Besluit van de Ereraad van het NVV met betreffende stukken verslagen en aantekeningen

8/7/2019 Besluit van de Ereraad van het NVV met betreffende stukken verslagen en aantekeningen

1/24

ro

B E S L U I Tvan de Ereraad van het N. V. V .met betreffende stukken,

verslagenen aantekeningen

B O N D V A N N E D . O N D E R W I J Z E R S - H E E R E N G R A C H T 5 6 - A M S T E R D A M

-IWM C J


2/24

v _

l


3/24

Aan de leden van de Bond vanNederlandsche Onderwijzers.

Waarde Collega'sU zult o.m. hierbij aantreffen een aanklacht, door de Bondsvoorzit ter V ander Sluys bij de Ereraad van het N.V.V., ingediend tegen 2 leden van hetHoofdbes tuur , te weten Koopmans e n Va n Driel, benevens het rapport, doordeze Ereraad naar aanleiding van deze aanklacht uitgebracht. D e H o o fd b e -s tuurs leden V an Driel, mej. De Haas, H idding , K o o p ma n s , D e Pauw, Schaften Wierda, hebben behoefte , daar een en ander aan toe te voegen.A M S T E R D A M , l Juli 1945.

A an de Ereraad ingesteld door het N.V.V.W.M.,Ondergetekende, J. P. W. van der Sluys, Voorzitter van de Bond vanNederlandsche Onderw ijzers, verzoekt U w Raad uitspraak te willen doenover de vraag, of J. van Driel en A . Koopmans, bestuurders van dezelfdeorganisatie als zodanig te handhaven zijn, en wel op grond van de navolgendefeiten.Kort nadat W o u d en b er g w as aangesteld als commissaris. ,van het N.V.V.en nadat Kupers c.s. waren ontslagen, stelde ondergetekende in een Hoofd-bestuursvergadering de vra ag aan de orde of en zo ja , wanneer ons H.B.zijn func t ie zou moeten neerleggen. H ij voorzag, dat dit er in de naastetoekomst toch van zou moeten komen, vreesde als enig gesalarieerde be-s tuurder onverwacht voor een beslising te zullen worden gesteld en wenstedaarom te voren de m enng te weten van het H.B. Uiteraard bleek het nietmogelijk daaromtrent een scherp gefo rm uleerd besluit te nemen, waarom w ijons ten slotte bepaalden tot de uitspraak, dat het H.B. zou blijven zitten,zolang dit met eer en goed fatsoen mogelijk zou zijn".Bet rekkel i jk kort daarop had ons D.B. v. Driel , Koopmans, Schaft env.d. Sluys h e t beslissende onderhoud niet den Duitser dr. Vos en denHollander Van Kampen. In een vlak daaraan vooraf gehouden H.B.-verga-dering deelde ondergeteke nde mede, dat h ij voornem ens was in dat ond er-houd een scherp afwijzende h o u d i n g aan te n e me n . H et H.B. ging daarmeeeenstemmig accoord.Het resul taa t dezer bespreking was , da t on dergetekend e op 22 A ug us tus1940 als onbetrouwbaar te r zijde werd gesteld.In een D.B.-vergadering vlak daarop werd door m ij be toogd, dat men thansniet meer met eer en goed fatsoen kon bli jven zit ten. Tot mijn grote spijtbesloot de eerstvolgende H.B.-vergadering op 31 A ugu stus , waar in onderge-tekende uitera ard niet m eer aanwezig was, desondank s te bli jven zit ten.Vanaf dat ogenblik werd De Bode een verlengstuk van de nat.-soc.-propa-ganda, in die zin, dat:a . niet werd geplaatst wat in een mo dern onderw ijzersvak blad geplaatst hadmoeten worden,b. wel werd geplaatst , wat men had moeten weigeren en zelfs had moetenbestri jden,c. sterk misle idende voo rl icht ing werd gegeven aan de leden.T en bewijze daarvan he t volgende:Bode van 6 September 1940.Een artikel van mijn opvolger G. F. Vlekke , waarui t ik ci teer :De bezet t ingautor i te i ten h e b b e n nu i n g e g r e p e n in een gedeel le van datleven en zoals de commissarissen van de S.D.A.P. en het N.V.V. hebben


4/24

medegedeeld, dat is gebeurd om het socialisme voor het Nederlandsearbeidende volk te r e d d e n . Wij mogen en k u n n en aan de oprechtheid vanhet w oord van deze m ann en niet twijfelen.En als we dit in ogenschouw nemen, moeten we de B o n d van Neder-landse Onderwijzers gelukkig prijzen, dat hij uitgekozen is als kern voorhet onderwijzerscorps , om de exponent van die doelstelling te zijn.W e kunnen h ieru i t de zekerheid hebben , dat niets, m a a r dan ook nietsverandert aan de socialistische doelstellingen, die meer speciaal in hetprogram van de B o n d to t ui tdrukking komen. In tegendeel , de Bond isnu de grootse taak opgelegd, om de verwezenli jking van die doelstellin-gen te bereiken.La note gaie: Op de volgende pagina vindt men een zeer waarderendafscheidswoord aan ondergetekende!In dezelfde Bode een bericht getekend door Ko opmans , namens hetachttal", dat het H.B. blijft zitten. De volgende week geven we een ge-motiveerde verklaring voor onze houding."De volgende week kwam in De Bode niets. In de plaats daarvankregen de leden een circulaire Hoe en waarom wij bl i jven".Ik citeer: Welnu, al lereers t de mededeling, dat wij in volle vrijheid enzonder reserve met de nieuwe voorzitter hebben beraadslaagd."M a a r deze circulaire mocht ondanks die volle vri jheid niet in De Bode.Ik citeer weer: de redactie van De Bode beslist collectief over de inhoudvan het orgaan."Eerste resultaat: boven geciteerd artikel van Vlekke.Ik citeer voor de d er d e m aa l : elk lid van het H . B . b eh o u d t zijn rechten

en bekleedt de functies , waarin het H.B. hem plaatst."Maar onder de circulaire staat nu niet het achttal" van de vorige w eek :'t zijn er maar zeven meer. Van Geuns, de jood, was intussen ontslagen. Ditontslag is zelfs nooi t te r kennis van de Bonds leden gebrach t .Bode van 13 September 1940.1. Een hoofdar t ike l over de jongeren .Ik citeer: Sinds 10 Mei is er iets in N ede r land veranderd! Niet meer hetkapital isme, maar de arbeid heeft recht . Niet meer een kleine kl iek, maar dearbeiders van Nederland."2. Een rede van Woudenberg in extenso.

