1

Bijgewerkte milieuverklaring 2015

(gegevens 2014)

2

Inhoudsopgave

1 Belspo ........................................................................................................................................ 4 1.1 Identiteit ........................................................................................................................................ 4 1.2 Missies ........................................................................................................................................... 4 1.3 Structuur........................................................................................................................................ 4 1.4 Kwaliteits- en milieubeleid ............................................................................................................ 5

2 KAOW ........................................................................................................................................ 6 2.1 Identiteit, missie en structuur ....................................................................................................... 6 2.2 Milieubeleid ................................................................................................................................... 6

3 Voorstelling van het milieuzorgsysteem ...................................................................................... 7 3.1 Toepassingsgebied ........................................................................................................................ 7 3.2 Verantwoordelijkheid .................................................................................................................... 7 3.3 Werking ......................................................................................................................................... 7

4 Milieuaspecten en milieudoelstellingen ...................................................................................... 8 5 Doelstellingen 2013-2015: Resultaten en vooruitzichten ........................................................... 10

5.1 Papier .......................................................................................................................................... 10 5.2 Aankopen .................................................................................................................................... 11 5.3 Invloeden ..................................................................................................................................... 12 5.4 Missies ......................................................................................................................................... 13 5.5 KAOW .......................................................................................................................................... 17

6 Andere EMAS-basis indicatoren ................................................................................................ 18 6.1 Mobiliteit ..................................................................................................................................... 18 6.2 Energie ......................................................................................................................................... 20 6.3 Afval ............................................................................................................................................. 22 6.4 Water ........................................................................................................................................... 23 6.5 Communicatie ............................................................................................................................. 23 6.6 CO2-emissie ................................................................................................................................. 25 6.7 Biodiversiteit ............................................................................................................................... 25

7 Validatieverklaring ................................................................................................................... 26

Afbeelding: Brussel vanuit de ruimte. De opname werd gemaakt door de satelliet SPOT 5 op 28 september 2011. Ze toont heel mooi onze hoofdstad Brussel. Op de opname zijn een aantal belangrijke parken van Brussel te zien, zoals het Jubelpark, de groene long tussen de Europese wijk en de buitenwijken van de stad. Meer naar het westen zien we het Warandepark of Park van Brussel, waar zich het Koninklijk Paleis en het Federaal Parlement van ons land bevinden. Ten noodoosten van de stad zijn duidelijk de landingsbanen van de luchthaven Brussel-Nationaal te zien. De meer donkerblauwe gebieden wijzen op dichte vegetatie, zoals de stadparken en het Zoniënwoud ten zuiden van Brussel. Meer info: http://www.esa.int/dut/ESA_in_your_country/Belgium_-_Nederlands/Het_Belgische_hart_van_Europa_vanuit_de_ruimte ©ESA

3

Belspo zet zich in voor het milieu Sinds 2006 heeft Belspo voor zijn hoofdkantoor een milieumanagementsysteem (MMS) ingevoerd en geregistreerd volgens de Europese Verordening 761/2001, aangepast met EMAS-verordening 1221/2009. De EMAS-registratie heeft een dubbel doel:

laten zien hoe we op het vlak van milieuzorg presteren en het interne en externe gedrag veranderen;

iedereen bewust maken van het besef dat men elke dag opnieuw verantwoord en duurzaam met het milieu moet omgaan en dat we ons in die zin ook moeten blijven verbeteren.

Deze verklaring wil de evolutie van de milieuprestaties van Belspo en van de Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen (KAOW) schetsen. Uit dit hele document blijkt hoe wij ons concreet engageren. Veel leesplezier! René Delcourt Voorzitter van het directiecomité a.i.

4

1 Belspo

1.1 Identiteit Het Federaal Wetenschapsbeleid (Belspo) wil een vernieuwende, milieuvriendelijke federale administratie zijn die zich onderscheidt door creativiteit en uitmuntendheid in de steun die het verleent aan het besluitvormingsproces van de politieke overheid en in de diensten die het de burgers aanbiedt. Onpartijdigheid, het algemene belang, lange termijnvisie, efficiëntie, transparantie en competentie… dat zijn de belangrijkste kenmerken van onze aanpak.

Belspo beheert een jaarbudget van ongeveer 620 miljoen euro en telt intussen zowat 2840 ambtenaren, waarvan 33% een universitair diploma heeft (federaal gemiddelde: 19%) en 55% contractuele personeelsleden zijn. Er werken ongeveer evenveel vrouwen als mannen.

Het hoofdkantoor bevindt zich op Louizalaan 231. Met uitzondering van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (in Tervuren) en de archiefbewaarplaatsen in de provincies, zijn ook alle wetenschappelijke instellingen

die van het departement afhangen in Brussel gevestigd.

1.2 Missies Belspo heeft als missie om het wetenschapsbeleid en aanverwante aangelegenheden voor te bereiden, uit te voeren en te evalueren. Dit betekent concreet:

de uitvoering van wetenschappelijke en technische middelen via de directoraten-generaal « Onderzoeksprogramma's & Lucht- en Ruimtevaarttoepassingen » en « Internationale en Interfederale Coördinatie & Wetenschappelijke Indicatoren » ter ondersteuning van de bevoegdheden van de federale overheid, en dit in opdracht van de regering;

de ontwikkeling van een permanente expertise in universiteiten en onderzoekscentra ten dienste van de federale overheid op wetenschappelijk en technisch gebied;

de ondersteuning van de tien federale wetenschappelijke instellingen die onder haar voogdij staan, alsook van Belnet bij hun administratief, financieel en materieel beheer, evenals de coördinatie en de valorisatie van hun onderzoeksactiviteiten en van hun wetenschappelijke openbare dienstverlening.

1.3 Structuur Het MMS is van toepassing op het rode gedeelte van het organigram.

5

1.4 Kwaliteits- en milieubeleid

6

2 KAOW

2.1 Identiteit, missie en structuur

Als werktuig ten dienste van overzeese landen, draagt de KAOW bij tot de vooruitgang van de wetenschappelijke kennis van deze gebieden. Zij speelt de rol van ontmoetings- en communicatiecentrum voor Noord en Zuid en van onafhankelijk referentiepunt. Ten slotte verzekert zij de promotie van het onderzoek en de verspreiding van de kennis m.b.t. de overzeese landen, zowel in deze landen zelf als in België.

Wat de KAOW zo bijzonder maakt, is haar multidisciplinariteit: in haar drie Klassen verenigt zij Belgische en buitenlandse wetenschappers gespecialiseerd in menswetenschappen, natuur- en geneeskundige wetenschappen en in de toegepaste — zgn. technische — wetenschappen. Zij is de enige federale en tweetalige Academie en brengt gewone en geassocieerde leden, actief in de overzeese gebieden, uit alle hoeken van het land samen. Omdat de KAOW voeling wil hebben met de regio’s waarmee zij begaan is, heeft zij een groep corresponderende leden opgenomen.

2.2 Milieubeleid

7

3 Voorstelling van het milieuzorgsysteem

3.1 Toepassingsgebied Het dynamisch milieuzorgsysteem heeft betrekking op:

de ondersteunende activiteiten van Belspo die onder de stafdiensten Personeel en Organisatie, Begroting en Beheerscontrole en ICT vallen, de dienst Communicatie en Valorisatie en het kabinet en diensten van de voorzitter.

de operationele activiteiten van Belspo die onder twee directoraten-generaal vallen:

- het directoraat « Onderzoeksprogramma's & Lucht- en Ruimtevaarttoepassingen » dat de Dienst voor wetenschappelijke en technische informatie (DWTI) omvat;

- het directoraat « Onderzoeksprogramma's & Lucht- en Ruimtevaarttoepassingen », dat zich toelegt op de uitvoering en de follow-up van onderzoeksprogramma’s die aansluiten bij de federale bevoegdheden zoals duurzame ontwikkeling, de informatiemaatschappij of sociale samenhang, alsook op het Belgische wetenschappelijke en economische potentieel op het gebied van lucht- en ruimtevaart.

de activiteiten van het secretariaat van de KAOW, in de Louizalaan 231, 1050 Brussel.

