Alexis Versele: ““Ik werd sterk geraakt door desfeer die op bio-ecologische werven hangt.”

Bio-ecologische huizenBouwen met natuur

Milieuvriendelijk handelen en efficiënt zijn gaan steeds meer hand in hand. In de bouwwereld

is het gevolg van deze evolutie (soms zeer grote) energiebesparingen. Maar mensen die bio-

ecologisch bouwen gaan nog een stapje verder. Waarom? Omdat ze nog meer zorg willen

dragen voor het milieu, en soms ook uit bekommernis voor hun medemens. Een gezonder

binnenklimaat en meer comfort zijn mooi meegenomen.

4 BioGezond • april 2009

gecombineerd. En zo ging de bal aan het rol-len… Alexis Versele: “Ik werd ook sterkgeraakt door de sfeer die op bio-ecologi-sche werven hangt. Je bent dan namelijkdoordrongen van het gevoel dat je samenmet anderen iets aan het opbouwen bent.Een plezante sfeer, echt waar.” Vandaagwerkt hij als docent duurzaam bouwen enals onderzoeker aan de KatholiekeHogeschool Sint-Lieven. We voelden hemaan de tand over het concept in zijn woningte Zulte: een oude hoeve die hij volgens bio-ecologische principes heeft opgeknapt. Hijwoont er samen met zijn vrouw Karolien endrie kinderen.

Een mooie luxewagenMijn gastheer prijst het thermisch comfort inbio-ecologische woningen. “Er is geen tocht,geen zones –zoals dicht bij het raam – waarhet koud is, … Opmerkelijk is ook dat dekwaliteit van de binnenlucht uitstekend is,dit door de keuze van natuurlijke bouwma-terialen. En dat is nodig: verschillende rap-porten hebben namelijk aangetoond dat devervuiling in steden binnenshuis vaak groter

is dan de stadslucht buiten! Oorzaken liggenonder meer bij bepaalde verfsoorten, bijhoutvezelplaten die fenolen, formaldehydenen dergelijke uitwasemen, … Maar hetbekendste voordeel van duurzaam bouwen isnatuurlijk de lagere energierekening. Onzewoning, bijvoorbeeld, gebruikt zeven keerminder energie dan indien het niet bio-eco-logisch zou zijn geweest, en is op lange ter-mijn dan ook goedkoper. Toch durf ik zeg-gen dat ik gemengde gevoelens heb bij eenpuur financiële benadering, die zich dan nogvaak enkel op terugverdientijden richt. Wantwaarom zou dat zo’n doorslaggevend argu-ment moeten zijn? Wanneer mensen eenmooie luxewagen kopen, staan ze toch ookniet stil bij de terugverdientijd?”

Drie stappen, drie stromen De basis van bio-ecologisch bouwen is dedriestrappenstrategie. Wanneer wordtgebouwd, moet in de eerste plaats zo zuinigmogelijk worden omgegaan met materialen,energie en water. Dat kan gebeuren doorklein bouwen, het vermijden van overdimen-

Bio-ecologisch bouwen is energie- enwaterbesparend, en gebruikt zo weinigmogelijk chemische en/of schadelijke mate-rialen. Daarbij wordt zoveel mogelijkgebruik gemaakt van onuitputtelijke natuur-lijke grondstoffen en energiebronnen, diezoveel mogelijk lokaal beschikbaar zijn.Alexis Versele leerde weinig over dezeniche tijdens zijn studies architectuur aanSint-Lucas Gent, en onbekend maaktnatuurlijk onbemind. In 1983 studeerde hijaf, maar hij bleef zich bekwamen door hetvolgen van allerlei opleidingen. Eén ervanging over leembouw. “Ik voelde toen dat heteen eerlijk materiaal is,” mijmert hij. “Hetheeft heel wat opmerkelijke technischekwaliteiten: het is samendrukbaar, onuitput-telijk, het heeft een grote kleef- en draag-kracht, is makkelijk om te zetten van vastnaar vloeibaar en vice-versa, …” Kort daar-na volgde hij nog een opleiding houtskelet-bouw, omdat dit vaak met leem wordt

Een oude woning opknappen is milieuvriendelijker dan een nieuwe te bouwen.

