Beste mensen, Wat een enerverende, inspirerende en bijzondere tijd heb ik, samen met Kees, beleefd de afgelopen maanden. Ik kijk met grote voldoening en dankbaarheid terug op geweldige ontmoetingen met en mooie plannen met inspirerende collega’s uit mijn vakgebied. En natuurlijk op de vele mooie ervaringen die we mochten delen met zovele zorgverleners die voor de meest kwetsbare patiënten zorgen. Ook mocht ik van enkele patiënten hun bijzondere ervaringen vernemen, die me goed gedaan hebben en die me laten beseffen hoe dankbaar en vereerd ik mag zijn dat ik mijn kennis en kunde aan mag wenden om hen een stukje levens- en stervenskwaliteit mag helpen geven. Graag deel ik eerst die een bijzonder ervaring met je die nog maar eens illustreert hoe groot de bijdrage kan zijn van complementaire zorg voor het welzijn van patiënten. En ook deel ik graag enkele mooie momenten met je uit de afgelopen maanden, zoals onze reis naar Salt Lake City voor een conferentie waar ik sprak over complementaire aromazorg in de palliatieve zorg. Aromazorg Dina Ze is voor in de 60. Lang heeft ze geleden onder de hersentumor, die nagenoeg inoperabel was en alleen slonk doordat chirurgen erin slaagden hem gedeeltelijk weg te halen. Radio- en chemotherapie hebben een tijdlang voor respijt gezorgd, maar nu raakt haar kaarsje op en gaat ze razendsnel achteruit. Dexamethason moet de zwelling in haar brein verlichten maar tegen de snel groeiende tumor is geen kruid gewassen. Dina ziet bijna niets meer, haar gezicht is gezwollen en spreken gaat nog maar moeizaam. Haar verplaatsten en comfortabel maken wordt steeds moeilijker omdat elke beweging, elke aanraking van haar extreem gevoelige huid, een marteling is. Voor de pijn worden steeds hogere doses medicatie ingezet. De kinderen en haar man zijn dag en nacht in de buurt en voelen zich wanhopig en machteloos. De verpleegkundige van de thuiszorg ziet hun verdriet, ontreddering, paniek. De huisarts is net weg. Hij bevestigde dat de stervensfase aangebroken is. Tranen kruipen vanonder haar half gesloten oogleden over haar wangen en druppen op het kussen. Dina wordt onrustiger, zegt dat ze bang is, al is het moeilijk te verstaan. Haar dochter en zoon houden elk een hand vast, proberen haar gerust te stellen. Haar man strijkt liefdevol en uiterst zachtjes over haar wang de tranen weg. Hij huilt zonder geluid te maken met haar mee. De verpleegkundige heeft in de voorafgaande weken regelmatig voor wat meer comfort gezorgd met complementaire zorg. Vooral van zachte handmassages met de geuren van mandarijn, roos, olibanum en vanille kon de vrouw genieten. De combinatie van fysieke nabijheid en geruststellende geuren, die haar deden denken aan haar fijne jeugd, leidden haar even af en brachten rust. De verpleegkundige stelt, wanneer de stervensfase vordert en de vrouw merkbaar onrustiger en angstiger wordt, voor om op haar borst een Aromapatch® te plakken met de geuren die haar zo gerust stelden. Dat gebeurt. Al na een minuutje verschijnt er een vredige uitdrukking op het gezicht van de vrouw. Ze kalmeert. In de uren die volgen houdt de rust aan. De vrouw kan nog enkele mooie contactmomenten met haar gezin maken, voor ze in diezelfde nacht in alle rust overgaat. Ik ben diep ontroerd dat zoiets kleins zoveel verschil mocht maken.

Aquazorg In de zomer bezochten Kees en ik Bad Worishöfen in het Duitse Beieren, waar ik vele jaren geleden afstudeerde als Kneipp hydrotherapeut. De opleiding gaf mij de gelegenheid om diverse mooie, effectieve en weldoende interventies mee naar Nederland te nemen of door te ontwikkelen die in de zorg steeds vaker worden toegepast om patiënten meer comfort te geven, die ik de algemene naam Aquazorg meegaf. Denk aan het – je al bekende – warme voetenbad, of aan wikkels en kompressen en natuurlijk de inmiddels heel bekend geworden koele buikwassing. Maar heb je wel eens gehoord van het koolzuurbad? Het is een toevoeging aan het bad waarmee we patiënten met een slecht genezende wond kunnen helpen. Ook bij perifere neuropathie bereiken we vaak goede resultaten.

