Bij de tijd samenvattingen groep 6

les1 Een warm badRijke Romeinen wonen in Romeinse villa’s.Dat zijn luxe woningen met landbouwgronderomheen. Slaven doen er het werk in huisen op de akkers. Goederen worden vervoerdover verharde wegen. Een Romeinse villa isheel groot, met dikke muren van gemetseldebaksteen. Op het dak liggen dakpannen. Erzijn kamers en zalen met zuilen, marmerenvloeren, muurschilderingen en dikkegordijnen. Er staan kisten om spullen in tebewaren. Er zijn beschilderde vazen,ligbedden met kussens en kleden.Waterleiding zorgt dat er water uitfonteintjes komt. De vlammen vanolielampjes verlichten de ruimte. Eenbijzondere ruimte is de badzaal. Er is eenbad met mozaïeken op de bodem en tegen dewanden. Het verschil met de eenvoudigeboerenhuizen van de Germanen is heelgroot.

les2 Een Romeins legerkampVanuit de stad Rome hadden de Romeinselegers een groot rijk veroverd. De grenzenvan dit rijk moesten verdedigd worden tegenvijanden. In het noorden kozen de Romeinende Rijn als grens. Gebied langs een rivierkon je goed verdedigen, want het waterhoudt de vijanden tegen. Langs de rivierbouwden de Romeinen sterke forten. Zewilden zo’n fort bouwen op de plek waar nuNijmegen ligt. Eerst stuurden ze de Batavennaar die plek. De Bataven waren hunGermaanse vrienden. Zij moesten de mensendie er al woonden vertellen dat de Romeineneen groot fort zouden komen bouwen.De Romeinen bouwden niet alleen forten. Zestichtten ook steden. Ook in onze streken. Erwoonden bestuurders, handelaren,soldaten en ambachtslieden.

Ze werkten in bestuursgebouwen, inwinkels en in werkplaatsen. Om de mensente vermaken, kwamen er cafés, badhuizen enamfitheaters, waar gladiatoren vochten.Tussen de steden legden de Romeinenverharde wegen aan.

les3 Goden en godinnenRomeinen geloofden in veel goden. De godenbepaalden alles wat er gebeurde in hunleven. Voor elk gebied van het leven was erwel een god. Bekende goden waren Jupiter(oppergod), Mars (oorlog), Venus (liefde),Mercurius (handel) en Minerva(wetenschap). Maar goden waren verder netals mensen. Ze konden heel aardig zijn, maarook jaloers of boos. Om de goden te vriend tehouden, moesten de mensen offers brengen.Ze brachten dan geschenken naar de tempelvan de god die ze nodig hadden. Romeinengeloofden ook in de macht van Germaansegoden.Op den duur verbreidde het christendomzich over het Romeinse Rijk. De christenengeloofden maar in één God. Ze wilden deRomeinse keizer en goden niet vereren. Eerstwerden christenen daarom door deRomeinen vervolgd en gedood. Op den duurkwamen er steeds meer christenen. Tenslotte werd de Romeinse keizer ook christen.

les4 Verkleed als RomeinIn een museum kun je voorwerpen bekijken.In ons land zijn wel meer dan honderdmuseums, met allerlei verzamelingen. In eenhistorisch museum zie je voorwerpen vanvroeger. Sommige voorwerpen zijn bijopgravingen gevonden. Andere voorwerpenzijn steeds bewaard gebleven. Op eenbepaald moment zijn ze door het museumgekocht. Of het museum heeft ze van eenverzamelaar gekregen.

49Bij de tijd groep 6, kopieerblad samenvatting blok 1 © Malmberg, ‘s-Hertogenbosch

blok1 Romeinen bij de Rijn

j j ( ) ( ) ( )

214717_SV.qxd 22-02-2006 15:11 Pagina 49 (Black/Process Black Plaat)

j j ( ) ( ) ( )

Hoe heten de huizen van de rijke Romeinen?Wie doen het werk in huis en op de akkers?Wat kun je vertellen over de wegen?Met welke materialen werd een villa gebouwd?Waarmee zijn de muren vaak versierd?

Wat staat er in de kamers?Hoe komen de bewoners aan water?Hoe worden de kamers verlicht?Welke versieringen zie je veel in de badzaal?In wat voor huizen wonen de Germanen?Welke rivier kozen de Romeinen als grens in hetnoorden van hun rijk?Waarom kozen ze een rivier als grens?

Bij welke stad lag vroeger een Romeins fort?Wie werden door de Romeinen vooruitgestuurdnaar de streken langs de Rijn?Wat bouwden de Romeinen vlak bij een fort?Wat voor beroep hadden mensen in een stad?