De activiteiten van Belnet, het poolsecretariaat en de wetenschappelijke instellingen vallen hier buiten.

3.2 Verantwoordelijkheid De milieucoördinator is belast met de coördinatie en de follow-up van het MMS. De coördinator maakt deel uit van de cel Kwaliteit-Leefmilieu-Infrastructuur (KLI) en valt onder de Diensten van de voorzitter. De beheersing van de milieu-impact is echter een zaak van iedereen! Alle personeelsleden passen de goede milieupraktijken toe en nemen ze van elkaar over.

3.3 Werking Een MMS heeft tot doel een structuur op te zetten waarbij alle niveaus binnen de organisatie en alle beslissingen rekening houden met het milieu. De hoofddoelstelling is een permanente verbetering van de milieuprestaties.

De invoering van een dergelijk systeem vereist een gestructureerde aanpak:

Milieuanalyse Activiteiten analyseren die direct of indirect een invloed op het milieu hebben. De belangrijkste milieueffecten en activiteiten die moeten worden bijgestuurd, in kaart brengen.

Milieubeleid Permanente verbetering leiden en begeleiden Een strategische visie uitwerken met aandacht voor het beheer van milieuprestaties.

Doelstellingen, targets en plannen vastleggen

Het milieubeleid omzetten in becijferde en meetbare doelstellingen. Een actieplan uitwerken om de doelstellingen te realiseren.

Implementatie Allerhande procedures en richtlijnen invoeren. Taken toewijzen en vastleggen wie waarvoor verantwoordelijk is binnen het proces. Nagaan waar er nood is aan opleiding en communicatie. Model en systeem voor documentbeheer definiëren.

Monitoring en 'meting', Interne/externe audit

Middelen inzetten voor monitoring en meting. Interne en externe audits uitvoeren.

Directiebeoordeling Minstens één keer per jaar de

doelmatigheid van het systeem evalueren. De evaluatie is drieledig: - Voldoet het systeem aan de verbintenissen? - Zijn de doelstellingen en targets relevant? - Is het MMS nog aangepast, toereikend en doelmatig? De milieudoelstellingen voor dit jaar en de middelen die hiervoor moeten worden ingezet, goedkeuren.

Het hele systeem steunt op de systematische en permanente uitvoering van de hiervoor beschreven opeenvolgende stappen. Alle MMS-documenten en -procedures zijn beschikbaar op de extranetpagina kwaliteit-milieu. U kunt ze ook opvragen bij de milieucoördinator.

8

4 Milieuaspecten en milieudoelstellingen Belspo en de KAOW hebben een analyse gemaakt van alle directe gevolgen voor het milieu. Voor elk gevolg werd een evaluatie op basis van zes criteria uitgevoerd. Die oefening heeft de significante milieuaspecten die verband houden met de activiteiten van Belspo en van de KAOW, naar voren gebracht. Daarmee kunnen we de milieudoelstellingen bepalen.

Belspo en de KAOW hebben ook een analyse gemaakt van alle indirecte gevolgen voor het milieu. De significante milieuaspecten in verband met hun opdrachten zijn opgenomen onder de doelstellingen Missies en Invloed.

Belspo en de KAOW hebben uiteindelijk hun reglementaire conformiteit geanalyseerd en zullen alles in het werk stellen om die te blijven garanderen.

Voor de EMAS-cyclus 2013-2015 werd bij de directiebeoordeling besloten vijf doelstellingen te behouden met het hoogste uitvoeringspotentieel (zie bladzijde 9).

Wij zetten wel de in het kader van de vorige doelstellingen van de EMAS-cyclus 2010-2012 verrichte inspanningen voort (mobiliteit, energie, water, afval en communicatie). Er worden uiteraard verder gerichte acties opgezet waarvan de indicatoren verder worden gevolgd (zie bladzijde 18).

1

1 Sinds 2013 worden de personeelsleden van de DWTI bij die van Belspo geteld.

Veranderingen tussen 2013 en 2014

2013 2014

Naam POD Wetenschapsbeleid (NACE-code 84.1) KAOW (code NACE 84.1)

Adres Platinumgebouw: Louizalaan 231

Type bewoning Medehuurder

Verwarmde oppervlakte in het gebouw 9289 m² (71% Belspo, 20% Belnet, 4% DWTI en 5% KAOW)

Aantal medewerkers/jaar op deze oppervlakte 262 VTE 263 VTE waarvan Belspo medewerkers 196 VTE

1 199 VTE

1

waarvan KAOW medewerkers 7 VTE 7 VTE

Parkeerplaatsen Belspo en KAOW 30

Fietsplaatsen Belspo en KAOW 22

Verantwoordelijk voor de milieuvergunning Eigenaar en property manager

Milieu-erkenning Belspo Label ‘Ecodynamische onderneming’ (sinds 2004)

EMAS-registratie (sinds 2006)

9

Milieudoelstellingen van de EMAS-cyclus 2013-2015

MINDER PAPIER: Het papierverbruik verminderen. Doel: Acties opzetten voor het personeel en externe correspondenten om het papierverbruik jaarlijks met 3% te verminderen per VTE door intensiever de informatie-en communicatietechnologieën te gebruiken en papieren documenten beter te beheren. Acties: Diagnose van het interne papierverbruik. Diagnose van het papierverbruik voor externe publicaties. Overleg en dialoog over het papierverbruik tijdens dienstvergaderingen of vergaderingen van het Green Team Verder kringlooppapier aankopen. Inlassing van milieubeschouwingen in externe publicaties.

MISSIES: Het positieve potentieel op de duurzame ontwikkeling opkrikken in de basismissies van Belspo. Doel: Profijt trekken van de invloed van het Federaal Wetenschapsbeleid in het kader van zijn opdrachten om onderzoeksacties en toepassingen met een positieve impact op de duurzame ontwikkeling te ontwikkelen en te verhogen. Acties: Bekijken of bij de evaluatie van de projecten een DO-criterium kan worden toegevoegd. De basismissies opwaarderen die positief inwerken op het milieu en/of de DO in de milieuverklaring. Meewerken aan het federaal plan voor duurzame ontwikkeling 2014-2019. Deelnemen aan de vergadering van de WG federale strategie van de ICDO.

INVLOED: Onze partners meer bewust maken van de duurzame ontwikkeling. Doel: Profijt trekken van de invloed van het Federaal Wetenschapsbeleid om de belangstelling aan te wakkeren en te vergroten voor duurzame ontwikkeling van de actoren waarmee het interageert. Acties: Een agendapunt ISO 9001 en EMAS inpassen in alle stafvergaderingen van de dienst Communicatie. Een agendapunt DO inpassen in alle vergaderingen van het netwerk van communicatoren POD-FWI. Een lijst van evenementen opstellen en de mogelijkheid onderzoeken of bij elk soort van evenement aandacht kan worden besteed aan DO. Bijwonen van de vergaderingen van de WG Duurzame Evenementen van de ICDO om een beleid voor duurzame evenementen uit te stippelen voor alle federale overheidsdiensten. Eenmaal per jaar een artikel opstellen over het milieumanagementsysteem van Belspo-Louiza en/of van de federale wetenschappelijke instellingen in de e-Science Connection. Het milieu als besluitvormingscriterium inpassen in het volledige besluitvormingsproces van het Federaal Wetenschapsbeleid door een milieumanagementsysteem in te voeren in elk van de FWI's.

DUURZAME AANKOPEN: Een aankoopbeleid voeren dat de duurzame ontwikkeling bevordert. Doel: Nadenken over de ecologische, maatschappelijke en economische dimensie van elke aangekocht product of dienst. Acties: Een overzicht maken van de aankopen van het departement Wetenschapsbeleid en de prioritaire acties vastleggen inzake "groene" aankopen. Opstellen van een aankoopprocedure waarbij milieubeschouwingen worden ingepast. Bestuderen van mogelijke alternatieven voor typeproducten. De kopers bewust maken van de verschillende samenstellende delen van een duurzame aankoop. Intern communiceren over ons aankoopbeleid en de duurzame producten. Clausules over milieu/duurzame ontwikkeling in de overheidsopdrachten inpassen. Aandacht hebben voor bewustmaking voor en/of ervaring met duurzame aankopen bij de indienstneming van de medewerkers belast met aankopen. Deelnemen aan de WG Overheidsopdrachten van de ICDO.

