Bestuurs- en volkshuisvestingsverslag over het boekjaar 2018€¦ · wettelijke bepalingen zoals...

Bestuurs- en volkshuisvestingsverslag over het boekjaar 2018

Naam toegelaten instelling : Stichting R&B Wonen Gemeente waarin instelling is gevestigd : Gemeente Borsele Statutair werkgebied : De Bevelanden Primair werkgebied : Gemeenten Reimerswaal en Borsele Adres : Van der Biltplein 1

4451 AE Heinkenszand Postbus 30 4450 AA Heinkenszand Telefoonnummer : 0113-396400 Faxnummer : 0113-562081 Internet : www.renbwonen.nl E-mailadres : [email protected] Datum en nummer koninklijk besluit toelating : 19 juni 1976, nr. 115 Datum en nummer van inschrijving in het Handelsregister : 5 oktober 1916, nr. 22015002 Instellingsnummer : L 0543 NRV-nummer : 15935

- 2 -

Inhoudsopgave

Voorwoord - 3 -

Beleidsmatige beschouwing vooraf - 5 -

1. Kengetallen over de afgelopen vijf jaar - 8 -

2. Ondernemingsplan 2018-2022 “Natuurlijk” - 10 -

3. Betaalbare woningen voor de doelgroep - 12 -

4. De huurder centraal - 19 -

5. Toekomstbestendige en energiezuinige woningvoorraad - 21 -

6. Een duurzame huisvester - 30 -

7. Leefbare kernen en ondersteuning van kwetsbare groepen - 32 -

8. Financieel gezond en presteren naar vermogen - 35 -

9. Een gelegitimeerde organisatie - 41 -

10. Risicomanagement en verankering - 49 -

11. Bestuur en toezicht - 51 -

- 3 -

Voorwoord Terugblik op 2018 In dit Bestuurs- en volkshuisvestingsverslag over 2018 wordt een terugblik gegeven op de gerealiseerde maatschappelijke, operationele en financiële resultaten van R&B Wonen. Het jaar 2018 was het eerste jaar van ons nieuwe ondernemingsplan 2018-2022 “Natuurlijk”. Een jaar dat vooral in het teken stond van de voorbereiding van de transformatieopgave 2018-2022 waarmee we door middel van sloop-nieuwbouw ons woningbezit toekomstbestendig maken. De nieuw te bouwen woningen zijn niet alleen voor een brede doelgroep geschikt, maar ook Nul-op-de-Meter en dragen bij aan een energie-neutrale woningvoorraad. Met gemeenten zijn de plannen per locatie afgestemd. Daarnaast is een intensief selectietraject met marktpartijen doorlopen waaruit vier woningtypes zijn geselecteerd. In 2018 hebben we het project Bosburg in Yerseke opgeleverd, waarbij we huurappartementen en een woonvoorziening voor Zeeuwse Gronden realiseerden. In 2018 maakten we in goed overleg met de beide gemeenten en de huurdersvereniging een nieuwe raamovereenkomst 2018-2021 en stelden we de prestatieafspraken 2018 op. De verhuur van onze woningen liet een stabiel beeld zien met 390 toewijzingen en 439 huuropzeggingen. De gerealiseerde huurverhoging in 2018 was met 1,80% gematigd, gelet op de wettelijke toegestane huurverhoging van 2,40%. Hierdoor blijven onze woningen betaalbaar en houden we een goede prijs/kwaliteitverhouding. We voldeden in 2018 ruim aan de eisen rondom passend toewijzen. Aedes bracht in 2018 opnieuw de Aedes-benchmark uit, waarbij corporaties vergeleken worden op vijf prestatievelden: ‘Huurdersoordeel’ (tevredenheid van huurders over hun corporatie), ‘Bedrijfslasten’ (kosten van personeel, kantoor, ICT), 'Duurzaamheid' (energetische prestatie van de woningen en CO2-uitstoot), ‘Onderhoud & verbetering’ (kosten en investeringen die corporaties maken voor onderhoud en verbetering van woningen) en ‘Beschikbaarheid & betaalbaarheid’ (de maatschappelijke prestatie van een corporatie om betaalbare woningen aan te bieden). R&B Wonen scoorde op de meeste onderdelen bovengemiddeld, waarbij met name de klanttevredenheid (gemiddeld 8,3) eruit sprong. In 2018 organiseerden we samen met RWS het symposium belanghouders waarin een aantal actuele onderwerpen met een brede groep belanghouders op interactieve wijze besproken zijn. Financiële resultaat 2018 R&B Wonen heeft in 2018 een positief resultaat behaald van € 23 miljoen ten opzichte van een negatief resultaat van € 53 miljoen in 2017. De ontwikkeling van het resultaat is met name een gevolg van de waardeontwikkeling van het vastgoed, gewaardeerd tegen marktwaarde in verhuurde staat. Het hogere inflatiecijfer, de hogere leegwaarde (+ 3%) en de hogere markthuur (+ 8%) zorgen in 2018 voor een niet-gerealiseerde waardeverandering van ruim € 17 miljoen. Populair gezegd is dit een ‘papieren winst’ omdat het niet waarschijnlijk is dat R&B Wonen deze daadwerkelijk zal realiseren. Het operationele resultaat inclusief rentelasten laat over 2018 net als voorgaande jaren een stabiel positief saldo zien van € 7,8 miljoen (2017: ook € 7,8 miljoen). We besteden deze middelen met name aan onderhoud (verduurzaming van woningen) en nieuwbouw (transformatieopgave).

- 4 -

Vooruitblik In 2018 is verder gezocht naar partners om organisatorische kwetsbaarheden te verminderen. De conclusie van het onderzoek naar samenwerking was dat een fusie met RWS de beste vorm van samenwerking is. Eind 2018 is de intentieverklaring tot fusie met RWS ondertekend. Als alles volgens plan verloopt zijn R&B Wonen en RWS op 1 juli 2019 juridisch gefuseerd en vindt op 1 januari 2020 de organisatorische samenvoeging plaats. Daarnaast starten we in 2019 met de uitvoering van de transformatieopgave 2018-2022 waarbij we aan de hand van een gestandaardiseerd proces de komende jaren ruim 300 woningen vervangen en werken aan een duurzame toekomst. Het jaar 2018 hebben we vooral besteed aan een alle voorbereidende werkzaamheden voor deze transformatieopgave waaronder een zorgvuldige aanbesteding en het voeren van een goede dialoog met onze belanghouders.

Tot slot We danken onze medewerkers voor hun inzet en grote betrokkenheid. Al onze belanghouders danken wij voor de prettige samenwerking in 2018. Met vertrouwen gaan we verder op de ingeslagen weg om onze volkshuisvestelijke ambities waar te maken.

Peter Bevers, directeur-bestuurder

- 5 -

Beleidsmatige beschouwing vooraf Vanaf 2016 waardeert R&B Wonen haar bezit, op grond van de Woningwet, op marktwaarde in verhuurde staat. Deze beschouwing gaat over het verschil in waardering tussen marktwaarde en bedrijfswaarde en de realiseerbaarheid van de waarde van de onroerende zaken in exploitatie per ultimo 2018. Beleidsmatige beschouwing op de ontwikkeling van de marktwaarde Het jaar 2018 kenmerkt zich door een wederom sterk aangetrokken woningmarkt ten opzichte van 2017. Zowel in de koop- als huurmarkt blijft een toenemende interesse bestaan. Voor de woningportefeuille van R&B Wonen heeft dit tot een stijging van de marktwaarde gezorgd. De totale omvang van de vastgoedportefeuille is met € 17 miljoen gegroeid naar een waarde van € 451,9 miljoen. Dit betreft een waardegroei van 4,0%. De positieve waardeontwikkeling is vooral het gevolg van een verder aangetrokken koopmarkt, waarin de toegenomen vraag en krapte resulteren in een leegwaarde groei van onze vastgoedportefeuille. De lage rentestand is hier mede een bepalende factor in. De huurprijsontwikkeling van het sociale vastgoed heeft een neerwaartse invloed gehad op de waardeontwikkeling. Hoewel de ontwikkeling van de contracthuur positief is, blijft deze achter ten opzichte van 2017 door een gematigde huurverhoging en passend toewijzen. Hiermee geven wij invulling aan onze maatschappelijke taak op het gebied van betaalbaarheid. Beleidsmatige beschouwing op de ontwikkeling van de beleidswaarde De ontwikkeling van de beleidswaarde wordt deels beïnvloed door de ontwikkeling van de marktwaarde in verhuurde staat welke hiervoor is toegelicht, omdat de beleidswaarde de marktwaarde als vertrekpunt neemt. De beleidswaarde vormt een onderdeel van het Verticaal toezichtsmodel van de Aw en WSW. Het jaar 2019 is een overgangsjaar naar een definitief normenkader. De uitkomsten van de beleidswaarde in het jaarverslag 2018 van alle corporaties zal voor de Aw en WSW als input dienen om een definitieve sectornorm voor LTV en solvabiliteit vast te stellen. WSW en de Aw hebben aangegeven dat gedurende 2019 de voorlopige norm voor de LTV 75% blijft en voor de solvabiliteit 20%. Bovendien is er een overgangsregime van Aw en WSW van toepassing voor het proces van borging dat de borgingsruimte gedurende dit overgangsjaar bepaald. De borgingsruimte wordt in deze overgangsfase dan ook o.b.v. een bredere analyse van de financiële positie van de individuele corporatie bepaald. Bij het opstellen van de jaarrekening maakt het bestuur diverse oordelen en schattingen. Dit is inherent aan het toepassen van de geldende verslaggevingsstandaarden. In het bijzonder is dit van toepassing op de bepaling van de marktwaarde en de beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie. De waardebepaling van het vastgoed (terug te vinden in de marktwaarde en beleidswaarde), is geen exacte wetenschap en tevens betreft dit de grootste schattingspost waar het bestuur een inschatting over moet maken voor de jaarrekening. De beleidswaarde kent als vertrekpunt de marktwaarde in verhuurde staat waarbij er in het kader van de beschikbaarheid, betaalbaarheid, kwaliteit en beheer aansluiting wordt gezocht bij het beleid van de corporatie in plaats van de uitgangspunten in de markt. Met deze toelichting wordt nadere duiding gegeven aan het deel van de waarde van het vastgoed en dus van het corresponderende deel van het vermogen dat als gevolg van het beleid van de woningcorporatie niet of pas op zeer lange termijn kan worden gerealiseerd.

- 6 -

Overeenkomstig de regelgeving is geen vergelijkend cijfer ultimo 2017 bepaald, reden waarom in het overgangsjaar 2018 geen ontwikkeling in de beleidswaarde kan worden toegelicht. Op basis van ervaringen uit dit boekjaar kan de externe toezichthouder besluiten nadere invulling te geven aan het begrip beleidswaarde. Mogelijke onzekerheden in de uitgangspunten die samenhangen met de verdere ontwikkeling van dit waardebegrip kunnen leiden tot aanpassingen in de beleidswaarde in komende perioden, onder meer samenhangend met:

• Aanpassing van de huurstijgingsparameter: bij bepaling van de beleidswaarde is de (bij mutatie van de woning te realiseren) markthuur aangepast naar de streefhuur. Deze is gebaseerd op een schatting door R&B Wonen van de nieuwe huur bij mutatie mede rekening houdend met wettelijke bepalingen zoals passend toewijzen, prestatieafspraken en afspraken met de huurdersvereniging over huursomstijging en de huursom. In de praktijk kan de huurstijging, de streefhuur en de huursom afwijken van de uitgangspunten in de beleidswaarde vanwege onder andere afwijkingen in de mutatiegraad en de dan geldende kaders voor het passend toewijzen en het huursombeleid.

• Bepaling van de toegepaste disconteringsvoet (doorexploiteerscenario) bij bedrijfsmatig-, maatschappelijk- en zorgvastgoed, welke ultimo 2018 in de beleidswaardebepaling niet is aangepast ten opzichte van de marktwaardebepaling. Dit ondanks dat door de taxateur de disconteringsvoet als vrijheidsgraad is aangepast in de marktwaardebepaling en deze aanpassing niet per definitie ook van toepassing hoeft te zijn in de beleidswaarde, mede door het in de beleidswaarde inrekenen van een lagere huur (betaalbaarheid) en hogere kwaliteit (onderhoud) waardoor een lager risicoprofiel kan worden verondersteld.

• Bepaling van de toegepaste disconteringsvoet bij woongelegenheden en parkeerplaatsen, welke ultimo 2018 in de beleidswaardebepaling niet is aangepast ten opzichte van de in het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde 2018 opgenomen disconteringsvoet voor het type vastgoedbezit en regio waarin R&B Wonen actief is. Dit ondanks dat door het in de beleidswaarde inrekenen van een lagere huur (betaalbaarheid) en hogere kwaliteit (onderhoud) een lager risicoprofiel kan worden verondersteld.

• Toepassing van nadere standaardisatie voor bepaling van onderhoudskosten versus investeringen en/of toerekening van niet direct vastgoedgerelateerde bedrijfslasten.

• Toepassing van nadere standaardisatie voor bepaling van beheerskosten).

- 7 -

Beleidsmatige beschouwing op het verschil tussen de marktwaarde en de beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie:

Het bestuur van R&B Wonen heeft een inschatting gemaakt van het gedeelte van het eigen vermogen dat bij ongewijzigd beleid niet of eerst op zeer lange termijn realiseerbaar is. Deze schatting ligt in lijn met het verschil tussen de beleidswaarde van het DAEB-bezit - en het niet DAEB bezit in exploitatie en de marktwaarde in verhuurde staat van dit bezit en bedraagt circa € 114 miljoen. Het verschil tussen de marktwaarde en de beleidswaarde ultimo 2018 bestaat uit de volgende onderdelen:

X € 1.000,- X € 1.000,-

Marktwaarde verhuurde staat € 451.900

Beschikbaarheid (doorexploiteren) - € 56.363

Betaalbaarheid (huren) - € 63.117

Kwaliteit (onderhoud) - € 12.872

Beheer (beheerkosten) + € 18.512

- € 113.840

Beleidswaarde € 338.060

Dit impliceert dat circa 37% van het totale eigen vermogen niet of eerst op zeer lange termijn realiseerbaar is. Gezien de volatiliteit van (met name) de beleidswaarde, is dit aan fluctuaties onderhevig.

- 8 -

1. Kengetallen over de afgelopen vijf jaar

2018 2017 2016 2015 2014

Zel fs tandige woongelegenheden:

4.096 4.098 4.128 4.196 4.177

Onzel fs tandige woongelegenheden:

59 58 64 56 56

- Groepswonen ouderen 8 6 6 6 3

Niet-woon. - overig_bedri jfs ruimten/winkels :

- Prakti jk 6 6 6 6 6

- Kantoor 1 1 1 1 1

- Winkels 5 5 5 5 5

- Bedri jfs ruimten 3 3 2 2 3

Niet-woon. - overig_parkeervoorzieningen:

- Garages 100 100 100 100 101

- Parkeerkeerplaatsen 36 36 36 36 36

Niet-woon. - maatsch._onderwi js en opvoeding:

- Kinderdagverbl i jf 5 5 6 6 6

Niet-woon. - maatsch._wi jk- en buurtvoorzieningen:

- Ontmoetingscentrum 4 4 4 3 2

- Wi jkgebouw 2 2 3 3 3

Niet-woon. - maatsch._gezondheid en zorg:

- Prakti jkwoning 3 3 3 3 3

Niet-woon. - maatsch._overig:

- Kantoren 1 1 4 4 4

4.329 4.328 4.368 4.427 4.406

131.791 131.002 130.890 126.156 127.611

32 91 60 80 10

- - - - -

- - 0 1 -

- Terug in exploi tatie, herzien beleid - - - - -

32 23 17 20 17

2 108 103 42 10

- - - - -

- 31 8 - -

452 441 559 658 685

3.644 3.657 3.569 3.538 3.492

- Goedkoop (2018: t/m € 417,34 per maand)

- Overig

Aantal woningen naar huurprijsklasse

Totaal

Gemiddelde gronds lag onroerende zaakbelasting per woning

Mutaties in het woningbezit

- Aanta l nieuw opgeleverd

- Ti jdel i jke verhuur van koopwoningen

- Aanta l aangekocht

- Aanta l verkocht

- Aanta l ges loopt

- Aanta l ui t exploi tatie genomen

- Omzetting van woning naar sociaa l vastgoed

Kengetallen over de afgelopen 5 jaar

Gegevens woningbezit

Aantal verhuureenheden in exploi tatie

- Woning/woongebouwen

- Begeleid wonen

- 9 -

2018 2017 2016 2015 2014

4.854 4.816 4.563 4.862 4.485

344 471 417 349 363

- 38 - 34 365

330 290 324 380 356

1.235 1.363 1.327 1.380 1.029

183 323 426 426 411

1.748 1.976 2.077 2.186 1.796

157 158 155 152 144

551 533 516 494 478

8,39 9,63 8,00 8,80 8,60

1,67 1,10 1,59 1,15 0,97

0,72 0,77 0,66 1,07 0,97

64,37 61,91 65,81 29,01 29,88

1,64 1,00 1,35 2,27 2,15

7,91 -19,02 17,16 -16,15 -11,26

13,71 -30,91 33,01 3,98 4,06

4,88 -11,77 11,29 1,29 -0,16

-2,07 -2,25 -1,81 -9,12 -8,45

1.479 1.275 1.426 1.217 1.346

74.235 68.568 81.014 66.023 17.679

24 308 78 400 204

6.398 6.776 6.592 6.250 6.054

1.263 866 893 1.448 1.595

-1.535 -1.545 -1.470 -1.493 -1.494

5.633 -13.039 13.898 1.980 -1.291

0,24 0,24 0,24 0,24 0,24

- Control ler 0,10 0,24 0,24 0,24 -

3,15 2,49 2,98 2,99 2,92

1,15 1,15 1,21 0,95 1,14

1,71 1,95 2,18 2,14 2,39

1,37 1,37 1,36 1,22 1,23

- Beheerorganisatie Zuidwestwonen 0,63 0,51 0,51 0,44 -

8,35 7,95 8,73 8,22 7,93

10,00 10,00 9,93 9,06 8,38

- Rentabi l i tei t totaa l vermogen

*2012 naar definitie mutatiegraad CFV. De mutatiegraad wordt bepaald door het aantal nieuwe verhuringen van bestaande woongelegenheden

uit te drukken in een percentage van het totaal aantal woongelegenheden exclusief de in het verslagjaar nieuw gebouwde of aangekochte

woongelegenheden.

