de dienst tussen Kollum en het nabijgelegen Buitenpost, waar hij aansloot op de treinen naar en van Leeuwarden en Groningen. Hij zocht niet de concurrentie, maar werkte samen met de spoorwegen. Hier zien we onder meer een combikaart die zowel recht gaf op een bus- en als treinrit naar en van Leeuwarden. Collectie: Roel den Haag.

Veer, J. van der, Ried Ook autoverhuur. Autobusdienst start in 1922. routes: *Ried – Peins – Schallum – Franeker v.v. maandags; *Ried – Slappeterp – Menaldum – Marssum – Leeuwarden; vrijdags. 1925: in opdracht van Neutrale Middenstandsvereniging: *Franeker – Ried – Schalsum – Franeker. *Franeker – Tzummarum – Sexbierum – Franeker. 1929: staking dienst Ried – Leeuwarden. Vergunning ingetrokken.

Vellinga, R. (Riemer), Franeker, later Klaas War Garagebedrijf. Autobusdienst start in 1926. Route Franeker – Dronrijp – Marssum – Leeuwarden. 1930: Vellinga overlijdt. Bedrijf overgenomen door Klaas War. Tussen 1930 en 1933 wordt het bedrijf overgenomen door Aartsma, Franeker; vermoedelijk is Klaas War na een ongeluk (bus te water met doden) opgehouden.

Visser, B., Anjum Neemt in 1937 busdienst van A. Pebesma over (Buitenpost – Oudwoude – Westergeest – Driesum – Wouterswoude – Dantumawoude – Murmerwoude – Dokkum). 1938: overname busdienst door R. van der Meulen, aansluitend door de NOF.

Visser, Gebr. G. en R., Leeuwarden, Vrouwenpoort Visser, Gebr., Leeuwarden Carrosseriebouwers, oorspronkelijk te Ee. Touringcarbedrijf De Pelikaan. Visser exploiteerde een stadsbusdienst te Leeuwarden, rode bussen.

Vries, Gebr. De, Ee – Kollum (G. (=Gerben). de Vries S., P. en J. de Vries P. en J. de Vries) (Lauwersdiensten) Start busdienst vermoedelijk in 1922. Route: * Ee – Lioessens – Anjum – Engwierum – Munnekezijl – Groningen. * Engwierum – Oostrum – Dokkum. * Ee – Engwierum – Driesum – Murmerwoude – Dokkum. * Engwierum – Ee – Birdaard – Leeuwarden. * Ee – Engwierum – Driesum – Rinsumageest – Leeuwarden. Uitbreiding met diensten tussen 1923 en 1927 (vermoedelijk): * Ee – Reidswal – Metslawier. * Ee – Oostrum – Dokkum – Metslawier. * Driesum – Murmerwoude – Oudwoude – Kollum – Visvliet – Groningen. * Driesum – Murmerwoude – Rinsumageest – Leeuwarden. 1927: routes (vanwege vergunningsverlening): * Engwierum – Dokkum – Leeuwarden. * Ee – Driesum – Leeuwarden. * Ee – Groningen (met vervoerverbod Grijpskerk – Groningen). * Ee – Driesum – Dokkum met vervoerverbod Murmerwoude – Dokkum.


* Ee – Engwierum – Warfstermolen – Munnekezijl – Kollumerzijl – Niezijl – Groningen (vervoerverbod Niezijl – Groningen). 1928: uitbreiding van het traject Engwierum – Dokkum tot Kollum – Dokkum. Ook in 1928: Engwierum – Dokkum – Leeuwarden verkort tot Engwierum – Dokkum. Ee – Driesum – Dokkum wordt opgeheven. 1930: concessie trajecten Ee – Groningen, Kollum – Dokkum en Ee – Leeuwarden gaat over van G. de Vries te Ee naar Gebroeders S., P. en J. de Vries te Ee. Overname lijn Ee – Leeuwarden van G. v.d. Mossel en P. Visser te Ee aan Gebroeders S., P. en J. de Vries te Ee. Staking dienst Ee – Driesum – Dokkum van J. de Vries. Gebr. De Vries heffen dienst Dokkum – Leeuwarden op. 1931: Ee – Leeuwarden opgeheven. 1932: hervatting dienst Ee – Leeuwarden. Nieuwe lijn: Ee – Lioessens – Anjum – Oostmahorn – Engwierum – Munnekezijl – Groningen (S., P. en J. de Vries). 1934: overdracht concessie Dokkum – Ee – Kollum van Gebroeders S., P. en J. de Vries te Ee aan Gebroeders P. en J. de Vries te Ee. 1935: overdracht concessie van Ee – Leeuwarden van S., P. en J. de Vries te Ee aan P. en J. de Vries te Ee. 1939: overgang van de busdiensten van S., P. en J. de Vries te Ee (busdiensten tussen Ee en Groningen over Jouswier, Anjum, Ezumazijl, Engwierum, Warfstermolen en Niezijl) en P. en J. de Vries te Ee (diensten tussen Dokkum en Kollum over Oostrum, Ee en Engwierum) naar N.V. Lauwersdiensten (in oprichting). 1940: Lauwersdiensten overgenomen door ATO.

