Bestuursverslag

Ontwerpestafette, ruim baan voor talent – Erik SchulteDit mooie boekje werd vormgegeven door de talent-volle, jonge kunstenaar en vormgever Erik Schulte – www.erikschulte.nl. Sinds 2009 vraagt Noorderzon – via een estafettesysteem – elk jaar een nieuwe jonge vormgever uit Groningen of het noorden om het bestuursverslag een geheel eigen smoel te geven. Dat leverde in de afgelopen jaren prachtige resul-taten op. Het stokje werd aan Erik doorgegeven door de jongens van RATATA!, die tekenden voor de opmaak van 2013.

Goed papier, goede inkt en met de fiets bezorgdOok in 2014 hebben we ons met veel plezier onderwor-pen aan onze keurmeesters van Green Key en ons eigen commitment aan verduurzaming. We hebben onze Green Key geprolongeerd en zelfs verbeterd van zilver naar goud. Dit boekje wordt in beperkte oplage verspreid en verder ter download aangeboden op onze website. Onze drukker Tienkamp gebruikt ‘goed’ papier en ‘goe-de’ inkt, we distribueren het boekje met Cycloon Fietskoeriers waar van toepassing.

Het blijft bijzonder – en soms moeilijk uit te leggen aan buitenstaanders – hoe festivaledities onderling van el-kaar verschillen. Elk festival is als een kind met een eigen naam, een eigen uiterlijk, een eigen identiteit en een eigen innerlijke kracht. Niet elk kind heeft het ech-ter even makkelijk.

Het weer – een zeer belangrijke factor voor een pu-blieksfestival, deels in de openlucht, voor het gevoel van een festival – zat de eerste helft van Noorderzon te-gen. Het was koud en nat. Het warmste moment tijdens Eu-rosonic Noorderslag (in januari 2015!) was warmer dan het koudste moment op Noorderzon (4 graden ’s avonds!). Geen perfecte editie dus, zoals die van 2013 wel bijna perfect was. Een wat geplaagde editie. Maar oh wat groeide dat kind uit tot een ongelooflijk sterk en mooi mens met een geweldige ziel.

Noorderzon 2014 was inhoudelijk een prachteditie in een jaar dat wij met elkaar hadden afgesproken om het ook weer eens wat meer over de inhoud te hebben. Over kunst! K-U-N-S-T!. Terug naar waar we het voor doen; spannende kunst voor een avontuurlijk publiek. En dat heeft Noor-derzon in 2014 kunnen waarmaken.

In augustus stonden de (landelijke) kranten bol van de prachtige recensies en kwalitatieve aankondigingen van het festival. NRC Handelsblad schreef op de voorpagina van het cultuurkatern: “Toptheater op Noorderzon: Gemas-kerde kinderen beschieten de wereld in Next Day, een van de sterke toneelstukken op het festival Noorderzon in Groningen.” Terwijl elk krantenartikel over Groningen te-

genwoordig over aardbevingen gaat, is dit soort positieve aandacht te koesteren. En dat doen wij dan ook volop.

Noorderzon werd ondanks de herfstige omstandigheden be-zocht door 135.000 mensen over elf dagen, die gezamenlijk meer dan 50.000 kaartjes kochten. Dat zijn prachtige ge-tallen die wij danken aan een uitzonderlijk avontuurlijk publiek. We sluiten het jaar af met een bescheiden plusje ad EUR 1.850. In jaren als deze merk je pas echt hoe ‘diep’ Noorderzon in het DNA verankerd is bij onze bezoekers.

Wij hebben dit jaar veel veranderd op het festival. De hele interne productiestructuur is aangepast, wij bouw-den een nieuwe centrale kiosk en voegden er twee extra aan toe, wij introduceerden nieuwe en verbeterde podia, verplaatsten de Spiegeltent, introduceerden meer kunst in de openbare ruimte. Vrijwel alle veranderingen kwamen de beleving van de bezoeker van het festival ten goede.

Wat onszelf ten goede kwam, is de verhuizing in december van onze kantoren naar een fijne, verse, spannende plek. Wij verhuisden naar het voormalige Prinsentheater aan de Noorderbuitensingel op de rand van het Noorderplantsoen. Er is daar kantoorruimte, er zijn studio’s en zalen die wij tijdens Noorderzon altijd al gebruiken en die het hele jaar rond in gebruik zijn door organisatie Vrijdag. En het voelt nu al goed om vanuit deze plek onze komende activi-teiten te ontwikkelen; het borrelt en bruist om ons heen.

Dank aan al onze bezoekers, artiesten, vrienden, subsi-diënten, fondsen, partners, leveranciers, vrijwilligers en medewerkers voor het mogelijk maken van deze uitda-gende en schitterende editie.

Op naar een mooie 25e Noorderzon in 2015!

Bert Bruggeman voorzitter bestuurFemke Eerland algemeen directeurMark Yeoman artistiek directeur

Noorderzon presenteert een internationaal kernpro-gramma dat zich zowel lokaal, nationaal als inter-nationaal onderscheidt van de rest van het aanbod. Kwalitatief sterke voorstellingen van makers van overal ter wereld worden in Groningen gepresenteerd aan een uitzonderlijk divers publiek. Waar bestaan-de podia het moeilijk hebben om internationaal werk aan de man te brengen biedt Noorderzon een sterke voedingsbodem. Niets is te gek voor de avontuurlij-ke bezoeker. Dat geeft ons de vrijbrief om uiterst scherp te programmeren wat leidt tot een zorgvul-dige selectie van voorstellingen die menig profes-sional doet watertanden. Noorderzon mag zich sinds een aantal jaren rekenen tot festivals waar door de smaakmakers in de internationale podiumkunstensec-tor op wordt gelet.

Naast het hoofdprogramma biedt Noorderzon een breed scala aan sub-programma’s. Van een spannend (deels vrij toegankelijk) internationaal muziekprogram-ma, tientallen voorstellingen in zeecontainers tot een mini-literatuurfestival. Van een speelveld vol doe-dingen en voorstellingen voor kinderen tot beel-dende kunst overal op het festivalterrein. Er past veel binnen ‘de schil’ van Noorderzon.

Onze missie 2013 – 2016Noorderzon is een jaarlijks terugkerend 11-daags perfor-ming arts festival. Met een onderscheidend hoogwaardig ar-tistiek profiel en als basis een internationale en lokale programmering op het scherpst van de snede, in combinatie met een lage drempel, spreekt Noorderzon een uiterst breed en divers publiek aan: van professional tot beginneling.

Mens en zijn context centraal in programma van 2014Het programma van 2014 legde een accent op de mens in al zijn verschijningsvormen en zijn verhouding tot zijn leefomge-ving. Dit kwam naar voren in grote en kleine voorstellingen waarin herkenbare sociale en maatschappelijke onderwerpen (op subtiele wijze) werden aangeroerd. De 24e editie van het festival was een ijzersterke, vol experiment, vol in-teressante nieuwe vormen en vol Nederlandse premières van internationale, maar ook van noordelijke makers.

50 Groningers op het podiumHet voelde dit jaar alsof Noorderzon al vroeg in het jaar van start ging. Dat had vooral te maken met de voorbe-reidingen voor de voorstelling The Record van het Ameri-kaanse gezelschap 600 HIGHWAYMEN. Voor deze voorstelling moesten 45 (uiteindelijk werden het er 50) Groningse ac-teurs worden geselecteerd. Individuen die mee zouden spe-len in de voorstelling, maar die elkaar pas op het toneel van de Stadsschouwburg zouden ontmoeten. Alle audities, selecties en repetities met deze mensen moesten plaats-vinden voorafgaand aan de première op 27 augustus. Eind april plaatsten wij de oproep waar enorm op werd gerea-geerd. Meer dan 300 mensen meldden zich vrijwillig aan voor dit project. De audities vonden plaats in juni en de repetities begonnen al in de eerste week van augustus. De spanningsopbouw rond deze monsterklus was geweldig. The Record werd artistiek een groot succes met onder meer een 5***** sterren recensie in de Theaterkrant.

Tijdens het gehele proces van het maken van deze voor-stelling waren wij als organisatie bijzonder geraakt door de impact van een dergelijk project op de levens van de individuele deelnemers. De urgentie van de deelname was overduidelijk, voor alle betrokkenen. Je ziet ineens heel concreet in welke mate je als festival ingrijpt in het bestaan van mensen. En dan spreken we hier nog maar over één van onze vele voorstellingen.

EU – Culture Programme:Create to Connect – 2013 – september 2018The Record van 600 HIGHWAYMEN werd gepresenteerd in het kader van het Europese netwerk Create to Connect. Binnen dit netwerk willen de partners nieuwe en duurzame ma-nieren ontwikkelen om een (blijvende) band te realiseren tussen het lokale publiek en de (internationale) artiest. The Record was hier natuurlijk een geweldig voorbeeld van. Andere projecten die wij ontwikkelden in het kader van Create to Connect waren de wetenschappelijke lezing Dansende wetenschap van Studium Generale, het verdie-pingsprogramma Achter de schermen met Joost Ramaer en twee kunstprojecten (interactief campagnebeeld en Water-staat) met het kunstenaarscollectief WERC.

Create to Connect bestaat uit de volgende partners: Bunker projectleider Ljubljana, Slovenië Artsadmin Lon-den, Groot-Brittannië EGEAC/Teatro Maria Matos Lissabon, Portugal AltArt Cluj-Napoca, Roemenië Noorderzon Perfor-ming Arts Festival Groningen, Nederland Théâtre La Vil-lette Parijs, Frankrijk Santarcangelo del Teatri Santar-cangelo di Romagna, Italië Festival De Keuze Rotterdam, Nederland Arts and Arts Institute Praag, Tsjechië Walking Theory Belgrado, Servië.

Fernando Rubio terug in GroningenThe Record was een van de vele bijzondere projecten dit jaar waarin de rol van Noorderzon als (co)producent groot was. Een ander bijzonder project was When We Were Kids, de nieuwste voorstelling van de Argentijnse maker Fernando Rubio. Hij was in augustus een periode in Groningen te

gast om te werken aan de première (op onze openingsavond) van dit eerste deel van een trilogie over de kindertijd en het verstrijken van de jaren. Rubio was al eerder in Groningen met de voorstelling Alles aan mijn zijde die in juni 2015 ook te zien is op het Holland Festival in Amsterdam.

EU – Culture Programme: NXTSTP (the 2nd generation)2012 – oktober 2017Noorderzon was in 2014 betrokken bij vele internationale coproducties. Enkelen hiervan kwamen tot stand in het kader van het Europese netwerk NXTSTP, waarin een aantal belangwekkende partners samenwerkt aan het mogelijk ma-ken van een ‘volgende stap’ in het internationale circuit voor veelbelovende theatermakers uit Europa.