- Gemiddeld aanta l punten WWS

Kwaliteit

- Aanta l reparatieverzoeken

- Aanta l geval len mutatieonderhoud

- Aanta l woningen groot onderhoud en woningverbetering

- Kosten niet-planmatig onderhoud per woning

- Kosten planmatig onderhoud per woning

- Kosten groot onderhoud en woningverbetering per woning

- Totaalkosten onderhoud per woning

Prijs-kwaliteitverhouding

Financiële continuïteit

- Solvabi l i tei t (vanaf 2016 o.b.v. marktwaarde)

- Liquidi tei t

- Rentabi l i tei t eigen vermogen

- Rentabi l i tei t vreemd vermogen

- Gemiddelde nettohuurpri js per woning per maand

Het verhuren van woningen

- Mutatiegraad %

- Huurachterstand in % van de jaarhuur huidige huurders

- Huurderving in % van de jaarhuur

- Overige bedri jfs lasten per woning

- Renteresultaat per woning

- Jaarresultaat per woning

Personeelsbezetting

- Renteresultaat in % eigen vermogen

- Cashflow per woning

Balans en winst- en verliesrekening

- Eigen vermogen per woning

- Voorzieningen nieuwbouw per woning

- Totaal opbrengsten per woning

- Vastgoedontwikkel ing en -beheer

- Beleids - en bestuursondersteuning

- Totaal formatieplaatsen per 1.000 woningen

Aantal formatieplaatsen per 1.000 woningen gespl i ts t naar afdel ing

- Werkel i jk aanta l personeels leden per 1.000 woningen

- Directie

- Klant en omgeving

- Financiën & Control

- 10 -

2. Ondernemingsplan 2018-2022 “Natuurlijk”

2.1 Onze missie en doelgroep

Onze missie luidt: ‘R&B Wonen is een maatschappelijke huisvester met de nadruk op het verhuren van passende woningen aan de (primaire en secundaire) doelgroep. Wij hebben aandacht voor kwetsbare groepen en duurzaamheid. Ook werken we samen met bewoners en partners aan leefbare kernen’. Onze doelgroep:

• wij zijn er voor de primaire doelgroep, met een inkomen om in aanmerking te komen voor huurtoeslag, en de secundaire doelgroep, die geen recht op huurtoeslag en een huishoudinkomen tot € 36.798 heeft (norm 2018);

• middeninkomens van € 36.798 tot € 45.000 (norm 2018) bedienen we in beginsel: - omwille van de leefbaarheid (spreiding in de kernen); - om extra middelen te genereren; - als voorportaal voor koop;

• we hebben bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen, zoals statushouders en gegadigden met een begeleidingscontract.

2.2 Onze visie In 2018-2022 willen wij de volgende beweging maken:

• R&B Wonen ontwikkelt zich naar een duurzame huisvester en versnelt op energiezuinig wonen via onderhoud en nieuwbouw;

• we blijven ons inzetten voor de kernen in het werkgebied en vinden een gezond leefklimaat belangrijk voor toekomstige generaties;

• huidige en toekomstige huurders moeten goed en betaalbaar kunnen wonen. We spelen daarom in op de veranderende samenstelling van huishoudens, op veranderingen in vraag en aanbod in de woningmarkt, de toenemende behoefte aan woningen met een huur tot de eerste aftoppingsgrens en de behoefte aan lagere energielasten;

• We anticiperen op deze veranderingen met een transformatieprogramma gericht op duurzaamheid en sloop-nieuwbouw. Hierbij maken we lokaal maatwerk.

2.3 Onze strategie Deze visie realiseren we door:

• verouderd bestaand woningbezit te slopen en daarvoor in de plaats nieuwe nultreden woningen te

bouwen. We realiseren daarmee een woningbezit dat toekomstbestendig is voor meerdere

doelgroepen met een prijs tot de eerste aftoppingsgrens;

• ons bezit aan te passen zodat de woningen gemiddeld label B hebben in 2021;

• te transformeren met als doel een energieneutrale woningvoorraad in 2045;

• onze nieuw te bouwen woningen ‘nul-op-de-meter’ te realiseren;

- 11 -

• ons als een duurzame huisvester te ontwikkelen, zodanig dat we bij nieuwbouw en onderhoud,

waar (financieel en technisch) mogelijk, gebruik maken van biobased materialen;

• het principe van de circulaire economie te hanteren;

• onze dienstverlening te digitaliseren naar de eisen van vandaag en door waar nodig maatwerk te

bieden aan kwetsbare doelgroepen;

• onze kennis over de klant te verbeteren door beschikbare data te analyseren;

• ons te ontwikkelen tot een netwerkpartner in het sociale domein met het oog op het huisvesten

van kwetsbare groepen.

2.4 Onze kernwaarden (onze stijl)

We blijven handelen vanuit onze kernwaarden:

• sociaal betrokken;

• gezicht naar klant en maatschappij;

• betrouwbaar, transparant en integer;

• ondernemend;

• kostenbewust;

• professioneel;

• samenwerken met vertrouwen.

Extra aandacht geven we in de beleidsperiode aan de kernwaarden ‘professioneel’ en ‘samenwerken met vertrouwen’.

2.5 Onze volkshuisvestelijke kerndoelen Wij hebben zeven doelen benoemd voor de periode 2018-2022:

1 Betaalbare woningen voor de doelgroep 2 De huurder centraal 3 Een toekomstbestendige en energiezuinige woningvoorraad 4 Een duurzame huisvester 5 Leefbare kernen en ondersteuning van kwetsbare groepen 6 Financieel gezond en presteren naar vermogen 7 Een gelegitimeerde organisatie

In de volgende hoofdstukken wordt de realisatie van deze volkshuisvestelijke doelen toegelicht.

- 12 -

3. Betaalbare woningen voor de doelgroep Daarbij stuurden we op beschikbaarheid van woningen, passend huurbeleid en spreiding op maat in de kernen.

3.1 Beschikbaarheid van woningen

De woningmarkt De dynamiek van de woningmarkt kan onder andere worden afgeleid van de mutatiegraad van bestaande huurwoningen en de reactiegraad van aangeboden huurwoningen. De mutatiegraad nam af van 12,0% in 2017 naar 9,5% in 2018 en is daarmee meer in lijn met het meerjarig gemiddelde. De belangstelling voor onze huurwoningen nam in 2018 gemiddeld iets af van 19,6 reacties in 2017 naar gemiddeld 16,1 reacties in 2018. De laatste maanden van 2018 zien we echter weer een sterke toename. Oorzaak hiervan is vooral te vinden in het feit dat er minder vrijgekomen woningen beschikbaar komen voor woningzoekenden omdat door de start van de transformatieopgave veel van deze woningen worden ingezet voor herhuisvesting van bewoners van sloopwoningen. De marktsituatie per dorp kent onderling grote verschillen. De vraag naar woningen vanuit onze doelgroep is in de grotere kernen traditioneel groter dan in de meeste kleinere kernen. Reactiegraad De reactiegraad is opgenomen in onderstaande tabel:

Reactiegraad 2018 2017 2016 2015 2014

Aantal geadverteerde woningen 339 433 373 302 553

Aantal reacties 5.651 8.467 5.397 5.178 9.090

Gemiddeld aantal reacties 16,1 19,6 14,0 17,0 16,0

De verhuur In 2018 werden 390 woningen toegewezen in de vier verschillende huurcategorieën te weten:

1. 355 woningen met een maandhuur lager dan € 710,68 aan gegadigden met een huishoudinkomen lager dan € 36.798;

2. 15 woningen met een maandhuur lager dan € 710,68 aan gegadigden met een huishoudinkomen hoger dan € 36.798 maar lager dan € 41.056;

3. 16 woning met een maandhuur lager dan € 710,68 aan gegadigden met een huishoudinkomen hoger dan € 41.056;

4. 4 woningen met een maandhuur hoger dan € 710,68.

DAEB woningtoewijzingen

Niet-DAEB woningtoewijzingen Eindtotaal

Indeling 80%

<36.798

10% > 36.798-< 41.056

10% > 41.056 Totaal

DAEB Totaal niet-DAEB Goedkoop 58 2 60

4

60

Betaalbaar 244 4 3 251 251

Duur tot huurtoeslag 53 11 11 75 75

Duur 4

Eindtotaal 355 15 16 386 4 390

- 13 -

Huurperiode van opgezegde huurovereenkomsten In 2018 werden 439 huurovereenkomsten voor woningen opgezegd.

De huurperiode van die opgezegde huurovereenkomsten was als volgt:

Van tot jaar opzeggingen Van tot jaar opzeggingen

0 1 Jaar 47 16 17 Jaar 5

1 2 Jaar 46 17 18 jaar 5

2 3 Jaar 49 18 19 jaar 8

3 4 Jaar 42 19 20 jaar 5

4 5 Jaar 34 20 21 jaar 2

5 6 Jaar 40 21 22 jaar 0

6 7 Jaar 16 22 23 jaar 2

7 8 Jaar 23 23 24 jaar 5

8 9 Jaar 21 24 25 jaar 2

9 10 Jaar 8 25 30 jaar 4

10 11 Jaar 11 30 35 jaar 6

11 12 Jaar 8 35 40 jaar 2

12 13 Jaar 15 40 45 jaar 5

13 14 Jaar 9 45 50 jaar 6

14 15 Jaar 2 50 55 jaar 0

15 16 Jaar 8 >55 jaar 3

Totaal 439

De gemiddelde huurperiode van de 439 huurcontracten die in 2018 werden opgezegd bedroeg 8 jaar en 4 maanden. De gemiddelde huurperiode van de opgezegde huurcontracten in 2014 en 2015 bedroeg in beide jaren 8 jaar en 8 maanden. In 2016 is dit opgelopen naar 10 jaar en 7 maanden en in 2017 was dit 10 jaar en 1 maand.

Huuropzeggingen 2018 2017 2016 2015 2014

Aantal huuropzeggingen 439 471 417 427 419

Aantal woningen op 1 januari

4.098 4.128 4.196 4.177 4.194

Huuropzeggingen in % 10,7% 11,4% 9,9% 10,2% 10,0%

- 14 -

3.2 Passend huurbeleid

Algemeen Voor de verdeling van vrijkomende woonruimten hanteren wij het aanbodmodel. Woningzoekenden schrijven zich in en kunnen reageren op het aanbod van vrijkomende woningen dat via de website van Zuidwestwonen wordt gepubliceerd. Inmiddels bieden acht woningcorporaties in Zeeland en westelijk Noord-Brabant hun vrijkomende woningen via dit platform aan. Dit betekent dat huurders zelf de regie hebben over het gehele proces om een passende woonruimte te vinden. Het toewijzingsproces functioneert daarmee grotendeels digitaal. Het toewijzingsbeleid De selectie van woningzoekenden aan wie de woning wordt aangeboden gebeurt op basis van vooraf vastgestelde criteria. In 2018 waren wij verplicht om minstens 80% van onze vrijkomende woningen met een huurprijs lager dan € 710,68 toe te wijzen aan gegadigden met een huishoudinkomen lager dan € 36.798. De ruimte van 20% benutten wij om ook woningen aan hogere inkomens toe te wijzen. Voor die hogere inkomens rekenen wij een toeslag op de huurprijs zodat de huurprijs uitkomt op €710,68 (de liberalisatiegrens). Wij kozen voor dit beleid, omdat er een beperkt aanbod van huurwoningen is voor de lagere middeninkomens. Zo voorkomen we dat een groep gegadigden tussen de wal en het schip valt. In 2018 wezen we 91,8% van onze vrijgekomen woningen toe aan gegadigden met een huishoudinkomen lager dan € 36.798. Hierdoor voldeden wij ruimschoots aan de eis van 80%. Naast deze verplichting is per 1 januari 2016 ook de verplichting om vrijkomende woningen passend toe te wijzen. Wij hebben in 2018 98,15% van de woningen passend toegewezen, de norm is minimaal 95%. Huurprijsbeleid Ons woningbezit had op 31 december 2018 gemiddeld 157 woningwaarderingspunten. Dat gemiddeld aantal punten correspondeert met een maximale maandhuur van € 788,08. Onze huren bedroegen op 31 december 2018 gemiddeld € 549,57. Dat is 69,74 % van de maximaal toegestane huur. Dat is nog ruim onder de streefgrens van 75% die in ons ondernemingsplan wordt genoemd. Huurachterstanden Wij voeren bij huurachterstanden een actief beleid met als doel de achterstand zo laag mogelijk te houden. Door tijdig te signaleren, automatisch te herinneren en voor beide partijen een acceptabele regeling te treffen, proberen we zoveel mogelijk gerechtelijke invorderingen te voorkomen. De huurachterstand van de huidige huurders per ultimo 2018 bedraagt 1,01% (2017: 1,06%). Dit is exclusief de huurachterstand van SVRZ, waarover in 2019 afspraken gemaakt worden. De huurachterstand van de vertrokken huurders per ultimo 2018 bedraagt 0,54% (2017: 0,81%). In 2017 zijn we een samenwerking gestart met beide gemeenten om mensen met een huurachterstand vroegtijdig te laten begeleiden door de kredietbank en andere partijen uit het sociaal domein. Dit hebben we ook doorgevoerd in 2018. Bewoners die in dit traject zitten worden, om onnodige kostenverhoging te voorkomen, later naar de deurwaarder gestuurd, als dat toch nog nodig blijkt. Ondanks deze aanpak is in 2018 de ontruiming van een woning 19 keer aangezegd. In 8 gevallen is de woning daadwerkelijk ontruimd. Eén woning is ontruimd vanwege hennepteelt. Omdat wij niet tevreden zijn met dit resultaat, hebben wij eind 2018 besloten om vanaf maart 2019 deel te nemen aan het traject “vroegsignalering” geïnitieerd vanuit GR-de Bevelanden. In dit traject melden partijen

- 15 -

zoals Delta, CZ, VGZ, Evides, SaBeWa en R&B Wonen betalingsachterstanden op één gezamenlijk punt. Wanneer twee of meer partijen een melding doen gerelateerd aan één adres dan gaat een medewerker van GR-de Bevelanden op huisbezoek om te inventariseren wat de mogelijkheden zijn om (met eventueel hulp vanuit de gemeente) financieel zaken op de rit te krijgen.

Ontruimingen 2018 2017 2016 2015 2014

Aangezegd 19 25 40 23 24

Uitgevoerd 8 4 9 6 6

3.3 Huursombenadering Als sociale huisvester vinden wij het belangrijk dat ook mensen met een bescheiden inkomen een goede woning kunnen huren en dat zij daarbij voldoende keuze hebben. Daarom zorgen wij ervoor dat er een goede mix aan huurwoningen is, zowel op het gebied van prijs, type als kwaliteit. Om deze goede mix te realiseren heeft de Minister ons instrumenten gegeven die we kunnen inzetten bij onze jaarlijkse huuraanpassing, te weten de huursombenadering. Bij de huursombenadering mag de huursom van een corporatie gemiddeld met een maximum jaarlijks vastgesteld percentage toenemen. In 2018 mocht de huurverhoging gemiddeld met de inflatie (1,40%) + 1,00% = 2,40% worden verhoogd. R&B Wonen realiseerde in 2018 een huurverhoging van 1,80% (2017: 1,11%). Het verschil tussen de maximale verhoging en de gerealiseerde verhoging in 2018 komt doordat we een marge hanteerden en omdat het aantal huurmutaties lager uitviel dan begroot.

3.4 Spreiding op maat in de kernen

In het ondernemingsplan zijn expliciet doelen opgenomen over spreiding in de kernen. R&B Wonen streeft in elke kern naar minimaal 60% toewijzingen aan de primaire doelgroep. Onderstaande tabel geeft inzicht in de realisatie over 2018.

Toewijzingen primaire doelgroep per kern

Kern

Aantal toewijzingen

primaire doelgroep

In %

Baarland 0 0% Borssele 7 88% Driewegen 1 100% Ellewoutsdijk 4 100% Hansweert 13 54% Heinkenszand 15 59% Hoedekenskerke 3 60% Krabbendijke 26 76% Kruiningen 29 67% Kwadendamme 5 63% Lewedorp 11 61% Nieuwdorp 10 91% Nisse 2 67% Oostdijk 3 75% Oudelande 1 50% Ovezande 7 78%

- 16 -

Rilland 23 79% 's-Gravenpolder 16 76% ’s-Heer Abtskerke 2 67% 's-Heerenhoek 17 71% Waarde 3 38% Yerseke 58 68% Totaal 256 69%

In de kernen Heinkenszand (59%) is de doelstelling niet gehaald maar zien we al de eerste effecten van de aanpassing van een aantal huurprijzen die we in oktober 2018 hebben gedaan. In Hansweert (54%), Waarde (38%) en Oudelande (50%) is deze doelstelling niet gehaald mede door de geringe mutatiegraad. Maatregelen voor eventuele huurprijsaanpassingen zijn daar daarom nog niet genomen. Onderstaande tabel geeft inzicht in de toewijzingen per kern en de mutatiegraad. Huurtoewijzingen woningbezit per kern

Kern

Aantal woningen R&B

Wonen eind 2017

Aantal huurtoewijzingen

in 2018

Mutatie- graad

2018 in %

Ter vergelijking: Mutatie-

graad 2017 in %

Baarland 34 0 0 8,8

Borssele 107 8 7,5 18,0

Driewegen 23 1 4,3 4,3

Ellewoutsdijk 37 4 10,8 7,9

Hansweert 231 24 10,4 22,1

Heinkenszand 561 46 8,2 12,5

Hoedekenskerke 49 5 10,2 14,3

Krabbendijke 380 34 8,9 15,3

Kruiningen 437 43 9,8 11,7

Kwadendamme 108 8 7,4 8,5

Lewedorp 139 18 12,9 9,7

Nieuwdorp 120 11 9,2 9,2

Nisse 24 3 12,5 8,3

Oostdijk 11 4 36,4 9,1

Oudelande 26 2 7,7 7,4

Ovezande 116 9 7,8 16,4

Rilland 365 29 7,9 8,7

's-Gravenpolder 419 21 5,0 10,4

’s-Heer Abtskerke 27 3 11,1 3,7

's-Heerenhoek 220 24 10,9 12,7

Waarde 49 8 16,3 12,2

Yerseke 615 85 13,8 10,1

Totaal 4.098 390 9,5 12,0

- 17 -

Doelstelling 1: Betaalbare woningen voor de doelgroep

KSF Pi Norm Trekker Voortgang

1.1 Beschikbaarheid

woningen per

doelgroep

1.1.1 Beschikbaarheid voor

primaire en secundaire

doelgroep

In 2018, 2019 en

2020 stellen we

minstens 80% van

de vrijkomende

woningen aan de

primaire en

secundaire

doelgroep

beschikbaar. Vanaf

2021 is dat

minstens 90%

Manager Klant &

Omgeving

Hieraan

voldoen wij

met 91,7%

per ultimo

2018

1.1.2 Slagingskans primaire

en secundaire doelgroep

Elke doelgroep

heeft een

gemiddelde

wachttijd korter

dan één jaar

Manager Klant &

Omgeving

De wachttijd

is met 7,9

maanden

korter dan

één jaar.

1.1.3 Slagingskans tertiaire

doelgroep

(middeninkomens)

Midden laag 36.165 –

40.349 < 10%

Midden hoog 40.349 –

45.000 < 10%

Maximaal 20%

(vanaf 2021 10%)

van de vrijkomende

woningen stellen

we aan deze

doelgroep

beschikbaar

Manager Klant &

Omgeving

Er is resp.

4,0% en

4,3%

verhuurd

aan de

tertiaire

doelgroep.