Oproepje: De Koele Buikwassing wordt bij obstipatie steeds vaker succesvol ingezet, zoals je kon lezen in mijn vorige nieuwsbrief. Van vele van de talloze zorgverleners die bij Kicozo de Basisopleiding Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorg hebben gevolgd, hoor ik dat zij veel goede resultaten boeken. Zo kan vaak voorkomen worden dat een hoog opgaand klysma nodig is, of kunnen (een deel van) de zakjes laxantia worden afgebouwd. De super simpele methode is een geweldige aanwinst voor de zorgverlener die obstipatie wil aanpakken op een patiëntvriendelijke en hoogst effectieve manier. In hospice Demeter werd eerder dit jaar gestart met een pilot om de effecten in kaart te brengen. De medewerkers die de interventie gingen uitvoeren werden door mij getraind en we gingen vol goede moed van start. Een breder opgezette studie zou in het verschiet liggen… ware het niet dat tot mijn grote teleurstelling de dicht gedraaide geldkraan een abrupte rem zette op het verder doorzetten van de studie. Begrip voor die nijpende situatie, maar wat een gemiste kans: niet alleen om meer patiënten van hun obstipatie af te helpen, maar ook om deze buitengewoon kosteneffectieve interventie op de zorgkaart van Nederland te krijgen. Als ergens geld mee bespaard kan worden is het wel met de Koele Buikwassing. Dus vraag ik ieder van jullie die geschoold is in de interventie en deze ook uitvoert, mij een mailtje te sturen en mee te werken aan een enquête over de effectiviteit en het comfort ervan voor patiënten. Op deze wijze kunnen we gegevens verzamelen die gewicht in de schaal leggen waarmee we al naar buiten kunnen komen en die hopelijk op termijn leiden tot een goede studie. Dank je wel!!

Botanica 2016 in Brighton (UK) – aandacht voor CO2 extracten Aan het eind van de zomer bezocht ik samen met Kees Brighton, waar ik als spreker en deelnemer aan Botanica 2016 deelnam, een meerdaagse conferentie waar kruidkundigen, aromatherapeuten, verpleegkundigen en artsen elkaar bijpraten over nieuwe ontwikkelingen en ervaringen in de klinische kruidenkunde en aromatherapie. Zelf was ik uitgenodigd te spreken over mijn expertise op het gebied van CO2 extracten, een relatief nieuw procedé om extracten te winnen uit plantenmateriaal. Deze extracten kun je zien als het midden tussen kruidenextracten en essentiële oliën. CO2 extracten kennen verschillende eindproducten met bijzonder rijke samenstellingen. Dat kan betekenen dat je vaak een veel geuriger product hebt en ook een veel werkzamer product. Ook zijn CO2 extracten erg stabiel en dus lang houdbaar en de productie ervan is heel milieuvriendelijk. Maar ik gebruik ze in mijn werk en de ontwikkeling en bereiding van onze mooie producten vooral om hun krachtige werking. Zo gebruik ik een CO2 extract van gember, samen met pepermunt, citroen en wat lavendel, om zijn geweldige en aangetoonde werking tegen misselijkheid*. Ik verwerk het in Digesticalm, dat zichzelf al vaak heeft bewezen bij misselijkheid van elke aard en oorsprong, fijn in een Aromapatch® of Arominhaler®. Ook is dit extract met zijn rijkdom aan moleculen een goede onstekingsremmer en pijnstiller*. Blauwe kamille CO2 extract heeft eveneens een krachtig ontstekingsremmend* stofje, matricine genaamd. Ik pas dit extract heel succesvol toe bij de allergische huidreacties en in onze MucoCare, een van de beste producten voor de droge, pijnlijke en ontstoken mond. Als resultaat van mijn inspanningen en kennis ben ik gevraagd bij Rhiannon Harris Lewis les te komen geven in CO2 extracten in de Provence deze zomer. Geweldig. Ik verheug me er nu al enorm op. Niet alleen om de kennis over te dragen, maar ook over het weerzien met geweldige collega’s met voorop natuurlijk Rhiannon, maar ook zeer gerespecteerde docenten aromatherapie zoals Joy Mussachio en Andrea Butje die gerenommeerde scholen in de VS hebben.