_ _ _ g

worden ingezet. Alles is best zoveel mogelijkhernieuwbaar, wat betekent dat het ‘onuit-puttelijk’ is: denk aan windenergie in plaatsvan fossiele brandstof. Nagroeibaarheid iseveneens gewenst (hout, vlas, …)

Hoe het begon Alexis Versele kocht in 1996 de oude, Zultsehoeve waarin hij vandaag woont. Dat is her-gebruik, wat reeds de druk op het milieubeperkt. Maar gezien zijn uitgebreide gezin(5 personen) bleek het noodzakelijk uit tebreiden. Daarvoor gebruikte hij veel hout,met name larix, omdat dit veel harsen bevatdie het weersbestendig maken, en nog goed-koop is bovendien. Bij die verbouwingenhield hij zoveel mogelijk rekening met dewindrichtingen. In het oosten, zuiden enwesten zijn veel ramen aanwezig, zodat dezon de woning opwarmt en weinig verlich-ting nodig is. Maar in het noorden is nauwe-lijks glas te vinden, om de koude winden uitdie richting de pas af te snijden. In die wind-richting werd zelfs, om diezelfde reden, eenheus bosje aangeplant. Uiteraard werdtevens veel aandacht besteed aan isolatie, endat met hernieuwbare en nagroeibare mate-rialen. Alexis Versele: “De bestaande murengaven we een bijkomende isolatie met hout-vezelplaten. In de nieuwe houtskeletwandenbliezen we papiervlokken, die geproduceerdzijn uit oud krantenpapier. In het hellenddak werden we met oude kepers geconfron-teerd, zodat daar vlasdekens de beste keuzewaren. Onder de houten vloeren hebben wekurkkorrels tussen de balken gestrooid, ter-wijl we onder deze uit steen cellenglas – uit

sionering van balken en profielen, een goedeisolatie,… Eenmaal dat geregeld is, kan wor-den nagedacht over stap twee: de inzet vanduurzame bronnen. Dat kan zich bijvoor-beeld vertalen in het gebruik van hernieuw-bare materialen zoals hout en het plaatsenvan zonnepanelen. Pas daarna kan wordenoverwogen om eindige bronnen te gebrui-ken. Maar dan enkel op zo efficiënt mogelij-ke wijze: zo zal bij gebruik van aardgas eencondensatieketel aangewezen zijn. Doorheen deze drie stappen vloeien evenveelstromen: die van materialen, energie enwater. Het komt erop neer dat alles wat demens weggooit, verbruikt, … zoveel moge-lijk opnieuw moet kunnen worden gerecupe-reerd. Wanneer met koolzaadolie wordtgestookt, bijvoorbeeld, komt de koolstof-dioxide in de lucht terecht, waar het opnieuwdoor koolzaadplantjes kan worden opgeno-men, die terug olie leveren. Vervuild waterwordt gezuiverd, zodat het opnieuw kan

BioGezond • april 2009 5

Onze woning gebruikt zevenkeer minder energie dan indienhet niet bio-ecologisch zou zijngeweest, en is op lange termijndan ook goedkoper.

Limburgse wintprijs van deFondation YvesRocher Geert Goffin is sedert enkele jaren dedrijvende kracht achter Casa Calida,een vereniging die zich specialiseertin… strobalenbouw. “In de beginjarenkregen we heel verwonderde reacties,en werden ons om de haverklap vragengesteld als ‘Is dat wel brandveilig?’ en‘Storten de muren dan niet snel inmekaar?’ ” vertelt ze. “Maar intussenmerken we dat een toenemend aantalmensen een idee hebben wat het con-cept inhoudt. Meer nog: heel wat perso-nen worden zo enthousiast dat zebeslissen zelf op die manier te bouwen.”In februari kreeg ze zelfs de melding datze “Terre de Femmes” van de FondationYves Rocher had gewonnen. Deze prijswordt uitgereikt aan vrouwen, die methun organisatie ijveren voor het behoudvan onze aarde. Casa Calida is intussenzelfs van plan in Riemst een heus wijkjemet strobalenhuizen te bouwen.