1.1.4 Aandeel woningen

voor middeninkomens

In de periode 2018

tot en met 2020

zoveel mogelijk

gebruik maken van

de verruimde

faciliteit van 2 x

10%

Manager Klant &

Omgeving

Wordt op

gestuurd,

zie voor de

%

toelichting

onder 1.1.3

1.2 Passend

huurbeleid

1.2.1 % maximaal redelijke

huren op basis van punten

woningwaarderingsstelsel

De gemiddelde

huur is niet meer

dan 75% van de

maximale huur

Manager Klant &

Omgeving

De

gemiddelde

huur

bedraagt

69,74% van

de maximale

huur.

1.3 Spreiding op

maat in de kernen

1.3.2 Aandeel woningen per

doelgroep (inkomen) per

kern

Streven in elke kern

naar minimaal 60%

toewijzingen aan

Manager Klant &

Omgeving

Doel

gerealiseerd

door bij te

sturen in

- 18 -

de primaire

doelgroep

enkele

kernen.

1.3.3 Aandeel woningen

voor kwetsbare groepen

Een evenwichtige

spreiding over alle

kernen

Manager Klant &

Omgeving

Wordt op

gestuurd,

MKO’er

stemt dit

onderling af

- 19 -

4. De huurder centraal Daarbij stuurden we op kennis van de huurder, kwaliteit in dienstverlening en gemak in contact voor de huurder.

4.1 Kennis van de huurder Met de invoering van de medewerker klant en omgeving (MKO-er) staan we dichter bij de huurder. Onze medewerker is dan ook vaak te vinden in het werkgebied van huurders waar hij of zij verantwoordelijk voor is en is daarmee een bekend gezicht geworden van de corporatie. Andersom kent de MKO-er daardoor ook zijn of haar huurders beter. De volgende stap is dat wij meer van onze kennis in een nieuw te implementeren Klantinformatiemodule (CRM) -binnen het nieuwe primaire systeem- vastleggen zodat wij onze dienstverlening nog verder kunnen verbeteren door kennis van de klant intern te delen. De implementatie hiervan is voorzien in 2020.

4.2 Kwaliteit in dienstverlening Onze dienstverlening laten wij continu meten volgens de uitgangspunten van de Aedes-benchmark. We doen dat op drie klantprocessen, te weten reparatieverzoeken waar we een 8,3 op scoren, woning betrekken waar we een 8,3 op scoren en woning verlaten met een score van 8,1. Al deze scores liggen boven de door ons gestelde norm van 8,0.

4.3 Gemak in contact voor de huurder Huurders kunnen op verschillende manieren met ons in contact komen. Vanzelfsprekend kan met ons telefonisch of per mail een afspraak gemaakt worden. Dit kan bij ons op kantoor of wanneer de klant dat op prijs stelt bij de klant thuis. Wij kiezen hiervoor omdat wij graag voorbereid in één keer een zo compleet mogelijk antwoord willen geven. Daarom hebben wij zeven MKO-ers aangesteld. Zij zijn vaak in de buurt van onze klanten en komen graag thuis langs om vragen of kwesties daar te bespreken. Vaak gaat het over onderwerpen in en/of om de woning zoals overlastsituaties en sloop- en nieuwbouwplannen. Reparatieverzoeken kunnen klanten telefonisch dagelijks in de ochtend melden. Dit kan ook digitaal via onze website. Het aandeel reparaties dat in 2018 digitaal is gemeld is 28%. Dit is lager dan de 30% in 2017. Met de implementatie van een klantportaal in 2020 waarin deze functionaliteit is meegenomen zal naar verwachting dit aandeel verder toenemen.

- 20 -

Doelstelling 2: De huurder centraal


2. 1 Kennis van de

klant

2.1.1 CRM systeem 2019 operationeel Manager Klant &

Omgeving

Naar

verwachting

begin 2020

operationeel.

2.1.2 Beleid data-

analyse

Beleid op data-analyse

in 2018 gereed. Vanaf

2019 jaarlijks data-

analyses uitvoeren op

de onderdelen:

- contactmomenten

- uitvoering

incassobeleid

- overlast situaties

Manager Klant &

Omgeving

Wordt in

fusieorganisatie

opgepakt.

2.2 Kwaliteit in

dienstverlening

2.2.1 Score Aedes

benchmark

Minimaal 8,0

gemiddeld op de drie

disciplines: woning

aanvaarden, woning

verlaten en reparatie

uitvoeren

Manager Klant &

Omgeving

Scores 2018

resp. 8,3; 8,1;

8,3.

2.3 Gemak in

contact voor de

klant

2.3.1

Huurdersportaal

In 2020 beschikbaar Manager Klant &

Omgeving

Wordt in

fusieorganisatie

opgepakt

(2020).

2.3.2 Acceptatie

huurdersportaal

In 2021 maakt 30%

van de huurders

gebruik van het

portaal

Manager Klant &

Omgeving

Doelstelling

voor 2021.

- 21 -

5. Toekomstbestendige en energiezuinige woningvoorraad Daarbij stuurden we onder andere op transformatieopgaven in beide gemeenten en verbetering van de energie-index.

5.1 Dorpstransformatie in de gemeente Reimerswaal en Borsele Dit jaar heeft vooral in het teken gestaan van de voorbereidingen voor de transformatieopgave. Er is een selectietraject doorlopen waaruit vier woningconcepten zijn geselecteerd. Met toepassing van deze woningconcepten wordt de transformatieopgave voor de komende beleidsperiode gerealiseerd. De eerste woningen zullen in het derde kwartaal van 2019 worden opgeleverd. In 2018 hebben we het project in Bosburg opgeleverd. Het complex bestaat uit 14 appartementen voor één en tweepersoonshuishouden en een woonvoorziening voor Zeeuwse Gronden met 15 studio’s en algemene ruimten ter grootte van 3 studio’s. Mutaties in de woningvoorraad 2018 In onderstaande tabel zijn de mutaties in de voorraad huurwoningen in 2018 weergegeven:

Overzicht aantal huurwoningen Totaal Borsele Reimerswaal

Aantal woningen begin van het jaar 4.098 2.010 2.088

Toename door nieuwbouw:

• Bosburg, Yerseke 32

Totale toename 32 32

Afname door:

• Verkoop aan particulieren 32 17 15

• Sloop Hoofdweg, Rilland 2 2

Totale afname 34 17 17

Aantal woningen eind van het jaar 4.096 1.993 2.103

Grondposities 2018 In de grondbank administreren we de grondposities voor onze toekomstige huur- en koopprojecten. Uitgaven die te maken hebben met de aankoop van de grond (eventueel inclusief bestaand pand) tot en met het bouwrijp maken van de grond worden binnen de grondbank verantwoord. Uitname van grond gebeurt na vaststelling van een businesscase voor een nieuw project voor maximaal € 20.000 per nieuw te bouwen verhuureenheid.

De gronden zijn in vier categorieën ingedeeld. De agrarische grond heeft een boekwaarde (niet te verwarren met vrije verkoopwaarde) van € 7,94 per m². In de categorie gronden voor herstructurering bevinden zich de kavels waar op korte termijn nieuwbouw zal plaatsvinden. Binnen de gronden zonder boekwaarde zijn enkele kavels opgenomen waar niet binnen afzienbare tijd word gebouwd. Daarom is in het verleden de boekwaarde afgewaardeerd naar € 0,00 en zijn die gronden overgeheveld naar de categorie “grond zonder boekwaarde”. In de categorie “gronden bestemd voor bouwen in de vrije sector” hebben we gronden afgewaardeerd als de boekwaarde hoger uitkwam dan de taxatiewaarde.

Verloopoverzicht 2018

Op 1 januari 2018 was de totale grondvoorraad in de grondbank: 82.676 m2

Inbreng grond in GREX in 2018: 367 m2

Uitname grond van GREX naar projecten in 2018: - m2

In plan Lancaster zijn 4 kavel grond verkocht in 2018: -1.071 m2

In plan Berkellaan zijn 3 kavel grond verkocht in 2018: -1.540 m2

Op 31 december 2018 bedroeg de grondvoorraad: 80.432 m2

- 22 -

Op 31 december 2018 waren de uitkomsten als volgt:

5.2 Strategisch verkoopbeleid In het strategisch voorraadbeleid komen aspecten aan bod zoals nieuwbouw, verkoop, sloop en renovatie. Oftewel: hoe moet de woningportefeuille er uitzien op basis van de marktsituatie die we in de toekomst verwachten. Eind 2017 is ons strategisch voorraadbeleid geactualiseerd in het kader van het nieuwe ondernemingsplan 2018-2022 “Natuurlijk!”. R&B Wonen heeft in 2018 de verkoop van bestaande woningen voortgezet. Voor onze bestaande woningen laten we taxaties uitvoeren door externe taxateurs. In een enkel geval baseerden we de verkoop van een bestaande woning op de laatst bekende WOZ-waarde van de desbetreffende woning en toetsten we deze aan een waardebepaling van een taxateur. De verkochte woningen voorzagen wij van een technische keuring. De huurders van de verkoopbare woningen stellen we in de gelegenheid hun huurwoning te kopen. Als deze huurder niet wenst te kopen, zetten we de woning te koop nadat deze door huuropzegging is vrijgekomen. Verkoop huurwoningen 2018 Voor het jaar 2018 stelden we als doel om uit bestaand bezit dertig woningen te verkopen. Dat doel werd bereikt. We verkochten in 2018 tweeëndertig woningen, waarvan vijftien woningen in Reimerswaal en zeventien in de gemeente Borsele. We rekenden in de begroting op een verkoopopbrengst van € 4.804.000 (dertig woningen) en realiseerden een opbrengst van € € 4.176.163 (tweeëndertig woningen). De gemiddelde gerealiseerde verkoopopbrengst van € 130.505,- per woning was lager dan de inschatting die bij de begroting gehanteerd is. Verkopen uit nieuwbouwontwikkeling De belangstelling voor bouwgrond is ten opzichte van voorgaande jaren zichtbaar toegenomen. In 2018 werden in totaal 7 kavels bouwterrein op de locaties Lancaster te Nieuwdorp (4 kavels) en Berkellaan te Hansweert (3 kavels) verkocht. R&B Wonen participeert via de Maatschappelijke Ontwikkelingsmaatschappij Zeeland B.V. voor 50% in de vennootschap onder firma die het project Oostgaarde in ’s-Gravenpolder exploiteert. Dit project kent een gevarieerd aanbod van typen woningen. In 2018 zijn 10 kavels verkocht waarvan er 9 notarieel gepasseerd zijn. In vergelijking met voorgaande jaren een goed resultaat.

5.3 Nieuwbouw die inzetbaar is voor meerdere doelgroepen De transformatieopgave bestaat hoofdzakelijk uit het slopen van eengezinswoningen en het terugbouwen van levensloopbestendige woningen. Deze woningen hebben een volledig woonprogramma op de begane grond en passen nu prima bij de groeiende doelgroep ouderen die langer zelfstandig blijven wonen. Als de behoefte voor ouderenhuisvesting afneemt kunnen de woningen ook voor andere doelgroepen worden ingezet. Het woningtype biedt deze ruimte, omdat de meeste woningen zijn voorzien van een verdieping met twee extra slaapkamers.

Grondposities per categorie Boekwaarde

31-12-2018

m2

31-12-2018

per m2

Agrarische gronden 318.053 40.040 7,94

Gronden zonder boekwaarde 0 13.061 0

Herstructuringsgronden 449.789 9.964 45,14

Gronden bestemd voor de vrije sector 2.289.559 17.367 131,83

Totaal 3.057.400 80.432

- 23 -

Opgeleverde projecten In 2018 zijn de volgende projecten opgeleverd:

Projectnaam Kern Specificatie

Bosburg Yerseke 15 studio’s voor Zeeuwse Gronden 14 eenpersoonsappartementen 3 algemene ruimten

In uitvoering zijnde projecten


Bosseweide ’s-Gravenpolder 4 nultreden woningen

Julianastraat Waarde 2 nultreden woningen

Nultredenwoning, ’s-Gravenpolder en Waarde Het project heeft in de voorbereiding vertraging opgelopen. De samenstelling van de grond in combinatie met de omliggende bebouwing liet het aanbrengen van een paalfundering niet toe. Een alternatieve funderingswijze vergde meer tijd. Inmiddels zijn de bouwwerkzaamheden gestart. Medio 2019 leveren we de woningen op.

Projecten in voorbereiding (jaarschijf 2019) De transformatieopgave is voor een langere periode voorbereid. In onderstaande tabel zijn de

projecten opgenomen die in 2019 worden gerealiseerd. Naast de transformatieopgave is ook de bouw

van de 34 appartementen op de locatie van het zorgcentrum Nieulande in voorbereiding.


Laustraat / Merietestraat ‘s-Heerenhoek 7 nultreden woningen

Willibrordusstraat ‘s-Heerenhoek 6 nultreden woningen

Westerstraat Heinkenszand 7 nultreden woningen

Magrietstraat Nieuwdorp 12 nultreden woningen

Boomdijk Hansweert 8 nultreden woningen

Nieulandestraat Krabbendijke 3 nultreden woningen

Poststraat Krabbendijke 7 nultreden woningen

Willem Kosterlaan Krabbendijke 34 appartementen

Berghoekstraat Kruiningen 3 nultreden woningen

Slotstraat Kruiningen 6 nultreden woningen

Lijnbaan Kruiningen 3 nultreden woningen

Kakeldans Yerseke 7 nultreden woningen

Vliedbergstraat Rilland 16 nultreden woningen

5.4 Aandacht voor woonomgeving De plannen van de volledige transformatieopgave zijn met de gemeente uitvoerig doorgesproken. Eventuele aanpassingen of verbeteringen in de openbare ruimte worden gelijk meegenomen. Ook is de keuze van het woningconcept per locatie afgestemd. De omwonenden worden ingelicht op het moment dat de exacte planning gereed is.

- 24 -

5.5 Gestandaardiseerd transformatieproces De doorlooptijd van ‘sloop tot sleutel’ bedraagt voor elk woningconcept drie maanden. Door deze aanpak kunnen we de verschillende locaties in een bepaalde volgorde realiseren, waardoor het herhuisvesten van de huurders waarvan de woning wordt gesloopt gefaseerd kan worden uitgevoerd.

5.6 Verbetering energie-index De energie-index van de woningvoorraad is verder verbeterd. We hebben in 2018 181 woningen voorzien van zonnepanelen en 76 woningen verduurzaamd bij mutatie door middel van dak-, vloer- en spouwisolatie. De ontwikkeling van de energie-index is terug te vinden in onderstaande tabel:

Energie -label

Aantal vhe per 1-1-2018

Aantal vhe per 31-12-2018

A 893 21,8% 1.051 25,9%

B 718 17,5% 722 17,8%

C 1.454 35,5% 1.426 35,1%

D 723 17,6% 635 15,6%

E 251 6,1% 175 4,3%

F 44 1,1% 32 0,8%

G 15 0,4% 23 0,6%

Totaal 4.098 4.064

De gemiddelde energie-index van R&B Wonen per ultimo 2018 is 1,47 (2017: 1,49). De energie-index per ultimo 2018 voor gemeente Borsele is 1,43. Voor gemeente Reimerswaal bedraagt deze 1,52. We zien een positieve ontwikkeling, waarbij het aantal slechte energielabels (D, E, F) afneemt en het aantal woningen met een A-label toeneemt. Het aantal energielabels in de klasse G is toegenomen doordat woningen in 2018 gecertificeerd zijn volgens de nieuwe rekenmethodiek en dit een slechter energie-label tot gevolg had.

5.7 Gasloze nieuwbouw De transformatieopgave van onze grondgebonden woningen wordt volledig Nul-op-de-Meter (NOM) uitgevoerd. Dit houdt in dat de woning geen gasaansluiting meer heeft en de energie die voor bewoning en verwarming nodig is wordt opgewekt met zonnepanelen. Tijdens het uitvoeringstraject is ook het project Bosburg in Yerseke nog gewijzigd naar een gasloze installatie. Deze woning zijn NOM-ready en kunnen op later moment nog wijzigen naar een volledige NOM-variant.

5.8 Bewust(wording) energieverbruik huurders Bewust energieverbruik is een belangrijke component in de slag naar duurzaamheid en daling van energielasten. Dat begint met weten wat je verbruikt en waar besparingskansen liggen. We onderzoeken de mogelijkheden om onze bewoners daarbij te ondersteunen. Onze fusiepartner RWS Goes heeft hiervoor al een energieambassadeur aangesteld. Na de totstandkoming van de nieuwe organisatie starten we met een pilot in Borsele. We gaan dan onder andere na of we bewoners kunnen stimuleren een ambassadeursrol op het gebied van energie te laten vervullen richting andere bewoners.

- 25 -

5.9 Onderhoud op maat Aan onderhoud is in 2018 € 6,6 miljoen uitgegeven. Onderstaande tabel geeft inzicht in de begrote en de gerealiseerde bedragen voor de verschillende soorten onderhoud:

Soort onderhoud Begroot Gerealiseerd Verschil

Groot onderhoud 0 0 0

Planmatig onderhoud 4.819.263 5.057.911 -238.648

Mutatieonderhoud 327.000 335.177 -8.177

Klachtenonderhoud 1.084.000 1.016.941 67.059

Serviceonderhoud riolering + goten 156.461 156.439 22

Serviceonderhoud glasschades 50.276 51.646 -1.370

Totaal 6.437.000 6.618.114 -181.114

De overschrijding op planmatig onderhoud wordt hoofdzakelijk veroorzaakt doordat meer werkzaamheden zijn uitgevoerd dan begroot. Dit betreft de vervanging van 18 badkamers en 39 keukens extra ten opzichte van de planning. Huurders hebben hier een keuze om het onderhoud wel of niet te laten uitvoeren. Verhuis- en herinrichtingskostenregeling Na een gedwongen verhuizing naar een andere woning en na grondige renovatie van de huurwoning komt een huurder op grond van het sociaal plan in aanmerking voor een bijdrage in de noodzakelijk te maken kosten. R&B Wonen bepaalt de hoogte van de vergoeding aan de hand van de ministeriële richtlijnen. In 2018 werd € 308.727 aan vergoedingen voor verhuis- en herinrichtingskosten verstrekt. Klachten- & mutatieonderhoud

Werkelijk 2018 Werkelijk 2017 Werkelijk 2016

Kosten mutatieopdrachten 335.177 287.150 296.253

Aantal mutaties 344 471 417

Kosten per mutatieopdracht 974 610 710

Kosten klachtenonderhoud 1.016.941 957.238 1.040.733

Aantal klachten 4.854 4.816 4.563

Kosten per klacht 210 199 228

De kosten per mutatie zijn in 2018 gestegen, omdat de kostentoerekening verfijnd is door vastgoedbeheer. In 2018 zijn er 33 grote mutaties geweest die voorheen op planmatig onderhoud verantwoord werden. Planmatig- en grootonderhoud

In 2018 voerden we de werkzaamheden voor het planmatig onderhoud en groot onderhoud conform de planning uit. In 2018 is projectmatig geen groot onderhoud uitgevoerd. Wel is bij een aantal mutatiewoningen grootonderhoud uitgevoerd.