Ik ci teer: Als b.v. de vo orzi t ter van het N.V.V . op een interna tionaal con-gres te Pari js nog niet lang geleden (reeds in de oorlog) verklaarde, datde N ed er l an d s e a r b e i d er s aan de zijde s tonden der Westerse plutocrat in,dan schaarde h i j de Neder landse arbeiders dus in s lagorde tegen Dui ts -l an d . Het is begri jpel i jk , dat aan een dergelijk optreden, dat oorlog-voering beteke nt , bi j een nederlaag con seque nties vastzi t ten. Ook hiermoet men de verantwoordelijkheid dragen van zijn woorden en daden.Deze voorzi t ter , die zelfs nu nog zijn salar i s on tvangt , kan hoogstensde ed e l m o ed i g h e i d van de Duitse bezett ing pri jzen.Het w as daarom no odz ake li jk , dat enkele persone n zich ui t de vak -b e w e g i n g moes ten terug t rekk en , teneinde de vakorganisat ie zelf te kunnenh a n d h a v e n en haar doel nader te kunnen bereiken .Spreker was -er van ov ertuig d, dat de tijd niet m eer v er is* dat dewelwillende en w el d en k en d e a r b e i d er en v a k b o n d s b e s tu u r d e r d a n k b a a rzullen zijn, dat door het vertrouwen dat de Rijkscommissaris hen heeftgeschonken, de mogeli jkheid voor het N . V. V. is geboden, niet al leen omvoor t te bes taan , maar om te komen to t g ro te bloei, w aa r d o o r o u d e r eed sgedoofde ver langens in ons weer gaan leven en tot werkel i jkheid zu l lenworden."


5/24

En dit alles, n a d a t men n w eek te voren de leden de v er zek er i n g hadgegeven dat de r ed ac t i e v a n D e Bode collect ief zou beslissen over de i n h o u dv an het o rgaan!E n toch, bovenaangehaalde circulaire w as n aar het oordeel van de heerCommissaris" niet nat ionaal-social is t isch genoeg. Hij moest verbeterd wordenen wel publiek eli jk . Dit ge beu rde in D e B ode van 27 Septem ber 1940 in eenhoofdart ikel , dat ui tdrukkeli jk door ieder van de H.B.-leden getekend moes tworden.

Ik ci teer daaruit : Het zal aan ieder reeds nu duideli jk moeten zijn, dat ,al zal bi j een mogeli jk vertrek van de bezettende overheid veel van wat nubestaat weer veranderen, toch de sociale grondbeginselen, die aan denieuwe orde ten grondslag l iggen, ook voor ons land zullen bl i jven gelden.Daarmede heeft ook onze B o n d r ek en i n g te h o u d en . D e verander ingen ,die haar .positie in Neder land , haar p laats in het N.V.V. en de leidingv an h aar H o o f d b es t u u r h eb b en plaats gevonden , d ienen te worden be-schouwd als abs o luu t noodzakel i jke voorw aarden voor de deelname vanons eigen land en volk aan de opbo uw van de nieuwe sociale orde inE u r o p a .D eze v e r an d er i n g en in onze Bon d waren noodza kel i jk , omdat bij eenbestendiging van de oude tpes tand elke w aar b o r g voor het voortbestaanv an de organisat ie zou zijn weggeval len , omdat dan de tastbare resultaten,die onze s tr i jd van jaren heef t opgeleverd, verloren zouden zijn gegaanonder de s lagen van de n ieuw e t i jd .M a a r naas t dit negatieve doel is er ook een positief doel: Er openenzich voor onze Bond voor de gehele arbeidersbeweging op sociaal terreingrootse perspectieven. Er w en k t in de nabi je toekomst de vervull ing vanonze idealen. H et socialisme zoals wij dat jarenlang gevoeld en beledenhebben , zal to t werkel i jkheid wo rden .In onze eigen kring zienwe het herstel van het onderwi js naderen :het uitschakelen van alle w antoe stande n, waa rdoor onze collega's jaren-lang hebben gezucht , het b r en g en van een beter verzorgd onderwijs aande kinderen van de Nederlandse werkers , opdat zij straks beter voor-bereid in de maatschappi j komen en z ich meer waarborgen kunnenverschaffen voor een ge luk kig bestaa n in een rechtvaardige sociale orde.Dit grootse doel , dat wij binnen zeer korte t i jd zullen kunnen bereiken,is onze arbeid ten volle waard."Het is mij b ek en d , dat dit artikel slechts onder dwang is getekend . ;Iko n t h o u d mij van een oordeel daarover, want ik weet, dat ieder onzer ooktegenover zi jn gezin verplichtingen hee ft . M aar w anneer zo overduidelijk isgebleken, dat men over de eigen organisat ie niets , maar dan ook abso luu t

niets meer te zeggen heef t , dan was er ook m aar n ding mogel i jk : hetstaken van dit heil loos bedri jf , door of zijn ontslag te nemen, al thans tevragen, of de leden te adviseren zo snel mogelijk de organisatie te verlaten.M a a r men werkte door, alsof er niets gebeurd was.W ij vinden: Bode 27 Sept. Een aanbeveling voor WIJ".Bode 25 Oct. Een aanbevel ing voor het Inst. voor Ar b . O n t w .Bode 8 N o v . Een aanbeveling voor de Arbeiders Pers.Bode 22 N o v . E en aanbevel ing voor Winterhu lp .Bode 6 Dec. Een hoofdar t ikel over Vreugde en Arbeid.Bode 28 M aa rt 1941. Een oproep voor de Moeder tehuizen ,w aar i n ons zel fs word t ver te ld : 't

Klinkt alles als een s p r o o k j e en tochis het waar."Bode 8 Mei 1942. De aanmeld ing voor de arbeidsdienst .


6/24

Een behoorlijk lid van onze oude Bond schuwde al deze dingen als depest, als z i jnde in stri jd met eer en goed fa tsoen, maar De Bode maakte erpropaganda voor.D it alles stond in ons vakblad. Maar bij een redevoer ing v an Minister V anDam of van Woudenberg stond geen woord van kritiek. Wl vond men erin de Verorden ing , w aarb i j onze rechtspositie werd vernietigd, zonder ookmaar enig commentaar.D e Joodse kinderen gingen uit onze scholen, de Joodse collega 's werdenontslagen, de Jood van Geuns werd verjaagd uit het H.B. en De Bode zweeg.D e Bode kon en mocht nie t spreken, het is ook mij bekend. Maar door hetplaatsen van wat hij moest opnemen en door het ontbreken van wat hij nietmocht opnemen werd ons orgaan een stuk nationaal-socialis t isch propaganda.En dat de Nederlandse onderwijzer onvatbaar bleef voor het nationaal-socia-lisme was niet dank zij, maar ondanks De Bode .

Ontoelaatbaar was m.i. het zenden van adressen aan de bezettende overheid.D at toch demonstreert iedere keer weer, dat men deze overheid erkent en isals zodanig een stuk propaganda voor het nationaal-socialis t isch bewind.Op onze weg lag het verzet tegen deze overheid en ieder vrijwillig contactmet deze overheid was dus uit den -boze. Ik laat nu m a a r in het midden , datin redelijkheid op succes van deze adressen natuurlijk niet kon w o r d e ngerekend. Voorbeelden van deze adressen vindt men o.a. in De Bode van26 September 1941: 8-jarige leerplicht en beperk ing bij sollicitaties, mee-tellen dienstt i jd kwekelingen met akte . Bode van 3 October 1941: inrichting7e en 8e leerjaar.