NAHA conferentie Salt Lake City (VS) – lezing over AromaZorg in de Palliatieve Zorg Met gemengde gevoelens keek ik uit naar de grote conferentie “Beyond Aromatics” voor en door professionals in de aromatherapie, georganiseerd door de NAHA, de National Association For Holistic Aromatherapy. Ik had er enorm veel zin in, maar dat vliegen hé… Het was een grote eer gevraagd te worden om een lezing te geven over mijn belangrijkste expertisegebied door een van de leidende aromatherapie organisaties in de VS. Aromatherapie is in de VS veel geaccepteerder dan bij ons in Nederland, al is de wet- en regelgeving omtrent behandelen net als bij ons nog wat lastig. Niet alleen mocht ik spreken voor een publiek van 300 professionals, waaronder vele verpleegkundigen die ook aromatherapeut zijn, maar ik werd als expert in één lijn genoemd met collega’s zoals Robert Tisserand, Mark Webb, Jade Shutes, Laramie Wheeler, Cathy Skipper, Jean Bokelman en Gabriel Mojay. Op de conferentie werden daarnaast uiteenlopende onderwerpen besproken, zoals de veiligheid van essentiële oliën (Robert Tisserand), de integratie van aromatherapie in de gezondheidszorg (Dr. Laramie Wheeler), Australische essentiële oliën en aromatische geneesmiddelen (Mark Webb), essentiële oliën voor longen en luchtwegen (Jade Shutes) en verder nog aromatherapie voor dieren, voor kinderen met gedragsproblemen en aromatherapie tijdens de zwangerschap.

Wat mij opviel, mede na het luisteren naar een interessante sessie van Martine Bush over CZ tijdens de Oncologiedagen van afgelopen week, is dat in sommige ziekenhuizen Integrative Medicine, waaronder ook aromatherapie, goed geïntegreerd is in de VS, maar in de palliatieve en hospice zorg niet, terwijl dat hier in Nederland – even zwartwit gesteld – eerder omgekeerd is. Sowieso is de zorg daar anders georganiseerd en wordt ook anders uitgevoerd. Wist je dat het geven van palliatieve sedatie met midazolam in de VS verboden is? En dat alleen maar morfine gebruikt mag worden? Geen wonder dat daar zoveel misverstanden zijn over palliatieve sedatie en dat het gelijk zou staan aan geassisteerd overlijden c.q. euthanasie. Volgens diverse verpleegkundigen uit diverse landen die ik sprak tijdens de NAHA conferentie is er in zowel de VS als in het Verre Oosten veel behoefte aan specialistische kennis op het gebied van complementaire interventies. En laat ik daar nu best wel goed in zijn? En zo kan het komen dat ik, samen met Kees, eind april volgend jaar weer naar de VS reis om daar les te geven aan verpleegkundigen en aromatherapeuten (die daar vaak als externen ingezet worden in de hospice zorg) in Colorado. En in oktober worden we verwacht in Hong Kong om dezelfde reden.

Mijn boek, dat vorig jaar ook in het Engels is verschenen, vond veel aftrek tijdens de NAHA conferentie. Het is verkrijgbaar via Amazon en verder via mijn exclusieve distributeur in de VS en grote aroma vriendin Marge Clark van Nature’s Gift, een bijzondere vrouw met wie ik mijn liefde voor veiligheid en wetenschappelijke onderbouwing en de liefde voor CO2 extracten gemeen heb. Ze is ook gewoon een heerlijk mens. Mijn boek vindt nu zijn weg over de hele wereld. Dat vind ik geweldig – uiteraard heb ik het daarvoor geschreven – want nu kunnen nog meer patiënten dat extra stukje zorg krijgen die palliatieve zorg completer maakt. Maar… mijn belangrijkste en meest geliefde werkterrein ligt hier, bij jullie, en ik zal mijn best doen complementaire zorg voor de meest kwetsbare patiënten nog beter op de kaart te krijgen! Wil je weten hoe ik dat vooral probeer te doen? Heel “eenvoudig”: door scholingen en lezingen, workshops en opleidingen te geven. En natuurlijk is er mijn boek Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorgverlening. In april vorig jaar kwam de 2e Nederlandse editie uit. Het geeft je, aansluitend op de IKNL richtlijnen, goede informatie over vier belangrijke en veelal goed onderbouwde complementaire technieken: Aromazorg, Massage, Aquazorg en Ontspanningstechnieken. Er worden casuïstieken besproken, je vind er recepten en bereidingsmethoden, protocollen en achtergronden waarmee palliatieve zorg nog completer wordt. Bezoek http://www.levensboom.com/het-boek/ voor meer informatie en om het te bestellen.