- 26 -

Werkzaamheden planmatig onderhoud Aantal woningen

Vernieuwen CV –ketels 181

Inspectie en schoonmaak CV-ketels 2037

Schilderen woningen incl. houtrot herstel en schoonmaak 106

Vernieuwen keukens 324

Vernieuwen goten en hemelwaterafvoeren 146

Vernieuwen dakramen 40

Vervangen asbesthoudende golfplaten bergingen 139

- 27 -

Doelstelling 3: Een toekomstbestendige en energiezuinige woningvoorraad


3.1.

Dorpstransformatie

3.1.1 Strategisch

voorraadbeleid

Herijken in 2021 als

voorbereiding op het

ondernemingsplan

2022-2026

Manager

Klant &

Omgeving

In 2021

3.1.2 Verkoopstrategie

In 2018 strategie

voor verkoop

gereed. Herijken in

2021 als

voorbereiding op het

ondernemingsplan

2022-2026

Manager

Klant &

Omgeving

Strategie is

vastgesteld in

maart 2018

3.1.3 Aantallen

nieuwbouw

Circa 365 woningen

tot en met 2022

nieuw bouwen

Manager

Vastgoed

De businesscase

voor de opgave van

297 woningen is

eind 2018

vastgesteld

3.1.4 Aantallen verkoop

Gemiddeld 30

woningen per jaar

Manager

Klant &

Omgeving

Totaal zijn 32

woningen verkocht

in 2018

3.1.5 Aantallen sloop

Circa 350 woningen

slopen tot en met

2022

Manager

Vastgoed

Brieven naar alle

350 bewoners zijn

verstuurd

3.2 Onderhoud op

maat

3.2.1

Complexbeheerplannen

waarbij onderscheid

wordt gemaakt tussen

woningen met een

resterende levensduur:

- korter dan 10 jaar

- van 10 tot 30 jaar

- langer dan 30 jaar

In 2018 gereed Manager

Vastgoed

Informatie is

beschikbaar.

Format van

ontsluiting wordt

afgestemd in de

fusie

3.3 Nieuwbouw is

inzetbaar voor

meerdere

doelgroepen

3.3.1 Percentage van

nieuwbouw van

levensloopbestendige

woningen

Minstens 75% van de

nieuwbouwproductie

Manager

Vastgoed

Alle nieuwe

woningen zijn

levensloop-

bestendig

3.3.2 Experiment

alternatieve

woonvormen

Minstens twee pilots Manager

Klant &

Omgeving

Pilot Tiny Houses is

opgestart.

Realisatie verwacht

- 28 -


eerste kwartaal

2020

3.4 Aandacht voor

woonomgeving

3.4.1 Plannen zijn

afgestemd met de

gemeente

Minstens één jaar

voor de start van de

nieuwbouw

Manager

Vastgoed

Alle projectlocaties

zijn besproken met

de gemeente

3.4.2 Plannen zijn

afgestemd met

omwonenden

Minstens één jaar


nieuwbouw

Manager

Klant &

Omgeving

Ingepast in proces

3.4.3 Plannen zijn

afgestemd met bewoners

Minstens 1½ jaar


nieuwbouw

Manager

Klant &

Omgeving

Ingepast in proces

3.5

Gestandaardiseerd

proces

3.5.1 Doorlooptijd tussen

peildatum en

sloopdatum

Maximaal 1½ jaar Manager

Klant &

Omgeving

Ingepast in proces

3.5.2 Gebruik

woningconcepten

Minstens 90% van de

nieuwbouwproductie

Manager

Vastgoed

Met drie

leveranciers wordt

de opgave verder

uitgewerkt

3.5.3 Portfolio van

woningconcepten in het

kader van transformatie

Minimaal vier

woningconcepten

Manager

Vastgoed

De opgave wordt

voorbereid met vier

concepten

3.6 Kennis van de

markt

3.6.1 Woningbehoefte

onderzoek

In 2020 gereed Manager

Klant &

Omgeving

In 2019 opstarten

3.7 Verduurzaming

bestaand bezit

3.7.1 Energie-index Een energie index

van 1,40 zijnde het

gemiddelde van label

B in 2021

Manager

Vastgoed

Iedere mutatie

woning wordt

aangepakt, stand

per ultimo 2018

gemiddeld label C

(1,47). Op schema

om gemiddeld label

B in 2021 te

realiseren.

3.7.2 Zonnepanelen Zonnepanelen op

daken van woningen

met een resterende

levensduur langer

dan 10 jaar en die

daarvoor technisch

geschikt zijn:

Manager

Vastgoed

In 2018 zijn 181

woningen voorzien

van zonnepanelen.

Totaal zijn per

ultimo 2018 1.339

woningen voorzien

van zonnepanelen.

- 29 -


- bij mutatie van een woning;

- op aanvraag van de zittende huurder

3.8

Bewust(wording)

energieverbruik

3.8.1 Meetapparatuur Vanaf 2019

beschikbaar voor

bewoners

Manager

Klant &

Omgeving

Wordt in

fusieorganisatie

opgepakt

3.8.2 Inzet ambassadeur

energie

Vanaf 2019 inzetbaar Manager

Klant &

Omgeving

Wordt in

fusieorganisatie

opgepakt

3.9 CO2-reductie 3.9.1 Nieuwbouw is

gasloos

Vanaf 2018 100%

elektrisch

Manager

Vastgoed

Alle nieuwbouw

vanaf 2019 is

gasloos

3.9.2 Mutatiewoningen Bij mutatie de

woningen op verzoek

voorbereiden op

elektrisch koken

Manager

Klant &

Omgeving

Is afgestemd en

ingebed in

mutatieproces

3.10 Woningen zijn

voorbereid op

verdere

verduurzaming

3.10.1 Nieuwbouw is

NOM

Vanaf 2018 > 90%

NOM en < 10% NOM

ready

Manager

Vastgoed

In 2018 zijn vier

woningconcepten

geselecteerd die

allen NOM worden

uitgevoerd

3.10.2 Voldoende kennis

van NOM en EPV

Vanaf 2018

deelnemen aan een

kenniskring NOM en

EPV

Manager

Vastgoed

Kenniskring

projectontwikkeling

opgezet met twee

andere corporaties.

3.11 CO2-reductie

door toepassing van

NOM

3.11.1 Energie Prestatie

Vergoeding

Uitgangspunt is een

evenwichtige balans

tussen EPV en

besparing van

energiekosten

Manager

Bedrijfs-

voering

Kennis EPV in 2018

opgedaan, andere

collega corporatie

bezocht. Verwerkt

in businesscase.

- 30 -

6. Een duurzame huisvester

6.1 Gebruik van biobased materiaal in onderhoud en nieuwbouw De doelstelling om 15% van de onderhoudsbegroting uit te voeren met biobased materialen is gerealiseerd. Het schilderwerk is volledig uitgevoerd met biobased verf en in een project waarbij de kozijnen vervangen werden is in plaats van hardhout gekozen voor een alternatieve houtsoort. Het toepassen van de biobased isolatiemateriaal verloopt moeizamer dan eerder ingeschat. We zien vooral dat de prijzen van de biobased isolatieproducten niet concurrerend zijn ten opzichte van meer traditionele producten. In 2019 vervolgen we ons onderzoek hiernaar.

6.2 Hergebruik sloopmateriaal Samen met RWS Goes participeren we in een pilot circulaire economie. RWS Goes focust zich in dit project op circulaire nieuwbouw. R&B Wonen focust zich op een groot onderhoudsproject waarbij we vanuit de circulaire principes het project uitwerken. Daarnaast werken we beiden aan een systeem voor materialenclassificatie (hoe circulair is een materiaal?) en een databank waarin de beschikbaarheid van 2e handsmaterialen ontsloten wordt.

In de transformatieopgave worden ca. 400 woningen gesloopt. In dit traject zoeken we ook naar een sloopbedrijf wat oog heeft voor de circulaire uitgangspunten en daar een bijdrage aan kan leveren.

6.3 Duurzaamheid voor de eigen organisatie Duurzame bedrijfsvoering was het jaarthema voor 2018. Een projectgroep heeft geïnventariseerd wat R&B Wonen al deed op dit terrein en welke extra stappen mogelijk zijn. Dit heeft geleid tot bewustwording met betrekking tot inkoop van duurzame producten, het beter scheiden van bedrijfsafval en het schoonmaken van het kantoorpand met biologisch reinigingsproducten. Een aantal onderwerpen, zoals bijvoorbeeld het overstappen op elektrische bedrijfsauto’s, wordt vanwege de fusie later opgepakt in de fusie-organisatie.

Doelstelling 4: Een duurzame huisvester


4.1 Gebruik

biobased

materiaal

4.1.1 % van de

onderhoudsbegroting

dat wordt uitgevoerd

met bewezen

duurzame

toepassingen

Van de

onderhoudsbegroting

is biobased:

in 2018 15%

in 2019 18%

in 2020 21%

in 2021 24%

Manager

Vastgoed

Doelstelling 2018 is

gerealiseerd

4.2 Hergebruik

sloopmateriaal

4.2.1

(Her)bestemming

sloopmateriaal is

inzichtelijk

100 % in 2018 Manager

Vastgoed

Is opgenomen als

onderdeel van sloop

uitvraag bij de

transformatieopgave

- 31 -


4.2.2 Sloopmateriaal

wordt hergebruikt

90% wordt

hergebruikt of

gerecycled

Manager

Vastgoed

Opnemen in

sloopopdrachten

4.2.3 Inzet van

herbruikbare of

gerecyclede

materialen

Van de

onderhoudsbegroting

wordt vanaf 2020

10% uitgevoerd met

herbruikbare of

gerecyclede

materialen

Manager

Vastgoed

Start begroting 2020

4.3

Specialisme in

huis

4.3.1 In competenties Opleiding vanaf 2018 Manager

Vastgoed

Door middel van pilot

project circulair bouwen

kennis op doen

4.3.2 Kenniskringen

intern en partners

Jaarlijks evaluatie Manager

Vastgoed

Opgenomen in

afdelingsplan 2019

4.4 Innovatie 4.4.1 Pilot biobased Eén pilot per jaar Manager

Vastgoed

Onderhoudsproject is

voorbereid, uitvoering in

2019

Nieuwbouwvoorbereiding

in 2109

4.5 Duurzame

bedrijfsvoering

4.5.1 Elektrische

bedrijfsauto’s

Businesscase in 2018 Manager

Bedrijfsvoering

Is in verband met het

fusietraject is besloten dit

onderwerp in de fusie-

corporatie op te pakken.

4.5.2 Beleid

duurzame

bedrijfsvoering

Beleid in 2018 gereed Manager

Vastgoed

Duurzame bedrijfsvoering

was het jaarthema voor

2018. De projectgroep

heeft een actieplan

opgesteld en uitgevoerd.

Duurzaamheidsbeleid

wordt opgesteld in de

fusieorganisatie.

- 32 -

7. Leefbare kernen en ondersteuning van kwetsbare groepen We stuurden daarbij op het optimaliseren van de kans op woonsucces, samenwerking met netwerkpartners in het sociale domein en kwaliteit van de woonomgeving.

7.1 Optimaliseren van de kans op woonsucces Als corporatie zijn wij er ook voor het huisvesten van kwetsbare doelgroepen. We denken hierbij aan statushouders; huishoudens met financiële problemen; zorgbehoevenden met een verstandelijke beperking; huurders met psychische klachten en/of verward gedrag (uitstroom GGZ); huishoudens met ongepast gedrag (zoals overlast, hennep, vervuiling). Kwetsbare groepen huisvesten we bij voorkeur in een omgeving die het beste past bij de problematiek en aandachtspunten die spelen om de kans op woonsucces voor alle partijen te vergroten. Hiervoor vindt afstemming plaats met onze partners uit het Sociaal Domein.

7.2 Netwerkpartners in het sociale domein In 2018 hebben we een checklist met randvoorwaarden opgesteld die bij kan dragen aan het woonsucces van kwetsbare huurders. In de checklist staan afspraken over begeleiding, afstemming en monitoring. Afspraken hierover zijn vastgelegd in de raamovereenkomst met beide gemeenten. Er is met partijen uit het Sociaal Domein afgesproken om in begin 2019 hier verder gevolg aan te geven.

7.3 Passende huisvesting Met de partijen uit het Sociaal Domein is ook afgesproken dat we vooraf inzicht krijgen in de vraag naar woningen in type en locatie om een evenwichtige spreiding over de kernen te realiseren. Voor de huisvesting van statushouders hebben wij vooraf al een redelijk goed beeld van te verwachten aantallen. Zowel in Reimerswaal als in Borsele hebben we echter de geprognotiseerde taakstelling niet gehaald. De oorzaak hiervan ligt bij onvoldoende vraag vanuit het COA. In Reimerswaal hebben we 32 van de 35 geprognotiseerde personen gehuisvest. In Borsele waren dat er 32 van de 33.

7.4 Kwaliteit van de woonomgeving Stimuleren van lokale initiatieven Samen met bewoners, dorpsraden, verenigingen en commissies willen we ons inzetten voor de kwaliteit van het wonen en de woonomgeving. Daarom ondersteunt R&B Wonen sinds een aantal jaren projecten die de leefbaarheid in de gemeenten Reimerswaal en Borsele vergroten. Het budget voor leefbaarheid voor 2018 bedraagt € 230.000, waarvan € 30.000 beschikbaar is voor lokale initiatieven. In 2018 is € 10.117 toegekend, verdeeld over zeven gehonoreerde aanvragen. Alle vijf de aanvragen hebben een aantoonbare relatie met de woonomgeving in het werkgebied van R&B Wonen en voldoen aan onze richtlijnen voor leefbaarheid.

- 33 -

Kernenfonds In de prestatieafspraken met beide gemeenten is sprake van een kernenfonds. In de begroting is rekening gehouden met € 200.000, waarvan € 100.000 voor de gemeente Borsele en € 100.000 voor de gemeente Reimerswaal. Het fonds gaat uit van een volledige wederkerigheid: wat R&B Wonen inzet, zet de gemeente ook in. Daarnaast is in de volkshuisvestelijke overleggen met beiden gemeenten aandacht gevraagd voor het naleven van de spelregels, vooral wat betreft het afleggen van rekening en verantwoording over eerder verleende bijdragen. In 2018 is voor de gemeente Borsele samen aanvullend geïnvesteerd in de herinrichting van de Mr. Dr. Meslaan in Heinkenszand. Hiermee was een bijdrage van € 38.015 gemoeid. Daarnaast is toegezegd dat R&B Wonen € 2.000 bijdraagt aan versterking van biodiversiteit in de dorpen. Dit bedrag is nog niet ingezet. Voor twee complexen met een 65-plus doelgroep heeft R&B Wonen in totaal € 28.500 bijgedragen voor de aanleg van ondergrondse containers. Voor de gemeente Reimerswaal is € 54.370 bijgedragen voor de herinrichting van het Kersenplein in Krabbendijk. In totaal is er nog een saldo beschikbaar voor de gemeente Borsele van € 33.485 en voor de gemeente Reimerswaal van € 45.630.

- 34 -

Doelstelling 5: Leefbare kernen en ondersteuning van kwetsbare


5.1 Woonsucces

van kwetsbare

groepen

geoptimaliseerd

5.1.1 Voldaan aan

randvoorwaarden checklist

maatwerk huurder

2018 checklist

gereed

Manager

Klant &

Omgeving

Opgenomen in

raamovereenkomst

met HVRB en

gemeenten

5.1.2 Afspraken met sociale

partners over preventie

huisuitzetting en

huurachterstand

2018 afspraken

gemaakt en

daarna jaarlijks

geëvalueerd

Manager

Klant &

Omgeving

Opgenomen in

raamovereenkomst

met HVRB en

gemeenten

5.2 Passende

huisvesting

5.2.1 Zicht op balans vraag

en aanbod huisvesting van

kwetsbare groepen zoals

vergunninghouders en GGZ

Jaarlijks een

overzicht om

spreiding en

aanbod te

reguleren

Manager

Klant &

Omgeving

Opgenomen in

raamovereenkomst

met HVRB en

gemeenten

5.3 Kennis van

betaalbaarheid

5.3.1

Betaalbaarheidsonderzoek

(streven Zeelandbreed)

In 2021 uitvoeren Manager

Klant &

Omgeving

In 2021

5.4 Kwaliteit

woonomgeving

5.4.1 Kernenfonds benut

conform beleid

Middelen jaarlijks

benut in overleg

met en op basis

van

wederkerigheid

van de gemeente

Bestuurder Besproken tijdens

volkshuisvestelijke

overleggen. 60%

van het budget

2018 heeft een

concrete

bestemming.

- 35 -

8. Financieel gezond en presteren naar vermogen Daarbij stuurden we op financiële continuïteit, een doelmatige organisatie, presteren naar vermogen, versterking van risicobeheersing en samenwerking en regie.

8.1 Financiële continuïteit Financiële resultaten Uitgangspunt van R&B Wonen is dat wij voldoen aan de minimale eisen die de Aw en het WSW stellen aan de vermogenspositie. Zo borgen we onze financiële continuïteit en blijft onze investerings- capaciteit ook op de langere termijn gewaarborgd. Het financiële resultaat over 2018 wordt vooral beïnvloed door de niet-gerealiseerde waardeverandering van de vastgoedportefeuille die op marktwaarde gewaardeerd wordt. R&B Wonen hanteert voor de woningen hierbij de basisversie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde. De positieve waardeontwikkeling in 2018 van € 17 miljoen kan verklaard worden door de volgende factoren:

• aanpassing macro-economische parameters: dit betreft met name de prijsinflatie die in 2018 voor de komende vijf jaren gemiddeld 27% hoger is ingeschat dan de gehanteerde inflatiecijfers in 2017 (effect op marktwaarde 2018: + € 3,5 miljoen).

• aanpassing boven-inflatoire huurverhoging: in het handboek van 2018 wordt ten opzichte van 2017 een structureel hogere, eeuwigdurende boven-inflatoire huurverhoging voor gereguleerde zelfstandige woongelegenheden ingerekend (effect: + € 3,9 miljoen).

• aanpassing markthuur: de gemiddelde markthuur van woningen is als gevolg van de marktontwikkelingen met 8,3% gestegen van € 670 (2017) naar € 726 (2018) (effect: + € 7,6 miljoen).

• aanpassing leegwaardestijging: de leegwaardestijging van woningen is gestegen van 5,4% in 2017 naar 8,1% in 2018 (+2,7%). Dit leidt tot een hogere gehanteerde leegwaarde en dus hogere theoretische verkoopopbrengsten (effect: + € 6,7 miljoen).

• aanpassing instandhoudings- en mutatieonderhoud: het gemiddelde instandhoudingsonderhoud van woningen is als gevolg van de marktontwikkelingen met 5,6% gestegen van € 898 (2017) naar € 948 (2018) (effect: - € 3,9 miljoen).

• diverse overige kleinere aanpassingen (effect: - € 0,9 miljoen).