Vries, S.H. de, Rinsumageest Vries, S.H. de, Rinsumageest. In 1927 wordt zijn faillissement beëindigd. Welke diensten De Vries reed, is niet bekend.

Vries, Sj. de, St. Jacobi Parochie (STACO) Autobusdienst start in 1926. Route: tramstation St. Jacobi Parochie – Middelweg – Koudeweg – Oude Bildtdijk – Westhoek – Middelweg – tramstation St. Jacobi Parochie. In samenwerking of op verzoek van de NTM. 1927: samen met J. de Kant als ‘STACO’ (Spoor-, Tram- en Autocombinatie). Dienst van St. Jacobi Parochie via Westhoek en Oude Bildtzijl naar Hallum en van Oude Bildtzijl naar Vrouwbuurtstermolen, met aansluiting te St. Jacobi Parochie op de tram en te Hallum en Vrouwbuurtstermolen op de NFLS-treinen. 1929: opheffing dienst.

Vries, W. de, en Bos, A. van der, Holwerd Start autobusdienst voor of in 1927. Route: Dokkum – Holwerd – Ferwerd – Oude Bildtzijl – St. Anna Parochie – Berlikum – Franeker. 1930: samenwerking met Gebroeders W. en W. de Jong te St. Anna Parochie. 1931: wijziging dienst en route in: Franeker – St. Anna Parochie – Oude Bildtdijk – Oude Bildtzijl – Hallumerhoek – Hallum – Holwerd – Dokkum (vervoerverbod Hallumerhoek – Dokkum; in dat jaar nog gewijzigd in Blija – Dokkum). 1932: verlenging van de dienst tot Harlingen. 1933: Gebroeders De Jong in St. Anna Parochie nemen de dienst over.

Weidenaar E., Paesens (Oosternijkerk) Start autobusdienst in 1923 (daarvoor personenvervoer per koets). Route: *Paesens – Nes – Oosternijkerk – Dokkum – Leeuwarden. *Paesens – Nes – Oosternijkerk – Niawier – Dokkum. 1925: vennootschap met J. Elzinga (Moddergat). 1929: Elzinga stapt uit; Weidenaar zet bedrijf alleen voort. 1935: vennootschap met W.H. Holwerda te Anjum en samenvoeging van de autobusdienst Anjum – Dokkum (Holwerda) met de dienst Paesens – Dokkum – Leeuwarden (Weidenaar). Zie verder onder Holwerda en Weidenaar. Later over naar NOF. Weidenaar verlaat de NOF in 1942 en gaat verder als melkrijder en taxibedrijf.


Wit, W. v.d., St. Anna Parochie Autobusdienst start in 1923. Route St. Anna Parochie – Vrouwenparochie – Stiens – Leeuwarden. 1927: overname dienst door Gebr. W.G. de Jong. Zie aldaar.

Wouda, A., Kuipers J. en Mei, A v.d., Dokkum

M. Wouda poseert trots voor zijn Chevrolet met als bouwjaar 1934. De carrosserie kwam van Hainje in Heerenveen. Collectie: Jan Harmsen, Drachten. Start autobusdienst in 1923 of 1924. Route Dokkum – Kruisweg – Akkerwoude – Rinsumageest – Steenendam – Oudkerk – Oenkerk – Giekerk – Zwartewegsend – Leeuwarden. Dienst is voortgekomen door breuk in samenwerking met v.d. Bij en De Bree (tot de breuk genaamd: ‘De onderlinge onderneming tot exploitatie van Autobusdiensten’). 1930: doorgaande ritten naar Oostmahorn (aansluiting boot Schiermonnikoog). 1931: naam is nu v.d. Mei en Co. 1936: O. Brouwers koopt de aandelen in het bedrijf (over de omvang van het aandelenpakket verschillen de bronnen; zeker de helft). Uitbreiding dienst met Dokkum – Wouterswoude – Driesum – Dantumawoude – Murmerwoude. 1938: over naar NOF.