Toen de Regering" de achtjarige leerplicht invoerde, werd daarover uiter-aard ook in De Bode geschreven. Wie de rgdactie van een onderwijsorgaanop zich genomen had, kon zich daaraan moeilijk onttrekken. Tegelijkerti jdechter verschenen in de Voorwaarts", een zuiver nat.-soc. orgaan, een viertalartikelen over dit onderwerp van de hand van J. van Driel. A b s o l u u t vrij-willige medewerk ing aan deze krant kon m.i. nooit liggen op onze weg.Het was het tegendeel van verzet in iedere vorm.

En dan de voorlichting van de leden. Eind 1941, toen de B ond reeds langde helft of meer van zijn leden kwijt was en van de rest de helft geen con-tributie meer .betaalde en toen op deze wijze dus onomstoteli jk was vastge-steld, dat het H.B. het v e r t r o u w e n van de bonds leden had verloren, trok menop p r o p a g a n d a en gaf d a a r v a n als volgt verslag in De B o d e van 21 N o v . :De leden van het Hoofd bestuur re izen s tad en land af. Ze bereizentrajecten, waarv an ze het bestaan zelfs nie t hadden vermoed . Als detre in hen in de s teek laat , nemen ze hun toevlucht tot een p u f f e n d stoom-t r a m m e t j e of een autobus-met-een-kachelt je-er-achteraan. Als ook dat nietgaat, nemen ze de fie ts . Z e k o m e n in plaa tsen , waarvan de naam deExam enidioot het w ater in d e m ond zou brengen. E n ze vinden overalvolle vergaderzalen, onverschillig of het nu een appetij te l i jke zaal is ineen grote-s tadsgelegenheid of een wat r o k e r i g k a m e r t j e met een ronkendpotkacheljte achter een caft je ergens in de r imboe En d ie vergader ingen ,ze zijn geladen. Geladen met een gee stdrift ige s temm ing. Er z it sfeerin deze bijeenkomsten. En als het H.B.-lid is ui tgesproken dan weerklinktdaverend handgeklap en de mensen kijken e lkaar aan met een glansin de ogen en verheugd zeggen ze tot elkaar: Die Bond toch. W e dach-ten, dat ie zo ongeveer morsdood was en daar staat ie warempel weer


7/24

springlevend voor ons als een fr isse, jonge kerel, t rappelend van in i t i a -tief en werklust , tnet de muts wat baldadig op n oor en overlopend vanlevensdurf. Ja, die vergaderingen, ze zijn bijna zonder uitzondering voor-t reffel i jk. Laten we er iets van m o g e n zeggen...."En dan zegt men nog heel veel, maar het aantal leden, dat men nog hadof dat te rug kwam, werd niet genoemd. Laat ik ervan zeggen, dat a r inA m s t e r d a m 80 mensen kwamen, terwij l er meer dan 800 waren u i tgenodigd.Op een mij niet bekende datum, wendde col lega Koopmans zich zonderm e d w e t e n van de overige H.B.-leden to t W o u d e n b e r g , met het verzoek omsalarisverhoging. Toen W ou den berg di t verzoek voor advies zond aan V lekkek w a m het in het H.B. Het H.B. weigerde er op in te gaan en K o o p m a n strok zijn verzoek in. Het uiteindelijk resultaat was, dat Woudenberg Koop-mans toelage van 1500. bracht op 2400. en hem na zijn heengaan2 jaar wachtgeld toekende, waarop hi j volgens de Bondsreglementen geenr e c h t had.In October 1941 kreeg Vlekke zijn ontslag en liet collega Van Driel zichdoor Woudenberg benoemen to t gesalarieerd voorzitter van de Bo n d . Het ism ij bekend, dat dit geschiedde in overleg met het H.B. Desniettemin meen ik,dat Van Drie l daarvoor de verantwoordel i jk man is. Ik meen dat een onzer ,die zich liet b e n o e m e n , in welke funct ie dan ook, door Woudenberg , of dievan Woudenberg vroeg of accepteerde een f inant ile posi t ieverbeter ing, zich-zelf daardoor alleen voor de toekomst in de moderne arbeidersbeweging on-mogeli jk maakte.Toen in Augustus 1940 de Duitser Dr. V o s s en de N.S.B.-er Van K a m p e nons vroegen loyale medewerking en zij in 't bijzonder de nadruk legden op

die loyaliteit, heef t o n d e r g e t e k e n d e d a a r o p n a m e n s het H.B. geantwoord,dat er in Mei 1940 hier een en ander was g e b e u r d , dat er ook met onzekameraden in het bestuur van het N.V.V. een en ander was gebeurd en dathet mij in verband daarmee vers tandiger leek v an loyaliteit hier verder maarniet te spreken, m a a r ons te bepalen tot eventuele samenwerking.Ik vind nu in De B o d e van 18 October 1940 geciteerd D . Stoffels, die o.m.schri j f t : Wanneer zij de ambtenaren .rekening houden met het feit ,dat de posi t ie van Dui t s land op bet cont inent een overheersende is ge-worden en de arbeid voor de herordening van Europa behoor t te wordengesteund, dan is voor de in dienst zijnde ambtenaren , die de bezet tendeOverheid loyaal bejegenen en lid zijn van onze orga nisatie, geen redenom voor de toekomst te vrezen."In De Bo d e van 20 December 1940: Het Bondsbestuur heeft zich bereidgetoond in de nieuwe verhoudingen loyaal aan de verbetering van hetonderwijs mede te werken."En in een schri jven, dat onze secre tar i s Koopmans d-d. 2 Juli 1941 namenshet Hoofdbestuur r icht te tot Ter Schiphorst, de leider van de afdel ing Per-soneelszaken in het N.V.V.: Wij hebben loyale medewerking toegezegd in -zake de verdere central isat ie van het N.V.V. en hoewel ons was toegezegd,dat het bestuur van het N.V.V. zou worden hersteld, terwijl dit nimmergeschiedde , zou het ons gemakkel i jk val len m et bewijzen te staven, datwij een royale loyaliteit hebben betoond."Of deze royale loyaliteit inderdaad is betracht, zal moeilijk vast te stellenzijn, daar de dagelijkse leiding in onze Bond in handen was van de collega'sV an Driel , Ko opm ans en Vlekke . D at Vlekke en W ouden berg er van over-


8/24

tuigd waren, bli jkt m.i . uit het feit , dat Woudenberg Koopmans een salaris-verbetering toekende en Van Driel tot voorzit ter benoemde.U it het totaal der door m ij gereleveerde fei ten zullen w ij naar mijn meningmoeten concluderen, dat er voor Koopm ans en Van D riel in de toekomstgeen plaats meer kan zijn in de leiding van de Bond van Nederlandse Onder-wijzers. M et kam. groet,J. P. W. VAN DER SLUYS.