Het operationele resultaat van R&B Wonen laat een positief en stabiel beeld zien. Het nettoresultaat van de exploitatie en verkoop van de vastgoedportefeuille bedraagt in 2018 € 14,0 miljoen (2017: € 14,2 miljoen). Inclusief rentelasten is het operationele resultaat in beide jaren € 7,8 miljoen. Toestand op balansdatum De financiële ratio’s van R&B wonen zien er als volgt uit:

Ratio Norm 2018 Realisatie 2018 Realisatie 2017

Loan to Value (marktwaarde) < 75% 34% 36%

Loan to Value (beleidswaarde) < 75% 46% 55%

Loan to Value (bedrijfswaarde) nvt - 67%

Solvabiliteit (marktwaarde) > 20% 64% 62%

Solvabiliteit (beleidswaarde) > 20% 53% 43%

Solvabiliteit (bedrijfswaarde) nvt - 32%

ICR > 1,4 1,9 1,8

Dekkingsratio (marktwaarde) < 70% 34% 36%

De conclusie is dat R&B Wonen per ultimo 2018 aan alle externe normen voldoet. De ratio’s op basis

van beleidswaarde zullen in 2019 door de toezichthouders geëvalueerd en mogelijk herijkt worden.

- 36 -

8.2 Doelmatige organisatie R&B Wonen wil een doelmatige corporatie zijn waar efficiënt gewerkt wordt en gestuurd wordt op realistische budgetten. We kunnen zo onze beschikbare middelen maatschappelijk investeren. In de Aedes benchmark behaalden we in 2018 opnieuw de score ‘A’ voor het onderdeel bedrijfslasten.

8.3 Presteren naar vermogen Treasurybeleid Het treasurybeleid is gericht op het minimaliseren van financiële risico's en op het behalen van een zo optimaal mogelijk rendement. In 2018 zijn er geen nieuwe leningen aangegaan. Ook vond er in 2018 geen herziening van rente plaats door het aflopen van de rentevastafspraak. De leningenportefeuille bedraagt ultimo 2018 € 155 miljoen. De gewogen gemiddelde rente is op 31 december 2018 4,12% (2017: ook 4,12%). De gewogen gemiddelde restantlooptijd van de gehele portefeuille is 24,28 jaar. Eén kleinere lening kent nog de mogelijkheid van tussentijdse renteaanpassing. Daarom is de gewogen gemiddelde rentevast periode 24,22 jaar. R&B Wonen heeft geen derivatenportefeuille. R&B Wonen voldoet aan de beleidsregels verantwoord beleggen, zoals die per 1 februari 2015 van kracht zijn geworden. Met Stadlander heeft R&B Wonen een gezamenlijke treasurycommissie die minimaal één keer per twee maanden bijeen komt om het verloop in de liquiditeiten en de behoefte aan financieringsmiddelen te bespreken. Renterisiconorm De renterisiconorm houdt een maximaal toegestaan volume aan renteherziening in van de leningportefeuille. Voor woningcorporaties is dat percentage op 15% gesteld. Het betekent dat van de vaste schuld, verminderd met verstrekte leningen, jaarlijks (maximaal) 15% een renteherziening mag ondergaan. Bedoeling hiervan is het vermijden van renteschokken. Er is geen sprake van een overschrijding van de renterisiconorm. Sturen op kasstromen Om aan onze verplichtingen te kunnen blijven voldoen en leningen onder borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) te kunnen blijven aantrekken is het van belang het verloop van de kasstromen te monitoren. Wij hanteren hierbij als doelstelling: een positieve operationele kasstroom. In de operationele kasstroom zijn opgenomen de rente-uitgaven en -inkomsten en 2% fictieve aflossing van de leningenportefeuille. Deze definitie van de operationele kasstroom komt overeen met de definitie die het WSW voor de operationele kasstroom hanteert. We werken met het pakket Treasury - cashmanagement om onze kasstromen beter te kunnen beheersen en administreren.

8.4 Versterking risicobeheersing In 2018 hebben we als organisatie stappen gezet om de risicobeheersing verder te versterken. Naast de bepaling en actualisatie van projectrisico’s, ontwikkelden we een methode om de strategische risico’s in beeld te brengen ter bespreking in MT en RvC. In hoofdstuk 10 wordt vanuit de Controlfunctie een terugblik op risicomanagement en verankering in de organisatie gegeven.

- 37 -

8.5 Samenwerking en regie In 2018 was samenwerking een belangrijk thema. Een groot gedeelte van het jaar stond in het teken van de verkenning van de samenwerking met RWS. Conclusies van het vooronderzoek waren dat fusie daarbij de beste samenwerkingsvorm is en dat beide corporaties elkaar kunnen versterken op diverse terreinen. In paragraaf 9.5 wordt de organisatieontwikkeling verder toegelicht.

8.6 Overige gegevens

VvE beheer (vereniging van eigenaren) Voor twaalf verenigingen van eigenaren –waarin R&B Wonen zelf met sociaal woningbezit participeert– hebben we in 2018 de administratie en het technisch beheer en in sommige gevallen de bestuurlijke taken uitgevoerd. Bij de verenigingen zijn (indien van toepassing) in de voorjaarsvergadering de jaarrekening 2017 en in de najaarsvergadering de begroting 2019 vastgesteld. Met onze collega-corporatie Stadlander hebben we een gezamenlijke functionaris die het beheer uitvoert voor de VvE’s. Deze functionaris wordt ondersteund door een medewerker van R&B Wonen. Dit heeft er toe geleid dat enkele VvE’s zelf de bestuurlijke taken van de VvE uitvoeren. Als gevolg van de beoogde fusie zal het VvE-beheer overgedragen worden naar een externe partij. Eén VvE heeft er reeds voor gekozen om het beheer door een extern bureau uit te laten voeren.

Verbindingen, deelnemingen, effecten en garanties

R&B Wonen is verbonden aan de volgende instellingen:

1. de Stichting Woonwagenbeheer Zuid-West Nederland. De stichting is opgericht met als doel om: a. woonwagenstandplaatsen en woonwagens in eigendom te verkrijgen, te vervreemden dan wel

te belasten met (beperkte) zakelijke rechten, inclusief het verhuren van de standplaatsen en huurwoonwagens;

b. de haar in eigendom toebehorende woonwagenstandplaatsen en woonwagens te beheren en een goed beleidsmatig beheer te voeren.

De stichting is eigenaar van in totaal 198 standplaatsen en 34 huurwoonwagens. Met enkele gemeenten voert de stichting nog overleg over de overname van standplaatsen en huurwoonwagens.

2. de Maatschappelijke Ontwikkelings Maatschappij Zeeland B.V. Deze besloten vennootschap, waarvan Stichting R&B Wonen alle aandelen in bezit heeft, participeert voor 50% in de vennootschap onder firma “Oostgaarde”.

De hiervoor onder 2. Genoemde Maatschappelijke Ontwikkelings Maatschappij Zeeland B.V. is met een belang van 50% vennoot in de vennootschap onder firma “Oostgaarde”. Overigens is er geen sprake van verbindingen, deelnemingen in groepsmaatschappijen of overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. R&B Wonen heeft geen effecten, zoals beleggingen op lange termijn en kapitaalbelangen (aandelen of certificaten van aandelen) in andere rechtspersonen, niet zijnde deelnemingen. R&B Wonen heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan personeel en/of directie. Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) WSW-deelnemers hebben naar het WSW een zogeheten obligoverplichting. Deze verplichting is voorwaardelijk. Zolang het risicovermogen van het WSW voldoende is om eventuele betalingsverplichtingen van WSW-deelnemers over te nemen, wordt geen beroep gedaan op deze obligoverplichting. Het WSW heeft door actieve en nauwkeurige risicomonitoring tot op heden voorkomen dat er aanspraak op haar vermogen of op de obligoverplichting is gedaan. De hoogte van

- 38 -

het obligotarief is vastgesteld op 3,85%. De grondslag, waarover het obligotarief wordt berekend, is het schuldrestant van de geborgde lening. De obligoverplichting bedraagt in 2018: 3,85% van € 154.966.378,- = € 5.966.206,-. De dekkingsgraad van het pensioenfonds (SPW) Conform de CAO Woondiensten is R&B Wonen lid van de Stichting Pensioenfonds Woningbouw (SPW). De dekkingsgraad van SPW geeft aan in welke mate het pensioenfonds in staat is om aan zijn (toekomstige) verplichtingen te voldoen. Voor pensioenfondsen in Nederland geldt een minimale dekkingsgraad van 105%. SPW voldoet daar ruimschoots aan. In december 2018 was de dekkingsgraad van SPW 110,3% (2017: 113,4%).

- 39 -

Doelstelling 6: Financieel gezond en presteren naar vermogen


6.1 Continuïteit 6.1.1 Loan to value <75% Manager

Bedrijfsvoering

Op basis van

beleidswaarde is de

LTV per ultimo 2018

46%.

6.1.2 Solvabiliteit >20% Manager

Bedrijfsvoering

Op basis van

beleidswaarde is de

solvabiliteit per

ultimo 2018 53%.

6.1.3 ICR > 1,4 Manager

Bedrijfsvoering

De ICR is per ultimo

2018 1,94.

6.1.4 DSCR > 1,0 Manager

Bedrijfsvoering

Deze ratio is

vervallen in het

nieuwe gezamelijke

beoordelingskader

Aw/WSW en

derhalve niet meer

van toepassing.

6.1.5 Dekkingsratio < 70% Manager

Bedrijfsvoering

Op basis van de

marktwaarde is de

dekkingsratio per

ultimo 2018 34%.

6.2 Doelmatigheid 6.2.1

Aedesbenchmark

A Manager

Bedrijfsvoering

Score ‘A’ op

onderdeel

bedrijfslasten in

Aedesbenchmark

2018 behaald.

6.3 Presteren naar

Vermogen

6.3.1 IRR Minimaal gelijk aan

rentepercentage

projectfinanciering.

Afwijkingen in

overleg met

bestuurder

Manager

Bedrijfsvoering

Nog niet aan de orde

geweest in 2018.

6.4

Verhuurderheffing

6.4.1

Heffingskorting

> 75% van de nieuw

opgeleverde

woningen komt in

aanmerking voor een

heffingskorting van

€ 10.000

Manager

Bedrijfsvoering

Voor de nieuwbouw

2018 gerealiseerd

(100%).

- 40 -

6.5

Risicobeheersing

6.5.1 Integraal

risicomanagement

Actieplan 2018

gereed

Manager

Bedrijfsvoering

Risicomanagement

wordt twee keer per

jaar op MT agenda

geagendeerd.

6.6 Huur 6.6.1 Huursom Optimaal gebruik

maken van de

huursombenadering

door toepassing van

huurharmonisaties

en huurverhogingen

Manager

Bedrijfsvoering

Bij jaarlijkse

huurverhoging 2018

is de huursom

optimaal benut.

6.7 Vastgoedsturing 6.7.1. Een visie op

sturen op

marktwaarde in

relatie tot

assetmanagement

In 2018 is de

verkenning gereed

Manager

Bedrijfsvoering

Wordt in nieuwe

fusie-organisatie

opgepakt.

- 41 -

9. Een gelegitimeerde organisatie Daarbij stuurden we op stakeholdermanagement en het maken en nakomen van prestatieafspraken.

9.1 Borgen klein legitimeren Het ondernemingsplan 2018-2022 “Natuurlijk!” is opgesteld volgens de principes van het ‘public value model’. Beide gemeenten, de huurdersorganisatie HRVB, het woonplatform en andere stakeholders zijn uitgedaagd om mee te denken en input te leveren voor dit plan. De medewerkers Klant & Omgeving zijn het eerste aanspreekpunt voor onze huurders. Zij zijn zoveel mogelijk zichtbaar in de wijken en zetten zich in voor een goede leefomgeving van onze huurders.

9.2 Effectieve samenwerking met gemeenten In 2018 is intensief samengewerkt met beide gemeenten om te komen tot een nieuwe raamovereenkomst 2018-2021 en prestatieafspraken 2018. Daarnaast is met name overleg gevoerd over de transformatieopgave 2018-2022 en de fusie-ontwikkelingen.

9.3 Huurdersvereniging Huurdersvereniging R&B Wonen betrekt de huurders actief bij het beleid en beheer. De Huurders Vereniging Reimerswaal en Borsele (HVRB) is onze gesprekspartner op het terrein van het algemeen beleid. Met de HVRB overleggen we minstens vier keer per jaar. We voldoen daarbij aan de kaders van de Overlegwet Huurders Verhuurders en de samenwerkingsovereenkomst met de HVRB. Tijdens de bijeenkomsten in 2018 zijn o.a. de volgende punten behandeld:

• actualiteiten met betrekking tot het overheidsbeleid;

• uitputting leefbaarheidbudget;

• uitkomsten benchmark;

• huurprijsbeleid 2017-2018;

• terugblik op de huurverhoging per 1 juli 2018;

• jaarverslag en jaarrekening 2017;

• begroting 2019;

• jaarlijks overleg met beide gemeenten, HVRB en R&B Wonen;

• nieuwbouw en sloopplanning

• werkbezoek naar duurzaamheidcentrum;

• werkbezoek naar conceptwoning;

• fusie-ontwikkelingen

• rol in raamovereenkomst 2018-2021 en prestatieafspraken 2018.

Over specifieke thema’s overlegt R&B Wonen met de bewoners die betrokken zijn bij het betreffende thema, zoals bij groot onderhoud, sloop e.d. Daarbij worden de bewoners zo volledig mogelijk geïnformeerd over de plannen, zowel over de technische en organisatorische aspecten als over de keuzemogelijkheden die aan de orde zijn. Voor zover dat past binnen het beleid betrekt R&B Wonen de inbreng van de bewoners in haar besluitvorming. Door de invoering van de nieuwe Woningwet per 1 juli 2015 is de druk op huurdersbelangen-verenigingen fors toegenomen. De HVRB ontvangt daarbij externe ondersteuning.

- 42 -

Woonplatform Om de maatschappelijke verankering inhoud te geven, raadplegen we regelmatig het woonplatform. Dit platform bestaat uit niet gebonden leden die actief zijn in diverse maatschappelijke organisaties zoals onderwijs, vitaal platteland, politie, jongeren, ouderen, consumentenorganisatie voor zorgvragers, cultuur, vervoer en ondernemersvereniging. Het woonplatform heeft een onafhankelijk voorzitter. Het woonplatform adviseert over onze volkshuisvestelijke opgave in het werkgebied. In 2018 behandelde het woonplatform de volgende onderwerpen:

• transformatieopgave 2018-2022

• fusie-ontwikkelingen

Seniorenraden Met seniorenraden worden initiatieven met betrekking tot nieuwbouwprojecten overlegd. In 2018 zijn het nieuwe ondernemingsplan en de transformatieopgave besproken. Regionale klachtencommissie Wij nemen deel aan een regionale klachtencommissie. Dat doen wij samen met RWS partner in wonen te Goes. Er is een folder over de regionale klachtencommissie beschikbaar. Ook op onze website zijn de gegevens over deze commissie te vinden. In 2018 zijn er geen klachten ingediend.

9.4 Prestatieafspraken Met beide gemeenten en de huurdersvereniging zijn in 2018 prestatieafspraken gemaakt, binnen de kaders van de raamovereenkomst 2018-2021, waarin de doelstellingen van het ondernemingsplan 2018-2022 “Natuurlijk!” concreet zijn doorvertaald naar gemeenten.

- 43 -

Doelstelling 7: Een gelegitimeerde organisatie


7.1. We werken

conform het

publieke

waardenmodel

7.1.1

Ondernemingsplan

2022 t/m 2026

Het ondernemingsplan

2022-2026 komt tot

stand op basis van het

publieke waardenmodel

Bestuurder Het

ondernemingsplan

2018-2022 is

opgesteld op basis

van het publiek

waardenmodel.

7.2. Borgen klein

legitimeren

7.2.1 Stakeholders

zijn tevreden over

gemaakte keuzes

Proefvisitatie in 2018 Bestuurder De proefvisitatie

2018 is in het

vierde kwartaal

uitgevoerd en

afgerond. De

aanbevelingen

wordt door de

organisatie

opgepakt.

7.3. Effectieve

samenwerking

met gemeenten

7.3.1 Visitatie

Visitatie in 2020.

Uitkomst minstens gelijk

aan die van 2016

Bestuurder Start 2020.

7.3.2

Volkhuisvestelijk

overleg

Het volkshuisvestelijk

overleg wordt minimaal

vier keer per jaar

gehouden

Bestuurder Dit overleg vond

in 2018 minimaal

één keer per

kwartaal plaats.

7.4. Huurders-

participatie

7.4.1 Periodiek

vergaderen met de

HVRB

HVRB vergadert

minimaal één keer per

jaar met bestuurder en

tenminste zes keer met

Manager Klant &

Omgeving

Bestuurder In 2018

gerealiseerd.

7.4.2 Evaluatie met

HVRB

Ten minste twee

evaluatiemomenten met

HVRB met bestuurder

en onder begeleiding

van een externe partij

Bestuurder 1e evaluatie

voorzien in 2019.

7.4.3 Huurders-

participatie wordt

gestimuleerd

Bij alle grote

transformatieprojecten

wordt in de business

case een paragraaf

participatie toegevoegd

Manager

Vastgoed

Participatie is

onderdeel 2.6 van

business case en

wordt conform

plan uitgevoerd.

- 44 -

9.5 De organisatie

Jaarthema 2018 Het jaar 2018 stond in het teken van “Duurzame bedrijfsvoering”. Bij onderdeel 6.3 is dit onderdeel nader toegelicht.

Organisatieontwikkeling De organisatie In 2018 is gezocht naar partners om organisatorische kwetsbaarheden te verminderen. Het onderzoek naar samenwerking, onder begeleiding van KPMG, had als conclusie dat fusie de beste samenwerkingsvorm is en dat RWS daarbij de meest logische partij is. Omdat RWS een vereniging is, was instemming van de leden vereist. In 2018 zijn de leden van RWS akkoord gegaan met de voorgenomen fusie en met omvorming van de vereniging naar stichting. Eind 2018 is door beide bestuurders de intentieverklaring tot fusie ondertekend. Het jaar 2019 zal in het teken staan van de voorbereiding van de juridische en organisatorische fusie. Samenwerking met andere corporaties R&B Wonen werkt op verschillende onderdelen, zoals bijvoorbeeld inkoop, verzekeringen en HRM, samen met andere regionale corporaties. De brede Zeeuwse samenwerking in ZuidWestSamen biedt ons voordeel op het gebied van inkoop en opleidingen. Op HRM gebied vindt er samenwerking plaats door het samenwerkingsverband ZuidWestSamenWerkt. De bestuurder van R&B Wonen neemt ook deel aan het regionale woningmarktoverleg in de regio West-Brabant/Tholen. Informatie en communicatie technologie (ICT) In 2018 hebben we verder bijgedragen aan de ontwikkeling van het gezamenlijke primaire systeem. In 2018 zijn Stadlander, Woongoed Middelburg en RWS Goes live gegaan. De implementatie bij R&B Wonen volgt begin 2020. In 2018 zijn we overstapt naar de kantoorautomatiseringsomgeving van NEH, hebben we het documentmanagementsysteem Klantvenster geïmplementeerd en een nieuwe website in de lucht gebracht. De kwetsbaarheid op deze onderdelen hebben we daarmee verkleind.