Wij presenteerden dit jaar maar liefst vijf voorstellingen in het kader van NXTSTP, waarvan er drie ook een copro-ductie van Noorderzon waren. Dat betrof het schitterende Dementia van Kornél Mundruczó/Proton Theatre (Hongarije), die door NRC Handelsblad met maar liefst 5***** sterren werd ontvangen, de verhalende installatie Perhaps All the Dragons van BERLIN (België) en de energieke dansvoorstel-ling Kinshasa Electric van Ula Sickle (België/Congo). De andere voorstellingen die in het kader van NXTSTP werden gepresenteerd waren het kleine meesterwerk NOTALLWHOWAN-DERARELOST van Benjamin Verdonck (België) en het absur-distische Gorkij Park 2 van Gunilla Heilborn (Zweden).

NXTSTP bestaat uit de volgende partners: Kunstenfestivaldesarts projectleider Brussel, België Al-kantara Festival Lissabon, Portugal Steirischer Herbst Graz, Oostenrijk Baltoscandal Festival Rakvere, Estland Dublin Theatre Festival Dublin, Ierland Göteborg Dans & Theater Festival Göteborg, Zweden Théâtre National de Bordeaux en Aquitaine Bordeaux, Frankrijk en Noorderzon Performing Arts Festival Groningen, Nederland.

Kid Koala en kinderen op een podiumNoorderzon was in 2014 betrokken bij de totstandkoming van nog meer nieuw internationaal werk. Zo cofinancier-den wij Nufonia Must Fall (LIVE); een groot project van de Canadese DJ Kid Koala. Kid Koala bracht in 2003 het beeldverhaal Nufonia Must Fall uit, over een robotje dat verliefd is op een meisje van kantoor. Hij besloot dit verhaal naar het theater te brengen in de vorm van een live-poppentheatervoorstelling. De poppenspelers speel-den het verhaal in miniatuurdecors op het podium, die op een groot scherm werden getoond. De soundtrack werd live gespeeld door het Afiara Quartet en Kid Koala zelf. De regie was in handen van de voor een Oscar genomineerde regisseur K.K. Barrett, die beroemd werd door zijn samen-werkingen met filmregisseurs als Sofia Coppola en Spike Jonze. Nufonia Must Fall (LIVE) werd de onbetwiste festi-valhit van Noorderzon 2014, waardoor het voor ons mogelijk was in anderhalve dag 400 kaarten te verkopen voor een extra ingelaste voorstelling.

Noorderzon was tevens betrokken bij de totstandkoming van de voorstelling Next Day van Philippe Quesne en CAM-PO (Frankrijk/België). Een nieuw deel in productiehuis CAMPO’s serie waarin bekende internationale regisseurs wordt gevraagd een voorstelling voor volwassenen te maken met kinderen uit Gent. In eerdere jaren waren er tijdens Noorderzon in deze serie samenwerkingen te zien met Gob Squad (Duitsland/GB) en Pol Heyvaert (België).

Meer hoogtepunten in het programmaAndere hoogtepunten in het programma waren het mees-terlijk gecomponeerde Cineastas van de Argentijn Maria-no Pensotti, de ontroerende openingsvoorstelling van de Amerikaan Sam Green met het ensemble yMusic (dat zelf ook nog twee weergaloze concerten gaf in de synagoge) en het spektakel van het Finse circusgezelschap Race Horse Company. Maar ook de bijzondere persoonlijke verhalen van de Amerikaan Edgar Oliver, de theatrale lezing van oude bekende Antoine Defoort (Frankrijk) en de vuile, perverse show van CHRISTEENE (VS) wisten het publiek op zeer uit-eenlopende manieren te raken. Een van de kleine pareltjes in het programma was de installatie Eternal van de Ame-

rikaan Daniel Fish, waarin twee geweldige acteurs bijna twee uur lang onophoudelijk de laatste scène uit de film Eternal Sunshine of the Spotless Mind op uiteenlopende wijze naspelen.

Veelbelovende makersElk jaar introduceert Noorderzon nieuwe interessante (jonge) makers in Nederland en soms ook in Europa. Dit jaar introduceerde Noorderzon met succes de Japanse beel-dend kunstenaar en performer Tetsuya Umeda en de Zuid-Ko-reaanse theatermaker Geumhyung Jeong in Nederland. Ook was het jonge Chileense gezelschap Cuerpo Indisciplinado in de galerie van Noorderlicht te zien met een bizarre performance.

Mini-tournees; samen kom je verder...Al jaren organiseert Noorderzon samen met een aantal vaste partners mini-tournees van internationale gezel-schappen. Het is veel duurzamer en interessanter om ar-tiesten gezamenlijk naar Europa te halen dan dit alleen te doen. Zürcher Theaterspektakel (Zürich) en Internati-onales Sommerfestival Kampnagel (Hamburg) zijn daarvoor natuurlijke partners, maar ook werken wij met bijvoor-beeld La Bâtie in Genève en Tanz im August in Berlijn. In 2014 deelden wij onder meer voorstellingen van Kid Koala (Canada), Mariano Pensotti (Argentinië), Race Horse Com-pany (Finland), Geumhyung Jeong (Berlijn/Zuid-Korea) en Tetsuya Umeda (Japan) met enkele van deze partners.

En soms mislukt het…Het was ons samen met Zürcher Theaterspektakel (Zwit-serland) bijna gelukt om een Iraaks gezelschap met een prachtige voorstelling naar dit deel van Europa te ha-len. Theatermaker Anas Abdul Samad zou met zijn gezel-schap Theater Impossible op beide festivals te zien zijn, maar vanwege de start van de oorlog in Irak werd het op den duur onmogelijk dit te realiseren, waardoor op het laatste moment de stekker uit dit project moest worden getrokken.

Veel internationale gasten & Director’s Circle InternationalEen spannend internationaal programma trekt ook veel in-ternationale professionals van overal ter wereld. Een deel van deze mensen kwam naar Noorderzon om in Groningen in-formeel te spreken over hun vakgebied. De Director’s Cir-cle International – een groep toonaangevende programmeurs uit de Verenigde Staten aangevuld met professionals uit alle windstreken – was voor de tweede maal te gast om zich onder te dompelen in Noorderzons unieke combinatie van een cutting edge performing arts festival en een groot, laagdrempelig volksfeest. De groei van het aantal inter-nationale programmeurs op Noorderzon brengt veel moge-lijkheden voor zich presenterende artiesten met zich mee.

De Director’s Circle International wordt geïnitieerd door Mark Russell en Meiyin Wang van Under the Radar Festival in New York. Deze miniconferentie op Noorderzon trok veel belangrijke internationale gasten. Tijdens het driedaag-se programma werden verschillende artiesten uitgenodigd plaats te nemen en zich te presenteren. Dat betrof onder meer 600 HIGHWAYMEN (VS), Antoine Defoort (Frankrijk) en Mariano Pensotti (Argentinië).

In augustus 2015 strijkt Director’s Circle International op-nieuw neer in Groningen. De uitnodiging is inmiddels ver-stuurd aan alle partners. Het is voor Noorderzon een enorme meerwaarde om deze ‘movers and shakers’ te mogen faciliteren.

Lokaal werk op NoorderzonHoewel het kernprogramma van Noorderzon voornamelijk internationaal is, werken wij eveneens samen met een grote hoeveelheid lokale instellingen, gezelschappen en kunstenaars. Irene Wiersma, Swinder, Stichting Peerd en Stranger Things Have Happened presenteerden alle-maal nieuw werk op Noorderzon. Samen met dansgezelschap Random Collision en de Rijksuniversiteit Groningen pre-senteerden wij de onderzoeksvoorstelling Experiment B en Bambie/Noord Nederlands Toneel verzorgden een herneming van de ontroerende voorstelling Eleonora op locatie in Zorgcentrum Ebbingepoort.

LiteraturiaOok niet meer weg te denken is het Literaturia-programma. Een hoogwaardig, laagdrempelig literatuurprogramma bin-nen de context van een internationaal podiumkunstenfes-tival. Met als hoogtepunten in 2014 het eerste Groninger Kalfcafé met onder andere Bert Wagendorp en Christine Otten, het Groninger initiatief Ficus Fiësta en een voor-stelling van Arjen Lubach (wegens succes voegden wij een extra show toe). Literaturia vindt plaats in de Desdemona Tent en de Spiegeltent, maar ook sinds een tweetal jaar in een container op de Leliesingel. Zo wordt literatuur op zo toegankelijk mogelijk wijze aangeboden aan het pu-bliek.

Rotor – een nieuwe naam voor de SpeelweideDit jaar kregen de activiteiten voor jonge gasten tot on-geveer 12 jaar op de Speelweide een nieuwe naam: Rotor. Met Rotor geven wij het kinderprogramma (waar jaarlijks meer dan 6.000 kinderen op afkomen) nog meer samenhang en context. Het programma komt grotendeels tot stand in sa-menwerking met vele noordelijke partners. De muntjes voor alle activiteiten waren opnieuw niet aan te slepen. En dat is opmerkelijk gezien het slechte weer en gezien het feit dat Noorderzon geheel buiten de schoolvakanties viel. Het kinderprogramma is sinds een paar jaar in goede balans: een combinatie tussen activiteiten en workshops en echte voorstellingen voor onze jongste bezoekers. In het midden van het terrein is een hart gebouwd waar in alle hoeken activiteiten als workshops kunnen worden gedaan, om het hart heen wordt een aantal speellocaties opgetrokken als, tenten, schuurtjes en containers. De Vlaamse Naomi Kerkhove sleepte ons mee in een vilten wereld volledig opgetrokken uit door haar ontworpen en genaaide scènes. Ida & Jelien namen kinderen mee in een sprookjesuniversum gemaakt met hulp van stop-motion, animatie en live–video.

We geven graag de ruimte aan onze wortels: de gehele Le-liesingel staat vol met containers met mini-voorstellingen van veelal lokale makers en op andere voorstellingslo-caties in het Plantsoen. In containers zien we Meindert Talma tot klassieke muziek, van Michel Velt met een voor-stelling tot een voorstelling van Sarah en Freya Eshuijs. Ook niet-lokale makers presenteren wij, mits geschikt voor containers, zoals het prachtige Tam Tam Objectentheater.