Wat voor gebouwen stonden in een Romeinsestad?

Wie vochten er in een amfitheater?Geloofden de Romeinen in één god of in veelgoden?Noem een aantal Romeinse goden.

Wat deden de Romeinen om de goden te vriend tehouden?Geloofden ze alleen in hun eigen goden?

Welke nieuwe godsdienst verbreidde zich op denduur over het Romeinse Rijk?Waarom wilden de christenen de Romeinse keizerniet als een god vereren?Wat gebeurde er daarom in het begin met dechristenen in het Romeinse Rijk?Hoe heet een gebouw waar je een verzamelingbijzondere voorwerpen kunt zien?Hoe heet een museum met voorwerpen vanvroeger?


Romeinse villa’s.Slaven.Het zijn verharde wegen.Bakstenen, dakpannen en marmer.Met muurschilderingen en dikkegordijnen.Kisten, mooie vazen en ligbedden.Ze hebben een soort waterleiding.Met olielampjes.Mozaïeken.In eenvoudige boerenhuizen.De Rijn.

Gebied langs een rivier kon je goedverdedigen.Nijmegen.De Bataven.

Een stad.Bestuurder, handelaar, soldaat,ambachtsman.Bestuursgebouwen, winkels,werkplaatsen, cafés, badhuizen enamfitheaters.GladiatorenIn veel goden.

Jupiter, Mars, Venus, Mercurius,Minerva.Ze brachten offers.

Nee, soms ook wel in Germaansegoden.Het christendom.

Ze geloofden dat er maar één Godbestond.Ze werden vervolgd en gedood.

Een museum.

Een historisch museum.

vragen antwoordenles1

les2

les3

les4

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

blok1 Romeinen bij de Rijn


j j ( ) ( ) ( )

les1 Ik wil vrij zijn! Horige boeren waren geen vrije boeren.Horigen hoorden bij het land van dekasteelheer. Ze mochten niet weglopen vandat land. Als iemand dat toch deed, gingende kasteelheer en zijn soldaten achter hemaan. Als de horige dan gepakt werd, danwerd hij teruggehaald en kreeg hij straf.Toch was er een manier om vrij te worden.De horige moest er dan in slagen om tenminste één jaar en één dag in de stad teblijven zonder gepakt te worden. Daarnawas hij voor altijd vrij.

les2 Een stadje aan de IJsselRond 1200 groeide er veel voedsel op hetland. Dat kwam door uitvindingen in delandbouw zoals een betere ploeg. Daardoorhad de kasteelheer minder mensen nodig omop het land te werken. Veel horige boerenmochten toen een ander beroep kiezen. Zewerden ambachtsman of koopman. Vooralde kooplieden werden door de handel rijk.Veel dorpen groeiden toen weer uit totsteden.De mensen in de stad wilden graag veiligwonen. Ze vroegen de kasteelheer of ze eenmuur om de stad mochten bouwen. Ookvroegen ze om een eigen rechtbank. Dekasteelheer gaf deze rechten in ruil voorgeld. Deze rechten noemen we stadsrechten.

les3 De regels van de stad De stad moest goed bestuurd worden. Demensen mochten natuurlijk niet stelen ofandere misdaden begaan. Als je een misdrijfpleegde, kwam je voor de rechtbank. Dieheette de schepenbank. De schepenenbeslisten welke straf je kreeg. Voor kleineovertredingen moest je in het schandblokstaan. Ergere dingen werden bestraft meteen boete.

Zware misdadigers werden voor altijd destad uitgestuurd, of ze werden onthoofd.Er was ook politie. De agenten heettenrakkers. Een stad werd bestuurd door tweeof meer burgemeesters. De burgemeestersmoesten steeds overleggen met devroedschap. Dat was een groep belangrijkekooplieden.Gilden waren verenigingen van mensen methetzelfde beroep. Alle bakkers in de stadwaren lid van het bakkersgilde. Alleschoenmakers van het schoenmakersgilde.De gilden zorgden ervoor dat de vakliedenhun werk volgens de regels deden. Ookzorgden ze voor de opleiding van jongewerklieden. Eerst werkten die als leer-jongen in de werkplaats, daarna als gezel.Na hun meesterproef werden ze meester.Dat betekende dat je een vakman was.