- 45 -

Personeel

Personele mutaties in 2018

In dienst M.i.v. fte Controller 01-01-2018 0,44 Medewerker KCC 01-08-2018 0,5 Doorstroom Manager Bedrijfsvoering 01-03-2018 1,00 Coördinator Zuidwestwonen 01-07-2018 0,8 Uit dienst M.i.v. fte Controller 01-02-2018 1,00 Controller 31-12-2018 0,44

Personeelsformatie 31-12-18 Totaal Mannen Vrouwen

Aantal medewerkers 41 20 21

Aantal in fulltime dienst 21 18 3

Aantal in deeltijd dienst 20 2 18

Bezette personele formatie in fte 34 19 15

Instroom 2 1 1

Doorstroom 2 2 0

Uitstroom 2 2 0

Detachering 0 0 0

De personeelsformatie is inclusief de medewerkers die werken voor de beheerorganisatie van ZuidWestWonen. Eind 2018 is het aantal bezette fte in dienst in vergelijking met eind 2017 iets gedaald. Van de 41 medewerkers hebben er 39 een aanstelling voor onbepaalde tijd en 2 een tijdelijke arbeidsovereenkomst.

- 46 -

Organigram op 31 december 2018

Ziekteverzuim

Ziekteverzuim 2018 2017 2016 2015 2014 2013

Ziekteverzuimpercentage 3,51% 2,86% 2,00% 7,14% 5,49% 4,57%

Meldingsfrequentie 0,90 0,88 1,06 1,45 0,85 1,16

Aantal verzuimdagen 575 475 263 864 515 668

Gemiddelde verzuimduur 6 13 5,26 16,9 12,9 12,8

Aantal ziekmeldingen 37 - - - - -

Het ziekteverzuimpercentage is gebaseerd op kalenderdagen en exclusief zwangerschap. In 2018 is het ziekteverzuimpercentage licht gestegen, door langdurige afwezigheid van één medewerker. De gemiddelde verzuimduur laat een daling zien.

Raad van Commissarissen

directeur-bestuurder

Klant & Omgeving,

manager

medewerkers KCC

medewerkers klant en omgeving

mw woning verkoop

mw KCC/coördinator woonservice

medewerkers

woonservice medewerker

beheerorganisatie ZWW, coordinator en

mw KCC

Vastgoed,

manager vastgoed en strategie, tevens plv directeur-bestuurder

projectmanager

projectleiders

projectleider onderhoud

vastgoedbeheerder

woninginspecteur

Bedrijfsvoering,

manager

communicatie medewerker

medewerker juridische zaken

hrm adviseur

senior medewerker financien/rol adjunct

controller

medewerker financien

junior medewerker financien

medewerker crediteurenadministra

tie

medewerker huuradministratie

bestuurssecr./beleidsmw managementass. controller

- 47 -

Opleidingen

Vastgoedontwikkeling- en beheer

Bedrijfsvoering Klant & Omgeving

Overige

Talent in actie Basistraining OR Basistraining OR Masterclass strategisch management

Corporatiebestuurder Nieuwe Stijl

Masterclass

verandermanagement

Techniek voor niet

technici

Bachelor Technische bedrijfskunde

Strategische

personeelsplanning

Verandermanagement

Financiering van de

Verduurzaming

Voeren incassogesprekken

Belastingen in de Bedrijfsvoering van Woningcorporaties

Opfris huurrecht

Wet op schuldsanering

• Bedrijfshulpverleners volgden de jaarlijkse BHV cursus en de cursus beheer brandmeldinstallatie. Voor alle medewerkers was er een opfriscursus voor de AED.

• Om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in verschillende disciplines en om deze te kunnen toepassen volgden de medewerkers vakinhoudelijke trainingen en workshops.

• Alle medewerkers zijn getraind voor de overgang van Office 2007 naar Office 365. • Een gezamenlijk portaal in het kader van duurzame inzetbaarheid van medewerkers is gelanceerd

www.ZuidWestSamenWerkt.nl. Hier worden verschillende activiteiten aangeboden voor alle medewerkers.

De ondernemingsraad (OR)

De OR bestond eind 2018 uit de volgende personen:

Nico van Vlimmeren Voorzitter

Jankees Hoogesteger Lid

Lisanne Joosse Lid

Marloes Rijk Lid, vice voorzitter

Laudie Bal Lid

Bij de werkzaamheden is de OR ondersteund door Judith Danckaert, ambtelijk secretaris.

De OR heeft in 2018 over de volgende onderwerpen advies uitgebracht of instemming verleend:

- benoeming van een lid van de Raad van Commissarissen

- collectieve vrije dagen 2019

- O&F rapport deel 1 - O&F rapport deel 2 met functieprofielen - Plaatsingsconvenant voortvloeiend uit de O&F - Integriteitsbeleid en Regeling omgaan met vermoeden van misstanden - Privacy beleid

In 2018 sprak de OR meermaals met de directeur-bestuurder in de OV-vergaderingen, werd met het MT de art. 24 WOR-vergadering gehouden en vond het jaarlijkse gesprek plaats met een afvaardiging

- 48 -

van de RvC. De lunchbijeenkomsten werden voortgezet. Voorts nam de OR opnieuw deel aan de vergaderingen van het OR-Platform, waar onder meer regelmatig de voortgang van ZuidWestSamenWerkt werd besproken. De OR heeft meermaals formeel en informeel met de bestuurder gesproken over de (voorgenomen) fusie en de voortgang daarvan. Daarnaast zijn er gesprekken geweest met de OR van RWS over de fusie. De OR heeft advies uitgebracht op de onderzoeksopzet en op de fusieovereenkomst en neemt deel aan de OR klankbordgroep.

Een externe begeleider verzorgde in 2018 enkele OR-trainingen. Personeelsbijeenkomsten Met grote regelmaat organiseert de bestuurder een bijeenkomst voor alle medewerkers. Dit was in de vorm van een bijeenkomst voor het voltallige personeel of een lunchbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomsten wordt verslag gedaan over de ontwikkelingen binnen de onderneming en de branche. Ook komen er thematische zaken aan de orde zoals de implementatie van de AVG-privacyrichtlijnen en ICT-ontwikkelingen. Tijdens de bijeenkomsten is er ook gelegenheid om aan de bestuurder vragen te stellen over de ontwikkelingen. De Personeelsvereniging R&B Wonen onderschrijft het belang van betrokken medewerkers en ondersteunt daarom van harte de personeelsvereniging die binnen een eigen verantwoordelijkheid activiteiten organiseert.

- 49 -

10. Risicomanagement en verankering De directeur-bestuurder van R&B Wonen is verantwoordelijk voor de interne risicobeheersing en controlesystemen en de werking hiervan. Periodiek staat risicomanagement op de agenda van zowel het managementteam als de raad van commissarissen. Soms afzonderlijk, maar regelmatig als onderdeel van de kwartaalrapportages. Het managen van risico’s gebeurt intensiever bij die onderdelen waarbij kans keer gevolg een slechte uitkomst heeft. Er wordt bijvoorbeeld extra aandacht besteed aan het risicomanagement voor (grotere) projecten binnen R&B Wonen. Voornaamste risico’s en onzekerheden in het verslagjaar 2018 zijn:

o Strategie: door conform ons ondernemingsplan intensief samen te werken met collega-corporaties probeert R&B Wonen de kosten in de hand te houden en/of de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren. De grootste strategische risico’s hebben betrekking op: uitvoering van de transformatieopgave, stijgende bouwkosten en krapte op de arbeidsmarkt. De toekomstige fusie met RWS Goes is een stap die deze risico’s helpt te beheersen.

o Operationele activiteiten: de implementatie van een nieuw ERP systeem is een investering die in geld en tijd de nodige aandacht vragen. Door inzet van experts wordt dit risico gemitigeerd.

o Financiële positie: het huidige financiële beleid is er op gericht om de robuuste financiële positie van R&B Wonen te consolideren. De gevolgen van de krimp in ons werkgebied zijn op korte termijn nog goed te overzien. Het sociaal huurakkoord 2018 zorgt voor extra uitdagingen rondom betaalbaarheid en de duurzaamheidsopgave. In 2018 hadden we nog voldoende beschikbare liquide middelen om onze opgave te realiseren. Hier was wel sprake van een renterisico, omdat de rente die van overtollige liquide middelen werd ontvangen aanmerkelijk lager was dan de rente die over de geldleningen werd betaald. Dankzij de beschikbare middelen was in 2018 geen sprake van een liquiditeit- of kasstroomrisico.

o Financiële verslaglegging: in 2018 is de richtlijn voor de jaarverslaggeving 645 ‘Toegelaten Instellingen’ gewijzigd. We nemen dit jaar een separate winst- en verliesrekening op voor DAEB en niet-DAEB activiteiten. Ook is in het bestuursverslag een toelichting opgenomen over de ontwikkeling van de marktwaarde en de beleidswaarde. Deze wijzigingen in de verslaglegging zorgen niet voor extra risico’s.

o Wet- en regelgeving: De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) is op 25 mei 2018 inwerking getreden. R&B Wonen heeft een beleid en werkwijze geïmplementeerd hoe we hier invulling aangeven. We zien hier geen extra risico. De impact van ATAD heeft wel negatieve financiële gevolgen voor de corporatie. De fiscale positie en de kasstroom veranderen. We zullen vanaf 2020 daadwerkelijk vennootschapsbelasting gaan betalen. Beheersmaatregel hierbij is dat we de effecten van gewijzigde fiscale regelgeving in vroegtijdig stadium doorrekenen in onze fiscale meerjarenbegroting. Uitkomst is dat we ondanks de fiscale maatregelen aan de normen van WSW blijven voldoen.

Risicobereidheid: bij de inschatting van bovenstaande risico’s is rekening gehouden met de risicobereidheid van R&B Wonen. De omvang van ons eigen vermogen maakt het mogelijk om enige risico’s te accepteren. Dat is bijvoorbeeld reden geweest om voor enkele personele risico’s te kiezen zoals het eigen-risico-dragerschap.

- 50 -

Audits Het uitvoeren van interne audits is een expliciete manier van interne controle en risicobeheersing. Op een specifiek onderwerp wordt diepgaand en systematisch een onderzoek uitgevoerd. Er wordt gekeken naar het goed en betrouwbaar functioneren van de interne organisatie. De uitkomsten leiden vaak tot nieuwe inzichten en verbetervoorstellen. Over het algemeen worden de audits in eigen beheer uitgevoerd. In 2018 zijn audits uitgevoerd op de onderwerpen: rittenregistratie bedrijfsauto’s, toewijzingsinkomen woning betrekken, objectgegevens voor het bepalen van de marktwaarde, duurzaamheidsopgave en huurprijsbepaling.

Toekomstparagraaf Risicomanagement zit verankerd in onze organisatie. Het is actueel en komt periodiek terug in overleggen op ieder niveau in de organisatie. Medewerkers hebben vanuit hun eigen taak en rol de verantwoordelijkheid om de juiste vragen te stellen over mogelijke risico’s. R&B Wonen is een open organisatie met een veilige bedrijfscultuur die het bewust omgaan met risico’s stimuleert.

Met de start van het nieuwe ondernemingsplan in 2018 is ook een passend intern controleplan 2018-2022 opgesteld. In dit plan staat hoe wij invullen geven aan de controllersrol, wat de aanpak en werkwijze is rondom audits en interne controles en hoe we omgaan met risicomanagement.

De financieringsrisico’s ten aanzien van toekomstige (nieuwe) geldleningen zijn te overzien. Naar verwachting hoeven pas begin 2020 nieuwe financieringsmiddelen te worden aangetrokken.

De toekomstige fusie zal diverse risico’s verkleinen op het gebied van de krappe personele bezetting (kwetsbaarheden).

De transformatieopgave voor de periode 2018-2022 is voorbereid. De risico’s rondom dit project zijn opgenomen in de risicoparagraaf van de business case. Hierbij zijn passende beheersingsmaatregelen getroffen.

- 51 -

11 Bestuur en toezicht

11.1 Governancecode

Inleiding Wij vinden een deugdelijk ondernemingsbestuur essentieel. Het integer en transparant handelen van het bestuur, een goed toezicht op het ondernemingsbestuur en het afleggen van verantwoording over het uitgevoerde toezicht zijn daarvoor vereisten. Wij onderschrijven de beginselen van de Aedescode en de Governancecode Woningcorporaties (hierna: code). De code is uitgangspunt geweest bij het inrichten van de bestuurlijke organisatie. Hieronder staan de hoofdlijnen van de corporate governancestructuur. Wij hebben de corporate governanceprincipes opgenomen in afzonderlijke documenten, waaronder: - het reglement raad van commissarissen; - de profielschets van de raad van commissarissen; - de klokkenluidersregeling; - de integriteitscode. Die reglementen voldoen aan de Governancecode Woningcorporaties. Zij zijn geplaatst op de website van de stichting. Naleving Op principes en uitwerkingen uit de code leven we na. Om onderstaande redenen is alleen afgeweken van de volgende bepaling: II.2.1 Benoeming directeurbestuurder voor maximaal 4 jaar De huidige directeurbestuurder is vanaf 1 augustus 2008 voor onbepaalde tijd aangesteld. R&B Wonen hecht groot belang aan continuïteit binnen het bestuur en heeft daarom deze bepaling niet overgenomen.

11.2 Verslag van het bestuur

Taak en werkwijze Het bestuur heeft de volgende taken:

a. het besturen van de corporatie; b. verantwoordelijkheid dragen voor het beleid en voor het realiseren van de doelstellingen. Die

verantwoordelijkheid spitst zich toe op de volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstellingen van de corporatie. Het bestuur weegt daarin ook de belangen van de betrokkenen van de corporatie mee;

c. verantwoording afleggen aan de raad van commissarissen; d. tijdig aan de raad van commissarissen alle informatie geven die nodig is voor het uitoefenen

van de taak van de raad van commissarissen; e. het naleven van alle relevante weten regelgeving; f. het beheersen van de risico’s die de corporatie loopt, daarover rapporteren aan de raad van

commissarissen en de interne risicobeheersings- en controlesystemen aan de raad van commissarissen meedelen.

Leden van het bestuur De heer dr. P.J.J.M. Bevers MPM is voor onbepaalde tijd benoemd tot directeurbestuurder.

- 52 -

Nevenfuncties - Voorzitter Meeussenfonds, Bergen op Zoom (ondersteuning maatschappelijke projecten) - Voorzitter Raad van Toezicht, Avoord, Etten-Leur (zorginstelling) Tegenstrijdige belangen R&B Wonen wil elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen de corporatie en het bestuur vermijden. In 2018 is geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen zoals bedoeld in de code. R&B Wonen heeft een remuneratiecommissie die de directeurbestuurder beoordeelt en zijn beloning vaststelt. De directeurbestuurder heeft een vaste beloning overeenkomstig de Sectorbrede Beloningscode Bestuurders Woningcorporaties. Het honorarium dat in 2018 aan de directeurbestuurder is uitbetaald, is opgenomen in het verslag van de raad van commissarissen. Het bestuurs- en volkshuisvestingsverslag, inclusief het verslag van de commissarissen, is op de website van R&B Wonen gepubliceerd.

Beleidsdoelstellingen en maatschappelijk verantwoord ondernemerschap R&B Wonen wil goede huisvesting bieden voor groepen die daar niet zelfstandig in kunnen voorzien. Wettelijke regelingen, zoals het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (BTIV), vormen de basis voor het handelen van R&B Wonen: ondernemerschap met een bijzondere maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het maatschappelijk verantwoord ondernemen is vertaald in het ondernemingsplan. R&B Wonen zet zich in om optimale volkshuisvestelijke prestaties te leveren. Dat komt tot uitdrukking in de behaalde resultaten en de onrendabele investeringen op de volgende werkgebieden: – bevorderen van slaagkansen en keuzemogelijkheden van kwetsbare groepen; – bevorderen van voldoende betaalbare huurwoningen met daarbij passende kwaliteit; – bevorderen van passend kunnen wonen van bijzondere groepen; – versterken van de samenhang tussen woon- en zorgdiensten; – bevorderen van een goede afstemming op de woonwensen van bewoners; – verbeteren en behouden van leefbaarheid; – milieubewust bouwen, verbouwen en onderhouden; – participatie van bewoners; – bevorderen van interactieve beleidsvorming met belangenhouders; – transparante verantwoording.

Belanghebbenden en maatschappelijke verantwoording R&B Wonen heeft als maatschappelijk ondernemer andere maatschappelijke organisaties nodig om de bredere doelstellingen te verwezenlijken. Naar gelang die doelstellingen breder worden en er meer maatschappelijke vraagstukken komen, ontstaan er meer samenwerkingsverbanden. De bestaande samenwerkingsverbanden zijn in 2018 voortgezet. Met de volgende partners heeft R&B Wonen periodiek horizontaal overleg gevoerd: – de gemeenten Borsele en Reimerswaal; – zorginstellingen (SVRZ, Ter Weel, Gors, Zeeuwse Gronden, SILOAH, Philadelphia, KIO en Allévo); – Stichting Maatschappelijk Werk Oosterschelderegio, Emergis, Leger des Heils en GGD. Daarnaast vond regelmatig overleg plaats met: – de huurdersvereniging Reimerswaal/Borsele; – het woonplatform; – de brancheorganisatie Aedes; – Stadlander en de collega-woningcorporaties in Zeeland.

- 53 -

De bestuurder is verplicht om over een periode van drie kalenderjaren (2016 tot en met 2018) 108 PE-punten te behalen. Dr. P.J.J.M. Bevers heeft in de periode 2016 t/m 2018 148 PE-punten behaald, waarvan 55 in 2016, 38 in 2017 en 55 in 2018. De specificatie 2018 is als volgt:

Datum Bijeenkomst Aantal PE-punten

Jaar 2016 14 bijeenkomsten in de periode van januari 2016 tot en met december 2016

55

Jaar 2017 10 bijeenkomsten in de periode van januari 2017 tot en met december 2017

38

07-03-2018 Masterclass Integriteit: theorie en praktijk 3

29-03-2018 Masterclass De maatschappelijke onderneming 20

23-05-2018 Masterclass Leiderschap en cultuur 7

02-10-2018 Masterclass Weten van en werken aan inclusiviteit 2

10-10-2018 Masterclass De psychologie van het ouder worden 3

11-10-2018 Themabijeenkomst Dag van de publieke financiering 4

16-11-2018 Masterclass De werkelijkheid van de inclusieve stad 7

12-12-2018 De veranderende woon- en vernieuwingsagenda 3

12-12-2018 Masterclass Comenius 6

Totaal in de jaren 2016 t/m 2018: 148

11.3 Vaststelling bestuur Op 21 mei 2019 is de jaarrekening 2018 vastgesteld door de directeur-bestuurder. Was getekend, dr. P.J.J.M. Bevers, directeur-bestuurder.

- 54 -

11.4 Verslag van de raad van commissarissen Inleiding Wij kijken terug op een intensief jaar. Een jaar, waarin met een aantal grote ontwikkelingen de basis is

gelegd voor de toekomstige opgave in de regio ”de Bevelanden”. Met dit verslag geeft de raad van

commissarissen informatie over de onderwerpen waar de raad zich mee bezig houdt en de wijze

waarop de raad gewerkt heeft. Binnen de algemene en specifieke toezichthoudende taken,

beschreven in het verslag, heeft de raad zich in het bijzonder ingespannen op de volgende

onderwerpen.