Muziek – veel vernieuwing!Dit jaar voerden wij een aantal sterke verbeteringen door rond de muziekpodia van Noorderzon. Wij verplaatsten de Spiegeltent naar een rustiger plek, waardoor de intieme concerten en theatervoorstellingen die daar gepland zijn, beter tot hun recht kwamen. Dat leverde onder andere me-morabele concerten op van Sun Kil Moon (VS) en Stephen Malkmus & The Jicks (VS).

Daarnaast bouwden wij uitgebreide steigertribunes in de vorm van getrapte terrassen aan beide zijden van het vij-verpodium Het Dok. Dat leverde een sterke verbetering op voor de ervaring van zowel de bezoeker als de artiest. Het programma was sterk, met spannende namen als Jagwar Ma (Australië), Nick Waterhouse (VS) en Magnus (België). Daarnaast braken de Nederlandse acts Kuenta i Tambu en Broken Brass Ensemble de boel helemaal af met uiterst energieke shows. Over breken gesproken: de Amerikaanse band The Orwells krijgt toch wel de nominatie voor het meest bizarre muziekoptreden op Noorderzon ooit. De zan-ger was totaal de weg kwijt, hing aan trussen en sprong in het water. Of de muziek goed was valt te betwijfelen, maar legendarisch was het zeker.

In 2014 introduceerden wij een nieuw muziekpodium ter vervanging van het Werf podium: Plataan, genoemd naar een boomsoort in het Noorderplantsoen. Op deze intieme locatie presenteerden wij een mooi, divers programma met bands uit het noorden, aangevuld met een paar acts uit de rest van het land. Het doel was om een kwalitatieve luisterplek toe te voegen in het park. En dat is gelukt! Bands konden hier – onder veel publieke belangstelling – ook juist wat zachter spelen en dat is best een prestatie in een druk park.

Kunst in de openbare ruimteHet afgelopen jaar hebben wij extra ingezet op het reali-seren van substantiële ingrepen in het Noorderplantsoen: kunst en vormgeving in de openbare ruimte. Kunstenaars Ida Buijs en Michel Velt creëerden in dat kader een aan-tal prachtige kunstobjecten en mooie aankleding. Daarnaast werkten wij voor het eerst samen met de curato-ren van productiehuis voor nieuwe kunst Galerie SIGN, met Tynke Mulder, Centrum Beeldende Kunst Groningen en met WERC & Media Art Friesland om de bezoeker op vele plekken in het plantsoen te verrassen. Onze leidraad in keuze is daarin niet alleen kwaliteit, speelsheid, maar ook altijd talenten uit Groningen.

G7 en VSCD2014 was ook een jaar voor bezinning binnen een aantal bestaande landelijke en lokale netwerken. De G7 – een Gronings informeel samenwerkingsverband – werd wat stil gelegd door intensieve individuele lobby en maakte plaats voor een nieuwe informele gespreksstructuur bestaande uit vertegenwoordigers van Noorderzon, Vera/Simplon en Club Guy & Roni. Per onderwerp en of actie, sluiten er mensen aan. Zoals rond het manifest voor de Provinciale verkiezingen, het Houten Huis en Grand Theatre sloten aan bij het werkgroepje. De informele verbanden zetten we natuurlijk voort, momenteel werken we aan een document waarin we trachten een culturele hoofdstructuur van en voor Groningen voor de toekomst te schetsen.

De festivalsectie binnen de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD) was eind 2014 op sterven na dood. De landelijke festivals hebben het gevoel dat de VSCD niet het juiste gremium is of over de juiste vorm beschikt om bepaalde wezenlijke zaken rond de ontwik-keling van podiumkunstenfestivals te bespreken. Met de voormalige leden en nieuwe partners zijn wij momenteel op zoek naar andere vormen om ons te verbinden. Per 1 januari 2015 is ons lidmaatschap van de VSCD beëindigd.

Fonds Podiumkunsten, BIS & NoorderzonNoorderzon is een van de vier door het Fonds Podiumkun-sten ondersteunde festivals in Nederland die vallen onder de categorie ‘festival groot’ (jaarlijkse standaardbij-drage EUR 250.000, minimaal 50% eigen inkomsten, minimaal 100 kernvoorstellingen en minimaal 7 dagen festival). Hoewel deze bijdrage in principe geldt voor alle vier ja-ren, moest Noorderzon – net als alle andere instellingen – voor 1 mei 2014 een vereenvoudigde aanvraag indienen voor de jaren 2015 en 2016. Deze aanvraag werd later in het jaar gehonoreerd, waardoor de bijdrage nu verzekerd is tot en met het einde van deze periode.

Momenteel is de Raad voor Cultuur zijn advies aan de minister aan het opstellen voor de periode 2017 – 2020. Omdat het Fonds Podiumkunsten direct wordt gefinancierd vanuit de basisinfrastructuur (BIS) waarover de Raad voor Cultuur beslist, zijn de uitkomsten van dit advies di-rect van belang voor de positie van Noorderzon binnen het Fonds. Gezamenlijk heeft een groep landelijk opererende festivals daarop de handschoen opgepakt en het pamflet Leve De Festivals! opgesteld waarin wordt opgeroepen een beter begrippenkader voor festivals te hanteren, meer

Noorderzon wordt in de periode 2013 – 2016 structu-reel ondersteund door het Fonds Podiumkunsten, Ge-meente Groningen en Provincie Groningen. Deze bij-dragen vormen de structurele financiële basis voor het mogelijk maken van het festival.

belang in beleid zijn beslag te laten krijgen, van de fes-tivals binnen de culturele infrastructuur en het relatief (erg!) lage bedrag dat beschikbaar is voor festivals in het Fonds Podiumkunsten en de BIS te repareren. Dit mani-fest is op 25 februari 2015 aan onder andere de Minister aangeboden, de Raad voor Cultuur en het Fonds Podiumkun-sten. Noorderzon was participant in de werkgroep van fes-tivals. In totaal heeft het Fonds in de huidige periode een beperkte 2,1 miljoen euro structureel per jaar be-schikbaar voor festivals; dit is 8,8% van het totale meer-jarige budget van het Fonds. In de BIS is slechts ruimte voor 1 podiumkunstenfestival. Wij hopen dat festivals in de komende periode een grotere rol van betekenis krijgen in het kunst en cultuurbeleid en daaruit voortvloeiend, ook in de honorering.

Gemeente Groningen & NoorderzonDit tweede jaar van de cultuurnotaperiode 2013 – 2016 be-gon met een structurele subsidiekorting ter hoogte van 10% die werd toegepast op de bijdrage van de Gemeente Groningen. Dit werd besloten in mei 2013. Deze korting werd toegepast op een groot aantal instellingen, met uitzondering voor instellingen met een subsidie tot EUR 10.000 en instellingen met een directe gemeentelijke ver-antwoordelijkheid alsmede een aantal kwetsbare instel-lingen. De naar beneden bijgestelde subsidie in het kader van de nota Tegen de stroom in bedroeg in 2014 derhalve EUR 441.000 en dat is ook de hoogte voor 2015 en 2016.

Lokale situatie & NoorderzonVorig jaar zijn wij op deze plaats uitgebreid ingegaan op de risico’s en gevaren van deze plotselinge situatie voor de culturele sector in Groningen. En de situatie is nog steeds zeer actueel voor een aantal instellingen, die het hoofd net wel of soms net niet boven water kunnen houden. In maart 2014 bracht de Kunstraad Groningen zijn resultaten uit van een tussentijdse evaluatie; 13 instel-lingen verkeerden in acute penibele situaties waarop er incidentele budgetten zijn vrijgemaakt.

Huisvesting van instellingen is daarin ook een belang-rijk probleem. Voor Noorderzon zijn locaties als het Grand Theatre en de Suikerfabriek dusdanig duur dat wij vorig jaar al aangaven niet meer van beide tegelijk gebruik te kunnen maken, zonder fundamenteel iets te wijzigen in de financiën en activiteiten. In het geval van de Suikerfa-briek is dat bewaarheid geworden. In het geval van het Grand Theatre ligt het nog wat complexer: in onze right to challenge bij de Gemeente, hebben we reeds aangege-ven dat korting-op-korting, cascade effecten en gedwon-gen winkelnering kunnen opleveren. Het Grand moet meer geld genereren en meer eigen inkomsten opleveren naast het verlies van rijksfinanciering; Noorderzon krijgt 10% korting en een forse huursom te betalen. De meeste cul-turele instellingen zijn diep met elkaar vervlochten, zelfs deels afhankelijk van elkaar in functies. Als de basis van een instelling niet gedekt is, is het op ter-mijn onhoudbaar om deze basis dan deels afhankelijk te maken van een andere gesubsidieerde instelling. Het aan-tal voor theater geschikte podia in Groningen neemt af. Dat is aandachtspunt nummer 1, ook bij de Gemeente. Het gebrek aan goede podia wordt alleen nog maar groter met het sluiten van de Noorderkerk in de loop van 2015, waar ook Noorderzon ieder jaar een gunstig gelegen podium re-aliseert voor 250-300 zitplaatsen.

It Giet Oan - Culturele 11 Instellingen TochtBegin 2014 werd de nieuwe gemeenteraad geïnstalleerd. Om een positief signaal te geven introduceerden wij samen met Vera en Club Guy & Roni de alternatieve culture-le 11-instellingentocht. Elk raadslid kreeg een stempel-kaart met daarop vakjes met vrijwel alle Groningse pre-sentatie-instellingen waarmee de Gemeente een culturele subsidierelatie heeft; zo’n 45. Iedere instelling kreeg een stempel waarmee ze bezoek kunnen ‘verzilveren’. De oproep aan de raadsleden was om het culturele veld te le-ren kennen door zoveel mogelijk instellingen te bezoeken en dus zoveel mogelijk stempels op te halen. Wij kregen veel positieve reacties op deze actie en in februari 2015 werd officieel het eerste Culturele Erekruisje uitgereikt aan Edward Koopmans van de Christenunie. De heer Koop-mans gaf aan door de actie op bezoek te zijn geweest bij instellingen waar hij nog nooit was geweest; dat is nu echt een artistiek verdienmodel, menen wij!

Provincie Groningen & NoorderzonNoorderzon kreeg in 2014 een (met een negatief accres naar beneden gestelde) bijdrage van EUR 109.900 in het kader van de provinciale nota Het verhaal van Groningen. Wanneer dit boekje verschijnt zijn de provinciale staten-verkiezingen (18 maart) achter de rug. De samenstelling van de provinciale staten is uiteraard van groot belang voor het cultuurbeleid in de komende jaren omdat de nieu-we Staten de nota voor 2017-2020 zullen vaststellen.