Larix is een houtsoort die veel harsen bevat diehet weersbestendig maken, en het is nog goed-koop ook.

Casa Calida is van plan in Riemst een heuswijkje met strobalenhuizen te bouwen

Het Eco Solar paneel is een groot technischproduct dat de innovatieve eigenschappenvan de thin-film fotovoltaïsche cellen vanUNI-SOLAR® gebruikt. Hierbij wordt eendun laagje fotovoltaïsche cellen op onze geï-soleerde panelen geïntegreerd, dezewekken dan door middel van zonnestralen,elektrische energie op.Het Eco Solar paneel is geschikt voor alledaken zoals landbouw- en industrieloodsen,winkelcentra, sportfaciliteiten, carports,garages, enz.

tape

staalplaat ofecopolyester-plaat

isolatieDe voordelen zijn:

De flexibiliteit van het ontwerp.

Bestand tegen alle weersomstandigheden.

Betere tolerantie.

Betere prestaties bij hoge temperaturen

Lager gewicht in vergelijking met traditio-

nele fotovoltaïsche systemen.

20 jaar fabriekswaarborg.

BG-apr09-A

_ _ _ g

6 BioGezond • april 2009

gerecycleerd glas – gebruikten. Maar er isook een stuk vloer waar we zeeschelpen heb-ben gestrooid: dat was nodig om opstijgendvocht tegen te houden. En de vensters zijndrievoudig beglaasd! Maar een ruimte diezeer goed is geïsoleerd vergt ook een goedeventilatie. Bij ons is dat balansventilatie metwarmterecuperatie: verse buitenlucht wordtdoor het systeem binnengezogen, waarbijdie binnenkomende lucht deels wordt ver-warmd door de warme, uitgaande binnen-lucht die ze kruist.” Schilderen deed diedocent aan de hand van natuurverf, datbestaat uit plantaardige harsen, bind- en vul-middelen, zodat geen solventen schade kun-nen berokkenen aan mens of milieu.

People, Planet, Profit Maar hoe zit het met water? “Het regenwaterstroomt van onze daken in een put van10.000 liter. We gebruiken het als spoelwa-ter in het toilet, voor de linnenwasmachineen de buitenkranen. Ons afvalwater – van

WC, badkamer, keuken – komt uiteindelijkin een verzamelput terecht, van waaruit wehet oppompen naar een percolatierietveld.Het water wordt er gefilterd door lavastenen.Daarin groeit dan weer riet: hun wortels zor-gen ervoor dat de lava niet samenkoekt.Bovendien wordt het vuil uit het water doordat gewas opgenomen, en zo omgezet totbiomassa: één keer per jaar moeten we danook het riet maaien. Een deel leggen we bijde kippen, die er maar al te graag in scharre-len, en een ander deel op de composthoop.”Op het dak bevindt zich ook een zonneboi-ler van zes vierkante meter. Daarin kronke-len buizen met water, dat warm wordt doorde zon. Zo hoeft geen elektriciteit of gasgebruikt te worden om heet water te maken.En in huis staat het vol familiestukken;tafels, stoelen, zetels, … desnoods gerestau-reerd door het te laten herstofferen. Wat zeg-gen de bezoekers hierover? Alexis Versele:“Veel mensen zeggen dat ze voelen dat heteen gezonde woning is. Voor het overigekrijgen we geen opvallende reacties. En datis niet te verwonderen, want de meeste vanonze ingrepen zijn onzichtbaar.” Hij heeftgelijk: zelfs de salontafel valt niet meteen op,hoewel het de bodem van een oude koffer is,die nu op schragen rust. Misschien zal eenvan zijn volgende ingrepen meer in het oogspringen. Zoals het groendak, dat binnenenkele maanden op het platte deel van hetdak terechtkomt. Het zal bestaan uit vet-plantjes, die op een dunne laag aarde groei-en. Ze houden er overtollig regenwater vasten zorgen voor (nog meer) isolatie. Het heeftook een esthetische meerwaarde, wantAlexis en zijn vrouw hebben van op de eer-ste verdieping zicht op dat stukje natuur.Opmerkelijk is dat de docent tevens eensociale component aan bio-ecologisch bou-wen geeft, namelijk via Domus Mundi, eenvzw die actief is in Peru, Ecuador, Malawi,Rwanda, Senegal en andere Derde-Wereldlanden. “Bouwen met, bijvoorbeeld, leem isnamelijk goedkoper dan met beton. Onzehulp is er dan ook zeer welkom!” besluit hij.