Nog een foto van een bus, mogelijk dezelfde Chevrolet als op de andere foto, met een gezelschap bestaande uit keurig geklede jonge heren met pak en stropdas. Wie in die jaren echt op reis ging of een touringcarrit maakte, kleedde zich netjes. Collectie: Jan Harmsen, Drachten.

Woudstra S, en M. van der Woude, Oudkerk Startautobusdienst 1921. Route: Oudkerk – Roodkerk – Molenend – Giekerk – Leeuwarden. 1925: van der Woude treedt uit; Woudstra (die ook café-eigenaar is) alleen verder. 1935 (omstreeks): vervoerverbod Zwartewegsend – Leeuwarden. 1938: vervoerverbod vervallen; bedrijf over naar NOF. Voortzetting als taxibedrijf (los van NOF).


Zandbergen, P. van, Stiens Start dienst 1937. Route: Dokkumer Ee – over Wingedijk en de Oudlandsdijk – Stiens – Leeuwarden. Vervoerverbod Stiens – Leeuwarden. Dienst wordt uitgevoerd met personenauto’s. Geen nadere informatie.


Autobusdienstregeling juni 1923 Dienstregeling juni 1923 door de VVV en de Friesche Autobus-Ondernemings-Bond (uit de Bibliotheek in het Tresoar). Toelichting: een ‘slag’ is een heen- en terugrit.

Overzicht van de ondernemers en autobuslijnen: 1. W. de Wit, St. Anna Parochie; route St. Anna Parochie – Vrouwenparochie – Stiens – Leeuwarden; één slag op dinsdag, woensdag en vrijdag; rijtijd: 1 uur. 2. G. Dijkstra, St. Anna Parochie; route te St. Anna Parochie – Leeuwarden (geen nadere aanduiding): op vrijdagen: vijf slagen; op woensdag één; rijtijd: 40 minuten. 3. Tj. Kramer, St. Jacobi Parochie (Westhoek); route Westhoek – Leeuwarden; op woensdag en vrijdag: één slag; rijtijd: onbekend. 4. J. de Groot, Berlikum; route Berlikum – Leeuwarden op vrijdagen: ’s zomers één slag; ’s winters drie slagen; rijtijd: 30 minuten. 5. J. van de Jas, Brantgum; route: Brantgum – Hantum – Ternaard – Holwerd – Blija – Ferwerd – Marrum – Hallum – Hijum – Finkum – Stiens – Leeuwarden; rijtijd: 1.45 uur. Dienstregeling: vrijdags één slag; op dinsdags en donderdag een slag Holwerd – Leeuwarden via dezelfde route. 6. M. Roorda, Munnekezijl; route: Munnekezijl – Leeuwarden; één slag; geen route; rijtijd: 1.30 uur. 7. Iedema en Buwalda, Niawier; route Niawier – Dokkum – Birdaard – Leeuwarden, geen aanduiding dagen, één rit heen; twee ritten terug; rijtijd: 1.45 uur. 8. Brinkman, Kollumerpomp; route Kollumerpomp – Leeuwarden, alleen op vrijdag, één slag; rijtijd: 1.30 uur. 9. S. Dam, zelfde informatie als onder 8. Geen dagbeperking; rijdt mogelijk dagelijks. 10. De Vries & v.d. Land, Kollumerzwaag; route: Kollumerzwaag – Leeuwarden; alleen op vrijdag: drie slagen. 11. M.C. de Jong, Murmerwoude; route: Murmerwoude – Leeuwarden; alleen op vrijdag, twee ritten van Murmerwoude naar Leeuwarden; drie ritten terug. 12. De onderlinge onderneming, Dokkum; * route Dokkum – Kruisweg – Akkerwoude – Rinsumageest – Oudkerk – Oenkerk – Giekerk – Zwartewegsend – Leeuwarden. Vijf ritten heen, vier terug. Op zaterdag: vier heen, drie terug. Op zondag geen dienst; rijtijd: 1.10 uur. * route Driesum – Kruisweg – Rinsumageest – Oudkerk – Oenkerk – Giekerk – Zwartewegsend – Leeuwarden. Eén slag, dagelijks. 13. B. Soolsma, Wijnaldum; route: Pietersbierum – Sexbierum – Oosterbierum – Dongjum – Franeker – Leeuwarden; alleen op vrijdag, rijtijd: 1.30 uur. 14. T. Kolk, Oude Bildtzijl, route Oude Bildtzijl – Finkum – Stiens – Leeuwarden; alleen op vrijdag; zomers één slag; ’s winters twee slagen; rijtijd: onbekend. 15. P. Keuning, Tzummarum; route Tzummarum – Leeuwarden, alleen op vrijdag; één slag; rijtijd: 45 minuten. 16. Gebr. Bierma, Holwerd; route: * Holwerd – Blija – Ferwerd – Marrum – Hallum – Leeuwarden; twee ritten heen; één terug; alleen op vrijdag; rijtijd: 1.45 uur. * Holwerd station – Holwerd aanlegsteiger Amelandse boot; dagelijkse dienst; geen nadere gegevens.