les4 Oude gebouwenSoms kun je in het centrum van een stadnog gebouwen zien uit de middeleeuwen.Bijvoorbeeld een kerk, een stadhuis of eenoude stadspoort.Het stadsbestuur kwam bijeen in hetstadhuis. De rechters vergaderden ook in hetstadhuis. Een belangrijke zaal in hetstadhuis was de schepenzaal.Sporen van rechtspraak vind je in archieven.Daar liggen keurboeken (oude wetboeken) enrechtbankverslagen.De stadspoort was een soort grensovergang.Poortwachters controleerden wie de stad in-en uitging en wat de mensen bij zich hadden.Soms moesten kooplieden betalen voor dekoopwaar die ze in de stad wilden verkopen.De mensen in de middeleeuwse stad wildenGod eren met een mooie kerk. De kerk moestzo groot en zo mooi mogelijk worden. Dekerken werden versierd met beelden,schilderijen en glas-in-loodramen.


blok2 Een middeleeuwse stad


j j ( ) ( ) ( )

Hoe heetten boeren die niet vrij waren?Wat gebeurde er als horigen wegliepen?

Hoe kon een horige toch de vrijheid krijgen?

Vanaf wanneer groeide er veel meer voedsel op hetland?Waardoor kwam dat bijvoorbeeld?

Welk beroep kozen de horigen die op het land nietmeer nodig waren?Wat gebeurde er met de dorpen waar veel rijkekooplieden woonden?Hoe wilden mensen hun stad veiliger maken?

Hoe heten de rechten die de kasteelheer aan eenstad gaf?Wat kreeg de kasteelheer in ruil voor deze rechten?Hoe heette de rechtbank in een middeleeuwsestad?Hoe heetten de rechters?Welke straf werd vaak gegeven voor niet zo heelerge misdaden?Wat waren de zwaarste straffen?

Hoe heetten de politieagenten in de stad?Hoeveel burgemeesters waren er?Met wie moesten zij overleggen?Uit wat voor mensen bestond de vroedschap?Hoe noem je een vereniging van mensen meteenzelfde beroep?Waar zorgde een gilde bijvoorbeeld voor?

Hoe zag de opleiding van ambachtslieden eruit?

In welk deel van een stad zie je soms noggebouwen uit de middeleeuwen?Wat was een belangrijke zaal in het stadhuis?Waar zijn middeleeuwse wetboeken te vinden?Hoe heten oude wetboeken?Waarom stonden er poortwachters bij destadspoort?


Horigen of horige boeren.Dan werden ze teruggehaald en kregenze straf.Hij moest ten minste één jaar en ééndag in een stad blijven zonder gepaktte worden.Vanaf 1200.

Door uitvindingen in de landbouwzoals een betere ploeg.Ambachtsman of koopman.

Ze groeiden uit tot steden.

Ze wilden een muur om de stadbouwen.Stadsrechten.

Geld.De schepenbank.

Schepenen.Het schandblok of een boete.

Uit de stad verjaagd worden ofonthoofd worden.Rakkers.Twee of meer.Met de vroedschap.Uit belangrijke kooplieden.Gilden.

Dat het werk volgens de regelsgebeurde.Eerst werd je leerjongen, dan gezel enten slotte meester.In het centrum.

De schepenzaal.In archieven.Keurboeken.Die controleerden iedereen die binnenwilde.


les2

les3

les4

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

blok2 Een middeleeuwse stad


j j ( ) ( ) ( )

les1 RouwdouwenIn 1568 vertrok een groot leger vanuitDuitsland naar Nederland om deSpanjaarden te verjagen. De aanvoerder wasPrins Willem van Oranje. Hij wilde zijn landen zijn kastelen in de Nederlandenterugkrijgen. De Spaanse koning had dievoor straf van Willem afgepakt. Willem vanOranje had de mensen in het landopgehitst tegen de koning. Willem vond zelfdat hij onschuldig was.Het leger van Willem van Oranje bestond uithuursoldaten. Er vochten ook protestantenuit de Nederlanden mee. Want de koninghad hun godsdienst verboden.Om in de Nederlanden te komen, moest hetleger van de prins de rivier de Maasoversteken.

les2 Weg met de ketters!Filips II was koning van Spanje en ookkoning van de Nederlanden. Het bestuur inde Nederlanden liet hij over aan hogeedelen. Eén van hen was Willem van Oranje.Filips II wilde dat alle mensen katholiekwaren, net als hij. Maar veel mensen vondendat de priesters en de paus meer van geldhielden dan van God. Ze richtten een nieuwekerk op: de protestantse kerk. Filips IInoemde de protestanten ‘ketters’. Hij liet zestreng straffen. Veel ketters werden ter doodgebracht.De dominees hitsten de mensen op tegen dekatholieke kerk en haar leiders. In die tijdontstond ook hongersnood. Met hun legemagen werden de mensen nog bozer.In veel kerken werden prachtige schilderijenen beelden kapotgeslagen. Deze opstandheet de Beeldenstorm. Filips II stuurde dehertog van Alva om de opstandelingen testraffen.