W ij zullen ons bij onze opmerkingen beperken tot het strikt noodzakelijke.Toen Van der Sluys op l Juli j.l. zijn aanklacht had ingediend, nodigdede Ereraad Koopmans en V an Driel uit, zich schriftelijk te verweren tegendat deel van de aanklacht, dat meer speciaal tegen hen persoonlijk was ge-richt.Koopmans zond daarop de volgende brief:

A M S T E R D A M , 12 Juli 1945.De Heer J. Mannoury,Secretaris Ereraad.Amstel 224-226A M S T E R D A MW.M.,

In antwoord op Uw schrijven van 5 Juli j.l., meen ik mij te moeten beper-ken tot het punt uit de aanklacht aangehaald in Uw brief en dat speciaaltegen m ij persoonlijk gericht is .Van Drie l en ik zullen overleg plegen omtrent ons nader mondeling verweer.O m de leden van de Ereraad een juist inzicht te verschaffen omtrent mijnhandelingen, bedoeld in de aanklacht, lijkt het mij gewenst, hen in te lichtenom trent m ijn uitzon derlijk e positie als H.B.-er niet gesalarieerd met een taak,die toch de volle man eiste.In 1924 werd ik H.B.-lid, z.g. buiten"-H.B.-er, d.w.z.i niet-gesalarieerde,nog werkzaam als onderwijzer. Zulke H.B.-leden ontvingen een toelage van 300. per jaar.In 1926 werd ik H.B.-lid, z.g. buiten"-H.B.-er, d.w.z. niet-gesalarieerde,tevens werd ik aangewezen als fin. directeur van Drukkerij en Boekhandel,waarvoor geen vergoeding werd gegeven.In 1937 werd ik gepensionneerd als onderwijzer en kreeg nu veel vrije tijd.De bedrijven interesseerden me en ik liet mij vaker zien dan voorheen. Dechef van de D ru k k e r i j en de leider van de Boekhandel betrokken m ij spoedigin allerlei zaken, waarmee ik mij voorheen niet inliet. De oorzaak hiervan zalw el geweest zijn, dat ze geen van beiden de eigenschappen bezaten, die eenzakenman nu eenmaal nodig heeft . Toen ik ingewerkt was, maakte ik deBoekhandel, die slechts een commissiehandel dreef, tot een meer gewoneboekh andel door levering uit vo orra ad mogelijk te mak en. D it gaf aanzienlijkhogere winsten door lagere inkoop.Mij bleek, dat de D ru k k e r i j een grondige sanering nodig had, en in 1938rapporteerde ik het H.B. over de Drukkerij en stelde voor: f moderniserendoor aanschaffing van twee moderne persen, f verkopen. H et H.B. koos heteerste en de resultaten over 1939 waren reeds zeer gunstig, doordat de capa-citeit aanmerkelijk vergroot was en doordat ik nogal succesvol in de acqui-sitie was gegaan.

Inmiddels was mij als directeur van de Drukkeri j ee n toelage van 700.toegekend, zodat deze in totaal nu 1500. bedroeg.8


9/24

Het aantal vri jgemaakte H.B.-leden was in de loop der jaren teruggebrachtvan 4 op 2. Per l Januari 1940 ging de secretaris heen, terwijl nog eenverkiezing van zijn opvolger moest plaats hebben. Ik werd toen tijdelijk secr.-penningmeester. Van Driel werd gekozen, doch het H.B. besloot zijn in-functietreding voorlopig op te schorten en ik bleef nu de funct ie van secr.-penningmeester waarnemen.Er werd besloten mijn financile positie opnieuw onder het oog te zien.B ij de accountan t van de drukkeri j werd door het H.B. genformeerd naarmijn werk aan Drukkerij en Boekhandel. Er kwam een rapport in, de oorlogbrak uit en de zaak bleef liggen en lag nog zo toen op 23 Augustus 1940 v.d. Sluys vervangen werd door Vlekke.

Mijn taak was Vlekke zoveel mogeli jk buiten het Bondswerfc te houdenen hem zo spoedig mogelijk weg te werken , 't Gevolg was, dat confl ictentussen hem en mij aan de orde van de dag waren . Ter wille van het onderwijsen het onderwijzersbelang moesten we in den beginne verschillende zakenbespreken en moes t ik Vlekke de w eg wijzen om z ij n zaken w e haddeneen werkverdel ing gemaakt af te doen, doordat hij totaal vreemd was opzijn werkterrein. Zijn belangstelling ging uit naar de politiek, het Bondswerkwas hem een s traf , wat mij het zoveel mogeli jk ui tschakelen van de onge nodegast vergemakkeli jkte. V an Driel woonde in Rotterdam en spoedig was desituatie als volgt: Vlekke en ik gingen een enkele maal naar het Depar tementen Pensioenraad, van Driel was er kind in huis.Vlekke had voor onze werkkracht en kennis van het vakverenigingswerkwerk grote bewondering, die hij meermalen uitte.D e lezer zou kun nen opm erken, dat di t in tegenspraak is met mijn med e-deling omtrent de confl ic ten. Ter verklaring diene, dat V lekke was, wa t menin het dagelijks leven noemt een aardige kerel, en zo moet het verklaarbaarzijn, dat ik Vlekke de ene dag een gemene indringer schold en toch weer devolgende dag rust ig met hem over algemene toestanden en Bondszaken sprak.Meermalen zei hij mij, dat er geen enkele reden kon zijn om mij de rechts-positie van een gesalarieerd bestuurder niet te geven en ten slotte, dat hijer| met Woudenberg over zou spreken. Ik verzocht hem dit niet te doen ,o m d at ik niet w as gekozen als zodanig en nooit gesalarieerd bestuurder hadwillen zijn. Tweemaal had ik in de loop der jaren voor een candidatuur be-dankt .Nu werd! in de eerste helft van October een vergadering gehouden vanA.C.O.P- en C.N .O.P.-bestuur, w aar aan de orde was een u n i f o r m e contri-butieregeling. Vlekke en van Dr iel waren op de vergader ing aanwezig . Zeeronts temd kwam Vlekke mij de volgende dag verslag doen. O p d e vergader ingwas bewe erd, dat er een rapport over de zaak zou moeten word en uitgebra chten dat dit niet v oor M ei 1942 gereed zo u ku nn en zijn. Vlekke's mening was ,dat Koopmans zo 'n rapport in 14 dagen zou kunnen samenstel len kan ikhet h e l p en , dat in het land d er bl inden noog kon ing is? Deze fei tens t imuleerden waarschijnl i jk Vlekke's voornemen om mijn rechtspositie bijWoudenberg aan te snijden.Kort hierop deelde Vlekke m ij mee, dat hi j met W o u d e n b e r g mijn rechts-posi t ie besproken had. Deze zou moeten worden gebonden aan de B o n d enniet aan de Drukk er i j , a ldus Vl ek k e .Toen schreef ik W o u d en b er g , dat ik geen positie als gesalarieerd bestuur-der wenste en dat in het voor jaar van 1940 de zaak aanhangig was in hetH.B., maar door de omstandigheden was bl i jven l iggen.W a a r o m sprak ik niet eers t met mijn mede-H.B.-ers ( m i n u s V l e k k e ) ?Ach, ik heb daar niet aan gedacht . Met een variant op Churchi l l s gevleugeldwoord zou ik kunnen zeggen: I was alone" (in Amsterdam), en gewendallerlei zaken alleen op te knappen . N og pas- had ik op eigen hout je ons