Opleidingsprogramma Het jaar is over enkele weken alweer voorbij, maar een nieuw kersvers jaar vol beloften staat in de steigers waarin ik hoop dat we ons allemaal nog meer en beter in kunnen zetten voor patiënten die het verdienen complete zorg te krijgen, comfortzorg in optima forma. De belangstelling voor onze opleidingen wordt steeds groter. Dat is fijn want dat betekent dat we via jullie – mijn helden in de zorg – steeds meer patiënten (en hun families) tijdens ziekte en sterven

kunnen bereiken met weldoende, relatief eenvoudige en veilige, veelal goed onderbouwde interventies. Graag werp ik een blik vooruit op ons opleidingsprogramma. Om het niet te lang en te groot te maken zet ik de link onder elk aanbod. Even kopiëren en plakken in je browser en je ziet uitgebreider wat de cursus inhoudt en op welke data deze precies plaats vindt. Daarna kun je zien op welke congressen je mij en Kees met Kicozo en De Levensboom vindt. Er staat weer veel moois op ons programma, zoals voor verpleegkundigen, verzorgenden… Basisopleiding Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorg, startend op:

- woensdagen 25 januari, 15 februari en 8 maart a.s., locatie Leerhuizen Palliatieve Zorg, Rotterdam;

- dinsdagen 14 februari, 2 maart en 4 april a.s., bij De Levensboom, Wernhout (N.Br); - woensdagen 12 april, 17 mei en 31 mei a.s., bij De Levensboom, Wernhout (N.Br); - dinsdag 6, woensdag 7 en donderdag 8 juni a.s., Heymanscentrum te Groningen.

Verdiepingsdag Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorg – Spirituele Zorg op:

- 21 december a.s., locatie De Levensboom, Wernhout (N.Br.). Verdiepingsdag Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorg – Mond-, Huid- en Wondzorg op:

- 19 januari a.s., locatie De Levensboom, Wernhout (N.Br.). - 9 juni, locatie Heymanscentrum te Groningen.

Complementaire Zorg & Pijn 2-daagse:

- op maandag 30 en dinsdag 31 januari 2017, locatie Tjongerschans Ziekenhuis), Heerenveen. Massage in de Palliatieve Zorg 6-daagse op:

- vrijdag 3 februari, 24 februari, 10 maart, 13 april, 19 mei en 2 juni 2017, bij De Levensboom, Wernhout (N.Br).

Hand- en Voetmassage - voor professionals, semi-professionals en vrijwilligers in de zorg – op:

- donderdag 16 februari a.s. bij Locatie De Levensboom, Wernhout (N.Br). Basistraining Complementaire Zorg in de Ouderenzorg en Psychogeriatrie (3 daagse) op:

- donderdagen 9 maart, 29 maart en 5 april , bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). Verdiepingsdag Complementaire Zorg bij Dyspneu, COPD & Hoest in de Palliatieve Fase op:

- op dinsdag 14 maart 2017 bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). Basistraining Complementaire Zorg voor Kinderen in de Palliatieve Zorg (3-daagse) op:

- dinsdagen 21 maart, 11 april en 30 mei 2017, bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). Verdiepingsdag Complementaire Zorg in de Stervensfase op:

- op dinsdag 28 maart 2017 bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). Basisdag Complementaire Zorg (1 dag) – op:

- maandag 3 april a.s., bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). Symposium “Ontspanning in de Palliatieve Fase” op…

- Donderdag 15 juni a.s., op Landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt.