* Holwerd – Stiens – Leeuwarden – Sneek, alleen op dinsdag en bij voldoende deelname; één slag; rijtijd: 2 uur. 17. Gebr. Van Dijk, (vermoedelijk) Zwaagwesteinde; route: Veenwouden – ‘Zwaagw. (hk)’ 1)– Valom – Broeksterweg – Murmerwoude – Dokkum’; vijf slagen op werkdagen; twee slagen op zondag; rijtijd: 30 minuten. 1)=vermoedelijk Zwaagwesteinde en hk zou kunnen staan voor hoofdkantoor, vestigingsplaats van deze ondernemers. 18. S. Prins, zelfde route als 17. Dagelijks acht slagen; rijtijd: 30 minuten. Ook hier vermelding ‘Zwaagw. hk’. 19. S. Dam, Kollumerpomp, route: Kollumerpomp – Dokkum, alleen op woensdag, één slag; rijtijd: 1 uur. 20. Brinkman, Kollumerpomp; route zie 19; enigszins afwijkende tijden: half uur eerder uit Kollumerpomp, kwartier later uit Dokkum. 21. M. Dijkstra, Quatrebras; route Quatre Bras – Twijzel – Groningen; rijtijd: 1.30 uur, alleen op dinsdag. Eén slag. 22. Iedema & Buwalda, Niawier; * route Niawier – Dokkum – Ee – Nieuwe Zijl – Kollumerpomp – Pieterzijl – Grijpskerk – Groningen, rijtijd: 2.15 uur; alleen op dinsdag; één slag. * route Niawier – Metslawier – Ee – Nieuwe Zijl – Kollumerpomp – Munnekezijl – Kommerzijl – Niezijl – Groningen, rijtijd: 1.45 uur; alleen op dinsdag; één slag. 23. M. Roorda, Munnekezijl; route Munnekezijl – Groningen; op dinsdag en donderdag: één slag; rijtijd: 1.30 uur. 24. S. Dam, Kollumerpomp; route: Kollumerpomp – Groningen; alleen op dinsdag, één slag, rijtijd: 1.30 uur. 25. Ondernemer Brinkman, Kollumerpomp, zie 24, rijdt een half uur vroeger weg uit Kollumerpomp, maar dezelfde tijd terug uit Groningen. 26. Ondernemers De Vries & v.d. Land, Kollumerzwaag; route: Kollumerzwaag – Groningen, alleen op dinsdag één slag; rijtijd: 1.30 uur. 27. S. Soolsma, Wijnaldum; route Wijnaldum – Pietersbierum – Sexbierum – Oosterbierum – Dongjum – Franeker, alleen maandags één slag, rijtijd: 30 minuten. 28. P. Keuning te Tzummarum; route: Tzummarum – Oosterbierum – Sexbierum – Franeker op woensdag één slag; rijtijd: 1.30 uur. 29. M. Roorda te Munnekezijl; route Munnekezijl – Kollum, op maandag, één slag; rijtijd: 30 minuten. 30. Geen naam ondernemer; route Kollum – Buitenpost; acht slagen, één extra op vrijdagen. 31. H. Jongsma *), Leeuwarden; route Leeuwarden – Ried, alleen op vrijdag; twee ritten naar Ried. 32. Ondernemer Tj. Klopma *), van Leeuwarden naar Raard, enkele rit. Alleen op vrijdag. 33. Ondernemer Maurer *) naar Slappeterp, enkele rit. Alleen op vrijdag. 34. Ondernemer Castelein *) van Leeuwarden naar Ee en Engwierum, enkele rit. Alleen op vrijdag. *) waarschijnlijk plaatselijke café-eigenaren zijn, waar de bussen vertrekken.

Bijlage 23 Autobusondernemers en -lijnen Noord-Frieslandnfls.md-kwadraat.nl/site/bijlagen/Bijlage...

Documents

Transcript of Bijlage 23 Autobusondernemers en -lijnen Noord-Frieslandnfls.md-kwadraat.nl/site/bijlagen/Bijlage...