les3 Weg met de Spanjaarden!De hoge Nederlandse edelen kregen deschuld van de beeldenstorm. Koning Filips IIvond Willem van Oranje de ergste ophitservan het volk.Toen de hertog van Alva kwam, vluchtteWillem van Oranje het land uit. Dat bleekwel verstandig te zijn, want Alva nam directtwee hoge edelen gevangen. Hij liet zedoden.Willem van Oranje probeerde met een legerom Alva en zijn soldaten het land uit tejagen. Dat lukte niet. Het leger van Willemwerd verslagen. Maar de mensen blevenWillem van Oranje beschouwen als hunleider. De watergeuzen hielpen bij deopstand. Zij namen Den Briel in. Toendurfden ook andere steden in opstand tekomen.In 1581 besloten zeven gewesten samen tewerken in de strijd tegen Spanje. Ze wildenniet meer bij het rijk van Filips II horen. Zenoemden zich de Republiek der ZevenVerenigde Nederlanden. In 1584 werdWillem van Oranje vermoord. Zijn zoonsMaurits en Frederik Hendrik zetten destrijd voort. In 1648 sloten Nederland enSpanje vrede. Spanje erkende nu dat deRepubliek een zelfstandig land was.

les4 Het ontstaan van NederlandIn de tijd van Filips II bestond Nederlandnog niet. Het gebied heette de Nederlanden.De Nederlanden bestonden uit zeventiengewesten. Nederland ontstond toen zevengewesten in 1581 gingen samenwerkentegen Filips II. Dat waren Groningen,Friesland, Overijssel, Gelre, Utrecht,Holland en Zeeland. Drenthe en een deelvan Noord-Brabant hoorden er ook bij, maardat waren toen geen aparte gewesten. Zemochten niet meebeslissen.


blok3 De opstand


j j ( ) ( ) ( )

Wanneer trok Willem van Oranje met een grootleger over de Maas?Waarom had de Spaanse koning Willemsbezittingen afgepakt?

Wie vochten er vooral in het leger?Waarom vochten er ook protestanten mee?

Filips II was koning van Spanje en ...Aan wie liet hij het bestuur van de Nederlandenover?Wie was de belangrijkste edelman?Welke godsdienst moesten alle onderdanen vanFilips II hebben?Welk bezwaar hadden veel mensen tegen dekatholieke kerk?Welke kerk richtten ze toen op?Hoe noemde Filips II de protestanten?Wat gebeurde er met hen?

Waardoor werden de mensen nog bozer?Wat deden de opstandige mensen?

Hoe wordt die opstand genoemd?Wie kregen de schuld van de Beeldenstorm?Wie had volgens Filips II de meeste schuld?Wat probeerde Willem van Oranje te doen tegenAlva?Lukte dat?Wie hielpen Willem van Oranje bij de opstand?Wat besloten de zeven meest opstandige gewestenin 1581?Hoe heette het nieuwe land dat toen ontstond?

Wat gebeurde er in 1584 met Willem van Oranje?Wie kregen toen de leiding over het leger?

Wanneer werden de Nederlanden zelfstandig?Hoe heetten Nederland en België in de tijd datFilips II regeerde?Uit hoeveel gewesten bestonden de Nederlanden?


In 1568.

Voor straf, omdat Willem deprotestanten tegen de koning hadopgestookt.Huursoldaten.Omdat de Spaanse koning hungodsdienst verboden had enprotestanten liet doden.de Nederlanden.Aan de hoge edelen.

Willem van Oranje.De katholieke godsdienst.

Ze vonden dat de priesters en de pausmeer van geld hielden dan van God.De protestantse kerk.Ketters.Filips strafte ze of liet ze ter doodbrengen.Omdat er ook nog hongersnood was.Ze sloegen overal in kerken beeldenstuk.De Beeldenstorm.Hoge Nederlandse edelen.Willem van Oranje.Hij probeerde hem met een leger hetland uit te jagen.Eerst niet, later wel.De watergeuzen.Ze wilden Filips II niet meer alskoning.De Republiek der Zeven VerenigdeNederlanden.Hij werd vermoord.Zijn zonen Maurits en FrederikHendrik.In 1648.De Nederlanden.