En voor massagetherapeuten, masseurs… Aromazorg in de Oncologie ™ Masterclass exclusief voor masseurs en massagetherapeuten op:

- dinsdagen 10 en 24 januari, 7 februari, 7 maart en 23 mei bij De Levensboom, Wernhout (N.Br).

Aromatherapie & Massage (3-daagse) voor hen die geschoold zijn en ervaring hebben in massage op:

- op zaterdagen 17 sept, 24 sept en 1 oktober, bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). En voor herboristen en aromatherapeuten, andere professionals met basiskennis aromazorg / therapie… onze CO2 extractendag op:.

- zaterdag 3 december a.s. bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). - zaterdag 20 mei a.s. bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.).

Meer info in het maandoverzicht:

Start in December 2016: Kun je nog gelegenheid in je rooster creëren om deze dag bij te wonen? Dan is deze bijzondere dag misschien iets voor jou:

- Verdiepingsdag Complementaire AromaZorg voor Spirituele Zorg in de Palliatieve Fase - In deze mooie verdiepingsdag kijken we naar hoe je met complementaire aromazorg, aquazorg, massage en ontspanningstechnieken bij kunnen dragen aan zingeving en levensvragen kunnen ondersteunen. (Voor zorgprofessionals met basiskennis complementaire zorg) op 21 dec. a.s., bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). http://www.kicozo.nl/verdiepingsdagen-complementaire-zorg/verdieping-complementaire-zorg-en-spirituele-zorg-in-de-palliatieve-fase/

- CO2 extractendag. Vandaag gaan we kijken naar het bijzondere procedé van CO2 extractie. Met behulp van koolzuurgas worden vluchtige en niet vluchtige lipofiele werkzame bestanddelen uit plantenmateriaal gewonnen. De geuren van CO2 extracten zijn vaak bijzonder rond, intens en compleet en de medicinale kwaliteit van een groot aantal extracten blijkt buitengewoon effectief dan wel veelbelovend. Heb je al basiskennis op het gebied van aromazorg c.q. aromatherapie, dan is deze waardevolle dag een geweldige aanvulling hierop. Op zaterdag 3 december a.s. bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). http://www.kicozo.nl/distillatie-co2-extractie/

Start in Januari 2017:

- Exclusief voor masseurs en massagetherapeute: Masterclass Aromazorg in de Oncologie ™ – op dinsdagen 10 en 24 januari, 7 februari, 7 maart en 23 mei bij De Levensboom, Wernhout (N.Br), georganiseerd door Touch for Care, docent Madeleine Kerkhof. Deze unieke, veelzijdige en boeiende 5-daagse masterclass biedt jou, de in oncologische zorg gespecialiseerde masseur/massagetherapeut een uitstekende aanvulling op je kennis en vaardigheden met praktische, goed onderbouwde handvatten om je massage te verrijken met aromazorg. https://www.touchforcare.nl/cursussen/aromazorg-de-oncologie/

- Verdiepingsdag Complementaire Zorg voor de Mondzorg, Huid- en Wondzorg in de Palliatieve Fase (voor zorgprofessionals met basiskennis complementaire zorg) - op donderdag 19 januari 2017, bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). Een intensieve dag om nog meer te kunnen betekenen bij symptomen die de levenskwaliteit ernstig inperken, zoals de droge en pijnlijke mond, de droge huid, jeuk en wonden. http://www.kicozo.nl/verdiepingsdagen-complementaire-zorg/verdieping-complementaire-zorg-en-zorg-voor-de-mond-de-huid-en-huidletsels-in-de-palliatieve-fase/

- Basistraining Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorg 3-daagse (voor verpleegkundigen, verzorgenden niveau 3 en andere zorgprofessionals) – op woensdagen 25 januari, 15 februari en 8 maart, locatie Leerhuizen Palliatieve Zorg (Hospice Cadenza), Rotterdam. In deze veel gevraagde en uitstekend gewaardeerde scholing leer je hoe je met Aromazorg, Massage (handen en voeten), Aquazorg en Ontspanningstechnieken met eenvoudige interventies extra veel comfort kunt geven aan patiënten in de palliatieve en terminale fase. “A must do in de palliatieve zorg”, zo schreef iemand onlangs op het evaluatieformulier. http://www.kicozo.nl/basis-complementaire-zorg/