Tekst: Koen Vandepopuliere

Bio-ecologische speerpunttechnologie Alexis Versele en de Onderzoeksgroep Duurzaam Bouwen (KatholiekeHogeschool Sint Lieven) voeren momenteel een onderzoek uit naar de haalbaar-heid van een houtskeletsysteem met zogenaamde ‘momentstijve knopen’. Dezewerden ontworpen door dr. arch. lic. Frans De Medts, en bestaan uit vieropstaande balken en twee horizontaal kruisende balken die onderling verbondenzijn met nagels of schroeven. Daarmee probeert het onderzoeksteam te komentot een concept dat zo stevig is dat het weerstand kan bieden tegen horizontalekrachten, zoals wind, zonder dat daarvoor verstevigende platen moeten wordenaangebracht, zoals vandaag nog wordt gedaan. Daarnaast werkt de Oost-Vlaming mee aan een onderzoek rond actieve gebouwen: woningen die wordenopgevat als energieleverend systeem. Daartoe worden bijvoorbeeld dak en/ofgevels bezet met fotovoltaïsche cellen, zonneboilers, … die zoveel elektriciteiten warmte leveren dat het huis geen bijkomende energie hoeft aan te kopen.Overschotten kunnen zelfs worden opgeslagen, bijvoorbeeld in water bevatten-de buffervaten die zich onder de grond bevinden. Daar verliezen ze namelijk zeerweinig warmte. Wanneer het nodig is, bijvoorbeeld in een kouder seizoen, wordtdie energie dan gerecupereerd.

Op het dak bevindt zich ook een zonneboiler vanzes vierkante meter.

B I O - E C O L O G I S C H B O U W E N

Wenstt uu ookk een

"Cliniquee duu Cheveu"

opp tee starten?

Bell :: 0711 811 199 96 °°

Kleuringenzonderr ammoniakk

°° °°

°° °°

Haaronderzoekk mett dee microcamera

Productenn vann natuurlijkee oorsprongg

Haarverzorgingmett meesterschapp

Verzorgingsapparatuur

Dee Partnerr voorr uww haar

ASSELBERGHSS BVBAK.Van Doorslaerlaan 672880 BORNEMTEL 0475 681 913

COMILFOOntmijnersln 408200 BRUGGETEL 050 685 856

ELITEE HAACHTKeerbergsestwg 83150 HAACHTTEL 016 600 461

ERASMERte De Lennik 8081070 ANDERLECHTTEL 02 555 43 44

WESTLANDVoorstraat 1432685 EL POELDIJKTEL +31(0)174 621 936

SALONXCLUSIEFDaslook 57242 MC LOCHEMTEL +31(0)573 255 662

SOMERSS M.Av G Henry 661200 BRUXELLESTEL 02 770 03 95

_ _ _ g