In het najaar van 2014 initieerde Noorderzon samen met Vera/Simplon, Club Guy & Roni, Grand Theatre en Het Hou-ten Huis de uitgave van een pamflet getiteld: Kunst en Cultuur in Groningen: Energie voor de regio. Het pamflet werd ondertekend door vrijwel het gehele kunstenveld in de provincie Groningen en gewaardeerde koepels als VNO NCW Noord, de RUG, De Hanze, het UMCG. Hierin geven we als gehele sector aan wat het belang van kunst en cultuur is in deze regio. Wij ontvingen hierop veel positieve reac-ties van statenleden en andere geïnteresseerden.

De provincie Groningen organiseert tevens sinds 2009 jaarlijks een bijeenkomst van hoogwaardigheidsbekleders (politiek, bestuur, bedrijfsleven etc.) tijdens het fes-tival, gehost door Commissaris van de Koning Max van den Berg. Het gezelschap krijgt in een dag het mooiste van Groningen te zien, met een feestelijke afsluiting in com-binatie met een voorstelling tijdens Noorderzon. Dit jaar waren onder andere staatssecretarissen Jetta Klijnsma en Wilma Mansveld, vice-voorzitter Raad van State Piet Hein Donner en directeur van De Nederlandse Bank Klaas Knot te gast.

Noorderzon & De Europese UnieIn het vorige hoofdstuk zijn we al uitgebreid ingegaan op de inhoudelijke projecten in het kader van de door de Eu-ropese Unie ondersteunde netwerken NXTSTP (2012 – 2017) en Create to Connect (2013 – 2018). Voor Noorderzon was 2014 het tweede jaar waarin activiteiten werden gepresenteerd in het kader van NXTSTP en het was het eerste jaar voor Create to Connect. Voor beide projecten geldt dat het een matchingsregeling betreft. De Europese Unie draagt nooit meer bij dan 50% van de kosten.

Noorderzon & (particuliere) fondsenSinds 2013 is Noorderzon in gesprek met het in Amsterdam gevestigde Ammodo fonds over een bijdrage aan het fes-tival, wat heeft geleid tot een driejarige overeenkomst voor de jaren 2014 – 2016. Met deze bijdrage – eveneens op basis van 50% matching - wil Ammodo helpen bij het moge-lijk maken van Noorderzons participatie in internationa-le (co)producties, waardoor het profiel van het festival scherp blijft en almaar scherper kan worden. In 2014 on-dersteunde Ammodo (co)producties van de nieuwe voorstel-lingen van Fernando Rubio (Argentinië), 600 HIGHWAYMEN (VS), Kid Koala (Canada) en Ula Sickle (België/Kinshasa). Ook kwam Ammodo Noorderzon tegemoet in de reeds gemaak-te kosten rond de afgelaste voorstelling van Anas Abdul Samad (Irak).

SNS REAAL Fonds (tegenwoordig Fonds 21) steunde Noorder-zon tevens voor de tweede maal met een algemene bijdrage voor het festival. Hoewel dit fonds vanwege de nationali-satie van SNS REAAL intern veel te verduren heeft gehad in het afgelopen jaar, is het gesprek met de medewerkers van dit fonds altijd goed en vruchtbaar gebleven en is hun steun onmisbaar.

Het literatuurprogramma van Noorderzon wordt gesteund door het Nederlands Letterenfonds en het Lira Fonds. Deze bijdragen gaan niet via Noorderzon, maar via onze lite-raire partner Buro05.

Noorderzon & Publiek, Sponsoren, RelatiesHet publiek vormt de belangrijkste eigen inkomstenbron van Noorderzon. Dat betreft voornamelijk inkomsten uit kaartverkoop, horeca, merchandise en verkoop van be-drijfsavonden. Daarnaast haalt Noorderzon onder meer in-komsten uit verpachtingen, sponsoring en maatwerkdeals met diverse partners.

Ondanks het slechte weer bleef het publiek toch veelal braaf komen. Door de koude, bleef men echter veel minder lang hangen op een avond zelf, of na een voorstelling. In de publieksinkomsten (en dan met name horeca) is er dan ook sprake van een daling ten opzichte van vorig jaar.

Voor de tweede maal schonk Noorderzon dit jaar Jupiler bier tijdens het festival. Het sponsorcontract met bier-brouwer AB-InBev werd in 2013 afgesloten voor een vierja-rige periode (dus tot en met 2016). Daarnaast heeft Noor-derzon onder meer partnerovereenkomsten met groothandel Makro, internetbedrijf Iwink en een mediapartnerschap met het Dagblad van het Noorden. 2014 was het laatste jaar van een langdurig partnerschap met Rabobank Stad en Midden Groningen. Wij betreuren dat deze samenwerking per 2015 ophoudt te bestaan maar koesteren het mooie ini-tiatief met de Voedselbank wat we met deze sponsoring ondersteunden. Wij zetten ons project met de Voedselbank overigens gewoon voort.

Noorderzon werkt daarnaast met tientallen fijne partners en leveranciers. Noorderzon heeft in al die jaren veel goodwill en goede relaties opgebouwd, waardoor het fes-tival juist veel substantiële ondersteuning vindt in de vorm van kortingen op inhuur of inkoop. En dat is fijn in een tijd waarin sponsoring in cash geld steeds minder voorkomt. Deze essentiële kortingen worden niet gekapi-taliseerd in de jaarrekening, maar vertegenwoordigen een zeer belangrijke waarde en basis voor ons.

Het percentage eigen inkomsten uit niet-publieke middelen was voor Noorderzon in 2014 59%. Dit wordt berekend door het totaal aan niet-publieke middelen te delen door het totaal aan baten.

Resultaat en algemene reserveHet boekjaar 2014 wordt afgesloten met een batig saldo van EUR 1.850. Het besluit van het bestuur is dit saldo EUR 1.850 toe te voegen aan de algemene reserve. Het saldo van de algemene reserve is per 1 januari 2015 EUR 206.723 en is vrij besteedbaar. Het bestuur heeft als richtlijn voor de te vormen algemene reserve geformuleerd dat deze cir-ca 10% van de norm-exploitatie moet zijn. Vanuit de drie ondersteunende overheden is er geen harde richtlijn voor de algemene reserve.

Noorderzon is de afgelopen jaren relatief weersbestendig gebleken, maar dergelijke unieke koude avonden als de eerste 5 dagen van Noorderzon van 2014, hebben wel dege-lijk een impact op het bestedingspatroon van onze bezoe-kers. De lagere horeca-omzet (min 9%) is daar het meest duidelijke teken van. Dit past echter binnen onze begro-ting omdat we de horecamarge begroten onder het langjarig gemiddelde. De langlopende verplichtingen van Noorderzon zijn beperkt en bestaan uit: contracten voor onbepaalde tijd voor vijf werknemers, samen 4 fte, en een beperkte hoeveelheid in-ventaris ten behoeve van office en festival. Het huurcon-tract met Lefier voor de voorgaande kantoorruimte loopt af per 1 april 2015, er is een contract voor de nieuwe kantoorlocatie aan de Noorderbuitensingel afgesloten voor 1 jaar met verhuurder Vrijdag; bij wederzijds goedbevinden volgt een verlenging met telkens 1 jaar. De eerstvolgende datum waarop we in aanmerking komen voor verlenging is half februari 2016.

Het totale eigen vermogen, dat bestaat uit de algemene reserve en de bestemmingsreserve is per 1 januari 2015 EUR 224.994. De solvabiliteit (eigen vermogen gedeeld door het vreemde vermogen) en de liquiditeit (vlottende activa tegenover de schulden) zijn prima in verhouding. Ook tij-dens en vlak na het festival, als het beslag op middelen veel groter is dan normaal, kan Noorderzon steeds over voldoende liquiditeit beschikken om alle verplichtingen na te komen.

Korte risicoparagraafDe structurele bijdragen van het Fonds Podiumkunsten, Ge-meente Groningen en Provincie Groningen geven rust en een mooie basis. Daar staan natuurlijk ook verplichtingen en prestatie-eisen tegenover, zoals de 50% eigen inkomsten norm, maar ook een omvangrijk programma en bereikbaar-heid voor een bepaalde hoeveelheid bezoekers. Dat deze bijdrages niet altijd zeker zijn, bleek uit de onverwach-te structurele 10% korting op de Gemeentelijke subsidies na 1 jaar cultuurnota, waar we al over schreven in deze verantwoording. Erg fijn is de nieuwe driejarige overeen-komst met het private fonds Ammodo (2014-2016), evenals de participatie in de twee vijfjarige Europese netwerken NXTSTP en Create To Connect (2013-2017, hoofd coördinatie door respectievelijk Kunstenfestivaldesarts, Brussel en Bunker, Ljubljana).

Een festival blijft altijd een bepaalde mate van risico met zich meebrengen. Er is weinig tot geen tijd om bij te sturen, ook al duurt Noorderzon 11 dagen. Daarnaast zijn we afhankelijk van een heel aantal, per jaar wisselende factoren die we niet altijd kunnen sturen. Zo was er in 2014 een groot tekort aan (betaalbare) hotelkamers door een aantal symposia in Groningen die plaatsvonden tij-dens de festivalperiode.

Een belangrijk onderdeel van de laagdrempeligheid van het festival is het feit dat iedereen welkom is. Van heel jong tot oud wordt er rekening met je ge-houden in het programma. Wij bieden een soort Noor-derzon curriculum. Al jaren presenteren wij vele activiteiten en voorstellingen voor de allerjongste bezoekers en voor jongeren is er meer dan genoeg te vinden in het vrij toegankelijke programma in het Noorderplantsoen (en natuurlijk ook in het hoofdpro-gramma). Je ziet dat vele Noorderzon-bezoekers zijn opgegroeid en meegegroeid met het festival en dat het vertrouwen dat je daar mee opbouwt zich ver-taalt in avontuurlijkheid. Bezoekers zien Noorder-zon als een veilige plek om te experimenteren, om eens iets anders te bezoeken dan normaal.

Noorderzon heeft een gemiddelde bezettingsgraad van boven de 85% voor het internationale hoofdprogram-ma. Voorstellingen van – in Nederland – vaak on-bekende makers worden bezocht door grote hoeveel-heden getrainde en ongetrainde kijkers. Dit maakt Noorderzon uniek. Wij refereerden al eerder aan de Director’s Circle International die hier niet voor niets jaarlijks neerstrijkt.