KAOW: De positieve impact op de duurzame ontwikkeling in de werking en de basismissies van de KAOW verhogen. Doel: Het milieu als besluitvormingscriterium inpassen in het volledige besluitvormingsproces van de KAOW. Profijt trekken van de invloed van de KAOW om de belangstelling voor duurzame ontwikkeling aan te wakkeren en te verhogen van de actoren waarmee zij interageert. Acties: Duurzame aankopen: een lijst opmaken van de aankopen en prioritaire acties vastleggen voor "groene" aankopen; Papier: de redenen identificeren waarom er papier wordt gebruikt; inpassen van milieubeschouwingen voor extern gedrukte publicaties; Interne communicatie: het nieuwe in dienst genomen personeel een EMAS-opleiding geven; Externe communicatie: zorgen voor een hoofdstuk EMAS op de website; Missies: de basismissies van de KAOW valoriseren die een potentieel positieve impact hebben op het milieu; Invloed: tellen van de georganiseerde evenementen of evenementen waaraan de KAOW elk jaar deelneemt; kijken hoe bij elk soort evenement mensen bewust kunnen worden gemaakt van de duurzame ontwikkeling.

10

5 Doelstellingen 2013-2015: Resultaten en vooruitzichten

5.1 Papier

Grafiek 1. Aantal A4-bladen gebruikt voor kopies, recto-afdrukken en tweezijdige afdrukken per VTE (in het rood: indicatie evolutie t.o.v. het voorgaande jaar; doel = -3 %). Belspo en KAOW gegevens.

Benchmarking

Consommation de papier en interne

Kg/ETP

Belspo 2014 27

Kantoren in BHG 2004 30-50

Federale instellingen met/op weg naar EMAS-registratie 2011

40

(BIM, Tertiaire sector benchmarking 2012)

In 2014 beschikte Belspo over 20 printers en 8 kopieermachines die allemaal recto-verso kunnen afdrukken. De KAOW beschikte over 3 printers en een fotokopieertoestel-printer. Het papier is bedoeld om ofwel te printen ofwel te kopiëren. Het aantal gebruikte bladen is in 2014 tegenover 2013 met 7% gedaald (grafiek 1). Het doel om het verbruik met 3% per jaar terug te dringen, is bereikt, maar het is nodig om de inspanningen voort te zetten.

Uit de benchmarkingtabel blijkt dat ons papierverbruik lager is dan dat van de in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gevestigde kantoren bevindt en van de andere federale overheidsdiensten die zich tot EMAS hebben verbonden.

De meeste diensten van Belspo hebben op vrijwillige basis acties opgezet om het papierverbruik te verminderen, onder andere door minder papieren versies van documenten, publicaties en rapporten te drukken (of dat zelfs volledig stop te zetten) en te kiezen voor elektronische versies daarvan.

De maandelijkse gegevens over het papierverbruik worden boven elke printer gehangen. Sinds 2011 koopt Belspo A4 papier (80 g/m²) aan dat voor 100% uit gerecycleerd materiaal bestaat, het FSC label draagt2, chloorvrij is en het Europees ecolabel toegekend kreeg.

De dienst Communicatie stelt op het ogenblik een diagnose op van de extern gemaakte publicaties en kan binnenkort de indicator "Aantal extern gedrukte A4-publicaties per jaar" berekenen.

Eind 2014 is de dienst ICT gestart met de vervanging van de printers door multifunctionele toestellen waarmee geprint, gekopieerd en gescand kan worden (zowel in zwart-wit als in kleur en in A4- of A3-formaat). Het voordeel van die toestellen is dat enkel blanco papier wordt gebruikt en geen voorgedrukt papier meer nodig is. Het toestel kan enkel worden gebruikt met een persoonlijke badge, wat het probleem van achtergelaten geprinte documenten oplost en de mogelijkheid biedt het aantal gedrukte documenten per persoon bij te houden.

2 FSC en PEFC zijn labels dat aangeven dat een product van hout of papier afkomstig

is uit een duurzaam beheerd bos of woud.

Resultaten 2014

Vooruitzichten 2015 De financiële dienst die verantwoordelijk is voor de aankopen zal zijn aanpak t.a.v. duurzame aankopen, gezamenlijke papieraankopen en publicaties, voortzetten. De dienst ICT blijft de printers verder vervangen en het maandelijkse papierverbruik kan nu grondiger worden geanalyseerd. De dienst Communicatie zal een diagnose van de extern gemaakte publicaties opstellen en de indicator "Aantal extern gedrukte A4-publicaties per jaar" berekenen.

11

Vooruitzichten 2015 De dienst B&BC ziet erop toe dat alle diensten de aankoopprocedure en de nieuwe omzendbrief goed toepassen. De cel KLI zal helpen bij het bewustmaken van het personeel voor duurzame aankopen en zal samenwerken met de financiële dienst om duidelijke richtlijnen op te stellen bij de integratie van duurzaamheidscriteria bij de overheidsopdrachten, zowel bij Belspo als de FWI’s.

5.2 Aankopen

Aankopen vereisen bijzondere aandacht omdat zij een reeks processen op gang brengen, van het verbruik van grondstoffen tot het produceren van afval. Om die reden worden in het kader van de aankopen acties op het getouw gezet.

Communiceren over aankopen kan helpen om mensen bewust te maken. Door een coherent aankoopbeleid uit te stippelen dat aansluit bij onze waarden, maken wij intern en extern duidelijk waarvoor onze instelling staat.

Aandeel van duurzame aankopen bij

het economaat

2014

aantal bestelde producten 80%

aantal bestelde stukken 99%

prijs van de bestelde producten

88%

De cel Aankoop van de dienst B&BC staat sinds 2013 in voor de aankopen. Die verzorgt de vele goederenaankopen (koelkasten, wasmachine, droogkast, kapstokken, bureaumateriaal, meubels, voertuigen, papier,...) en diensten (reiniging tapijten en ramen, leasing waterfonteinen en kopieerapparaten,...). Hierbij wordt systematisch nagedacht over de integratie van milieuclausules of duurzame ontwikkeling bij de opmaak van een bestek. In samenwerking met de milieucoördinator werd een procedure gepubliceerd betreffende de aankoop van goederen en diensten waarin milieucriteria zijn vervat.

Een tabel wordt bijgehouden met daarin een opvolging van de aankopen. De indicator betreffende het aandeel van duurzame aankopen (aankopen < 5000 €), die voor het eerst in 2014 werd berekend, toont dat 88% van het budget van het economaat aan duurzame aankopen wordt besteed (zie tabel). Een aankoop wordt als duurzaam beschouwd als het betrokken product:

- van bioafkomst is (bijv. vruchtensappen) - gemaakt is met gerecycleerde producten (bijv. papier) - biologisch afbreekbaar is (bijv. onderhoudsproduct) - gemaakt is van duurzaam hout (bijv. potlood) - afkomstig is uit de eerlijke handel (bijv. koffie)

In 2014 worden de acties ter bevordering van duurzame voeding voortgezet. In 2014 werden nieuwe verdeelautomaten van koude en warme dranken geïnstalleerd, alsook een snoepautomaat met daarin producten uit de eerlijke handel. In oktober 2014 was er tijdens de Week van de duurzame ontwikkeling elke dag soep afkomstig van een bedrijf uit de sociale economie en gemaakt van lokale, seizoensgebonden en bioproducten, alsook kruiden uit de eerlijke handel.

De omzendbrief over de duurzame overheidsopdrachten van 16/05/2014 legt een reeks nieuwe verplichtingen op (standaardclausules, beweegredenen te bezorgen aan de inspecteur van Financiën, jaarlijkse rapportering enz.), met de bedoeling meer rekening te houden met duurzame ontwikkeling bij overheidsopdrachten.

Resultaten 2014

12

Vooruitzichten 2015 In de toekomst wil de KLI-cel nog meer duurzame evenementen promoten in samenwerking met de communicatiedienst. De cel KLI zet ook het EMAS-project verder met als doel een milieumanagementsysteem in te voeren in alle wetenschappelijke instellingen. Het consortium BCCM zal bestuderen hoe zijn milieu-identiteit te ontwikkelen.