Uit zeventien gewesten.


les2

les3

les4

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

blok3 De opstand


j j ( ) ( ) ( )

les1 Op naar de revolutieHet is 1780. Rijke regenten besturenNederland. Ze doen het zo dat ze er zelfrijker van worden. Daarom zijn veel mensenin Nederland ontevreden. De rijke regentenbetalen haast geen belasting. Arme mensenmoeten veel meer belasting betalen. Demensen willen in opstand komen. Maar deregenten sturen de schutterij erop af. Deschutters hebben geweren. Daar kunnen dearme mensen niet tegenop.

les2 Patriotten en regentenOmstreeks 1780 bestuurden in heel Europade adel en de rijke kooplieden het land. Zedachten daarbij vooral aan zichzelf. InFrankrijk besloten de burgers de regeringmet geweld weg te jagen. We noemen het deFranse Revolutie van 1789. De revolutiezorgde in het begin voor grote wanorde inFrankrijk. Generaal Napoleon Bonaparteherstelde de orde. Daarna wilde NapoleonEuropa veroveren. Hij voerde tegen veellanden oorlog.In Nederland wilden de patriotten hetbestuur wegjagen. De Fransen stuurden in1795 een leger naar Nederland om depatriotten te helpen. Nederland heette toeneen tijdje de ‘Bataafse Republiek’. Maar opden duur ging Frankrijk alles voorNederland beslissen. De Nederlanderswerden onderdrukt. In 1813 werd Napoleondoor Engelse en Duitse legers verslagen.Willem I werd toen koning van Nederland.Vanaf 1848 mocht de bevolking eindelijk zelfmeebeslissen en zelf een regering kiezen.

les3 Nieuwe regelsNa 1795 kwamen eerlijker wetten in onsland. De rechters mochten de rijken nietmeer voortrekken. Lijfstraffen werdenafgeschaft. Ook de belastingen werden

eerlijker. Rijke mensen betaalden voortaanmeer dan arme mensen.Er kwam ook militaire dienstplicht.Deze nieuwe regels maakten het nodig datbekend was wie er in het land woonde enwaar. Daarom werd in iedere gemeente eenburgerlijke stand opgericht. Er werdbijgehouden wie er stierf, trouwde,verhuisde of kinderen kreeg. Iedereenmoest vanaf die tijd ook een achternaamhebben. Kilogrammen en kilometerswerden onze nieuwe maten en gewichten. Erkwam ook één munt voor het hele land: degulden.

les4 Voor de rechterRechtspraak moet eerlijk zijn. Anderskrijgen onschuldige mensen straf.Verschillende mensen spelen in eenrechtszaak een rol.1 De verdachte. Tijdens de rechtszaak moet

bewezen worden dat hij het echt gedaanheeft. Anders is er vrijspraak. Dan is deverdachte weer vrij.

2 De rechter is het hoofd van de rechtbank.Hij beslist of de verdachte schuldig is enwelke straf hij krijgt. De rechter kijktdaarbij in het wetboek.

3 De aanklager wil bewijzen dat deverdachte schuldig is. De politie doetonderzoek voor de aanklager. Die verzameltbewijsmateriaal, bijvoorbeeld vinger-afdrukken.

4 De advocaat is de helper van de verdachte.Hij probeert juist te bewijzen dat deverdachte geen misdrijf gepleegd heeft. Alsde verdachte schuldig is, blijft de advocaathem toch helpen. Hij probeert dan de straflaag te houden.

5 De getuigen hebben iets belangrijks gezienover de zaak. Getuigen moeten plechtigbeloven dat ze de waarheid spreken.


blok4 De Franse tijd


j j ( ) ( ) ( )

Waarom zijn veel mensen in Nederland rond 1780ontevreden?Wie moesten het meeste belasting betalen?Waarom durven de mensen niet in opstand tekomen tegen de regenten?Wie bestuurden het land?Wat gebeurt er bij een revolutie?

Welke revolutie brak er in Frankrijk uit enwanneer?Wanneer lukte het om in Nederland het bestuurweg te jagen?Door wie werden de patriotten geholpen?Waarom waren de mensen al gauw niet meer blijmet de Franse hulp?Wanneer werd Napoleon verslagen?Wie werd toen koning van Nederland?Vanaf wanneer mocht de bevolking zelf hetbestuur van het land kiezen?Wanneer kwamen er eerlijke wetten in ons land?Noem twee belangrijke veranderingen in derechtspraak.

Wat veranderde er aan de belastingen?

Welke plicht werd ingevoerd voor alle jongemannen?Wat werd in iedere gemeente opgericht?Wat werd daar bijgehouden?Welke regel werd ingevoerd over namen vanmensen?Wat werden voortaan onze maten en gewichten?Hoe heet de persoon die voor de rechter moetkomen, omdat hij misschien een misdrijf heeftgepleegd?Wat gebeurt er met een verdachte als zijn schuldniet bewezen kan worden?Wie moet beslissen of de verdachte schuldig is enwelke straf hij krijgt?Wie probeert te bewijzen dat de verdachteschuldig is?Wie helpt de aanklager om bewijs te vinden tegende verdachte?Wie heeft de taak om de verdachte te helpen?