De nieuwbouwopgave op basis van het Ondernemingsplan Natuurlijk! 2018-2022

De raad volgde actief het intensieve voorbereidingsproces voor de concrete nieuwbouw in 2019 en de

wijze waarop aan het draagvlak met belanghebbenden is gewerkt. In 2019 worden 85 van de geplande

300 woningen gebouwd en geplaatst. De raad realiseert zich dat de impact voor de huurders in de

verschillende kernen in het werkgebied groot is.

Samen sterk op de Bevelanden

Het gerichte onderzoek naar samenwerking- en fusiemogelijkheden met de collega woningcorporatie

RWS te Goes is voor beide corporaties een belangrijke ontwikkeling. Op basis van het onderzoek en

vele dialoogmomenten met belanghouders, onder meer de huurdersverenigingen, is deze fase in

december afgerond met een fusieovereenkomst. De beoogde fusiedatum is 1 juli 2019. In dat verband

kijkt de raad met genoegen terug op het zeer goed bezochte Symposium Belanghouders in augustus,

waarin de beide corporaties met circa 150 deelnemers in een vroeg stadium hun plannen deelden.

Voor de raad was het zeer bijzonder om de brede belangstelling te ervaren en de positieve wijze

waarop naar de gezamenlijke toekomst van de twee corporaties werd gekeken.

De samenstelling van de raad is in de periode juli 2017 - april 2018 met de komst van drie nieuwe

commissarissen aanzienlijk gewijzigd. Leergierig en met enthousiasme is de raad letterlijk en figuurlijk

“op pad” gegaan met kennismaking, samenwerking onderling, introductie in de organisatie en de

echte verkenning in het werkgebied.

Wij zien uit naar het volgend jaar en de uitwerking van de kansrijke plannen!

Namens de raad van commissarissen,

Wilna Janse-Alewijnse, voorzitter

- 55 -

Over toezichthouden De raad van commissarissen (rvc) van woningcorporatie R&B Wonen houdt toezicht op het

functioneren van de directeur-bestuurder van de corporatie en de algemene gang van zaken binnen de

corporatie. De raad adviseert de directeur-bestuurder daarnaast gevraagd en ongevraagd, is

verantwoordelijk voor zijn benoeming en stelt zijn beoordeling en arbeidsvoorwaarden vast. De raad

geeft de accountant opdracht voor de controle van de jaarstukken en keurt de opdrachtverlening goed

voor de visitatie die R&B Wonen elke vier jaar laat uitvoeren.

Voor de rvc geldt de weten regelgeving als richtlijn. De rvc onderschrijft de Governancecode

Woningcorporaties. De raad handelt op basis van de bevoegdheden die in de statuten zijn

omschreven. De werkwijze van de raad is verder uitgewerkt in het reglement raad van

commissarissen. Dit document is in 2018 geactualiseerd en door de raad goedgekeurd.

De raad werkt met twee commissies, te weten een auditcommissie en een remuneratiecommissie. De

commissies hebben separate reglementen, die eveneens in 2018 zijn geactualiseerd en goedgekeurd.

De commissies adviseren de raad van commissarissen over onderwerpen die binnen hun taakgebied

vallen en bereiden de besluitvorming van de raad voor. Dit laat onverlet dat de verantwoordelijkheid

voor de besluitvorming bij de gehele raad van commissarissen ligt.

In 2018 zijn ook het financieel reglement, het treasurystatuut en de statuten MOM geactualiseerd en

door de raad goedgekeurd. Alle actuele statuten en reglementen zijn gepubliceerd op de website van

R&B Wonen.

De raad van commissarissen heeft afgelopen jaar in samenspraak met de directeur-bestuurder een

toezichtvisie opgesteld, waarin hij duidelijk maakt wat de kerntaak van de raad is, wat hij onder goed

toezicht verstaat en namens wie hij toezicht houdt. De raad beschrijft hierin onder andere dat hij het

van groot belang vindt dat de organisatie een maatschappelijke koers blijft varen en dat hij actief en

structureel verantwoording wil afleggen aan belanghebbenden. Samen met de statuten en

reglementen biedt de visie het kader voor het houden van toezicht.

Ook heeft de rvc in 2018 in samenspraak met de directeur-bestuurder een belanghouderbeleid

opgesteld en vastgesteld, waarin is beschreven waarom en hoe de raad (het toezicht op) de contacten

met in- en externe belanghouders invulling geeft.

Verslag vanuit toezichthoudende rol

Het toezicht van de raad van commissarissen omvat in ieder geval:

- de maatschappelijke resultaten; - de efficiëntie van de corporatie; - de betaalbaarheid en beschikbaarheid van voldoende geschikte woningen; - de duurzaamheid van de bestaande en nog toe te voegen woningvoorraad; - de leefbaarheid in de kernen waar de corporatie activiteiten ontplooit; - de samenhang tussen wonen en zorg en het voorzien in de behoefte aan zorgvastgoed; - de manier waarop risico’s, verbonden aan de activiteiten van de woningcorporatie,

worden ingeschat en hoe daarmee wordt omgegaan; - de kwaliteit van de interne risicobeheersing;

- 56 -

- de maatschappelijke en financiële verslaglegging; - de naleving van toepasselijke weten regelgeving en de governancecode.

Voor het beoordelen van voorstellen en besluiten worden algemene uitgangspunten gebruikt, zoals:

- het beleid van de corporatie is gebaseerd op een feitelijke onderbouwing en op kennis van de omgeving;

- het beleid van de corporatie is afgestemd op de verwachtingen en de afspraken gemaakt met externe partners en belanghouders;

- daar waar een belangenafweging aan de orde is, is deze inzichtelijk en gemotiveerd, zodat de raad deze belangenafweging kan toetsen;

- de in de begroting voorgenomen prestaties worden daadwerkelijk geleverd en zo niet, dan is de verantwoording van afwijking of uitstel voldoende onderbouwd en verdedigbaar;

- de organisatie leert van opgedane ervaringen en heeft een cultuur om voortdurend de prestaties te verbeteren.

De raad van commissarissen vergadert in beginsel zes maal per jaar met de directeur-bestuurder en in

aanwezigheid van de interne controller. Voorafgaand aan iedere vergadering vindt er een

voorbespreking binnen de raad plaats. In 2018 heeft de rvc acht keer vergaderd. Alle commissarissen

waren steeds aanwezig met uitzondering van één vergadering vanwege een overlijden in de directe

familiekring. Eén extra vergadering stond in het teken van het te nemen fusiebesluit. Omdat de

samenstelling van de raad van commissarissen relatief nieuw is, is de andere extra vergadering

gehouden zonder de directeur-bestuurder en interne controller en gewijd aan een nadere

kennismaking met elkaar en diverse governance aspecten. Daarnaast is in september extra vergaderd

met de raad van commissarissen en bestuurder van RWS in het kader van de fusiebesprekingen. In

november heeft de zelfevaluatie van de raad plaatsgevonden. De voorzitter van de raad heeft eind van

het jaar met de individuele commissarissen voortgangsgesprekken gevoerd.

De raad van commissarissen toetst jaarlijks of de strategische doelen nog actueel zijn en passen bij de

maatschappelijke ontwikkelingen. In 2017 is een nieuw ondernemingsplan opgesteld voor de periode

2018 – 2022 en met goedkeuring van de raad door de directeur-bestuurder vastgesteld. In het

ondernemingsplan ‘Natuurlijk’ zijn de volkshuisvestelijke, maatschappelijke, duurzaamheids- en

financiële prestaties van R&B Wonen opgenomen. Het ondernemingsplan wordt jaarlijks vertaald naar

een kaderbrief, een begroting met meerjarenraming en een treasuryjaarplan. Ook deze worden ter

goedkeuring aan de rvc voorgelegd. Het actuele ondernemingsplan omvat een grote

transformatieopgave, waarbij door middel van sloop-nieuwbouw het woningbezit toekomstbestendig

wordt gemaakt.

Op 25 september is de kaderbrief 2019 beoordeeld op actualiteit en samenhang met het

ondernemingsplan en goedgekeurd. De begroting 2019 en het treasuryjaarplan 2019 zijn op 26

november beoordeeld en goedgekeurd. In de vergaderingen van 6 februari, 22 mei, 25 september en

26 november is de voortgang van het ondernemingsplan besproken aan de hand van respectievelijk

het jaarverslag 2017 en de managementrapportages over de eerste drie kwartalen van 2018. De

verhuur van woningen liet een stabiel beeld zien. De gerealiseerde huurverhoging in 2018 was met

1,80% gematigd, gelet op de wettelijke toegestane huurverhoging van 2,40%. Hierdoor blijven de

woningen betaalbaar. Ook voldeed de organisatie in 2018 ruim aan de eisen rondom passend

toewijzen. De raad heeft met waardering kunnen vaststellen dat ook in 2018 de afwijking tussen

planvorming en uitvoering heel beperkt was, dat de in de begroting en het ondernemingsplan

voorgenomen volkshuisvestelijke prestaties geleverd zijn en dat afwijkingen goed konden worden

- 57 -

verantwoord. In de Aedes-benchmark 2018 scoorde R&B Wonen op de meeste onderdelen

bovengemiddeld en was de klanttevredenheid gemiddeld 8,3; een resultaat waar de organisatie trots

op mag zijn.

Het accent in het ondernemingsplan voor 2018 was de voorbereiding van de transformatieopgave.

Begin 2019 is de businesscase Transformatieopgave versie 1.0 door de raad goedgekeurd.

Veel aandacht van de raad van commissarissen ging dit jaar uit naar kansrijke corporatiecoalities in

Zeeland met als vervolg een toekomstverkenning naar mogelijke samenwerkingsvormen met RWS uit

Goes, uiteindelijk resulterend in een fusieovereenkomst eind van het jaar. Het voorstel van de

bestuurders om dit onderzoek met externe ondersteuning van KPMG te laten uitvoeren is door de rvc

goedgekeurd, gelet op zorgvuldigheid in het proces. In de overwegingen voor een fusieovereenkomst

speelde een belangrijke rol dat de grotere organisatie die ontstaat beter in staat is de toekomstige

ontwikkelingen te doorstaan. De organisatie is professioneler, efficiënter en minder kwetsbaar. Dat

komt onder meer de volkshuisvestelijke opgave ten goede, namelijk de bouw en transformatie van

woningen in het kader van de innovatie- en duurzaamheidsopgave met als doel wonen in de regio

bereikbaar en betaalbaar te houden. Een belangrijk aandachtspunt ook naar de toekomst is, dat de

nieuwe organisatie dicht bij haar bewoners blijft staan en actief blijft werken aan het wonen in de

buurten en kernen op de Bevelanden. De raad heeft zich indringend laten informeren over de wijze

waarop de belangen van de betrokken huurdersverenigingen, de medewerkers en hun ondersteuning

daarbij in dit fusieproces zijn meegenomen. Binnen de ingestelde overlegstructuur is de raad met twee

leden vertegenwoordigd in de Klankbordgroep rvc’s.

Op de jaarlijkse voorjaarsvergadering (de zogenaamde gehaktdag) van de rvc met de directeur-

bestuurder, het voltallige managementteam en de interne controller zijn het HRM- beleid, het

huurbeleid 2018, de nacalculatie 2017, de diverse projecten, de routekaart 2045 en de bevindingen

van de nieuwe interne controller gepresenteerd en met elkaar besproken. Tevens zijn op deze

vergadering het huurbeleid 2018 en het addendum Financieel Reglement goedgekeurd.

Het jaarlijkse bedrijfsbezoek van de raad van commissarissen stond in het teken van de

transformatieopgave. De raad heeft op 14 september samen met de directeur-bestuurder, het

managementteam en de interne controller een bezoek gebracht aan marktpartijen die betrokken zijn

in het selectietraject voor de te bouwen woningtypen. Diverse woningtypes zijn bezocht en er is uitleg

gegeven over de invulling van de transformatie per locatie.

De bestuurder heeft met diverse belangenorganisaties, waaronder de gemeenten, de

huurdersverenigingen en het Woonplatform, overleg gevoerd over de fusie-ontwikkelingen en de

transformatieopgave 2018-2022. Met beide gemeenten is een nieuwe raamovereenkomst 2018-2021

gesloten en zijn prestatieafspraken voor 2018 gemaakt. Op 30 augustus is door R&B Wonen samen

met RWS een goed bezochte belanghoudersbijeenkomst georganiseerd, waarop de diverse

belanghouders ook konden kennismaken met de commissarissen. De beide huurderscommissarissen

hebben afwisselend de bestuursvergaderingen van de huurdersvereniging HVRB bijgewoond.

Meerdere commissarissen bezochten in april de Algemene Ledenvergadering van de

huurdersorganisatie.

Op 9 mei was de jaarlijkse vergadering van de regionale klachtencommissie, waarin een rvc-lid is

vertegenwoordigd, namelijk mevrouw F. Padmos. Er zijn het verslagjaar geen klachten ingediend. De

- 58 -

raad van commissarissen heeft zich op een volgende rvc-vergadering laten informeren over het

klachtenbeleid, de aard en omvang van de klachten, de wijze waarop R&B Wonen met klantvragen en

klachten omgaat en de verhouding tot de regionale klachtencommissie.

De raad heeft, naast eerder genoemde goedkeuringen, afgelopen jaar ook de volgende plannen en

besluiten van de directeur-bestuurder goedgekeurd:

- Intern controleplan 2018 - Bod gemeenten 2019 - Geactualiseerd integriteitsbeleid en klokkenluidersregeling

Naast de reguliere plannen, voortgangsrapportages, de samenwerking met RWS en reeds beschreven

thema’s zijn de volgende onderwerpen op de vergaderingen van de raad aan de orde geweest (in

willekeurige volgorde):

- Werving en benoeming nieuwe commissaris - Taak- en rolverdeling commissarissen - PE punten commissarissen - Jaarrekening 2017 MOM Zeeland en jaarrekening 2017 VOF Oostgaarde - Actualiseren diverse statuten en reglementen - Verslagen van de auditcommissie - Verslagen van de remuneratiecommissie - Accountantsverslag 2017 - Scholingsbeleid en -kosten raad van commissarissen R&B Wonen - Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) - ICT - Sociaal plan 2018 - 2022 - Verslagen bijeenkomsten OR en RvC vertegenwoordigers - Brieven van Aw en WsW - Nevenfuncties

Op verschillende terreinen wordt samengewerkt met collega-corporaties in het Zeeuwse. De

samenwerking in ZuidWestSamen vindt plaats op de gebieden waarop dit voor de betrokken

corporaties een meerwaarde oplevert, zoals ICT, inkoop en het gemeenschappelijke aanbod van

woningen en het kunnen reageren daarop binnen het samenwerkingsverband Zuidwest wonen. In

december is door ZuidWestSamen een masterclass georganiseerd voor bestuurders en

toezichthouders over de rol van de toezichthouders bij samenwerkingsovereenkomsten.

Verslag vanuit de werkgeversrol

Naast de toezichthoudende rol heeft de raad van commissarissen de werkgeversrol. De rvc is

verantwoordelijk voor de kwaliteit en de professionaliteit van het bestuur en baseert zich op een

gepast vertrouwen in het bestuur. De rvc zoekt daarbij aansluiting op het in de organisatie

gehanteerde principe ‘sturen op vertrouwen’. Op basis van het in 2018 geactualiseerde reglement

heeft de raad in overleg met de directeur-bestuurder de agenda´s voor het respectievelijke

functionerings- en beoordelingsgesprek bijgesteld. De gesprekken vinden plaats in juni en november

van het kalenderjaar. Ter voorbereiding hierop heeft de remuneratiecommissie input gevraagd aan de

- 59 -

rvc-leden en de directeur-bestuurder. De verslagen van deze gesprekken zijn integraal beschikbaar

gesteld aan de raad voor commissarissen.

Ontwikkeling deskundigheid

De bestuurder heeft inzicht verstrekt in de gevolgde educatie van het lopend jaar. Vastgesteld is dat de

bestuurder ruimschoots voldoet aan de PE verplichting en dat daarbij zowel aan kennis- als aan

reflectieve ontwikkeling aandacht is gegeven.

Declaraties

Jaarlijks vraagt de commissie inzage in de declaraties van de bestuurder. De remuneratiecommissie

heeft vastgesteld dat deze conform afspraak zijn.

Fusieorganisatie per 1 juli 2019

In 2018 hebben de remuneratiecommissie en de raad van commissarissen aandacht gegeven aan de

positie van de directeur-bestuurder als beoogd bestuurder van de fusieorganisatie per 1 juli 2019. In

de fusieovereenkomst is vastgelegd dat RWS is aangemerkt als fusiedragende organisatie. Om die

reden zal de bestuurder in dienst treden van de nieuwe organisatie, waarna het bestuur vanaf juli

2019 tijdelijk gevormd wordt door de huidige twee bestuurders. Met in achtneming van de weten

regelgeving start de voorbereiding voor de benoemingsprocedure begin 2019. Hierin is opgenomen de

rol voor de rvc’s en de medezeggenschapsraden en de procedure Melding benoeming bestuurder aan

de Autoriteit Wonen. Na ontvangst van de positieve zienswijze van de autoriteit zal dit leiden tot een

benoeming voor een periode van vier jaar.

Afwijking governancecode

Zoals in voorgaande jaren al door de raad is vermeld, wordt op een onderdeel geen toepassing

gegeven aan de governancecode en de Herzieningswet. Van de code (principe 3.3) en de

Herzieningswet (artikel 25.3) wordt afgeweken omdat de directeur-bestuurder bij zijn aanstelling in

2008 voor onbepaalde tijd is benoemd. De uitgangspunten voor de bezoldiging bestuurder zijn

opgenomen in hoofdstuk 7 van dit verslag.

Verslag vanuit klankbordfunctie

De samenstelling van de raad van commissarissen is zodanig dat deze naast de toezichts- en

werkgeversrol kan functioneren als kritische sparringpartner. Dit vereist een raad met voldoende

professionaliteit en ervaring op diverse terreinen en de competentie om vragen te kunnen stellen met

inachtneming van de rollen en verantwoordelijkheden van de bestuurder en de toezichthouder. In

overleg met de directeur-bestuurder is aandacht gegeven aan deze klankbordfunctie. Naast de

impliciete sparringsmomenten ontleend aan de vervulling van specifieke rollen en werkzaamheden in

commissies is aan de leden van de rvc gevraagd zich bewust te zijn van de klankbordfunctie op het

moment dat deze zich impliciet of expliciet voordoet en deze momenten te benutten.

Reflectie is gegeven op de volgende onderwerpen:

- De ontwikkeling van het Ondernemersplan 2018-2022 en de geplande activiteiten voor 2018 - De businesscase omvangrijke transformatie van het vastgoed met een expliciete sparringvraag op

de portefeuille vastgoed. Hiervoor heeft een inhoudelijke sessie plaatsgevonden in aanwezigheid

- 60 -

van het volledige MT en het rvc-lid met de portefeuille vastgoed. De door het rvc-lid gestelde vragen aan de bestuurder en de beantwoording daarvan zijn gedeeld met de gehele raad alvorens een besluit is genomen over de businesscase

- Visie op governance en rvc-contacten met belanghouders

- Samenwerkingsverband in de regio Zeeland en de uitwerking van de samenwerkings- en fusiemogelijkheden met RWS Goes

- Het Symposium belanghouders van de twee fusiepartners RWS en R&B in augustus 2018.