5.3 Invloeden

De hoofdmissies van Belspo zorgen voor contacten met heel wat partners. De medewerkers van Belspo kunnen tijdens deze contacten door hun gesprekken en/of door hun houding invloed op deze partners uitoefenen. Zo kunnen wij een voortrekkersrol spelen en het besef aanwakkeren dat het belangrijk is om bij alle keuzes die wij maken en in alles wat wij doen, rekening te houden met het milieu.

Sinds 2006 hebben de cel KLI en de dienst Communicatie van Belspo elke kans benut om de medewerkers en externe contactpersonen te informeren over en bewust te maken van de zorg voor het milieu. Daarbij hebben zij op heel uiteenlopende manieren gecommuniceerd: als deelnemer aan conferenties en colloquia, maar ook als spreker; zij hebben meegewerkt aan een tv-uitzending over 'milieuvriendelijk wetenschapsbeleid'; er is een artikel verschenen in het tijdschrift voor ambtenaren enz. Zij hebben verschillende acties ondernomen die onrechtstreeks een impact op het milieu hadden (onderzoekers die wij steunen, aanzetten om het openbaar vervoer te gebruiken, poolbasis met nul uitstoot enz.).

Daarnaast biedt de cel KLI steun aan takken van Belspo die nog niet binnen EMAS vallen, om op hun vraag het milieubewustzijn in de instelling te ontwikkelen en te stimuleren. In 2013 zijn het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI), het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) en Belnet van start gegaan met de uitvoering van een milieumanagementsysteem overeenkomstig het EMAS-reglement.

Net als Belspo-Louiza, heeft het KBIN in 2014 het label 'Ecodynamische onderneming 2*' ontvangen. Het KMI heeft het label 'Ecodynamische onderneming 1*' ontvangen.

Resultaten 2014

13

5.4 Missies

Binnen de activiteiten van de DG « Onderzoeksprogramma's & Lucht- en Ruimtevaarttoepassingen » kan Belspo een positieve invloed op het milieu uitoefenen via de programma’s waarin ze participeert of via welke ze actief is. In 2012 heeft de Ministerraad zijn akkoord gegeven voor de lancering van de eerste fase (2012-2017) van het recurrent onderzoeksprogramma BRAIN-be (Belgian Research Action through Interdisciplinary Networks). Het kaderprogramma BRAIN-be is opgebouwd rond 6 thematische assen: Ecosystemen, biodiversiteit, evolutie; Geosystemen, heelal en klimaat; Cultureel, historisch en wetenschappelijk erfgoed; Strategieën van de federale overheid; Belangrijke maatschappelijke uitdagingen en Collectiebeheer.

En ook via de DG « Internationale en Interfederale Coördinatie & Wetenschappelijke Indicatoren » kan Belspo de zorg voor het milieu internationaal aanwakkeren, vooral door middel van de internationale overeenkomsten die het afsluit of die het in naam van het hele land implementeert. De dienst Indicatoren kan deze dimensie in bepaalde statistieken opnemen en zo helpen om de externe effecten die door ondernemingen en overheidsdiensten die in de onderzoeksector actief zijn, gegenereerd worden, in cijfers te kwantificeren.

Het is bijzonder moeilijk om de gevolgen voor het milieu in te schatten. Belspo beschikt niet over een analytische methode om projecten, programma’s en overeenkomsten in te delen volgens hun impact op het milieu. Belspo beschikt trouwens evenmin over een methode om de indirecte impact op het milieu te controleren.

Toch zijn er vier manieren om na te gaan of een missie van Belspo een positieve invloed op het milieu heeft:

Binnen de rapportering aan de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDO) beschrijft Belspo elk jaar de nieuwe onderzoeksprogramma’s of –projecten die betrekking hebben op duurzame ontwikkeling. Ook wordt een lijst opgemaakt van initiatieven zoals bewustmakingscampagnes en het uitwisselen van informatie om duurzame ontwikkeling te bevorderen.

Elke beslissing die de goedkeuring moet krijgen van de Ministerraad, wordt aan een duurzaamheidstest onderworpen. De programma’s die Belspo beheert, vallen in deze categorie. Deze test is een deel van de regelgevingimpactanalyse (RIA test) waarin alle domeinen waarvoor een meting van de impact van een voorgenomen regeringsbeslissing gewenst is (administratieve lasten, gelijkheid tussen vrouwen en mannen, de KMO’s, duurzame ontwikkeling of ontwikkelingssamenwerking) opgenomen worden. Deze test is al een eerste poging om het duurzame karakter van de geplande acties in een globaal standpunt in te passen.

De langetermijnvisie inzake duurzame ontwikkeling 3 werd in 2013 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Die federale visie tegen 2050 omvat, naast vier belangrijke uitdagingen, doelstellingen en indicatoren. De doelstellingen zijn gelinkt aan de federale doelstellingen zoals armoedebestrijding, volksgezondheid, mobiliteit, energie, klimaatverandering, consumptie- en productiemodellen, financiën en ontwikkelingssamenwerking. Met de indicatoren kan de ontwikkeling ervan worden gevolgd. Belspo heeft het hoofdstuk over het wetenschappelijk onderzoek opgesteld.

De langetermijnvisie krijgt gestalte in de federale plannen voor duurzame ontwikkeling. In 2013 en 2014 werkt Belspo mee aan de opstelling van het komende plan.

Ook werd een register opgemaakt van de acties van de operationele diensten in verband met duurzame ontwikkeling (zie hieronder).

3 http://fido.belgium.be/nl/inhoud/langetermijnvisie-voor-duurzame-ontwikkeling

Resultaten 2014

14

Vooruitzichten 2015 De basismissies met een positieve impact op het milieu en de duurzame ontwikkeling zullen verder in de milieuverklaring aangeduid worden.

Kalender van de aan duurzame ontwikkeling gelinkte operationele activiteiten in 2014

Januari

Februari

Maart

‘Aliens on the Horizon’ symposium georganiseerd door

het Belgische biodiversiteitsplatform.

http://ias.biodiversity.be/symposium

Nieuw rapport van het Intergovernmental Panel on

Climate Change (IPCC). Klimaatveranderingen 2014 :

Impact, adaptatie en kwetsbaarheid (5de IPCC-

assessmentrapport – volume 2).

http://www.belspo.be/belspo/organisation/doc/Press/I

PCC_WG2_2014_nl.pdf

http://www.belspo.be/belspo/organisation/doc/Press/I

PCC-AR5-WG%20II_nl.pdf

Uitreiking van de labels « Ecodynamische Onderneming

». Dit jaar kregen 65 ondernemingen een

onderscheiding, waaronder het Koninklijk

Meteorologisch Instituut van België, het Koninklijk

Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen en

Belspo-Louiza. Het Label « Ecodynamische

Onderneming » is een officiële erkenning, in het

Brussels Hoofdstedelijk Gewest, van de goede

praktijken voor milieubeheer, geïmplementeerd in de

ondernemingen. Het beloont hun milieudynamisme en

hun vooruitgang op het vlak van,onder meer,

afvalbeheer, rationeel energiegebruik en het beheer

van de mobiliteit van de werknemers.

http://www.leefmilieu.brussels/themas/duurzame-

stad/label-ecodynamische-onderneming

Derde oproep tot voorstellen van het

onderzoeksprogramma BRAIN-be voor de

netwerkprojecten (assen 2: Geosystemen, heelal en

klimaat, 3: Cultureel, historisch en wetenschappelijk

erfgoed en 5: Belangrijke maatschappelijke uitdagingen)

en voor de pioniersprojecten.

http://www.belspo.be/belspo/brain-

be/call_brain2015_nl.stm

15

April

Nieuw rapport van het Intergovernmental Panel on

Climate Change (IPCC) Klimaatveranderingen 2014:

Terugdringen van de klimaatverandering (5de IPCC-

assessmentrapport – volume 3).

http://www.belspo.be/belspo/organisation/doc/Press/I

PCC-Berlijn2014_nl.pdf

Conferentie van professor Jean-Pascal van Ypersele

«Changements climatiques: remettons les pendules à

l'heure ». Een gelegenheid om een stand van zaken op

te maken van de laatste wetenschappelijke

klimaatgegevens en een kort overzicht te maken van

wat er in het laatste verslag van het IPCC (ARS) staat.

http://www.uclouvain.be/467480.html

Symposium « Science for the new regulation » over

invasieve exoten georganiseerd in medewerking met

het Belgische biodiversiteitsplatform.

http://ias.biodiversity.be/regulation

Mei

Gelukkig verjaardag PROBA-V! De lancering van de

microsatelliet PROBA-V ('V' van "Vegetatie") in 2013

heeft als hoofdopdracht de staat van de vegetatie van

onze planeet continu te observeren. De satelliet werd

ontworpen in het kader van het programma General

Support Technology Programme (GSTP) van de ESA,

maar werd gestimuleerd door Belgische expertise.