10/24

nieuwe personeel, dat per l N o v . in dienst zou t reden in overleg met W o u d en -berg, zonder H.B. en zonder Vlekke aangenomen en het salaris vastgesteld.Woudenberg moest hierin nu eenmaal worden gekend. Deze toestand haddenwe geaccepteerd en Vlekke moest ik er buiten houden om fout e elementen inons personeel te weren . Wel had te elfder ure een onzer H.B.-leden in eenD.B.-vergadering in een onbewaakt ogenblik m ij voor de benen gelopen doorin tegenwoordigheid v an Vlekke te in formeren naar de vervanging van he theengaande personeel , doch door brutaal liegen slaagde ik er toch in tevoorkomen, dat Vlekke invloed kreeg op de keuze van twee nieuwe kantoor-bedienden.Vl ek k e w as voor de zoveelste maal boos en geen enkel H.B.-lid maakteaanmerk ingen op mijn eigenmachtig optreden.Waarom dit verhaal? O m U t e verklaren mijn verzuchting: Ach, ik heber niet aangedacht ."Kon ik het boze voornemen hebben mi jn tegemoetkom ing in het verborgenverhoogd te kri jgen? Alles zou toch aan het l icht komen.Mijn brief aan Woudenberg werd door deze om advies naar ik meen aanhet H.B. en niet aan Vlekke gezonden. Vlekke kreeg deze brief in handen ,hield hem voor m ij verborgen en brach t hem in het D.B. Daar werd m ij ver-wijt gedaan, dat ik niet vooraf overleg gepleegd had me t het H.B. (m et ofzonder V l e k k e ? ) . In deze vergader ing verk laarde ik de brief aan W o u d e n b e r gterug te zullen nemen. H et D.B. gaf Van Driel opdrach t de zaak in het H.B.te r sprake te brengen. Dit geschiedde in December . D e kwes t ie werd schrif-telijk behandeld en ik kreeg de mededeling, dat het H.B. had besloten Wou-denberg te adviseren mij een extra-uitkering van 500. uit de wins t derDrukkerij over 1939 uit te keren.Woudenberg week van di t advies af en bracht de toelage op 2400..Had ik deze verhog ing niet mogen acce pteren? En, als W o u d en b er g be-sloten had 500. ineens toe te kennen , had ik dat dan wel mogen aan-nemen ?M aar w ie liever n vogel in de hand heef t , dan tien in de lucht , zou hetH.B.-voorstel gekozen hebben voor het besluit van Woudenberg , omdat hetbestaan van ons H.B. op dat moment zeer wankel was .Maar bovendien : was ik de beschermer van de N.V.V. -kas?Ons H.B. had zich op het s tandpunt gesteld, dat ik dit n i e t was . Frappantestaal t jes zou ik hiervan kunnen geven.Wat de ui tkering van mijn wachtgeld met deze zaak ui ts taande heef t , ism ij niet duidelijk.Ik constateer ten slot te, dat e r in de in U w brief aangeha alde d rie zinnenuit de aanklacht van v. d. Sluys een a c h t t a l o n j u i s t h ed en v o o r k o m en .Voor weerlegging van de gehele aanklacht zouden we te u i tvoer ig moetenzijn om op kor te termi jn de zaak af te doen, w at toch U w e n onze w en s is .Daarom tot de mondelinge bespreking en met kameraadschappel i jke groet ,

A . K O O P M A N S ,secr.-penn. B.v.N.O.

V an D r i e l an t w o o r d d e de Ereraad , dat hij niets voor een schriftelijk ver -weer gevoelde. Hij had zijn har t verpand aan de mondelinge discussie.Immers , hi j s tond op het s tandpunt, dat bepaalde gebeurtenissen niet ui thun verban d kond en worde n gehaald zonder schade te doen aan de logica .Bovendien was hij van m ening, dat het noo dzak eli jk wa s, zich niet alleen tebepalen tot de gebeurtenissen, maar dat ook de nadruk moest worden gelegdop de om stan digh ede n , w aarond er deze gebeur ten is sen z ich des t i jds hadd enafgespeeld. D it alles s ch rifte lijk te d oen, zou te veel tijd van de opsteller,zowel als van de lezer vergen.10


11/24

Toen V an Driel echter kennis kreeg van de inhoud v a n K o o p ma n s ' br ief ,wilde hij ter bevorder ing van een zekere eenheid in optreden n iet vo lhardenin zijn oorspronkeli jke opva tt ing. H ij verzo nd het volgende schri jven:R O T T E R D A M , 13 Juli 1945.

Aan de Ereraad van het N.V.V.Amstel 224-226,A M S T E R D A M

Waarde Makkers,Enkele dagen geleden zond ik U een brief , waarvan de kor te inhoud was ,dat ik er de voorkeur aan gaf , m ij tegen de b es ch u l d i g i n g en van v. d. Sluys,tegen m ij gericht , mondeling te verweren en niet schrif tel i jk . Nu ik overlegheb gepleegd met de mede -beschuld igde, mi jn vr iend K oopm ans , acht ik hetwenseli jk , alsnog schrif tel i jk te antwoorden op de beide punten uit de aan-klacht, die mij persoonl i jk bet ref fen . Ik zal dat zo kort mogelijk doen, in

de s tell ige verw ach ting, 'dat er toch ook een gelegenheid zal komen, voor U wR a a d d e onontbeerl i jke mondelinge toel ichting te geven , waar in ik dan meerin details zal kunnen afdalen . B ij diezelfde gelegenheid zal mij dan wel demogelijkheid worden geboden, iets te zeggen over dat deel van de beschul-diging, dat zich richt tegen het g an s e H o o f d b es t u u r en de Redactie v a n D eBode, en bovendien iets in het midden te brengen over n en ander , datniet in de beschuldiging staat, m aar w aar v an ik het noodzakeli jk acht , dathet niet temin aan de orde komt, teneinde U e e n juis te ki jk op he t geheelte doen verkrijgen.Ie. de 4 artikelen in de Arbeiderspers.

Begin October 1941 werd de instelling van he t achts te leerjaar een fei t .Enkele dagen daarna kreeg ik bezoek van de onderwijs-redacteur van deArbeiderspers . Zijn n aam is mij ontschoten , maar ik meen, dat hij Wisse ofiets dergelijks h eette. D eze vroeg mij , of ik bereid was, ove de be teke nis vande zo pas getroffen maatregel enkele ar t ikelen te schri jven in de A.P. Ik hebdeze v r aag na enige aarzel ing beves t igend bean twoord . Waarom? D e i n v o er i n gvan het 8ste leerjaar was v an grote b eteke nis voor ons onderwijs en onzevolksopvoeding en o p en d e n aar o n ze o v er t u i g i n g n i e u w e m o g el i j k h ed en . H etm o c h t voor iemand , wie het onderw i js en de opvo eding zeer ter h ar te gaan ,aanlokkeli jk heten, nu de k a n s te kr i jgen voor een uitgebreide lezerskringd e d r aag w i j d t e v a n d e n u bereik te onderwi jsverbeter ing te schetsen. Ik k o o sdu s niet de A.P. uit de toen versch i jnende dagbladen , maar m ij w er d n am en sd ie A. P . g e v r a a g d , i n H e t Volk en a l zijn n ev en - b l ad en te schri jven.En ik heb geschreven, op grond v an b o v en s t aan d e o v er w eg i n g . In een krant,die Van der Sluys noemt een zuiver nat ionaal-social is t ische krant . Deze kwali-f icat ie past o p alle toen versch i jnende dagbladen en niet alleen op de bladenvan de A.P. En ik wis t , dat m ed e op grond v an deze overweging een zeergroot aan tal arbeiders abonn op Het V olk, V oorw aar ts en de p rovincialeedities van de A.P. waren gebleven. Ik had dus nu de kans voor een grootarbeiderspubliek te schetsen, welke waarde dat 8ste leerjaar had, speciaalvoor h u n kinderen . Immers de invoer ing van het 8ste leerjaar had geenbetekenis voor die k r i n g en , w aar m en gewoon w as zijn kroos t na de lagereschool verder onderricht te doen geven. Juis t voor het mil ieu , waaru i t dekinderen voor tkw am en, voor wie lagere school einrfonderwijs gaf, was di t8s te leer jaar e en zegen. E n j u i s t d i t milieu bereikte ik v ia de A.P.De art ikelen droegen een zuiver paedagogisch- en onderwijs-technischkarak ter . Maar ik kan daar verder over zwijgen aangezien ik de s tel l ige over-