Service en verdiepingSinds een aantal jaren staat de marketingcampagne van Noorderzon grotendeels in het teken van het bieden van service en verdieping aan de bezoeker. Zorgen dat de juiste bezoeker genoeg geïnformeerd en geactiveerd wordt om de juiste voorstelling te bezoeken. Daarnaast proberen we de latent geïnteresseerde bezoeker die op het fes-tivalterrein komt te verleiden om ook (eens) een gok te nemen. Niet iedereen bezoekt een voorstelling, wel heeft ongeveer 80% van de bezoekers van Noorderzon een cul-turele ervaring (zoals bleek uit het publieksonderzoek 2013). Ons doel is en blijft om met een zeer laagdrempe-lige campagne dit cijfer op peil te houden en steeds meer mensen te winnen voor het brede programma dat Noorderzon te bieden heeft.

Dat doen we door zoveel mogelijk maatwerk te bieden naast de (analoge en digitale) communicatiemiddelen die wij op grotere schaal uitbrengen, zoals bijvoorbeeld het pro-grammaboekje (25.000 exemplaren), het previewboekje (3500 exemplaren), de website (1,1 miljoen pageviews in 2014), de Noorderzon-app (3589 gebruikers), advertenties (i.s.m. Dagblad van het Noorden) en diverse postercampagnes.

Dit maatwerk neemt ruwweg twee vormen aan. Ten eerste brengen wij per voorstelling uit het hoofdprogramma spe-cifieke verdieping aan en ten tweede bieden wij de bezoe-ker diverse mogelijkheden om persoonlijk contact met ons te hebben als hulp bij het kiezen van een voorstelling.

Mark TalksDe specifieke verdieping per voorstelling heeft ver-schillende facetten. Uitgangspunt van Noorderzon is dat wij willen proberen uit te leggen waarom het van belang is om een groep uit Brazilië of Zuid-Korea naar Gro-ningen te halen voor een aantal voorstellingen. Wat is er interessant aan die maker? Waarom deze voorstelling? Het antwoord op die vragen geven wij op verschillende plekken. Ten eerste hebben wij een aantal jaren geleden de Mark Talks ingevoerd. Dit zijn korte video’s (op de website) waarin artistiek directeur Mark Yeoman vertelt over het waarom van zijn keuze voor een bepaalde voor-stelling. Vaak zijn die video’s vrij anekdotisch, waarbij

Mark aangeeft waar en onder welke omstandigheden hij de voorstelling gezien heeft, of waarom hij nou juist deze maker zo interessant vindt. Waar mogelijk worden deze vi-deo’s aangevuld met een kort opgenomen Skypegesprek met de maker zelf over zijn of haar komst naar Noorderzon. Ook andere programmeurs van subprogramma’s (literatuur, jonge gasten, muziek) maakten eigen video’s.

Verhalen van interessante individuenDaarnaast werken wij samen met tekstschrijver Robbert van Heuven, die onder meer theaterjournalist is bij Trouw en de Theatermaker. Wij hebben hem gevraagd om de makers te interviewen en om juist in tekst een wat breder beeld te creëren van deze interessante individuen of groepen. Deze interviews zijn op de website te lezen, zijn op mooie scheurkalenderblokjes verkrijgbaar op het festivalterrein en worden meegestuurd met de verkochte tickets. Zodat de bezoeker zich al voorafgaand aan de voorstelling een beeld kan vormen van een bepaalde voorstelling of maker.

Achter de schermen met Joost RamaerOok tijdens het festival bieden wij verdere verdieping. Hiervoor werken wij met de freelance journalist Joost Ra-maer (onder meer NRC en Groene Amsterdammer). Joost gaat dagelijks in gesprek met een van de internationale makers uit het programma. Dat doet hij op een bijzondere locatie (aan de waterkant, tijdens een picknick) zodat het voor de bezoeker die zich heeft aangemeld makkelijk is om deel te nemen aan het gesprek. Dit levert vaak mooie openhar-tige gesprekken op die over veel meer gaan dan alleen de voorstelling.

Persoonlijk contactNoorderzon gelooft heel erg in het belang van persoonlijk contact. Wij hopen dat bezoekers ons altijd benaderbaar blijven vinden. Daarom hebben wij jaren geleden de ‘help mij kiezen’-campagne bedacht. Een campagne die geheel in het teken staat van het de bezoeker zo makkelijk mogelijk maken om vragen te stellen over het programma. Dit le-verde vele e-mails op met vragen om tips. In 2014 hebben wij dit idee nog wat verder uitgewerkt door op de website noorderzon.nl een chatfunctie in het leven te roepen.

In de middaguren was het mogelijk live te chatten met een van onze goed ingevoerde medewerkers en om zo live tips te krijgen over het programma. Ook was het natuurlijk mo-gelijk een bericht achter te laten.

Goede ingevoerde medewerkers zijn van groot belang voor serviceverlening. Daarom verzorgen wij de gehele kaart-verkoop zelf. Wanneer het programma bekend is krijgen alle kaartverkoopmedewerkers een uitgebreid ‘college’ over het programma en wordt ze gevraagd zich te verdie-pen. Met als gevolg dat er tijdens de voorverkoop bij de kassa in het Grand Theatre op de Grote Markt en tijdens het festival in het Noorderplantsoen mensen achter de balie zitten die precies weten welke voorstellingen ge-schikt zijn voor welke personen. Het belang hiervan kan niet onderschat worden. Daarom hebben wij in 2014 beslo-ten om voor het eerst naast de (gloednieuwe) centrale kiosk in het Noorderplantsoen nóg twee kaartverkoop- en infopunten te plaatsen.

Interactief campagnebeeldZoals uit het bovenstaande blijkt gaat Noorderzon graag in gesprek met de bezoeker. Een mooi voorbeeld van nog een interactief onderdeel van de campagne was het cam-pagnebeeld dat werd gebruikt voor het affiche en voor de cover van het programmaboekje. Dit beeld werd ter grootte van een zeecontainer in een studio – in het echt dus! – opgebouwd door de jongens van kunstenaarscollectief WERC in samenwerking met onze stagiairs Robin en Tonke. In eerste instantie lijkt het campagnebeeld gephotoshopt, blijkt wanneer je iets beter kijkt dat het allemaal echt is en dat de mensen die in het beeld zijn verwerkt ook daadwerkelijk in de foto horen. Tijdens het festival werd deze hele installatie verplaatst naar het festivalterrein alwaar het publiek zelf plaats kon nemen in het campag-nebeeld. Vervolgens werd een foto gemaakt, die meteen naar je werd gemaild. Honderden mensen namen tijdens het festival plaats in het campagnebeeld.

Social media Deze foto’s werden vervolgens natuurlijk veel gedeeld via social media. Noorderzon is gedurende het gehele

jaar fervent gebruiker van Facebook en Twitter. Bij het schrijven van dit verslag heeft Noorderzon meer dan 18.000 likes op Facebook en bijna 9.000 volgers op Twitter. Ui-teraard is dit mooi voor publiciteitsdoeleinden (er wordt een gigantische hoeveelheid foto’s van het festival ge-maakt!), echter het sociale karakter van deze media is nog belangrijker. Het is voor Noorderzon essentieel om te zien hoe het programma wordt ontvangen, hoe de bezoe-ker het festival ervaart. Wij leren hier heel veel van. Komend jaar voegen wij het door jongeren veel gebruikte Instagram toe aan deze mix.

PublieksonderzoekOm de twee jaar willen we een publieksonderzoek afnemen. In 2013 hebben we dat gedaan, in 2014 - bij het jaarver-slag! – hebben wij de resultaten gepubliceerd. Aankomend jaar willen we dus weer een vorm van publieksonderzoek voltrekken; hetzij meer de diepte in op bepaalde onder-werpen middels panels, hetzij een publieksonderzoek meer gericht op dataverzameling. De belangrijkste resultaten zoals gepubliceerd in 2014 zijn in de infographics op-genomen van dit jaarverslag (achterin dit boekje) en om een paar te noemen: onze bezoeker is gemiddeld 39,4 jaren jong, is voornamelijk vrouw, bezoekt meerdere dagen – het liefst met vrienden – van het festival, is een trouwe festivaleditiebezoeker en geeft ons een gemiddeld rap-portcijfer van een 7,9!

Duurzaamheid en Green KeyWij zien Noorderzon als een kwaliteitsfestival, niet al-leen op het gebied van programma, maar juist ook in alles daaromheen. Duurzaamheid speelt al jaren een belangrij-ke rol in (de organisatie van) het festival. Dat betreft duurzaamheid in al zijn verschijningen. In het ‘groener’ maken van het festival door een beleid te voeren gericht op besparing en groenere productiemethoden. Het bewust maken van het publiek is hier een belangrijk onderdeel van. Elk jaar vertellen wij het publiek zoveel mogelijk wat wij doen op het gebied van duurzaamheid, in de hoop dat hier iets van beklijft. Ook in 2014 werden wij (voor het vijfde opeenvolgende jaar) hiervoor weer beloond met het duurzaamheidskeurmerk Green Key, niveau zilver.

Centrale rol in maatschappijDuurzaamheid is echter veel meer voor Noorderzon. Het is duurzame relaties opbouwen en een centrale rol vervullen in de maatschappij. Daar slaagt Noorderzon – ook door het jaar – flink in. Wij worden uitgenodigd voor gesprekken, debatten en bijeenkomsten over allerlei maatschappelijke onderwerpen. Wij praten mee over de toekomst en leefbaar-heid van de stad, over vrijwilligersbeleid, over educa-tie, over werkgelegenheid.

Letterlijk laagdrempeligDaarnaast werken wij met verschillende organisaties sa-men om ons festival ook bijna letterlijk laagdrempeliger te maken. Ook dit jaar hebben wij weer stappen vooruit gezet in het toegankelijk maken van het festival voor minder-validen en in het beter communiceren hierover. Ook werkten wij in 2014 weer samen met het Clubhuis voor Doven in Groningen om gezamenlijk een aantal voorstel-lingen aan te bevelen voor de clubleden en andere doven en slechthorenden. En om daarover te communiceren in onze uitingen. Daarnaast werd de talkshow Arno’s Aperi-tief weer twee keer live getolkt door een doventolk. Ook dit jaar is ons festival op toegankelijkheid gekeurd door Festival 5D (Amsterdam), een organisatie die onder meer festivals adviseert over toegankelijkheid voor minder-va-lide bezoekers. Een aantal aanbevelingen uit het rapport worden meegenomen in de organisatie van Noorderzon 2015.

Maar er zijn meer onderdelen van onze campagne die Noor-derzon nog toegankelijker maken voor groepen die normaal misschien niet zouden kunnen komen. Voor de derde keer brachten wij een ‘kleintje Noorderzon’ naar de zieke kin-deren in het Beatrix Kinderziekenhuis van het UMCG. Ook gaven wij voor de derde keer Noorderzon-pakketjes aan de kinderen aangesloten bij de voedselbank in Groningen (voedsel voor de geest), dit deden wij voor de laatste keer samen met Rabobank Stad en Midden Groningen.