België, vertegenwoordigd door het Federaal

Wetenschapsbeleid, lag immers aan de basis van het

initiatief om die kleine satelliet te bouwen.

http://www.belspo.be/belspo/organisation/actua/PRO

BA-V_06052014_en.pdf

In mei 2014 bestaat het Belgisch oceanografisch

onderzoeksschip de "RV A962 Belgica" 30 jaar.

http://www.belspo.be/belspo/organisation/actua/30jaa

rBelgica_nl.pdf

http://www.howbigisbelgica.be/

Informatie sessie op "Intergovernmental Platform on

Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES)"

georganiseerd door het Belgische

biodiversiteitsplatform.

http://biodiversity.be/2523/download/inline

Juni

België in Pléiadesbeelden: hoge resolutie aan

bodemprijzen. EODesk (Belspo) is verantwoordelijke

16

van de uitvoering van de distributie van Pléiades-

beelden aan de erkende Belgische gebruikers (tegen

voorkeurtarieven of gratis voor gebruikers die een

dienstverlenende opdracht hebben).

http://www.belspo.be/belspo/organisation/doc/Press/

Pleiades_nl.pdf

Juli

Publicatie van de milieuverklaring 2014.

In het kader van haar deelname aan het Europese

programma JPI –Climate en van de oprichting van een

Belgisch federaal expertisecentrum over het klimaat,

houdt Federaal Wetenschapsbeleid twee on-line

bevragingen: een bevraging gericht op het in kaart

brengen van leveranciers van klimaatdiensten in België

alsook van de beschikbare informatie en een bevraging

gericht op het beter begrijpen van de noden van

potentiële gebruikers van de klimaatdiensten.

http://www.klimaat.be/nl-be/news/20142/enquete-

klimaatdiensten/

Augustus

September

Eerste oproep tot indiening van voorstellen van het

consortium ERANet-LAC (met een focus op specifieke

thema's in 4 domeinen: Biodiversiteit, Bio-Economie,

Energie en Gezondheid). ERANet-LAC is een

projectconsortium dat gefinancierd word door de EU in

het kader van het FP7 kaderprogramma voor onderzoek

en technologie. Dit Eranet ondersteunt de

implementering van het 'Joint Initiative for Research

and Innovation' (JIRI) tussen de EU Lidstaten en

geassocieerde landen en de Gemeenchap van Latijns-

Amerikaanse en Caraïbische Landen (CELAC).

http://www.belspo.be/belspo/organisation/Call/ERANe

t_LAC_2014_nl.stm

Oktober

Op maandag 20 oktober laatstleden heeft dhr. Eric

Lambin, professor aan de UCL, die samen met Belspo

aan talrijke projecten heeft meegewerkt, de "Volvo

Environment Prize 2014" gewonnen, een prestigieuze

internationale prijs op het gebied van milieu en

duurzame ontwikkeling. Met deze woorden heeft hij

ons op de hoogte gebracht: "Sinds het begin van mijn

doctoraat in 1985 werd ik gefinancierd door BELSPO,

toendertijd nog door het aardobservatieprogramma

TELSAT. Ook mijn verdere onderzoek werd deels

gefinancierd door de opeenvolgende programma’s van

BELSPO. De toekenning van deze prijs heb ik ten dele

dus ook aan BELSPO te danken, en in het bijzonder haar

programma’s voor aardobservatie en duurzame

ontwikkeling/klimaatverandering."

http://www.belspo.be/belspo/fedra/prom.asp?l=nl&pr

omid=802

November

Conferentie BEODay 2014. Het hoofddoel van de

Belgian Earth Observation Day is de professionals en de

onderzoekers werkzaam in de sector van de

teledetectie bijeen te brengen om hen te informeren

over de in België gerealiseerde projecten in het kader

van het programma STEREO en hun

netwerkingsmogelijkheden aan te bieden.

http://eo.belspo.be/beoday2014/index.htm

December

Vierde oproep tot voorstellen van het programma

BRAIN-be voor de netwerkprojecten (assen 1:

Ecosystemen, biodiversiteit, evolutie, 4: Strategieën van

de federale overheid en 6: Collectiebeheer) en voor de

pioniersprojecten.

http://www.belspo.be/belspo/brain-

be/call_brain2015_nl.stm

BEES (Belgium Ecosystem Services) Christmas market

co-organisé par la Belgian Biodiversity Platform.

http://www.beescommunity.be/xmas/

17

Vooruitzichten 2015 De KAOW heeft het voornemen haar publicaties eerder op verzoek dan offset te drukken. Het drukken op verzoek beantwoordt aan het profiel van "long seller" van de KAOW en vermijdt mogelijk onnodige druk- en opslagkosten. Vanuit milieuoogpunt is dat zeer positief, want zo wordt papier (200 Kg per jaar, dus 40000 A4 bladen), energie en brandstof bespaard. De KAOW bekijkt of zij de deelnemers aan haar conferenties dagpassen kan geven om het openbaar vervoer te gebruiken en zo het aantal gebruikte taxi's, auto's en specifieke vervoersmiddelen te beperken. Op elke stafvergadering zal EMAS een agendapunt zijn om opgezette acties te kunnen volgen.

5.5 KAOW

Papier

De acties van de KAOW richten zich op het instellen van recto verso afdrukken als standaardinstelling. In 2014 werd een overzicht gemaakt van het aantal aangekochte bladen. Het aantal bij de KAOW aangekochte bladen (72.500) is hoger ten opzichte van 2013, zonder dat daarvoor een duidelijke reden kan worden opgegeven. Tijdens de stafvergaderingen in 2015 zal geregeld aandacht worden geschonken aan wat er afgedrukt wordt. In figuur 1 (blz. 10) staat het aantal door Belspo en de KAOW geprinte bladzijden. Bij publicaties heeft de Academie bijzondere aandacht voor het soort papier (liefst kringlooppapier) alsook voor het aantal gedrukte exemplaren. Op dit ogenblik wordt nagedacht om sommige publicaties online te publiceren (ebooks).

Aankoop

Daar de KAOW jaarlijks slechts heel weinig gewone aankopen verricht, is het niet nodig prioritaire acties op te zetten om meer groene producten aan te kopen. Bij meer uitzonderlijke aankopen ziet de EMAS-correspondente erop toe het milieuzorgaspect in te passen. Merk op dat de KAOW voor Max Havelaarkoffie en fairtradesuiker heeft gekozen. De suiker en koekjes worden in bulk aangekocht (zonder individuele verpakking). De KAOW gebruikt PEFC-papier.

Invloeden

De milieuaanpak van de KAOW staat beschreven op haar website, net als haar milieubeleid en de jaarlijkse milieuverklaring. Op de website is er een item "Ligging" met verschillende links naar Google Maps, de NMBS, de MIVB enz. om de bezoekers van de KAOW ertoe aan te zetten zich duurzaam te verplaatsen. Bij de ondertekening van persoonlijke mails bij de KAOW is een bericht toegevoegd die de ontvanger ervan vraagt te denken aan het milieu alvorens die mail uit te printen. De KAOW tracht zo mogelijk haar vergaderingen en colloquia altijd eerder binnenshuis dat buitenshuis te organiseren, wat de logistiek, het vervoer en de catering vergemakkelijkt, drie sleutelfactoren bij de organisatie van duurzame evenementen. De KAOW heeft een kopie ontvangen van de door Belspo voorbereide handleiding "Duurzame evenementen".