- Scholing Complementaire Zorg & Pijn 2-daagse (voor verpleegkundigen, verzorgenden niveau 3 en andere zorgprofessionals) – op maandag 30 en dinsdag 31 januari 2017, locatie Tjongerschans Ziekenhuis), Heerenveen. Tijdens deze dagen leer je complementaire interventies kennen die je zorg voor mensen met pijn maximaal kunnen aanvullen. Je leert welke aromatische oliën en basisstoffen effectief kunnen zijn, gebaseerd op jarenlange ervaring en gesteund door wetenschappelijk onderzoek. Je leert daarnaast meer over de praktische toepassing van aquazorg, het gebruik van water bij pijn zoals een kompres of een (voeten)bad. Verder gaan we in op ontspanning en visualisatie. Er is veel aandacht voor het oefenen van vaardigheden.

http://www.kicozo.nl/basis-complementaire-zorg/

Start in Februari 2017:

- NIEUW: Massage 6-daagse in de Palliatieve Zorg , start vrijdag 3 februari. Verder op vrijdagen 24 februari, 10 maart, 13 april, 19 mei en 2 juni 2017, bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). Tijdens deze intensieve scholing leer je als professional in de zorg hoe je met kleine technieken en aangepaste druk weldadige massages geeft. Docente Klara van Zuijdam is een zeer gewaardeerd expert op dit gebied en begeleidt je met haar deskundigheid en empathie. http://www.kicozo.nl/massage-in-de-zorg/

- Aromatherapie & Massage (driedaagse) -voor masseurs, massagetherapeuten en verpleegkundigen, verzorgenden of andere professionals die geschoold zijn en ervaring hebben in massage- op zaterdagen 17 sept, 24 sept en 1 oktober, bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). Met aromatherapie als aanvulling op je massage kun je op een holistische en op de individuele cliënt afgestemde wijze veel welbevinden toevoegen aan je massage. Wij reiken je niet zozeer een groot aantal oliën aan, maar houden het relatief klein met de mooiste oliën, die je leert combineren en waardoor je ook met een beperkter budget al geweldige resultaten kunt bereiken. http://www.kicozo.nl/aromatherapie-opleidingen-voor-masseurs/

- Basistraining Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorg 3-daagse (voor verpleegkundigen, verzorgenden niveau 3 en andere zorgprofessionals) – op dinsdagen 14 februari, 2 maart en 4 april a.s., bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). In deze veel gevraagde en uitstekend gewaardeerde scholing leer je hoe je met Aromazorg, Massage (handen en voeten), Aquazorg en Ontspanningstechnieken met eenvoudige interventies extra veel comfort kunt geven aan patiënten in de palliatieve en terminale fase. “A must do in de palliatieve zorg”, zo schreef iemand onlangs op het evaluatieformulier. http://www.kicozo.nl/basis-complementaire-zorg/

- Cursusdag Hand- en Voetmassage - voor professionals, semi-professionals en vrijwilligers in de zorg - op donderdag 16 februari 2017 bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). Een mooie dag waarin je aan de slag gaat met korte maar weldoende aromatische massages in de zorg. http://www.kicozo.nl/massage-in-de-zorg/

Start in Maart 2017:

- Basistraining Complementaire Zorg in de Ouderenzorg en Psychogeriatrie (3 daagse), voor

verpleegkundigen, verzorgenden en andere zorgprofessionals - op donderdagen 9 maart, 29 maart en 5 april, bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). Wist je dat het werken met geuren voor rust en de zintuigen, een aandachtsvolle aanraking en eenvoudige interventies zoals een warm kompres bij spierspanning en stress, of de koele buikwassing bij obstipatie helemaal niet zo gecompliceerd hoeven te zijn, en dat je in heel korte tijd en met kleine middelen groot welbevinden kunt bereiken? http://www.kicozo.nl/opleiding-complementaire-zorg-in-de-psycho-geriatrie/