Samenstelling en functioneren

De raad bestaat uit vijf leden, waarvan twee leden op voordracht van de Huurders Vereniging

Reimerswaal en Borsele (HVRB). De raad is aan het einde van het verslagjaar als volgt samengesteld.

De nevenfuncties gelden op 1 januari 2018.

Mevrouw W.D. Janse-Alewijnse, voorzitter

Woonplaats: Vlissingen

Geboren: 14 februari 1953

Beroep: interimmanager/organisatieadviseur

Nevenfunctie(s): geen

Benoemd: 1 april 2016

Aftredend: 1 april 2020

De heer mr. A. van ’t Laar, vice-voorzitter

Woonplaats: Halsteren

Geboren: 1 april 1945

Beroep: gepensioneerd

Nevenfunctie(s): voorzitter van de bezwarencommissie van het waterschap Brabantse Delta

lid klachtencommissie politie Zeeland/West-Brabant

procesondersteuner bij de Katholieke Bond voor Ouderen in Brabant

zelfstandig juridisch adviseur

Benoemd: 16 maart 2012

Aftredend: 16 maart 2020

De heer drs. H.W. Moerdijk RA

Woonplaats: ’s-Heer Hendrikskinderen

Geboren: 18 mei 1973

Beroep: zelfstandig gevestigd interimmanager en adviseur

Nevenfunctie(s): Secretaris comité Goes Gereformeerde Bijbelstichting

Vereffenaar Beurs Rotterdam N.V. (in liquidatie)

Benoemd: 1 juli 2017

Aftredend: 1 juli 2021

- 61 -

Mevr. ir. F. Padmos

Woonplaats: Nieuwerkerk

Geboren: 28 maart 1957

Beroep: ZZP’er, advies en begeleiding bij governance-vraagstukken

Nevenfunctie(s): bestuurslid Stichting Dialoognetwerk Schouwen-Duiveland

Benoemd: 1 juli 2017

Aftredend: 1 juli 2021

De heer drs. J. Verhoeven

Woonplaats: Sint-Michielsgestel

Geboren: 2 maart 1968

Beroep: zelfstandig Interimmanager/consultant op gebied van vastgoed

Nevenfunctie(s): Voorzitter rekenkamercommissies Meierijstad, Gemert-Bakel en Laarbeek,

Goirle, Dongen en Loon op Zand

Voorzitter clientenraad Maxzorg

Voorzitter Toetsingscommissie Urgentie(plus) Woonservice Regionaal

Bestuurslid PvdA Sint-Michielsgestel

Benoemd: 1 april 2018

Aftredend: 1 april 2022

Door het vertrek van leden in de tweede helft van 2017 (2) en januari 2018 (1) kent de raad in een korte tijd een aanzienlijk nieuwe samenstelling. De voorzitter, de heer P. van Strien, is in verband met het beëindigen van de tweede benoemingstermijn per 1 februari gestopt. Eind 2017 is in goed overleg met de huurdersvereniging besloten dat zijn voordrachtspositie per 1 februari is overgedragen aan mevrouw F. Padmos, lid van de raad per 1 juli 2017. Het voorzitterschap van de raad is in onderling overleg per 1 februari 2018 ingevuld door mevrouw W.D. Janse- Alewijnse, lid van de rvc sinds april 2016. In de zelfevaluatie 2017 is vastgesteld dat de openstaande vacature per 1 februari 2018 wordt ingevuld op het profiel vastgoed, vanwege de grote volkshuisvestelijke- opgave (nieuwbouw) en duurzaamheidsopgave. Dit profiel was voorheen niet expliciet vertegenwoordigd in de profielschets van de raad. De wervingsprocedure, begeleid door het adviesbureau G&P Governance, is gestart eind 2017 en afgerond begin 2018. De openbare werving heeft voldoende kandidaten opgeleverd om tot een selectie te komen. Vanwege de nieuwe samenstelling van de raad en de gewenste teamontwikkeling zijn de selectiegesprekken door alle vier de rvc-leden gevoerd. De adviesfunctie van de bestuurder en de formele adviesrol van de Ondernemingsraad zijn met positief resultaat vervuld. Na de ontvangst van de positieve zienswijze van de Autoriteit Wonen is de heer J. Verhoeven per 1 april 2018 benoemd. Voorafgaand aan de benoeming heeft de raad twee maanden met vier leden gefunctioneerd.

Zelfevaluatie

Gelet op de nieuwe samenstelling van de raad van commissarissen heeft de raad in het kader van een

nadere onderlinge kennismaking in juni zonder directeur-bestuurder en interne controller vergaderd

over de rollen van de raad en de samenwerking. Daarmee gaf de raad invulling aan één van de

actiepunten uit de zelfevaluatie van 2017.

Ook in navolging van de afspraken in 2017 heeft de zelfevaluatie van de raad in november intern

plaatsgevonden, zonder externe begeleider. De zelfevaluatie is door de rvc-leden voorbereid,

- 62 -

gebruikmakend van een algemene lijst Aandachtspunten Zelfevaluatie, waarbij ieder lid een

onderwerp voorbereidde en inleidde. Er is met name stil gestaan bij de invulling van de diverse rollen

van de raad, het toezien op het klantbelang, de relatie met de bestuurder, managementteam,

huurdersvereniging, de OR en de interne controller, de onderlinge relaties en de onafhankelijkheid in

formele en informele zin. Het was een goede bijeenkomst die in ontspannen sfeer verliep. De

zelfevaluatie heeft geleid tot een aantal concrete actiepunten, zoals het specifiek benoemen op de rvc-

vergadering als de adviesrol aan de orde is en de tijd nemen om te klankborden. De actiepunten zijn

opgenomen in de actielijst van de raad van commissarissen. Het verslag van de zelfevaluatie is gedeeld

met de bestuurder.

PE punten rvc

De raad onderschrijft de uitgangspunten van de VTW over permanente educatie. Onderstaande tabel

geeft inzicht in de behaalde PE-punten van de rvc in 2018:

Drs. W.D. Janse-Alewijnse

Mr. A. van ‘t Laar Drs. H.W. Moerdijk Ir. F. Padmos Drs. J. Verhoeven

17 6 11 13 18

Vastgesteld is dat de leden ruim hebben voldaan aan de doelstelling.

Taken rvc

In 2018 zijn de volgende taken vastgesteld:

Voorzitter mevrouw drs. W.D. Janse-Alewijnse

Vice-voorzitter de heer mr. A. van ’t Laar

Auditcommissie de heer drs. H.W. Moerdijk RA (voorzitter)

mevrouw ir. F. Padmos (tot 22 mei)

de heer drs. J. Verhoeven (vanaf 22 mei)

Remuneratiecommissie de heer mr. A. van ’t Laar (voorzitter)

mevrouw drs. W.D. Janse-Alewijnse

Voordrachtspositie huurders mevrouw drs. W.D. Janse-Alewijnse

mevrouw ir. F. Padmos

Overleg OR mevrouw drs. W.D. Janse-Alewijnse

de heer drs. J. Verhoeven

Regionale klachtencommissie mevrouw ir. F. Padmos

- 63 -

Bezoldiging

Directeur-bestuurder en MT-leden

Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke

sector (hierna: WNT) in werking getreden. De directeur-bestuurder en MT-leden worden op grond van

deze wet gezien als topfunctionaris. In het kader van de WNT worden de volgende gegevens gemeld:

Omschrijving 2018 2017

Naam Dr. P.J.J.M Bevers Dr. P.J.J.M Bevers

Functie Directeur-bestuurder Directeur-bestuurder

Duur dienstverband in het jaar 1-1-2018 – 31-12-2018 1-1-2017 – 31-12-2017

Omvang dienstverband in fte 1,0 1,0

Gewezen topfunctionaris Nee Nee

(Fictieve) dienstbetrekking ja ja

Bezoldiging

Beloning plus belaste onkostenvergoeding € 135.522 € 142.316

Voorziening ten behoeve van beloningen betaalbaar op

termijn

€ 29.345 € 31.841

Totale bezoldiging in kader van de WNT € 164.867 € 174.157

Bezoldigingsklasse woningcorporatie E E

Toepasselijke norm behorend bij bezoldigingsklasse

woningcorporatie

€ 137.000 € 132.000

- 64 -

Naam E. Dutour Geerling R. de Jonge T.A.A. Koomen A. Poortvliet

Gegevens 2018

Functie Manager klant en

omgeving

Manager vastgoed Manager control Manager

bedrijfsvoering

Duur dienstverband 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 1/1 - 1/2 1/1 - 31/12

Omvang dienstverband 1,0 fte 1,0 fte 1,0 fte 1,0 fte

Gewezen topfunctionaris Nee Nee Nee Nee

(Fictieve) dienstbetrekking Ja Ja Ja Ja

Bezoldiging 2018

Beloning

plus belaste

onkostenvergoeding (vast en

variabel)

€ 98.464 € 98.573 € 7.757 € 70.349

Beloningen betaalbaar op

termijn

€ 17.134 € 17.134 € 1.427 € 11.175

Totaal beloning € 115.598 € 115.707 € 9.184 € 81.524

Gegevens 2017

Duur dienstverband in 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 1/3 - 31/12

Omvang dienstverband 1,0 fte 1,0 fte 1,0 fte 1,0 fte

Bezoldiging 2017

Beloning

plus belaste

onkostenvergoeding (vast en

variabel)

€ 97.080 € 93.885 € 106.158 € 53.425

Beloningen betaalbaar op

termijn

€ 17.050 € 17.050 € 16.150 € 8.310

Totaal beloning € 114.130 € 110.935 € 122.308 € 61.735

Met ingang van 1 januari 2014 is de bezoldiging van topfunctionarissen bij woningcorporaties verder

gemaximeerd door de Regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen toegelaten instellingen

volkshuisvesting 2014. De directeur-bestuurder maakt gebruik van het overgangsrecht zoals

opgenomen in artikel 7.3 van de WNT, aangezien er sprake is van een arbeidsovereenkomst voor

onbepaalde tijd. De overgangsregeling liep tot en met 1 januari 2018. In de periode 1 januari 2018 tot

en met 1 januari 2020 is er sprake van een afbouwregeling.

- 65 -

De directeur-bestuurder en de MT-leden zijn in het kader van de WNT de enige topfunctionarissen. Er

zijn geen gewezen topfunctionarissen aanwezig.

Vanaf 1 januari 2016 is de VPL-premie gewijzigd van 5,8% in 3,5%. Voor de toepassing van

overgangsregeling WNT (Wet Normering Topinkomens) zijn beleidsregels opgesteld. In de

Beleidsregels 2016 is vastgelegd dat van de bezoldiging die onder het overgangsrecht valt de

afzonderlijke bezoldigingscomponenten te allen tijde mogen worden verhoogd of verlaagd, mits de

totale bezoldiging die onder het overgangsrecht valt daardoor niet wordt verhoogd.

Raad van commissarissen (toezichthoudende topfunctionarissen)

De leden van de raad van commissarissen ontvangen voor hun werkzaamheden een vaste vergoeding

die is bestemd voor de vergoeding van gemaakte kosten. Er zijn geen beloningen op termijn. De

specificatie van de bezoldiging van de toezichthoudende topfunctionarissen over 2017 en 2018 is als

volgt:

Naam: Functie: Toezicht

periode

2018:

Toezicht

periode

2017:

Beloning

2018:

Beloning

2017:

Toepasse-

lijke norm

2018:

Toepasse-

lijke norm

2017:

Drs. P. van Strien Voorzitter 1-1-2018 –

1-2-2018

1-1-2017 –

31-12-2017

€ 1.270 € 15.245 € 1.745 € 19.800

drs. W.D. Janse Lid 1-1-2018 –

31-1-2018

1-1-2017 –

31-12-2017

€ 875 € 9.255 € 1.164 € 13.200

drs. W.D. Janse Voorzitter 1-2-2018 –

31-12-2018

- € 11.808 - €18.805 -

mr. A. van ‘t Laar Lid 1-1-2018 –

31-12-2018

1-1-2017 –

31-12-2017

€ 10.500 € 10.165 € 13.700 € 13.200

drs. H.W. Moerdijk Lid 1-7-2018 –

31-12-2018

1-7-2017 –

31-12-2017

€ 10.500 € 5.083 € 13.700 € 6.654

ir. F. Padmos Lid 1-7-2018 –

31-12-2018

1-7-2017 –

31-12-2017

€ 10.500 € 5.083 € 13.700 € 6.654

drs. J. Verhoeven Lid 1-4-2018 – 31-12-2018

- € 7.875 - € 10.322 -

Het bezoldigingsbeleid voor de raad is gebaseerd op de weten regelgeving en blijft binnen het WNT

maximum, gekoppeld aan klasse E voor woningcorporaties. De raad onderschrijft de beroepsregel van

de Vereniging van Toezichthouders Woningcorporaties (VTW) om niet de maximale ruimte te

benutten, maar de lagere normbedragen uit deze beroepsregel toe te passen.

Geen enkel lid van de raad van commissarissen ontving een bezoldiging die gekoppeld is aan of

verband houdt met de financiële prestaties van Stichting R&B Wonen.

- 66 -

Commissies

Auditcommissie

De auditcommissie adviseert de raad van commissarissen op het gebied van financiële onderwerpen

en fungeert tevens als klankbord voor de directeur-bestuurder. De auditcommissie bestond in 2018 uit

twee leden van de rvc te weten de heer Moerdijk (voorzitter), mevrouw Padmos (tot 22 mei 2018) en

de heer Verhoeven (vanaf 22 mei 2018).

Tot de taken van de auditcommissie behoort het adviseren van de raad van commissarissen over het

toezicht op de interne risicobeheersings- en controlesystemen en compliance, de financiële

informatieverschaffing, de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van de interne

controller en de externe accountant, de voorgeschreven financiële informatieverschaffing aan externe

toezichthouders en de goedkeuring van het interne controleplan. Daarnaast adviseert de

auditcommissie de raad over de beoordeling van het functioneren van de externe accountant tezamen

met het bestuur, de controle op de jaarlijkse bevestiging van de externe accountant inzake zijn

onafhankelijkheid ten opzichte van de woningcorporatie en de controle op de jaarlijkse melding van de

externe accountant over zijn voor de corporatie verrichte werkzaamheden anders dan zijn

controlewerkzaamheden.

In het jaar 2018 heeft de auditcommissie twee maal formeel vergaderd. De verslagen van deze

vergaderingen zijn integraal gedeeld met de raad van commissarissen.

Door de auditcommissie zijn in 2018 onder meer de volgende onderwerpen besproken:

- jaarrekening 2017 - kwartaalrapportages 2018 - kaderbrief 2019 - begroting 2019 - treasuryjaarplan 2019 - businesscase transformatie - (wijzigingen in) verslaggeving en waardering o.a. materiële vaste activa - beoordeling van het functioneren van de externe accountant - onafhankelijkheid van de externe accountant - roulatie extern accountantskantoor - uitkomsten van de accountantscontrole 2017 (in aanwezigheid van de externe accountant) - controleplan 2018 extern accountant (in aanwezigheid van de externe accountant) - managementletter 2018 (in aanwezigheid van de externe accountant) - opvolging van de opmerkingen van de externe accountant - opvolging van opmerkingen van de interne controller - intern controleplan 2019 - impact van de OOB-status - herijking van het reglement Auditcommissie, Financieel Reglement, Fiscaal Statuut,

Treasurystatuut en Investeringenstatuut - externe ontwikkelingen met mogelijke financiële impact (bouwkosten, ATAD) - fusie en financiële consequenties - risicobeheersing, sturing en beheersmaatregelen - naleving interne gedragscodes

De auditcommissie heeft van de bevindingen over voornoemde zaken verslag gedaan en hierover

geadviseerd aan de raad van commissarissen.

- 67 -

Remuneratie commissie

De remuneratiecommissie adviseert de raad met betrekking tot aspecten van het werkgeverschap en

bezoldigingsvraagstukken van de directeur-bestuurder en de rvc-leden. Daarnaast heeft de commissie

een voorbereidende rol bij werving- en selectieprocedures van de directeur-bestuurder en rvc-leden.

Met de vacature in de raad en de voorbereiding van de nieuwe fusieorganisatie heeft deze rol in 2018

expliciete aandacht gehad.

Waar nodig heeft de commissie zich laten bijstaan door externe adviseurs. De raad van

commissarissen heeft de bezoldigingsadviezen vastgesteld in de vergaderingen.

De commissie bestaat uit twee leden, de heer A. van ’t Laar (voorzitter) en mevrouw W.D. Janse-

Alewijnse. De commissie vergadert minimaal twee keer per jaar in afwezigheid van de directeur-

bestuurder. Van de commissievergaderingen in juli en november zijn verslagen gemaakt en verstrekt

aan de raad van commissarissen.

Het functionerings- en het beoordelingsgesprek met de directeur-bestuurder vonden plaats in

respectievelijk juli en november. De verslagen van deze gesprekken zijn gearchiveerd in het dossier

van de directeur-bestuurder en integraal in bezit gesteld van de rvc-leden.

De commissie heeft onder meer over de volgende onderwerpen advies gevraagd/uitgebracht:

- Update reglementen rvc en Remuneratie- en selectiecommissie - Input rvc voor de jaargesprekken met de bestuurder - Bezoldiging bestuurder en bezoldiging leden rvc 2018/ 2019 - Systematiek jaargesprekken bestuurder - Ambitie directeur-bestuurder en rechtspositionele aspecten.

Vooruitblik en tot slot

Vooruitziend naar volgend jaar verwacht de raad veel aandacht voor de thema’s Samen sterk in de

Bevelanden, de juridische- en de organisatorische fusie van R&B met RWS Goes en de eerste realisatie

van de transformatieopgave op basis van het meerjaren Ondernemingsplan R&B.

Tot slot: Voor de uitvoering van de toezichtstaken is aan de raad tijdig en op uitstekende wijze de

benodigde schriftelijke- en mondelinge informatie verstrekt. De raad bedankt de directeur- bestuurder

en de medewerkers voor hun inzet in 2018 resulterend in prima prestaties gelet op de doelstelling van

de organisatie.

Goedkeuring raad van commissarissen

De raad heeft op 21 mei 2019 de jaarrekening en het jaarverslag over 2018 goedgekeurd en de

directeur-bestuurder decharge verleend.

Aldus getekend door de leden van de raad te Heinkenszand op 21 mei 2019,

- 68 -

drs. W.D. Janse-Alewijnse mr. A. van ’t Laar drs. H.W. Moerdijk RA ir. F. Padmos drs. J. Verhoeven

Bestuurs- en volkshuisvestingsverslag over het boekjaar 2018€¦ · wettelijke bepalingen zoals...

Documents

Transcript of Bestuurs- en volkshuisvestingsverslag over het boekjaar 2018€¦ · wettelijke bepalingen zoals...