Ze vinden dat het land niet eerlijkwordt bestuurd.De armen.De regenten sturen schutters metgeweren op hen af.De adel en de rijke kooplieden.Dan wordt de regering met geweldweggejaagd.De Franse Revolutie in 1789.

In 1795.

Door de Fransen.De Fransen gingen alles beslissen ende Nederlanders werden onderdrukt.In 1813.Willem I.Vanaf 1848.

Na 1795.Iedereen werd voortaan gelijkbehandeld en lijfstraffen werdenafgeschaft.Die werden eerlijker. De rijken gingenmeer betalen.De dienstplicht.

De burgerlijke stand.Wie er in Nederland woonde en waar.Iedereen moest een achternaamkiezen.Kilometers en kilogrammen.De verdachte.

Dan wordt hij vrijgesproken.

De rechter.

De aanklager.

De politie.

De advocaat.


les2

les3

les4

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

blok4 De Franse tijd


j j ( ) ( ) ( )

les1 We gaan staken!Rond 1870 moeten arbeiders lang en hardwerken voor weinig geld. Soms krijgen zeniet eens geld maar winkelbonnen. Daarkunnen ze dan alleen in de winkel van hunbaas eten voor krijgen. Vaak is dat voedselveel te duur en al half bedorven.Een arbeider heeft nauwelijks rechten. Alshij één dag thuisblijft om voor zijn ziekevrouw te zorgen, kan hij al ontslagenworden. De arbeiders vinden ditonrechtvaardig. Ze worden soms zo boos datze gaan staken. Of ze bedreigen hun bazen.Maar er zijn dan nog geen wetten die dearbeiders beschermen. Daarom mogen debazen doen wat ze willen. Ze sturen depolitie en het leger er op af. Die staan aan dekant van de bazen.

les2 Samen sta je sterkArbeiders moesten rond 1870 elke dagwerken zolang het licht was. Ze kregenweinig loon en woonden in krotten. Eenpaar arbeiders richtten een vereniging voorarbeiders op. De vereniging vroeg de bazenom meer loon en meer vrije tijd. Maar debazen wilden niet zomaar toegeven. Zezeiden: ‘Dan gaat het bedrijf failliet en heeftniemand meer werk.’ Toen gingen dearbeiders staken. Nu kregen ze geen loonmeer. Ze kregen wel geld van allerleimensen die vonden dat de arbeiders gelijkhadden. De stakers konden dus toch etenkopen. Daardoor konden ze de staking langvolhouden. Door de staking verdienden debazen zelf ook niets. Daarom gaven ze tenslotte toe. De arbeiders kregen het beter.Arbeiders in andere fabrieken richtten nuook verenigingen voor arbeiders op. Zo’nvereniging heet een vakbond. Vakbondenzorgden voor hogere lonen, korterewerktijden en veiliger werk.

les3 Kiesrecht voor iedereenEens in de vier jaar zijn er in Nederlandverkiezingen. De kiezers gaan dan stemmenop mensen die het land mogen besturen.Honderd jaar geleden mochten arbeiders envrouwen nog niet stemmen. Arbeidersbetaalden geen belasting. Daarom mochtenze ook niet meebeslissen. Mensen diegestudeerd hadden, dachten vaak ook datarbeiders te dom waren. Vakbonden vondenjuist dat arbeiders wel kiesrecht moestenkrijgen. Dan konden ze stemmen op mensendie goede dingen voor de arbeiders zoudendoen. In 1917 kregen alle mannenkiesrecht, dus ook de arbeiders. Vrouwenniet. Besturen was zogenaamd een mannen-zaak. Aletta Jacobs heeft veel gedaan om tebewijzen dat meisjes ook slim waren. Zij wasde eerste vrouw die aan een universiteitmocht studeren. Ze heeft ook veel gedaan omvrouwen kiesrecht te geven. Dat lukte in 1919.

les4 Regels en wettenOveral zijn regels. Ze zeggen wat je moetdoen, of wat je niet mag doen. Regels zorgenervoor dat de mensen prettig met elkaarkunnen samenleven. Als je je niet aan deregels houdt, dan kun je straf krijgen. Goederegels maken is moeilijk. Ze moeten vooriedereen rechtvaardig zijn. Regels die door deregering gemaakt zijn, heten wetten. Als erverkiezingen zijn in Nederland kiezen we 150mensen uit. Zij maken de wetten enveranderen ze als dat nodig is. Die 150mensen zijn de leden van de Tweede Kamer.Kamerleden werken in groepjes bij elkaar.Zo’n groepje heet een politieke partij. Als ereen nieuwe wet wordt voorgesteld, dan gaande Kamerleden eerst overleggen. Daarna gaanze stemmen. De meeste stemmen gelden. Alsde wet wordt aangenomen, moet eenminister zorgen dat die uitgevoerd wordt.


blok5 Gelijke rechten


Wat kun je zeggen over het werk van arbeidersrond 1870?Waaraan kun je zien dat een arbeider bijna geenrechten heeft?