Missies

Door haar inspanningen om wetenschappelijke kennis in overzeese gebieden te ontwikkelen, beschikt de KAOW over de mogelijkheid om het milieu positief te beïnvloeden Milieuvraagstukken komen zeer vaak aan bod in de wetenschappelijke gemeenschap en a fortiori bij hen die gespecialiseerd zijn in ontwikkelingslanden. Bij de KAOW komt dat onderwerp tijdens de klasvergaderingen geregeld in presentaties aan bod, die vervolgens in het tijdschrift van de KAOW worden gepubliceerd.

Resultaten 2014

18

6 Andere EMAS-basis indicatoren

6.1 Mobiliteit

Woon-werktraject

Grafiek 2. Percentage van woon-werkverkeer met duurzame transportmiddelen voor het personeel van Belspo (in het rood: indicatie verandering t.o.v. het voorgaande jaar; doelstelling = +2%)

Mobiliteitsenquête

2014

Eigen auto, bromfiets of motorfiets

7%

Carpooling 1%

Trein 66%

STIB/TEC/DE LIJN 19%

Fiets 4%

Te voet 1%

Andere 2%

Over het woon-werktraject werd onder het Belspo personeel in 2014 een enquête gehouden om na te gaan welke transportmiddelen de personeelsleden gebruiken. Grafiek 2 geeft het percentage duurzame verplaatsingen weer (openbaar vervoer, fiets of te voet), zoals meestal wordt afgelegd door het personeel om het hoofdtraject af te leggen (d.w.z. voor de langste afstand tussen de woonplaats en het werk, gedurende het grootste deel van het jaar).

Uit de resultaten van deze enquêtes blijkt dat meer dan 90% van het personeel kiest voor duurzame vervoersmiddelen voor de woon-werkverplaatsing. De belangrijkste stimulansen zijn de volledige terugbetaling van de kosten van het openbaar vervoer en de vergoeding voor de fietsers (0,20 €/km). Het doel om elk jaar een verschuiving van 2% van vervuilende (eigen auto, bromfiets of motorfiets) naar minder vervuilende transportmiddelen te verwezenlijken werd dus behaald.

Het nieuwe bedrijfsvervoerplan werd succesvol ingediend bij Leefmilieu-Brussel in oktober 2014. Dit plan werd geharmoniseerd met de federale diagnose van het woon-werkverkeer dat Belspo elke drie jaar aan de FOD Mobiliteit en Vervoer moet bezorgen. Er werd beslist om de mobiliteitsenquêtes om de drie jaar uit te voeren, vóór de update van het bedrijfsvervoerplan. De volgende enquête wordt verwezenlijkt in 2017.

In 2014 heeft Belspo zich onlangs aangesloten op het e-platform Carpoolplaza.be in het kader van een pilootproject van het Federale Instituut voor Duurzame Ontwikkeling. Die site is ontworpen om reisgenoten te zoeken en voor een meer duurzame mobiliteit. Dat initiatief heeft spijtig genoeg heel weinig weerklank gevonden bij het personeel (ook dat van de FWI's), wellicht omdat heel weinig personeel met de wagen naar het werk komt en de meesten al carpoolen met eigen gezinsleden.

Promotie van de fiets

Sinds 2011 biedt Belspo geen dienstfietsen meer aan aan haar personeel voor zendingen in Brussel, maar vergoedt zij de fietsabonnementen van Villo. In 2014 werden 12 Villo-abonnementen terugbetaald en in 2014 21 aanvragen goedgekeurd voor een fietsvergoeding.

Resultaten 2014

19

Belspo heeft zich geregistreerd bij Bike to Work, een online motivatieplatform om met de fiets naar het werk te fietsen. Een honderdtal personeelsleden (FWI's inbegrepen) heeft zich op het platform aangesloten en krijgt info over hun fietsend woon-werkverkeer: fietsgraad, verbruikte calorieën, aantal gefietste kilometers enz. Zij kunnen ook genieten van de voordelenlijst met fietspunten (elke gefietse werkdag = 1 fietspunt).

Verplaatsingen met dienstvoertuigen

Grafiek 3. Totale afstand (km) afgelegd met de dienstvoertuigen (in het rood: indicatie evolutie t.o.v. het voorgaande jaar)

In 2014, heeft Belspo maar 8 dienstvoertuigen. Deze worden gebruikt door de logistieke dienst, de voorzitter, de hoge vertegenwoordiger voor ruimtevaartaangelegenheden en de algemene directeurs. Zeven van de acht wagens rijden op diesel. De totale afstand die met de dienstvoertuigen (en occasioneel met de persoonlijke wagens van de algemene directeurs) werd afgelegd, is in 2014 gedaald. Die indicator hebben wij niet in de hand, omdat de door leidinggevenden gebruikte dienstwagens horen bij de extralegale voordelen die hun worden toegekend, wat een stimulans is voor zowel het professioneel als privégebruik ervan.

Verplaatsingen voor opdrachten

Voor opdrachten in België betaalt Belspo, op enkele uitzonderingen na, zowat alle kosten voor het openbaar vervoer terug. Niet verwonderlijk dus dat volgens de mobiliteitsenquête van 2010 74% van de medewerkers vooral het openbaar vervoer gebruikt; 20% van de medewerkers verklaart dat ze vooral de auto gebruiken (vooral voor bestemmingen die moeilijk bereikbaar zijn met het openbaar vervoer); 6% gebruikt andere transportmiddelen. Uit de mobiliteitsenquête 2014 blijkt dat slecht 10% van het personeel soms gebruikmaakt van de fiets (eigen fiets, Villo-fiets of Blue-Bike) voor verplaatsingen in het kader van het werk in Brussel.

Van de verplaatsingen in het kader van zendingen naar het buitenland werd een inventaris opgemaakt met behulp van de informaticatoepassing die de aanvragen voor buitenlandse missies registreert. Per jaar maken de personeelsleden ongeveer 400 buitenlandse reizen, waarvan 60% per trein en 40% met het vliegtuig. De verplaatsingen per trein of HST genieten de voorkeur: vliegreizen worden enkel goedgekeurd indien de bestemming bij een enkele reis meer dan 800 km ver ligt. De afgelegde kilometers zijn opgenomen in de volgende tabel.

De dienst ICT is gestart met het voorstel om videoconferenties te organiseren en te omkaderen voor de operationele diensten. Aan het comité van de ICT-gebruikers werden alle beschikbare oplossingen voor videoconferentie uiteengezet.

Berekening van de CO2 –uitstoot als gevolg van de buitenlandse missies

2012 2013 2014

Trein Vliegtuig Trein Vliegtuig Trein Vliegtuig

Aantal trajecten 280 140 233 128 226 165

Afgelegde kilometers 181838 (29%) 441240 (71%) 137771 (17%) 669700 (83%) 138450 (18%) 648450 (82%)

CO2-equivalent in kg 6897 (5%) 119404 (95%) 5225 (3%) 181229 (97%) 5251 (3%) 175478 (97%)

(CO2-equivalenten: vliegtuig: http://www.compenco2.be; trein: Tobback (2005), http://www.brunotobback.be)

20

Verplaatsingen van bezoekers

De activiteiten van Belspo lokken elk jaar heel wat bezoekers. Bij het onthaal krijgen zij een plan van het MIVB-net en op de website vinden zij uitleg over hoe zij onze instelling het beste kunnen bereiken met het openbaar vervoer. Het percentage bezoekers dat gebruik maakt van het openbaar vervoer of te voet of met de fiets komt, vindt u terug in grafiek 4 (65% uit een totaal van 10394 bezoekers in 2013).