11


12/24

ll

tuiging koester, dat ik er in zal slagen, de artikelen als nog op te sporen.U k u n t er zich dan met eigen ogen van overtuigen, dat ze in geen enkelopzicht het predikaat anti-Nederlands verdienen.2e . Mijn voorzitterschap van de Bond van Nederlandsche Onderwijzers. ..

O p 22 Augustus 1940 werd de toenmalige voorzitter v. d. Sluys ontslagenen vervangen door de heef Vlekke, een bekend nationaal-social is t . Welkeoverwegingen ons H.B. er toen toe hebben geleid, desondanks aan te blijvenen het Bondswerk voort te zetten, doet thans niet ter zake. Al spoedig bleek,dat de heer Vlekke in geen enkel opzicht de capaciteiten bezat, die iemandstempelen tot een goed voorzit ter van een onderwi jzers -vakbond . H ij beheers -te de materie in zeer onvoldoende mate. Daardoor, en door ons begri jpel i jkstreven de heer Vlekke zoveel mogeli jk buiten het Bondswerk te houden,ontstond de situatie, dat ik practisch Bondsvoorzitter was. Ik bezocht zeerveel afdelingen, en had regelmatig contact met het Departement, de Pensioen-raad en andere officile ins tanties . Langzaam maar zeker werd ons duideli jk ,dat , wanneer de heer Vlekke niet als voorzit ter verdween, de Bond in denaaste toekom st, pract isch oph oud en zou te bestaan. Immers de tegenzinvan de Bondsleden tegen het voorzitterschap van deze nationaal-socialist namm et de dag toe en velen wensten hun l idmaatschap per l Januari 1942 te be-indigen. Reeds eenmaal had de B o n d een aderlat ing ondergaan, n.l. toende heer Vlekke zijn functie aanvaardde. Een tweede aderlat ing, die nu dreig-de, zou naar onze mening, slechts het overlijden van de Bond te n gevolgehebben. Dat wilden we nog voorkomen.D e argumenten, waarop deze wil was gegrond, laten we even terzi jde. Diekri jgen in het mondeling betoog wel een beur t .D e enige medici jn , waarmee de Bond in het leven te houden zou zijn w asde verwijdering van Vl ek k e uit de Bondsleiding. Maar natuurl i jk zou dezeniet moeten worden v ervan gen door een a nder nationaal-socialis t, want danzouden we nog even ver van huis zi jn . Neen, n van ons" zou hem opvolgen.Op een van de eerste dage n van Oct. '41 bezag ons HB . (bu ilen tegenwoor-digheid van Vlekke) de kri t ieke s i tuat ie, die in onze Bond was on ts taan . Koop-mans en ik kregen de opdracht op korte termijn een bespreking aan te vragenm et de heren Woudenberg en Dr. Kaute, de Duitse Beauftragte" bij hetN .V.V. In deze bespreking zouden we de chaotische toestand in de B o n dschetsen, de eis s tel len: V lekke moet weg, en bovendien verlangen, dat nvan de gewone" H.B.-ers in zijn plaats zou komen. Werd dit niet ingewilligd,dan zouden we namens het ganse H.B. (minus V l e k k e ! ) mededelen, dat ditH.B. niet langer de v erantwoordelijkheid voor de gang V an zaken in de Bondkon dragen en dus heen ging. Wij vroegen ons af: Als onze eis wordt inge-willigd op wie van ons zou dan de keus vallen?" Algemeen voelde men aan- ikomen dat dit lot ondergetekende wel zou t reffen. Immers ik was met i n g an gvan 15 Mei 1940 reeds tot bezoldigd bestuurder verkozen. Mijn infunctie-treden w as echter in v er b an d met het u i t d r ek en van de oorlog uitgesteld. E nbovendien was ik reeds gedurende enkele periodes v an afwezigheid van deheer Vlekke tijdelijk Voorzitter geweest.Het ganse H.B. deed een beroep op mij, om, wanneer mij het voorzitter-schap werd aangeboden, dit te accepteren, zulks in het belang van de Bond.Dit beroep was niet overbo dig. Ik s tond geenszins te dringen om het voor-zi t terschap te bemachtigen en was er mij van bewust , dat mij een izwaretaak wacht te , die bovendien verricht zou moeten worden in een min of meernetelige situatie.Toen evenwel de bovenbedoelde conferentie het verloop had, dat wijwensten en Vlekke als voorzi t ter aan de kant werd gezet en toen mij overeen-komstig de verwachting het voorzi t terschap werd aangeboden , heb ik dit a a n -12

l


13/24

vaard. Ten eerste omdat dit de wens was van mijn mede H.B.-ers, tentweede, omdat ik voelde, dat het Bondsbelang dit eiste. Maar op het m o m en tvan het aanvaarden was ik m ij bewust, in het belang van de organisatieeen o f f e r te brengen.De maanden , die daarna kwamen hebben aangetoond, dat het een zwaaroffer was. Ik vraag voor het brengen van dit offer niemands dankbaarheid,m aar had niet verwacht, hoe men overigens over de kwestie in zijn volleomgang moge denken, dat m ij zou worden gezegd, dat W oudenberg mij hetpresidentschap presenteerde, omdat die wel wist, dat ik een zeer loyalehouding zou aannemen. Woudenberg kende de mentaliteit van ons ganseH.B., een mentaliteit, die volkomen de mijne was, en die gekarakteriseerdkan worden met de omschrijving: volkomen afwijzend tegenover alles, watin de richting van de nieuwe orde ging. En deze mentaliteit was niet latentaanwezig, maar demonstreerde zich op tal van momenten , ook voor de N.V.V.-leiding op wel zeer duidelijke wijze. Hetgeen met talrijke voorbeelden zouaan te tonen zijn. Maar alweer dit gaat buiten het kader van dit beknopteschriftelijke verweer om. Ik geloof aan dit verweer thans niets meer temoeten toevoegen. M et kameraadschappel i jke groet,