Tenslotte bieden wij in de laatste jaren ook meer ruimte voor maatschappelijke initiatieven in het programma. Zo werd in de context van Noorderzon een debat georganiseerd door MIES (Maatschappij voor Innovatie van Economie en Samenleving) over het onvoorwaardelijk basisinkomen en onderzocht Social Labs Groningen wat de bezoekers zouden kunnen en willen betekenen voor de medemens.

Hoewel er tijdens het festival meer dan 1000 mensen meewerken aan het mogelijk maken van het festival, is de kernorganisatie klein, flexibel en slagvaar-dig. De beheersorganisatie (in totaal 4 fte) bestaat uit een algemeen directeur, een artistiek direc-teur, een programmacoördinator, een office manager en een medewerker administratie.

Voor de organisatie van het festival werkt Noor-derzon met een management team van vijf mensen dat in gezamenlijkheid de gehele organisatie aan-stuurt. Het kernteam bestaat vervolgens uit een man of twintig die elk een eigen functie vervullen met bijbehorende invulling en tijdspad. Wat echter overeenkomt tussen alle functies is dat iedereen gedurende het gehele jaar min of meer betrokken is bij de organisatie van Noorderzon. Wij denken dat betrokkenheid gedurende het jaar geen extra tijd kost, maar juist tijd scheelt in overdracht. En bo-vendien is het natuurlijk leuk om elkaar door het jaar te zien, want het is een geweldige club mensen. Dit seizoen leveren we zelfs een team voor de bow-lingcompetitie van het podium Vera!

Centraal puntNoorderzon is in het noorden een centraal punt in een netwerk van professionals. Vele jonge talenten en erva-ren krachten zijn flexibel bij de organisatie Noorderzon betrokken. Mensen krijgen de kans om zich te ontwikkelen binnen de context van het festival en daarbij is gebleken dat Noorderzon zeker een vliegwielfunctie kan vervullen voor talent. Je kunt je in augustus in de kijker spelen, ook voor vele collega-instellingen.

Aan de andere kant absorbeert Noorderzon ook heel veel van de ervaringen van al deze professionals die gezamen-lijk betrokken zijn bij ongeveer het gehele culturele veld in het noorden van Nederland (en ook ver daarbuiten). Mede dankzij al deze input (en dankzij de gedrevenheid van het kernteam) blijft Noorderzon nooit stilstaan in ontwikke-ling. ‘Educate yourself’ blijft ons interne motto!

Stage en leeromgevingDaarbij probeert Noorderzon ook alles te doen om actief kennis te delen en om mensen op te leiden. Jaarlijks verzorgen wij vele lezingen op scholen, hebben wij vele gesprekken met (jonge) professionals die eens wat tips van ons willen horen en natuurlijk nodigen wij een aantal mensen uit om een kijkje te komen nemen in de organisa-tie van het festival. In 2014 kreeg de marketingafdeling hulp van twee kundige stagiairs: Robin Eggens (werker-varingsplek) en Tonke Huizing (Kunst, Cultuur en Media, RUG). Beide hebben de organisatie van binnen leren kennen en hebben een veelzijdig pakket aan taken vervuld. Geen koffiezet- of kopieerstages bij Noorderzon!

ProductiestructuurNogmaals, Noorderzon zet met een klein team een behoor-lijk grote productie neer. Naast het festivalcentrum in het Noorderplantsoen zijn er ook nog tien tot vijftien DownTown-locaties waar dagelijks voorstellingen plaats-vinden. Bovendien is Noorderzon betrokken bij (co)pro-ducties die voorafgaand aan en tijdens het festival soms veel vragen van het productieteam. In 2013 bleek dat de productie-organisatie hier beter op toegerust moest zijn. In de loop van 2014 hebben wij de gehele productiestruc-

tuur onder de loep gelegd en zijn wij tot een nieuwe, toekomstbestendige blauwdruk gekomen. Waar wij uiteraard de komende jaren aan blijven door-ontwikkelen.

Meer dan 800 vrijwilligersHoe moeten we het nog omschrijven? Dat enorme belang van meer dan 800 mensen die zich belangeloos inzetten voor Noorderzon en gezamenlijk zo’n 30.000 uur werken. In Friesland noemen ze het Iepen Mienskip, hier noemen we het in augustus… Noorderzon? Wij bouwen dat festivaldorp al jaren samen met al die fijne individuen. Ieder brengt zijn eigen kennis en ervaring mee, ieder zijn eigen hu-mor en teamspirit. Wij kunnen niet zonder al deze trouwe helden. En gelukkig kunnen deze helden – gezien de enor-me betrokkenheid – ook niet zonder dat festival dat ze straks al 25 jaar samen met ons maken. Noorderzon vormt een belangrijk onderdeel in het leven van velen.

De tijd dat ieder lid van het kernteam van Noorderzon elke vrijwilliger nog persoonlijk kende, is vanwege de omvang van de groep wel een beetje voorbij. Om wel vinger aan de pols te houden bij de vrijwilligers hebben wij in 2010 een start gemaakt met een klankbordgroep. Een soort adviesraad waarin vrijwilligers uit alle geledingen van het festival zitting nemen (voor een vastgestelde peri-ode). Vier keer per jaar komen wij samen met deze groep om het vrijwilligersbeleid te evalueren en verder uit te stippelen. Er is zelfs een bijeenkomst tijdens het festi-val, zodat wij nog ‘live’ kunnen bijsturen. Er is al heel veel gezegd in de klankbordgroep dat heeft geleid tot aanscherpingen in ons vrijwilligersbeleid. Wij zijn ont-zettend blij met de inzet en input van deze enthousiaste, creatieve en kritische groep.

Het BestuurNoorderzon heeft een vijfkoppig bestuur dat taken dele-geert aan de directie van Stichting Noorderzon Groningen. De stichting werkt volgens de Governance Code Cultuur, zoals beschreven in het boekje: Goed bestuur en toezicht in de cultuursector: de 9 principes. Dit boekje en de bijbehorende handreikingen tot goed bestuur, zijn een initiatief van de stichting Kunst & Zaken, daterende uit

2006. Het model bestuur-directie wat ook in dit boekje wordt beschreven, is het model dat van toepassing is op Noorderzon en welke governance principes en handreikin-gen worden gevolgd.

Het bestuur heeft een contract voor onbepaalde tijd afge-sloten met de directie (algemeen en artistiek directeur) en voert jaarlijks functioneringsgesprekken met beiden. De wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) schrijft ons voor te rappor-teren over de bezoldiging binnen de stichting, dit rap-porteren doet Stichting Noorderzon al sinds de WNT nog de WOPT heette. Het bestuur is onbezoldigd en de salarissen van de directie vallen ruim binnen de WNT-norm voor 2014.

Per 1 januari 2014 bestond het bestuur van Stichting Noorderzon Groningen uit:

Voorzitter (dhr.) Bert Bruggeman einde eerste termijn, aanmerking voor herbenoeming: december 2016(mevr.) Baukje Jensma einde tweede en laatste termijn: augustus 2016(dhr.) Dirk Nijdam einde eerste termijn, aanmerking voor herbenoeming: augustus 2015(dhr.) Hans Gerritsen einde eerste termijn, aanmerking voor herbenoeming: augustus 2015(dhr.) Rob Janssen einde tweede en laatste termijn: mei 2016

In 2013 werd een financiële commissie ingesteld met daar-in Dirk Nijdam en Baukje Jensma als gedelegeerde leden. Deze commissie bereidt namens het bestuur financiële documenten als de jaarrekening voor met de directeur en toetst eventuele risicodossiers. De commissie komt mini-maal één keer per jaar bij elkaar.

Het bestuur vergadert minimaal drie keer per jaar en organiseert eenmaal per jaar een zelfevaluatie. Het be-stuur vergaderde in 2014 vijfmaal en wel op: 10 februari, 23 maart, 12 mei, 8 september en 27 oktober.

Huisvesting en andere zorgenBinnen de Gemeente Groningen blijft er een grote zorg voor deugdelijke en betaalbare huisvesting van culture-le instellingen. Vooral met het verdwijnen van de Noor-derkerk als speel- en repetitieplek valt er in 2015 een belangrijke locatie weg. Eentje die voor Noorderzon on-misbaar is qua capaciteit en faciliteitenniveau. Wij zien momenteel niet waar wij voor komende edities betaalbare voorstellingscapaciteit moeten zoeken.

Hoewel we nog maar twee festivaledities van een vierjarige periode achter de rug hebben, zal 2015 al wel weer deels in het teken staan van het maken van plannen en het lobbyen voor de periode 2017 - 2020. Hoewel de cultuurnotatrajecten van de verschillen-de overheden en het Fonds Podiumkunsten nog moeten worden vastgesteld, gaan wij er vanuit dat de be-leidsplannen vóór het einde van 2015 worden ver-wacht. Eigenlijk hebben wij ook wel weer zin om te gaan schrijven!

Wij hopen daarbij komende maanden als sector in ge-zamenlijkheid (zowel lokaal, als met de festivals nationaal) een vruchtbaar gesprek te hebben met de subsidiënten. Noorderzon gelooft in het samen op-trekken en zal daar altijd een vuist voor blijven maken. Binnen de kunstensector heerst overduidelijk de wens om het weer meer over de inhoud te hebben. In 2014 hebben wij hier in gezamenlijkheid een eer-ste stap in gezet. Wij gaan hiermee vol trots voort!

Dat is een symptoom van een veel groter probleem in een lokale culturele sector waarin veel geld word gestoken in nieuwe of bestaande, geïnstitutionaliseerde ‘stenen’, maar waar het moeilijk is voor het vrije segment om het hoofd boven water te houden. Daarnaast maken wij ons (al jaren) specifiek zorgen over de toekomst van het Grand Theatre en maken wij ons sterk deze prachtplek te behou-den voor kunst in de stad Groningen.

25 jaar Noorderzon 25e editie 20 t/m 30 augustusIn 2015 bestaat Noorderzon maar liefst 25 jaar. Wij vieren deze mijlpaal afzonderlijk van het festival in augustus met een mooi project in de periode mei/juni. Uiteraard houden wij u in de komende maanden op de hoogte van de vorderingen van deze projecten.

Daarnaast staat ook het hoofdprogramma al weer flink in de steigers. De openingsvoorstelling van Noorderzon 2015 is een wereldpremière van een nieuwe voorstelling van het meest succesvolle internationale gezelschap van Gronin-gen, dat in de afgelopen jaren vele prijzen won. Dat wordt een geweldige start!