- Verdiepingsdag Complementaire Zorg bij Dyspneu, COPD & Hoest in de Palliatieve Fase (voor zorgprofessionals met basiskennis complementaire zorg) - op dinsdag 14 maart 2017 bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). Long- en luchtwegaandoeningen zijn wel de meest aangewezen pathologieën voor interventies met aromazorg. Essentiële oliën, mits goed gekozen en met aandacht voor de mogelijkheden en beperkingen, kunnen veel verlichting geven, maar ook ontspannende ademhalingsoefeningen of geleide visualisatie, voetmassage of interventies met aquazorg kunnen de kwaliteit van leven verbeteren. Op deze dag krijg je daar goede en veilige handvatten voor. http://www.kicozo.nl/verdiepingsdagen-complementaire-zorg/verdieping-complementaire-zorg-en-angst-depressie-en-slaapproblemen-in-de-palliatieve-fase/

- NIEUW: Basistraining Complementaire Zorg voor Kinderen in de Palliatieve Zorg (driedaagse) - voor verpleegkundigen, verzorgenden niveau 3 en andere zorgprofessionals – op donderdagen 3 nov, 8 dec 2016 en 11 jan 2017, bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). Aanvullende zorg kan veel betekenen voor zowel het zieke kind als voor het gezin. Tijdens deze scholing leer je hoe je meer comfort kunt bieden aan de betrokkenen. Je leert te werken met enkele mooie essentiële oliën en basisstoffen uit de aromatherapie / aromazorg, met massage, aquazorg (kompressen, buikwassing) en ontspanningstechnieken. Ook zul je

aan ouders of andere betrokken eenvoudige interventies over kunnen dragen zodat zij meer handvatten krijgen om mee te helpen de zorg te verlenen. http://www.kicozo.nl/opleiding-complementaire-zorg-voor-kinderen-in-de-palliatieve-fase/

- Verdiepingsdag Complementaire Zorg bij Belastende Symptomen in de Stervensfase (voor zorgprofessionals met basiskennis complementaire zorg) - op dinsdag 28 maart bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). Vandaag leer je ondersteuning te bieden aan de patiënt en diens naasten in deze zo indrukwekkende en soms moeizaam en intens verdrietig verlopende periode aan het einde van het leven. Denk aan verdamping van geschikte essentiële oliën, aanraking en (naasten)massage en natuurlijk ontspanningstechnieken. http://www.kicozo.nl/verdiepingsdagen-complementaire-zorg/verdieping-complementaire-zorg-bij-belastende-symptomen-in-de-stervensfase/

Start in April 2017:

- Basisdag Complementaire Zorg (1 dag) -voor verpleegkundigen, verzorgenden en andere zorgprofessionals - op 20 april a.s., De Levensboom, Wernhout. Een mooie dag waarin je een eerste maar intensieve kennismaking krijgt aangeboden kennis maakt met de basis en meerwaarde van Aromazorg, Massage (handen en voeten), Aquazorg en Ontspanningstechnieken in de zorg. Je leert welke mogelijkheden en beperkingen er zijn en oefent in het klein, zodat je je daarna kunt verdiepen – bijvoorbeeld met onze pijncursus. http://www.kicozo.nl/basisdag-complementaire-zorg-in-de-zorg/

- Basistraining Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorg 3-daagse (voor verpleegkundigen,

verzorgenden niveau 3 en andere zorgprofessionals) – op woensdagen 12 april, 17 en 31 mei a.s., bij De Levensboom, Wernhout (N.Br). In deze veel gevraagde en uitstekend gewaardeerde scholing leer je hoe je met Aromazorg, Massage (handen en voeten), Aquazorg en Ontspanningstechnieken met eenvoudige interventies extra veel comfort kunt geven aan patiënten in de palliatieve en terminale fase. “A must do in de palliatieve zorg”, zo schreef iemand onlangs op het evaluatieformulier. http://www.kicozo.nl/basis-complementaire-zorg/

Start in Mei 2017:

- CO2 extractendag. Vandaag gaan we kijken naar het bijzondere procedé van CO2 extractie. Met behulp van koolzuurgas worden vluchtige en niet vluchtige lipofiele werkzame bestanddelen uit plantenmateriaal gewonnen. De geuren van CO2 extracten zijn vaak bijzonder rond, intens en compleet en de medicinale kwaliteit van een groot aantal extracten blijkt buitengewoon effectief dan wel veelbelovend. Heb je al basiskennis op het gebied van aromazorg c.q. aromatherapie, dan is deze waardevolle dag een geweldige aanvulling hierop. Op zaterdag 20 mei a.s. bij De Levensboom, Wernhout (N.Br.). http://www.kicozo.nl/distillatie-co2-extractie/