Grafiek 4. Percentage Belspo-bezoekers dat duurzame transportmiddelen gebruikt (in het rood: indicatie evolutie t.o.v. het voorgaande jaar)

6.2 Energie

Grafiek 5. Reële en genormaliseerde

verbruik van gas (kWh/verwarmde m²). Een genormaliseerd verbruik is een verbruik waarvan seizoensgebonden invloeden werden afgetrokken. (in rood: indicatie van de evolutie van het genormaliseerd verbruik t.o.v. het voorgaande jaar)

Het energieverbruik van het gebouw verloopt via drie vectoren:

- gas voor de drie gascondensatieketels van de verwarming,

- elektriciteit voor de verlichting en de kantoormachines (pc’s, printers, kopieertoestellen),

- elektriciteit voor de productie van ijswater (airconditioning), de pulsieluchtgroepen en de afzuigkappen.

De verwarming wordt volledig beheerd door de property manager van het gebouw. De verbruiksgegevens van de verwarming voor 2013 zijn afgeleid uit die voor het hele gebouw, naar rata van de oppervlakte die door Belspo, KAOW, DWTI en Belnet wordt gebruikt (51% van het gebouw). In 2014 was het veel warmer dan in 2013, wat de forse daling van het verbruik uitlegt. Het genormaliseerd verbruik per m² is ook nog in 2014 gedaald (afbeelding 5). De property manager legt uit dat die verlaging het gevolg is van de alsmaar fijnere afstelling van het HVAC-systeem in de loop der jaren

Vooruitzichten 2015 Thematische newsletters zullen evenwel verder en regelmatig verstuurd worden. De actie Bike to Work wordt voortgezet. Over de trajecten per trein en vliegtuig gelinkt aan buitenlandse missies en de mogelijkheid om video- of tele-conferenties aan te moedigen, moet verder worden nagedacht (in medewerking met de operationele, B&BC en ICT diensten).

Resultaten 2014 Deze indicatoren werden berekend voor Belspo, KAOW en Belnet, hoewel die laatste niet binnen de EMAS-perimeter valt. Deze drie entiteiten delen wel hetzelfde gebouw.

21

Benchmarking

Reële verbruik van gas kWh/m²

Belspo 2014 61

Openbare besturen in BHG 2011

71

Federale instellingen met/op weg naar EMAS-registratie 2011

107

(BIM, Tertiaire sector benchmarking 2012)

Grafiek 6. Elektriciteitsverbruik (kWh/VTE), privé elektriciteit en gemeenschappelijke elektriciteit + HVAC (in rood: indicatie evolutie verbruik privé elektriciteit t.o.v. het voorgaande jaar)

Benchmarking

Elektriciteitsverbruik kWh/m²

Belspo 2014 237

Openbare besturen in BHG 2011

94

Federale instellingen met/op weg naar EMAS-registratie 2011

107

Elektriciteitsverbruik kWh/VTE

Belspo 2014 8357

Federale instellingen met/op weg naar EMAS-registratie 2011

3686

(BIM, Tertiaire sector benchmarking 2012)

Uit de benchmarkingtabel blijkt dat ons verbruik voor de verwarming lager is dan dat van het gemiddelde in de openbare besturen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en van de federale overheidsdiensten die betrokken zijn bij EMAS. De acties die wij hebben opgezet om de verwarming van het gebouw beter te beheren, waren afgestemd op het herinneren aan de gebruiksvoorwaarden van de ventiloconvectoren en de voorstelling van de energiedoelstellingen van het MMS aan de nieuwe collega’s.

We hebben op elke verdieping aparte elektriciteitsmeters. Deze tellers meten het elektriciteitsverbruik in de privézones van het gebouw (stroomvoorziening verlichting, computers, printers, servers, etc.). Het elektriciteitsverbruik per VTE is op hetzelfde niveau als in 2013 gebleven (grafiek 6).

Er zijn ook aparte meters voor de elektriciteit van de gemeenschappelijke delen van het gebouw, alsook voor de airconditioning en luchtverversing (HVAC). De gegevens van het gemeenschappelijk elektriciteitsverbruik en HVAC van 2014 worden voorgesteld in grafiek 6 en zijn afgeleid uit de gegevens voor het hele gebouw in verhouding tot de ruimte die wordt bezet door Belspo, KAOW, DWTI en Belnet (51% van het gebouw).

Uit de benchmarkingtabel blijkt dat ons totale elektriciteitsverbruik tweemaal hoger ligt dan het gemiddelde van dat van de openbare besturen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en van de federale overheidsdiensten die bij EMAS zijn betrokken. Die verontrustende vaststelling werd ook voorgelegd aan de property manager.

De property manager werd aangeschreven door de cel KLI om het toegenomen verbruik in de laatste drie jaar en de verontrustende vaststelling van de benchmarking toe te lichten. De property manager heeft uitgelegd dat de luchtpulsie- en extractiegroepen 14 uur per dag werken (in 2010 was dat 8 uur per dag). De cel KLI heeft geëist dat het tijdschema van de groepen wordt aangepast, met de bedoeling het af te stemmen op de aanwezigheid van het Belspo-personeel en gevraagd extra maatregelen te nemen om het elektriciteitsverbruik te verminderen. Ook werd de Regie der Gebouwen om steun gevraagd.

De KLI-cel blijft alle medewerkers bewust maken van de goede praktijken die nodig zijn om energie te besparen, zoals het doven van de lichten of het uitschakelen van toestellen als men er niet is (affiches, Intranet). Zij heeft in 2014 ook mee het plan uitgewerkt om een elektriciteitstekort te voorkomen. De property manager heeft meegedeeld dat de elektriciteit 100% hernieuwbaar is.

Vooruitzichten 2015 Wij blijven het energieverbruik in het gebouw van dichtbij volgen en zo nodig worden er maatregelen getroffen (in medewerking met de property manager en Regie der Gebouwen).

22

6.3 Afval

Grafiek 7. Hoeveelheid afval (kg/VTE) (in rood: indicatie van de evolutie van het restafval t.o.v. het voorgaande jaar; doelstelling = -1%)

Benchmarking

Restafval Kg/VTE

Belspo 2014 15

Kantoren in BHG 2008 80

Federale instellingen met/op weg naar EMAS-registratie 2011

75

Papier- en cartonafval Kg/VTE

Belspo 2014 29

Kantoren in BHG 2008 140

Federale instellingen met/op weg naar EMAS-registratie 2011

118

PMD-afval Kg/VTE

Belspo 2014 3

Kantoren in BHG 2008 2

Federale instellingen met/op weg naar EMAS-registratie 2011

4

(BIM, Tertiaire sector benchmarking 2012)

Het afval bestaat uit zes soorten. Wij proberen om minder afval te produceren en voor elk soort afval de beste verwerkingsoplossing te vinden.

Het bedrijf dat het afval van het Platinumgebouw ophaalt en recycleert heeft in 2014 het certificaat ISO 14001:2004 alsook de EMAS-registratie gekregen.

Soorten afval en verwerkingsoplossingen

Soorten afval Verwerkingsoplossingen

Restafval

Opgehaald door gespecialiseerde verwerkingsfirma; recyclage van gesorteerd afval

Gesorteerd papier en karton

Gesorteerd plastic en blikjes

Gesorteerd glas

Gesorteerd TetraPak

Specifiek afval (elektrisch, elektronisch, gevaarlijk afval enz.).

Inlevering containerpark

In 2014 wijst de follow-up van de afvalproductie op een lichte daling van de hoeveelheden afval in het algemeen en van restafval in het bijzonder (grafiek 7). Die indicator hebben wij niet in de hand, omdat wij geen greep hebben op het vulpercentage van de zakken4 enerzijds en op het "huisafval" van de personeelsleden anderzijds (maaltijdverpakkingen, kranten enz.).

De benchmarkingtabel toont ons dat Belspo relatief weinig rest-, papier- en kartonafval produceert vergeleken bij het gemiddelde in de Brusselse kantoren en de andere federale overheidsdiensten die bij EMAS zijn betrokken. Een mogelijke reden daartoe is dat wij intern geen maaltijden aanbieden noch over een drukkerij beschikken.

Ook werd intern tweedehands kantoormateriaal uitgedeeld onder het personeel, te weten 215 kartonnen boxen en 229 ringmappen.

4 Sinds 2010 worden de afvalzakken met de hand geteld en hun gemiddelde gewicht

bedraagt 3,05 kg/zak restafval, 4,58 kg/zak blikjes, 2,08 kg/zak plastic en 11,40 kg/zak papier.