Wat doen arbeiders soms uit boosheid?

Waarom kunnen de bazen toch doorgaan?

Wat doen de bazen tegen de stakers?

Hoelang moesten arbeiders rond 1870 iedere dagwerken?Wat richtten een paar arbeiders rond 1870 op? Wat vroeg de vereniging aan de bazen?Wat deden de arbeiders toen ze hun zin nietkregen?Waarom gaven de bazen ten slotte toch toe?

Wat gebeurde er in andere bedrijven toen destaking succes had?Hoe heetten zulke verenigingen van arbeiders?Waar zorgden de vakbonden op den duur voor?

Hoe vaak zijn er in Nederland verkiezingen?Wie mochten 100 jaar geleden niet stemmen?Waarom kregen arbeiders geen kiesrecht?

Wie wilden dat de arbeiders wel mee mochtendoen bij verkiezingen?Waarom wilden vakbonden dat?

Wanneer kregen alle mannen kiesrecht?Welke vrouw heeft veel gedaan om ook de vrouwenin Nederland kiesrecht te geven?Wanneer kregen de vrouwen ook kiesrecht?Hoe heten regels die de regering maakt?Hoeveel mensen kiezen we iedere vier jaar omwetten vast te stellen?Hoe heten die 150 mensen samen?Hoe beslist de Tweede Kamer of een wet wordtaangenomen?


Ze moeten hard werken voor weiniggeld.Een arbeider kon al ontslagen wordenals hij een dag thuisbleef om een ziekete verzorgen.Ze gaan staken of hun bazenbedreigen.Er zijn dan nog geen wetten die dearbeiders beschermen.Ze sturen er de politie en het leger opaf.Zolang het licht was.

Een vereniging voor arbeiders.Meer loon en meer vrije tijd.Ze gingen staken.

Omdat ze door de staking zelf ookniets meer verdienden.Overal werden nu verenigingen vanarbeiders opgericht.Vakbonden.Voor hogere lonen, kortere werktijdenen veiliger werk.Eens in de vier jaar.Arbeiders en vrouwen.Arbeiders betaalden geen belasting enveel mensen dachten dat ze te domwaren.De vakbonden.

Dan konden ze mensen kiezen diegoede dingen wilden doen voor dearbeiders.In 1917.Aletta Jacobs.

In 1919.Wetten.150.

De Tweede Kamer.Door te stemmen en de meestestemmen gelden.

blok5 Gelijke rechtenvragen antwoorden

les1

les2

les3

les4

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

j j ( ) ( ) ( )


j j ( ) ( ) ( )

les1 Een hoge prijsIn 1950 zijn er maar weinig auto’s. Kinderenhebben op straat nog veel ruimte om tespelen. Er zijn tussen de steden bijna geenautosnelwegen. Op de gewone wegen kom jeelke minuut maar één auto tegen. In de buurtbezorgen bakkers brood met bakfietsen.Melkboeren en vuilnismannen hebben eenpaard en wagen. In de oorlog zijn veelhuizen en andere gebouwen vernield.Vooral in Rotterdam. In 1940 hebben Duitsevliegtuigen bommen op de stad gegooid. Nade oorlog zijn er veel nieuwe huizen nodig.Er worden vooral flatwoningen gebouwd.Dat gaat sneller en goedkoper dan gewonehuizen. Nederland krijgt veel geld van deVerenigde Staten van Amerika om het landweer op te bouwen.

les2 Eerlijk delenGeen baan, geen geld. Zo was dat vroeger. Nade Tweede Wereldoorlog vond de regering inNederland dat dat niet meer kon. De regeringmaakte nieuwe wetten. In die wettenstond dat mensen die geen baan haddenwel geld kregen. Voor mensen die ouder dan65 jaar waren, kwam de AOW (AlgemeneOuderdomswet). Na een ongeluk kreeg je tochgeld, dankzij de Ongevallenwet. Voor ziekenwas er de Ziektewet. Voor werklozen deWerkloosheidswet. Gescheiden vrouwen metkleine kinderen en andere mensen die nietkonden werken, kregen een bijstands-uitkering. Het kost veel geld om alle mensendie niet kunnen werken toch geld te geven.Soms is er niet genoeg geld. Dan moet deregering bezuinigen. De mensen krijgen danminder geld en daar worden ze boos om.Sommige mensen gaan dan demonstreren inDen Haag. Dat is de stad waar de regeringwerkt.