Er is daarnaast een bescheiden focus op dansvormen uit verschillende culturen bewerkt voor het hedendaagse po-dium. Wij vragen een aantal oude bekenden terug om een nieuwe voorstelling te laten zien en nodigen ook veel – voor Groningen – nieuwe internationale gasten uit. Een aantal voorstellingen worden tevens gepresenteerd op het vernieuwde Holland Festival in juni.

Ook is het beeldbepalende project Alles aan mijn zijde van Fernando Rubio dat tijdens Noorderzon 2013 te zien was, dit jaar ook te zien tijdens het Holland Festival. Het is fijn om een open dialoog te kunnen voeren met collega’s om zo dit prachtige internationale werk in Nederland min of meer in gezamenlijkheid te introduceren. Daarnaast delen wij weer een aantal unieke voorstellingen met onder meer onze partners van Kampnagel Hamburg en Zürcher Theater-spektakel in Zürich.

In het kader van NXTSTP is Noorderzon in 2015 betrokken bij coproductie en presentatie van nieuw werk van PanPan Theatre (Ierland), Lundahl & Seitl (GB/Zweden) en Halory Goerger (Frankrijk). Met een aantal partners van Create to Connect werken wij gezamenlijk aan een internationaal project op basis van radioplays voor de Noorderzon editie van 2015 of 2016.

Komend jaar is de Director’s Circle International (DCI) wederom te gast bij Noorderzon. Wij zijn trots opnieuw deze mini-conferentie op wereldniveau te mogen hosten. Qua spannend programma hebben wij in elk geval weer ge-noeg te bieden!

De beelden in dit boekjeDe voorstellingsbeelden in dit boekje zijn door onze festivalfotografen tijdens Noorderzon genomen en door Erik Schulte bewerkt.

Pagina 2 The Orwells VSPagina 3 BERLIN Perhaps All The Dragons BelgiëPagina 10 Sam Green & yMusic The Measure of All Things VSPagina 14 Fernando Rubio When We Were Kids ArgentiniëPagina 19 Kornél Mundruczó/Proton Theatre Dementia HongarijePagina 23 Ula Sickle Kinshasa Electric België/CongoPagina 26 Mariano Pensotti/Grupo Marea Cineastas ArgentiniëPagina 30 Howool Baek en Matthias Erian NOTHING for 60 min Zuid-KoreaPagina 37 Kid Koala Nufonia must fall CanadaPagina 40 Race Horse Company Super Sunday FinlandPagina 46 Gunilla Heilborn & co. Gorkij Park 2 ZwedenPagina 51 CHRISTEENE THE CHRISTEENE MACHINE VSPagina 55 600 HIGHWAYMEN The Record VSPagina 59 Sun Kil Moon VSPagina 71 Jagwar Ma Australië

Facebook likes

volgers op Twitter

kaarten ‘main programme’

vrijwilligers

>

festivalbezoekers totaal (incl. gratis programma)

totaal verkochte kaarten

kaarten ‘Jonge Gasten programma’

kaarten ‘meer programma’

Downloads/gebruikers Noorderzon app

Mediawaarde (in euro’s)

voorstellingsmomenten/activiteiten

festivaldagen

pageviews website noorderzon.nl

vijfjarige Europese netwerken

Europese partners in NXTSTP en Create to Connect

Cijfers gebaseerd op de bezoekersinformatie uit het kaartverkoopsysteem Active Tickets.

Herkomst online kaartkopers

Groningen-stadGroningen (rest van de provincie)DrentheFrieslandNoord-HollandUtrechtZuid-HollandOverige provinciesBuitenland

Mediawaarde (in euro’s)

Magazine online lezers (issuu)

19.939

1.719.825

2.105.694

13.659

7.383

4.529

25.000

25.000

Magazine oplage

2.549.725

1.936.481

30.000

8.612

7.500

5.716

4.000

Twitter followers

24.637

13.485

15.885

12.493

30.000

Vimeo views Noorderzon kanaal (helemaal afgespeeld)

Alleen artikelen in bezit van Noorderzon via Media Info Groep. Artikelen die op internet zijn ver-schenen of in media waar Media Info Groep geen abonnement op heeft zijn niet meegenomen in deze telling. Radio- en televisieverslaggeving is van mei tot en met augustus ge-monitord.

n.v.t.

Downloads en gebruikers Noorderzon app

3.589

6.676

4.802

Facebook friends

Digitale nieuwsbriefabonnees

Website pageviews

1.063.180

5.500

18.124

13.500

10.421

6.258

5.500

6.000

6.000

1.129.616

1.068.360

1.099.689

Programma-overzicht 2014 (Co)producties Noorderzon en internationale samenwerking (main programme) Locatie Fernando Rubio When we were kids Noorderkerk 5Buenos Aires, Argentinië coproductie + residency Kid Koala Nufonia Must Fall (LIVE) Romeo Tent 5Montréal, Canada co-commissioning 600 HIGHWAYMEN The Record New York, Stadsschouwburg 3 Verenigde Staten lokale productie Create to ConnectKornél Mundruczó/Proton Theatre Dementia Grand Theatre 2 Boedapest, Hongarije coproductie NXTSTPUla Sickle Kinshasa Electric Brussel, Ophelia Tent 3België/Kinshasa, Congo coproductie NXTSTPBERLIN Perhaps All The Dragons Ophelia Tent 14Antwerpen, België coproductie NXTSTP Benjamin Verdonck/KVS/Toneelhuis Prinsentheater 8NOTALLWHOWANDERARELOST Antwerpen, Belgiëpresentatie NXTSTP Gunilla Heilborn & co. Gorkij Park 2 Grand Theatre 4Stockholm, Zweden presentatie NXTSTPPhilippe Quesne & CAMPO Next Day Romeo Tent 3Parijs, Frankrijk/Gent, België) co-commissioning WERC & MAF Waterstaat Plantsoenvijver 10Groningen en Leeuwarden (Nederland) coproductie

(Meer) Main programme Sam Green & yMusic The Measure of Romeo Tent 2All Things San Fransciso, Verenigde StatenMariano Pensotti Cineastas Grand Theatre 3Buenos Aires, Argentinië Race Horse Company Super Sunday Romeo Tent 3Helsinki, Finland Tim Darbyshire More or Less Concrete Noorderkerk 8Melbourne, Australië Tetsuya Umeda It was moving at first Noorderkerk 4 Osaka, Japan Howool Baek en Matthias Erian NOTHING for Grand Theatre 360min Seoul, Zuid-Korea/Berlijn, Duitsland Geumhyung Jeong Oil Pressure Vibrator Prinsentheater 3Seoul, Zuid-Korea Edgar Oliver Helen & Edgar New York, Prinsentheater 5Verenigde Staten

Aantalkeer

Cuerpo Indisciplinado La Clinica Galerie Noorderlicht 5Santiago de Chile, Chili Mariano Pensotti & Mariana Tirantte NP3 MOBI paviljoen 7El Paraiso Buenos Aires, Argentinië Davis Freeman/Random Scream Karaoke (ART) Spiegeltent 1België/Verenigde Staten CHRISTEENE THE CHRISTEENE MACHINE Spiegeltent 3Austin, Verenigde Staten Antoine Defoort A Low Level of Originality Watertoren 3Lille, Frankrijk Daniel Fish Eternal Watertoren 9New York, Verenigde Staten Maike Lond 10 journeys to a place Prinsentheater 3where nothing happens Talinn, Estland Jorge Morro en Norbert Servos in/TWO solo’s Grand Theatre 3Berlijn, Duitsland Avner Eisenberg Exceptions to Gravity Ophelia Tent 4Peaks Island, Verenigde Staten Steve Rawlings Best Wishes Spiegeltent 3Londen, Groot-Brittannië Los Galindos Maiurta Barcelona, Spanje Yurt op de Speelweide 4Zonzo Compagnie Mile(s)tones Desdemona Tent 2 Antwerpen, België Meer programma Random Collision Experiment B Prinsentheater 12Groningen, Nederland Studium Generale Dansende Wetenschap Watertoren 4Groningen, Nederland NNT/Bambie Eleonora Zorgcentrum 7Groningen, Nederland EbbingepoortIrene Wiersma Vijftien Wall House #2 10 Groningen, Nederland Swinder Fietsen met Swinder In de stad 10Groningen, Nederland Stichting Peerd en Stranger Der Aa-Theater 3Things Have Happened Timbertown Follies Groningen, Nederland Arno van der Heyden Arno’s Aperitief Spiegeltent 10 Groningen, Nederland Arno van der Heyden Dinnershow: Spiegeltent 1Het laatste avondmaal Groningen, Nederland Fedde Hoekstra | Reggie & Kinetophone Desdemona Tent 2D.E.A.L. En Seacrets II Groningen, Nederland Noorderzon Nightclub Platformtheater 10Noorderzondag In het Plantsoen 1

Locatie Aantalkeer

dagen

dagen

Literaturia Locatie Het eerste Groninger Kalfcafé, met: Bert Spiegeltent 1Wagendorp, Christine Otten, Ellen deckwitz,Emma Curvers en Frank Heijnen Nederland Arjen Lubach Nederland Desdemona Tent 2Reizen met de schrijver, met: Desdemona Tent 1Mathijs Deen en Derk Bolt NederlandTurkse poëzie door de eeuwen heen, met: Desdemona Tent 1Sytske Sötemann en Mehmet Cetin Literaturia-container 1 NoorderZlam Nederland Fieke Gosselaar, Jannah Loontjes, Maaike Literaturia-container 1Gerritsen en Auke Hulst Nederland Ficus Fiësta Nederland Literaturia-container 1 Johnny Cash Tribute Night Nederland Literaturia-container 1Ype Driessen Nederland Literaturia-container 1 Muziekprogramma (betaalde shows) yMusic New York, Verenigde Staten Synagoge 2Hamilton Leithauser Verenigde Staten Spiegeltent 1Stephen Malkmus & The Jicks Verenigde Staten Spiegeltent 1Sun Kil Moon Verenigde Staten Spiegeltent 1Bridie Jackson & The Arbour Groot-Brittannië Spiegeltent 1 Wishfulmusic5 avonden in een container op de Leliesingel The Blind Roofers • Bernhard Eder (Oostenrijk) • Huck (GB) • The Epstein • Heksenhamer met Hilbrandt, Douwe Dijkstra en de Sneue Vertoning en Willie Darktrousers • Lùisa (Duitsland) • The T.S. Eliot Appreciation Society • StringStrang • Herrek • Arthur Adam • Dotlights • The Virgin Army • Sprokkelhout • el Noré • Edo de Vlieger • A Liquid Landscape Vera i.s.m. Lepel Concerts 5 avonden in een container op de Leliesingel Kinetophone • Hunter Complex • Joost Oomen Revue • John Hekert • Sväva • Hun Bed • Mannie Haring • Bert Scholten • The Homesick • The Doo Run Run • Silver Ferns • Bird on the Wire • Kin • Tender Falcons • The Black Cult Muziekprogramma (vrij toegankelijk) Het Dok - Jupiler Music Stage Nick Waterhouse (VS) • The Growlers (VS) • Kovacs (NL) • Jagwar Ma (Aus-tralië) • Magnus (België) • The Orwells (VS) • Lucius (VS) • East Came-ron Folkcore (VS) • Kuenta i Tambu (NL) • Knarsetand (NL) • Gallowstreet Brass Band (NL) • Broken Brass Ensemble (NL)