w as getekend: J. v. DrielO p Z o n d ag 22 Juli j.l. had de eerste bespreking in de Ereraad plaats.V an Driel hield daar zeer kort samengevat, het volgende betoog:D e conclusie, waartoe Van d er Sluys komt , is on ju is t . O p zijn aanklacht ,in deze vorm vervat , past m aar n slot: het hele H.B. en de ganse Bode-redactie zijn voor de toekomst onbru ikbaar .Van der Sluys beweert een scherp afwijzende houding" te hebben aange-nomen in het o n d er h o u d , dat in Augustus 1940 plaats had tussen het D.B.en twee N.V.V.-grootmachtigen van die dagen. Wij wijzen er op, dat aan het

s lot van deze conferentie ons 2 vragen werden gesteld:8. is U met ons van mening, dat de central isat ie-gedachte in het N.V.V.ver moet worden doorgevoerd?b. is U bereid, mee te werken aan een. sociaal-economische orintering vanNederland op Dui ts land?Beide vragen heeft k Van der Sluys bevest igend beantwoord. Bovendienbleef hij rust ig op zijn post , nadat W oudenberg com missaris w as gewordenen Kupers c.s. aan de dijk waren gezet.Dat de leden het onts lag van Van Geuns niet is meegedeeld , is onjuis t .We hebben het niet in de Bode gedaan. Maar op iedere huishoudeli jke ver-gadering, waar wij kw ame n, hebben we zijn onts lag medegedeeld.Waarom i s het H.B. blijven z i t t en ? O m d at w ij m een d en , ook in de n i eu w esituatie no g iets te kunnen doen aan de behart iging van de belangen v anhet onderwijs , de onderwijzer en het kind, en omdat wij de Bond, het appa-raat en zi jn instel l ingen met zo weinig mogeli jk schade er door heen wildenloodsen. Als het gelukt was (niemand wist , hoe lang de oorlog zou duren enof en wanneer er een N.A.F, zou k o m en ) zo u d en w e dank hebben geoogstvan velen, die ons nu verguizen.Spr. wijdde aandacht aan de per iode Augus tus 1940October 1941, toondeaan, hoe deze doorlopend had gestaan in het teken van het verzet , en hoe weherhaalde/ malen ter veran two ording waren geroepen. He t w egd ringe n vanVlekke uit het Bondswerk was m ed e een gevolg van een vooropgesteld plan.Dat de tournee langs de afdelingen in het najaar van 1941 wel succes had

gehad en het aange voch ten Bode-a rt ikel niet te optimist isch wa s geweest ,werd volgehouden . D it art ikel w erd geschreven vers onde r d e indruk van dezo uits tekend geslaagde Friese rondreis.13


14/24

Dat er vergaderingen zijn geweest , die minder s laagden is nooit ontkend.Echter: zonder deze tournee was er practisch op l Januari 1942 geen Bondmeer geweest. De bewering, dat er toch nog maar 3000 leden over waren,ontkracht deze stelling niet.De Bode-redactie had in de aanvang een aanval van kat ter igheid te over-winnen. Van Driel en Schaf t leverde n een hoeveelheid copy, die onv oldoend ewas, om 16 grote Bodepagina's te vullen. Als Vlekke De Bode opmaakte ,stond hij steeds voor de taak , onmiddellijk copy te leveren. Dit probleemloste hij op twee manieren op. Of hij schreef een artikel (dat deed hi j welgeteld vi j fmaa l!) of hij stopte de gaten met mededelingen van de N.V.V.-persdienst over speeches van Woudenberg, over I.V.A., WU en A.P.

Toen Schaft en Van Driel hun tijdelijke redactionele inzinking te bovenwaren, werd Vlekke volledig weggeschreven en de Bode on tdaan van ont-s ierende copy. Deze verbetering dateert van Januari 1941 af. We h eb b enmenigmaal de genoegdoening mogen smaken, lof te oogsten voor zo'n Bodeonder zulke omstandigheden.V o o r het verweer op de beschuld ig ing inzake het bewuste artikel: DeBode nu en in de toekomst mogen w e verwijzen naar het betoog v an K o o p -mans, dat zo dadelijk volgt.D e Bode sprak niet bi j de verniet iging van onze rechtspositie. Dat deedgeen enkel onderwijzersvakblad. De Bode protesteerde niet, toen de Joodseleerlingen van de scholen werde n verw ijderd. D at deed geen enkel onder-wijzersvakblad, en zelfs niet V olksonderw ijs . W ij voeren di t niet aan alsverontschuldig ing, m a a r als bewijs voor de stelling, dat wij geen uitzonderingvormen.

Fel protesteerde Van Driel tegen de beschuldiging van Van der Sluys, datD e Bo de een instrum ent in de nat. -soc. pro pag and a was geweest en dat decollega's niet d an k zi j, ma ar o nda nks D e Bode immuun waren geb leven voordeze p r o p ag an d a . D e Bode beg ing een enkele miss tap . Maar w ij h ad d enzoveel geloof in de vastheid van de overtuiging onzer leden, dat wij geengevolgen van deze misstap op de mental i tei t der Nederlandse onderwijzersverwacht ten . E n welk ander blad dan De Bode publ iceerde in die d ag en keen art ikel als: Geen poli t iek in de school? Welk and er blad wa agde zichals De B o d e aan een bestr i jding van het Opvoedersgi lde? Welk ander bladk w a m in het geweer, toen het aan leerkrachten en leerl ingen werd toegestaan,zich in school te v er t o n en in uniform en met ins ignes van W.A., Jeugdstorm,N.S.B. e.d. organisaties?W ij h eb b en aan een ons vi jandige overheid geadresseerd , zegt V a n d e rSluys. Inderdaad. Maar alweer: dat deden al le onderwi jzersorganisat ies , deconfessionele i n b eg r ep en . D at deed in de loop v an 1940 ook Van der Sluys!Men zie daarvoor alweer Koopmans ' betoog

Voor wat het aanvaarden van he t voorzi t terschap en he t schri jven van deartikelen in de Ar b e i d er s p er s bet ref t , k o n V a n Driel in hoofdzaak verwijzennaar zijn schrif tel i jk verweer, dat de lezer kent. Hij kon d aar aan nog toe-voegen, dat op het m o m en t , dat hij zijn art ikelen schreef, niet alleen eenbe langr i jk deel van de lezers , maar ook een niet minder groot deel der re-dact ie de A.P. t rouw w as gebleven, zodat er om die k r an t een sfeer hing,die hem niet al te onbehaagli jk en vreemd voorkwam. En bovendien, alsdusV an Driel , de regering Schermerhorn heef t de maatregelen , d ie t i jdens debezetting zijn g en o m en en w aar v an ik in volkomen neut rale bewoord ingen inde omstreden artikelen d e w aar d e h ad ui teengezet , u i td rukkel i jk g e h a n d -h a a f d . Wel een bewijs, hoe algemeen men die maatregelen dr inge nd gebodenachtte.V an Driel wees er d aar n a op, dat het H.B. na de l i q u i d a t i e van de Bond(waarbij een circulaire naar de leden ging, die het tegendeel van laf en14