les3 De jaren vijftigIn de Tweede Wereldoorlog was er veelverwoest. Er moest hard gewerkt worden omalles weer op te bouwen. De eerste jaren nade oorlog leefde iedereen eenvoudig enzuinig. Langzamerhand kregen de mensenhet beter. Rond 1960 kwam er in de meestehuiskamers een televisietoestel. Erkwamen allerlei elektrische apparaten: destofzuiger, de wasmachine, de koelkast, hetkoffiezetapparaat, de mixer.In de jaren daarna kregen de mensen steedsmeer luxe. Een dvd-speler, een vaatwasser,een computer, een tweede auto envliegvakanties werden ‘gewoon’. Maar aan deluxe zitten ook nadelen. Denk aan demilieuvervuiling, de files en het drukkeverkeer op straat. En vaders en moeders zijnvaak te druk om een spelletje te doen metde kinderen.

les4 Wat reclame belooftBedrijven maken reclame omdat ze graagveel willen verkopen. Ze gebruiken hiervoorallerlei slimme trucjes, zoals het geven vancadeautjes. Er is ook heel veel reclame op detelevisie. Veel kinderen vinden het leuk omnaar reclamefilmpjes te kijken.Reclamemakers maken daar handig gebruikvan. Ze maken reclames die speciaal voorkinderen bestemd zijn. Ze willen je hebberigmaken. Ze hopen dat jij net zo lang gaatzeuren totdat je ouders kopen wat jij op detelevisie gezien hebt. Reclame is soms bestleuk om naar te kijken. Maar de dingenworden vaak mooier voorgesteld dan zezijn. Laat je dus niet te gauw overhalen omiets te kopen.


blok6 Sneller en groter


j j ( ) ( ) ( )

Waarom was het fijn voor de kinderen dat er nogmaar weinig auto’s waren?Welke vervoermiddelen gebruikten bakkers,melkboeren en vuilnismannen?Waarom moesten er na de oorlog zoveel huizengebouwd worden?In welke stad lieten Duitse vliegtuigen in 1940bommen vallen?Wat voor woningen werden er vlak na de oorlogveel gebouwd?Waarom?Van welk land kreeg Nederland vlak na de oorlogveel geld?Hoe was vóór de Tweede Wereldoorlog als je geenbaan had?Welke wet kwam er na de oorlog voor mensenzonder baan?In welke wet staat dat ouderen boven de 65 jaargeld krijgen?Welke wet is er voor mensen die niet meer kunnenwerken door een ongeluk?In welke wet staat dat mensen die ziek zijn en nietkunnen werken toch geld krijgen?Wat doet de regering als ze te weinig geld heeftom iedereen die niet werkt geld te geven?Waarom protesteren mensen meestal in Den Haag?Hoe leefden de mensen vlak na de TweedeWereldoorlog?In welke tijd kochten de meeste mensen voor heteerst een televisie?Wat voor elektrische apparaten kochten de mensenin die tijd voor het eerst?Het leven werd steeds luxer. Daar zitten ooknadelen aan. Welke?Wat doen bedrijven om zoveel mogelijk teverkopen?Wat probeert een reclamemaker bij jou tebereiken?Waarom moet je niet alles geloven wat in dereclame gezegd wordt?


Er was veel ruimte om op straat tespelen.Bakfietsen en paard en wagen.

Tijdens de oorlog waren veel huizenvernield.Rotterdam.

Flats.Dat ging snel en was goedkoop.Van de Verenigde Staten.

Dan had je geen geld.

De Werkloosheidswet.

In de Algemene Ouderdomswet (AOW).

De Ongevallenwet.

In de Ziektewet.

Bezuinigen.

Daar werkt de regering van het land.Eenvoudig en zuinig.

Rond 1960.

Stofzuigers, wasmachines, koelkasten,koffiezetapparaten, mixers.Milieuvervuiling, files en ouders zijnvaak te druk om een spelletje te doen.Reclame maken.

Hij wil je hebberig maken en hoopt datje gaat zeuren om iets.De dingen worden in de reclame vaakmooier voorgesteld dan ze zijn.


les2

les3

les4

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

blok6 Sneller en groter


Bij de tijd samenvattingen groep 6

Documents

Transcript of Bij de tijd samenvattingen groep 6