Aantalkeer

dag

dag

dagdagdag

Podium Plataan The Black Atlantic • Jürgen Visser • I Took Your Name • No Ninja Am I • R.T. Woods • SEA + AIR • Sascha Elisah • Mijke Eryng • Fenn • Sväva • Bells of Youth • Edo de Vlieger & Eva Waterbolk • Ode to the Quiet Podium op Zuid Thomas Balster Kwartet • Stout ‘n Herring • Van Lier meets Van Lier • Mini Mogambo • Zawinul Ziggurath • Harry Niehof • Daan Kleijn Trio • Junior en Leonieke • Treats • Drie Sterren Trio • Smederij Jazz Par-ty XXL • CT Heida Band • Voort 4 • Evelien Storm Quartet • Jazzkia ft. Pape Seck • Saskia Laroo’s Afrobop ft. De familie Seck • Manziluna i.s.m. ZomerJazzFietsTour • Vinsky • Nathan Rotor: Programma voor jonge gasten Maarten de Vries/Zirv Rotor • Ida&Jelien De Boom In • Rob Heijligers WILD! • Marc Hoenderboom Met mijn ogen dicht • De Koppoters Huisje droompje feestje • Naomi Kerkhove Forest Fruit • Kids Literaturia • Knuffelparachute • De Kekke Crêpe Machine • Kinderwerkplaats van Vrij-dag • Beeldboys • Bellenblaasfabriek • Nou&Herkauw • De Jonge Onderzoe-kers • Senself Zintuigenlab • Het Zeefdrukbureau • The Whalley Range All Stars Pig • Werktheater Môi i.s.m. Senself De Storm Overig programma in het plantsoen JeugdTheaterSchool en Amateurtheaterschool Groningen • Theatergroep NiznO Box Xperiment • Jaime Ibanez, Douwe Dijkstra en Jornt Duyx The primitive animation • Ensemble Montage • De Wondere Wereld Oklahoma 2.0 • De Heidedoosjes Verliefd op een Spanjaard (en ik heb al een vriend) • Meindert Talma Kelderkoorts • Altijd Watt Expeditie naar Mars • The Galilee Multicultural Theater Moments (Israël) • Freya en Sarah Eshuijs Verdwijnpunt 2.0 • TAMTAM objektentheater Roestige Spijkers & Andere Helden • Circusdrome Bombardo, de levende kanonskogel • Michel Velt Club Mushka • De Valsspeler Je ogen bedrogen • Guido van Hout Blauwe Flessen • Chantalla Pleiter OntZOUT • Ulteam Once Upon a Table • De Groeten Alle gekheid • Dinanda Luttikhedde Varkenshuis (documentaire) • Beno & Marija De gevallen held • De Verschil Denkers Reis door de mens • Ritzo ten Cate e.a. En MJD Groningen Social Labs Groningen • MIES Een onvoorwaardelijk basisinkomen, het proberen waard • SIGN ingrepen in de ruimte • CBK Groningen VOLGERS, een sociale kaart van Groningen • Tynke Mulder Blinks • Sije Kingma Sinus II: The Memory Machine • WERC & Noorderzon interactief campagnebeeld 2014

Groot-Brittanië

Steve RawlingsBridie Jackson & The Arbour

The Whalle

y Range Al

l Stars

Estland

Maike

Lond

Finland

Race Horse CompanySpanje

Los Gali

ndos

Japan

Tetsuya Umeda

Israël

The Galile

e Multicul

tural Thea

ter

Zweden

Gunilla Heilborn & Co.

Noorderzon presenteert werk van internationale artiesten van overal ter wereld. Waar kwamen ze in 2014 allemaal vandaan?

Hongarije

Australië

Frankrijk

Philippe Quesne

Duitsland

Matthias Erian

Jorge Morro en Norbert Servos

Canada

Kid Koala

Chili

Cuerpo Indisciplinado

Zuid-Korea

Howool Baek

Geumhyun

g Jeong

Jagwar Ma

Tim Da

rbyshi

re

België

Zonzo Compagnie

Magnus

Benjamin Verdonck/KVS/ToneelhuisBERL

IN

Ula SickleCAMPO

Argentinië

Fernando Rubio

Mariano Pensotti/Grupo Marea

Mariana Tirantte

Verenigde Staten

East Cameron Folkcore

Lucius

The Orwells

The GrowlersNick Waterhouse

Sun Kil Moon

Stephen Malkmus & The Jicks

Hamilton Leithauser

Avner Eisenberg

CHRISTEENE

Daniel Fish

Davis Freeman/Random Scream

600 HIGHWAYMEN

Edgar Oliver Sam Green & yMusic

Kornél Mundruczó/Proton Theatre

Antoine Defoort

Worteldagen Norg

(NL)

Impressfest Gron

ingen (NL)

Simmerdeis Drach

ten (NL)

Oerol Terschelling

(NL)

Festival Theat

erformen Hannove

r (DE)

Holland Festiv

al Amsterdam (NL)

voorstellingsb

ezoek Manchester (

UK)

en Brussel (BE)

STORMOPKOMST: kunstenfestival Turnhout (BE)

Belfast Children’s Festival Belfast (UK)

voorstellingsbezoek Parijs (FR), Berlijn (DE)

en Gent (BE)

Festival de Keuze Rotterdam (NL)voorstellingsbezoek Lund (SE), Mainz (DE) en Praag (CZ)

NXTSTP-meeting Tallinn (

EE)

Festival Hongerige Wol

f Hongerige Wolf (NL)

Welcome to The Village

Leeuwarden (NL)

FestiValderAa Schipborg

(NL)

Over het IJ Festival Ams

terdam (NL)

Wiener Festwochen Wenen (AT)

Tweetakt Utrecht (NL)

Under the Radar Festival New

York (US)

Platea14 | Fundación Teatro

a Mil Santiago (CL)

Eurosonic Noorderslag Groning

en (NL)

Amsterdam Light Festival Amst

erdam (NL)

Festival Bo:m & Onda-meeting, Seoul (KR)Krokusfestival, Hasselt (BE)voorstellingsbezoek, Brussel, Antwerpen (BE) en Salzburg (AT)

Dublin Theatre Festiva

l Dublin (IE)

Biennale de la Dance Lyo

n (FR)

Moving Meetings Theatr

e Amsterdam (NL)

2 Turven Hoog Almere (NL

)

Puppet International Mep

pel (NL)

TF on Tour (Grand Thea

tre) Groningen (NL)

NXTSTP-meeting Ri

o de Janeiro (BR)

Next Festival Kor

trijk (BE)

EXPORT/IMPORT Fe

stival Brussel (BE

)

Explore the Nort

h Leeuwarden (NL)

Jonge Harten Fes

tival Groningen (N

L)

voorstellingsbez

oek Douai, Rouen,

Louvier (FR) Düsse

ldorf (DE) en Brus

sel (BE)

December Dance Brugg

e (BE)

WTP Brussel (BE)

Winterwelvaart Groni

ngen (NL)

voorstellingsbezoe

k Frankfurt (DE),

Parijs, Montpellier en

Melreux-Hotton (FR)

Kunstenfestivaldesar

ts Brussel (BE)

Create to Connect-me

eting Parijs (FR)

SPRING Festival Utrec

ht (NL)

Festival terug naar

het begin Appingedam

(NL)

Conferentiebezoek vo

or Create to Connect

Frankfurt (DE)

voorstellingsbezoek

Boedapest (HU)

en Mannheim (DE)

Theaterfestival Boule

vard Den Bosch (NL)

Edinburgh Festival Fr

inge Edinburgh (UK)

Het publiek is grotendeels hoog opgeleid. Meer dan 70% heeft een HBO- of universitaire opleiding afgerond.

Noorderzon voert elke 2 jaar een publieks-onderzoek uit. De volgende is in 2015.

Het publiek is veelal werkzaam (71%), studerend (9,5%), werkzoekend (7,6%) of

gepensioneerd (7,0%).

Meer dan 75% van de bezoekers bezocht Noorderzon al meer dan drie keer.

Meer dan de helft van de bezoekers krijgt het geprinte programma onder ogen.

Meer dan 90% van de bezoekers vindt de service van onze kaartverkoop-medewerkers goed of uitstekend.

Meer dan 50% van de bezoekers komt met de fiets.

De gemiddelde leeftijd van de bezoekers is

Belangrijkste redenen voor bezoek waren: voorstellingen, de sfeer, eten en drinken en vrienden ontmoeten.

Gemiddeld kwam de bezoeker 3,4 dagen naar het festival.

van de bezoekers weet van onze duurzame ambities en 45% weet zelfs een voor-

beeld te noemen.De website is het meest ge-bruikte communicatiemiddel (60% bezoekt de website).

De meeste bezoekers (71%) bezoeken doorgaans 1 of 2 keer per maand

een culturele activiteit.

Maar liefst 78% van de bezoekers heeft een culturele ervaring tijdens Noorderzon.

Een groot deel van de bezoekers (83%) gaat met open vizier naar Noorderzon en laat

zich graag verrassen.

Tekst en bijdragenFemke Eerland, Mark Hospers, Maryanti Tjia, het bestuur van Noorderzon

Concept & OntwerpErik Schultewww.erikschulte.nl

FotografiePierre BorasciKarel ZwaneveldNiels Knelis Meijer

DrukwerkDrukkerij Tienkampwww.drukkerijtienkamp.nl

Oplage450

Papiersoort100 / 300 gr/m2 Arcoprint Milk

LettertypePrestige Elite

DuurzaamheidDrukwerk uitgevoerd in waterloos offset met inkt op plantaardige basis.

Dit verslag wordt ook in digitale vorm gepubliceerd op onze website www.noorderzon.nl.

Stichting Noorderzon GroningenPostbus 17369701 BS Groningen - Nederlandinfo@noorderzon.nlwww.noorderzon.nl

A moi - tot volgend jaar!