Start in Juni 2017:

- Basistraining Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorg 3-daagse (voor verpleegkundigen, verzorgenden niveau 3 en andere zorgprofessionals) – op dinsdag 6, woensdag 7 en donderdag 8 juni a.s., locatie Heijmanscentrum, Groningen. In deze veel gevraagde en uitstekend gewaardeerde scholing leer je hoe je met Aromazorg, Massage (handen en voeten), Aquazorg en Ontspanningstechnieken met eenvoudige interventies extra veel comfort kunt geven aan patiënten in de palliatieve en terminale fase. “A must do in de palliatieve zorg”, zo schreef iemand onlangs op het evaluatieformulier. http://www.kicozo.nl/basis-complementaire-zorg/

- Symposium “Ontspanning in de Palliatieve Fase” (voor verpleegkundigen, verzorgenden niveau 3 en andere zorgprofessionals) – op donderdag 15 juni a.s., locatie Landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt, Beesd. Het thema is ontspanning. Denk aan ontspanningstechnieken zoals geleide ontspanning, ademhalingsoefeningen en andere mind-body-technieken. Ook leer je hoe aromazorg – met vaak bijzondere geuren – bij kan dragen aan ontspanning, wat de rol van massage kan zijn of schilderen, wat klanken en muziek kunnen betekenen, of humor, medicatie, maar ook technieken zoals Therapeutic Touch en Healing Touch. Denk je erover ook (weer) te komen? Meld je dan gauw aan want een kwart van de beschikbare plaatsen is al bezet… http://www.kicozo.nl/symposium-2017-2/

En nog wat verder vooruit kijkend….. begint de Jaaropleiding Aromazorg in de Zorg op maandag 25 september 2017. In company scholingen Wist je dat we behalve in onze eigen school ook veel scholingen in company geven? Voor professionals, leerlingen, vrijwilligers of mantelzorgers? En dat we samenwerken met fijne docenten?

En dat onze gastlessen en scholingen kunnen variëren van een (klinische) les van een uur, via een dagdeel of dag, naar een meerdaagse training. Neem gerust vrijblijvend contact met mij op via info@kicozo.nl voor meer informatie en/of een offerte. Congressen & symposia Ook staan er mooie congressen op het programma. Op deze congressen kun je als altijd enorm veel opsteken over de vele aspecten van goede (oncologische en palliatieve zorg) en kennis met elkaar delen. Complementaire zorg is een waardevolle aanvulling op de standaard zorg. Op de volgende congressen en symposia zijn we aanwezig om daarover meer informatie te geven: En ook weer - zoals we al vele jaren doen – vindt je ons op de Nursing Experience in de Reehorst, die dit jaar plaats heeft op 6 en 7 december. Kijk voor meer info en aanmelden op: http://www.nursingcongressen.nl/nursingexperience Ook zijn we aanwezig op De Grote Nursing Thuiszorgdag “Alle hens aan dek in roerige tijden” op 13 december a.s., bij het Van der Valk in Eindhoven http://www.nursingcongressen.nl/thuiszorg/ Direct daarna vindt je ons zoals je van ons gewend bent op het Nationaal Congres Palliatieve Zorg, dat dit jaar plaats heeft op 14 (Verzorgendendag), 15 en 16 december a.s.. Kijk voor meer info en aanmelden op: http://evenementen.palliactief.nl/Congres-2016 Tot zover deze nieuwsbrief. Tot de volgende keer! Madeleine Kerkhof-Knapp Hayes.

De Levensboom Centrum voor Complementaire Zorg.

Kicozo Kennisinstituut Complementaire Zorg

Wernhoutseweg 142, 4884 MD Wernhout (NL; Tel: 0651 497 284;

Lid V&VN, NIKIM, Keurmerk V & V Kwaliteitsregister 251217; K.v.K.20087752 Levensboom Fonds (K. v. K. 20119866),

Mail: info@kicozo.nl of

madeleine@levensboom.com (dus niet .nl)