Resultaten 2014

Vooruitzichten 2015 Belspo zal de bewustmakingsacties voortzetten om het recycleren en het verminderen van de afvalhoeveelheden aan te moedigen, met name met de steun van het Green Team. De onderhoudsploeg zal hierbij betrokken worden.

23

6.4 Water

Grafiek 8. Waterverbruik (m³/VTE) (in rood: indicatie evolutie t.o.v. het voorgaande jaar)

Benchmarking

Waterverbruik m³/VTE

Belspo 2014 15

Kantoren in Frankrijk 2,5-6

Federale instellingen met/op weg naar EMAS-registratie 2011

11

(BIM, Tertiaire sector benchmarking 2012)

De gegevens voorgesteld in grafiek 8 zijn afgeleid van de algemene teller van het ganse gebouw, in verhouding tot de oppervlakte die bezet wordt door Belspo, de KAOW, de DWTI en Belnet (51% van het gebouw). Ze omvatten zowel het sanitair waterverbruik als het watergebruik door het HVAC circuit.

Ondanks de daling in 2013 en 2014, blijkt uit de benchmarkingtabel dat ons waterverbruik nog hoger ligt dan het gemiddelde verbruik in de Franse kantoren en dan dat van de andere federale overheidsdiensten die bij EMAS zijn betrokken.

De property manager werd aangeschreven door de cel KLI om dat hoge waterverbruik toe te lichten. Er werden ons technische problemen gemeld wat de luchtbevochtiging en de circulatie van verse lucht betreft, alsook met de computer van het gebouwbeheersysteem (GBS). Die complexe problemen werden eind 2013 verholpen door sommige apparatuur te vervangen en de parameters van het GBS te hercoderen. Het waterverbruik van het jaar 2014 kan worden gebruikt als vergelijkingsbasis.

Bij Belspo werd er extra aandacht besteed aan het bestrijden van lekken, het gebruik van onderhoudsproducten die geen of weinig water nodig hebben, het hangen van posters in de toiletten en het gebruik van een vaatwasser die weinig water verbruikt.

6.5 Communicatie

De communicatie over milieukwesties is bij een vrijwillige aanpak cruciaal.

Intern communiceert de KLI-cel via de extranetsite ‘kwaliteit-milieu’, met thematische nieuwsbrieven en door sensibilisatieacties te organiseren. De milieucommunicatie is ingepast in het interne communicatieplan ontwikkeld in 2014.

De interne communicatie inzake duurzame ontwikkeling had in 2014 betrekking op mobiliteit (Bike to Work, Carpoolplaza, mobiliteitsenquête) en de Week van Duurzame Ontwikkeling.

Resultaten 2014 Deze indicatoren werden berekend voor Belspo, KAOW en Belnet, hoewel die laatste niet binnen de EMAS-perimeter valt. Deze drie entiteiten delen wel hetzelfde gebouw.

Vooruitzichten 2015 Net als voor het energieverbruik hebben wij beslist om het waterverbruik tijdens de volgende cyclus te blijven monitoren.

Resultaten 2014

24

Het door de federale administratie gekozen thema voor de week van Duurzame Ontwikkeling dit jaar is « Hoe smaakt jouw job? - Duurzaam personeelsbeleid focust op medewerkers ». De diensten KLI, IDPBW, P&O, Onderzoeksprogramma's en het Green Team hebben samengewerkt om het programma van de activiteiten in die week rond 5 aspecten op te bouwen, te weten preventie, werkplek, motivatie, ontplooiing en evenwicht: - Verdeling van bio soep - Verdeling van promotiemateriaal voor fietsers - Workshop Evaluaties (evaluatiecyclus) - Yoga - Self-defense - Geleid bezoek in de buurt Kastelein - Workshop Afkicken van E-mail - Samen naar een nieuwe e-mailcultuur - Workshop Vreugdevol werken - Stoelmassage - Studienamiddag: Duurzaam Human Resources Management

Na het week van DO, heeft het personeel een aantal voorstellen gemaakt:

Thema Voorstellen

Eet goed, eet gezond!

- verdelen van biosoep organiseren - vers fruit uitdelen - broodjes tijdens de lunchpauze organiseren - Oxfam-ontbijt organiseren

Elkaar opnieuw leren kennen

- werklunches één keer per maand op het middaguur, tijdens welke we elkaar kort kunnen uitleggen waarmee ieder van ons bezig is, wat onze dienst doet en eventueel andere onderwerpen kunnen worden aangesneden, zoals bijvoorbeeld "de duurzame onderzoeker"...

In het kader van het Federale dag van de Diversiteit 2014, kon het personeel een interactieve workshop bijwonen over diversiteit en interculturaliteit. In aansluiting daarop was er een wandeling door de Matonge-wijk vlakbij de Louizalaan.

De milieucoördinator heeft in de loop van het jaar 26 nieuwsbrieven verspreid.

Het Green Team, een groep van 16 vrijwilligers komende uit de verschillende diensten, is viermaal bijeengekomen in het kader van de volgende thema's: langetermijnvisie inzake duurzame ontwikkeling (wensen voor een duurzaam België tegen 2050), verdeling van biosoep aan het personeel, rondleiding in de daktuin van de Koninklijke Bibliotheek van België, inhoud van de milieuverklaring 2014 en voorbereiding van de Week van de duurzame ontwikkeling.

Naar buiten toe vormt de milieuverklaring de hoeksteen van de communicatie. Ze wordt gepubliceerd op de homepage van onze internetsite. Elk jaar kan iedereen die dat wil, daar nagaan hoe het MMS zich ontwikkelt. Het EMAS-logo prijkt op de briefhoofden gericht aan externe correspondenten en in het driemaandelijkse infomagazine voor het brede publiek Science Connection (oplage 28.000 exemplaren).

25

Vooruitzichten 2015 Het Green Team komt een paar keer per jaar samen om ideeën uit te wisselen over bepaalde thema’s (papier, mobiliteit, voeding, afval). Het doel van deze vergaderingen is de interne milieucommunicatie en de informatie i.v.m. de EMAS-doelstellingen te dynamiseren. De volgende milieuverklaring komt uit in juli 2016.

6.6 CO2-emissie

Grafiek 9. Berekening van de CO2 –emissie (T eq CO2) door het gebouw, dienstwagens en dienstreizen (in het rood: indicatie evolutie t.o.v. het voorgaande jaar)

6.7 Biodiversiteit

Perceel met het Platinum gebouw

In 2014 kwam de CO2-uitstoot ten gevolge van het energieverbruik voor de verwarming, de elektriciteit, de brandstof voor de dienstvoertuigen en de dienstreizen van Belspo overeen met 395 ton5 eq CO2 (grafiek 9). De daling van 10 % ten opzichte van vorig jaar is te wijten aan de daling van het gasconsumptie voor verwarming (zie bladzijde 21). Het Platinum gebouw bedekt een bebouwde oppervlakte van 3800 m². Het plat dak van 800 m² boven de vergaderzalen van Belspo en de bibliotheek werd uitgerust met een substraat en bezaaid met een sedummengsel om zo een extensief groendak te bevorderen. Een groene ruimte van 1000 m² (binnenplaats en tuin) sluit aan op het gebouw. De biotoop-oppervlaktefactor (of BAF, Biotope area factor) die de ratio tussen de ecologisch nuttige oppervlakte en de totale perceeloppervlakte vertegenwoordigd is 0,24.

5 Stookolie: 0,291 kg CO2/kWh. Gas: 0,217 kg CO2/kWh. Gewone elektriciteit: 0,403

kg CO2/kWh. Groene stroom: 0,026 kg CO2/kWh. Diesel: 2,688 kg CO2/l. Benzine: 2,3 kg CO2/l. Bron: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

26

7 Validatieverklaring

Louizalaan 231 - 1050 Brussel T 32 2 238 34 11 - F 32 2 230 59 12 www.belspo.be Milieucoördinatie: caroline.dandois@belspo.be Publicatie beschikbaar op www.belspo.be Publicatiedatum: juli 2015