15/24

onderworpen w as!) zi jn werk in de illegaliteit heeft voortgezet en welketaken het zich daarbij had gesteld. W ij verwijzen hiervoor naar het jaar-verslag. V an Driel kon daaraan toevoegen, dat ook buiten het H.B. vele ledenvan dat college hun plicht hadden begrepen en zich op het terrein der ille-galiteit verdienstel i jk hadden gemaakt. En hij vroeg begrip voor d nog-nooit-beleefde en zo uitermate moeil i jke en gecompliceerde s i tuat ie, waarinhet H.B. en de organisatie zich bev ond en, vr dat de illegale periode eenaanvang n a m. In die situatie heeft het H.B. gedaan, wat het zijn plicht achtte.Voorts wees V an Driel op de merkwaard igheid , dat Van der Sluys in Juni'4 5 s temde voor zijn t i jdel i jke vri jmaking van de school, hem rustig het landliet door t rekken , hem allerlei kwesties doorstuurde te r behandeling op Depar-tement, Pensioenraad, enz. E n bovendien kon bij wijzen op de resultaten vande bezoeken aan de afdel ing , afgelegd na de oorlog. Waar de H.B.-leden zijngeweest, overal werden ze met sympathie begroet en schier nergens is eenspoor van wantrouwen te bekennen, zelfs niet als er verschil v an meningbleek.Hij zei nog veel mee r, maar anderma al: wij moeten ons beperken. W ijs tappen daarom haast ig over naar het beto og van Koopmans , d ie beweerdeaan de ha nd v an de s tukken te kun ne n aan ton en , dat V . d . S luys geen s tand-punt ten opzicht van het blijven of niet blijven had ingenomen, dat afweekvan het onze.Er werd toen afgesproken, dat Koopmans deze s tukken zou overleggen m eteen toel ichting.Hier volgt met verwijzing naar het jaarvers lag een korte weergav e van detweede brief van Koopmans aan de Ereraad.

In de aanhef van de aanklacht t racht V. d . Sluys aannemeli jk te maken,dat hij het bovenbedoelde afwijkende s t an d p u n t i n n am bij de komst v anW oudenberg. U it de no tulen van H .B.- en D.B.-vergaderingen bli jkt , dat di tniet waar is . En overduideli jk moet het ieder reeds worden, die de door V. d .Sluys opgestelde circulaire van 26 Juli 1940 leest. Men sla nog eens op pag.6 van het jaarvers lag en leze de laats te 11 regels van deze circulaire.W e laten het hierb i j . Dit kan tebeter , omdat de Ereraad wijzeli jk zwijgtover het s tand punt V . d . S luys b ij de benoem ing W oude nberg ; alleen zegt :dat deze (v. d . SI.) hun ho ud ing niet goedkeurde", doch dit heeft betrekkingop on s besluit na he t ontslag v a n V . d . Sluys. Inderdaad, t o e n w a s V . d .Sluys voorstander v an heengaan .O p Vri jdag 7 September j.l. had een tweede zitting van de Eereraad plaats.Min of m eer to t onze verbazing waren op deze zi t t ing mede aanwezig J u n g c u r ten K leiterp, om te wo rden gehoord als getuige ten aanzien van de v raag ofK o o p m a n s en Van Driel zich bij alles, w at zich aan fus ieonderhandel ingenheeft afgespeeld, in vaderlandse zin wel correct hebben gedragen. W ij moetenover het verloop van deze zi t t ing zwijgen. Voor de fusie en alles, wat daar-m e d e annex i s , kunnen wi j verwijzen naar het jaarverslag, waar uitvoerig envolkomen waarheidsget rouw s taat gebo eks taafd , wat de beide beschuldigdenin deze kwestie hebben gedaan.O p Z at e r d ag 8 September j.l. valt de beslissing van de Ereraad. D ie wordt,m et de kameraadschappel i jke groe ten, op 22 Sept . verzon den en b ereikt debeide beklaagden op 24 Sept. Door een toeval is het rapport op onze H.B.-vergadering van 22 September aanwezig.

R A P P O R T V A N D E E R E R A A DD e Ereraad voor de zu iver ing van het N ed er l an d s Ver b o n d v an Vakveren i -gingen heeft op verzoek van J. P. W. van der Sluys te A m s t e r d a m , C. B aanen anderen te Heerlen, D. G. Hoekstra te Haar lem, de afdeling D en Helder

15


16/24

van de Bo n d van Neder landse Onderwi jzers , en E. J. van der Zee te Ba d -hoevedorp, een onderzoek ingesteld naar de gedragingen gedurende de be-zetting van:J. van Driel te Rot terdam en A. K o o p m an s te A m s t e r d a m ,

beiden l id van het H o o f d b e s t u u r van de Bo n d v an Nederlandse Onderwijzers.N a een voorbereidend onderzoek is de zaak behandeld te r zi t t ing van deRaad op Zondag 22 Juli 1945, alwaar verschenen waren als p a r t i j e n :J. van Driel, A. K o o p m a n s en J. P. W. van der Sluys.

D e behandel ing is voortgezet ter zi t t ing van de R a a d op Vri jdag 7 Sep-tember 1945, alwaar, behalve voormelde p ar t i j en , verschenen waren als ge-tuigen:L. F. Kleiterp te Amsterdam, voorz i t t e r van het N e d . O n d e r w i jz e r s g e n o o ts c h a pen A. P. Jungcurt te 's-Gravenhage, secr. van de U n i e v. Chr. Onderwijzers.O p grond van de s tukken en van het ter zi t t ing verhandelde neemt deRaad het volgende als vaststaande aan.D e voorzitter van de Bo n d van Nederlandse Onderwijzers, J. P. W. vander Sluys, werd op 22 Augustus 1940 door de commissar is van het N.V.V.,H. J. Woudenberg , uit zi jn funct ie ontslagen en vervangen door de N.S.B.-erVlekke. Alle overige bestuurders, onder w i e Van Driel en K o o p m a n s , be-sloten desondanks hun werkzaamheden voort te zet ten. Z ij pleegden daarovergeen overleg m et Van d er Sluys; het was hun integendeel bekend, dat dezeh u n ho ud ing n ie t goedkeurde .A a n d e leden gaf men kennis van de veranderde toestand door middel vaneen circulaire Hoe en waarom wij blijven", w a a r a a n de Raad het volgendeontleent:

Ie. de leiding van de Bo n d b e r u s t bij het H o o f d b e s t u u r . D e Bond kent geenLeider", noch een D irecteur", zoals som mige bladen berichtten, hijheef t als vroeger een voorzitter. Partijpolitiek is c o n t r a b a n d e ook op devoorzittersstoel.2e. de redact ie van De Bode beslist col lectief over de inho ud van het orgaan .

En voor ts :Veel zal er in de toekomst veranderen ook op organisa tor i sch gebied;de sp i ts van de N eder landse On derwi jzers -vakbeweging moet daarbi j zijn,als het kan de leiding nemen."

Er is geen reden om aan te nemen, dat Van der Sluys ontslagen werd,omdat men van hem een minder meegaande houding verwacht te dan van deoverige bestuurders. Het doel was waarschi jnl i jk voornameli jk, de N.S.B.-erG . F . V l e k k e to t voorz i t t e r te k u n n e n b e n o e m e n .Kor t na zijn aanstelling werd in De Bode" een art ikel geplaatst , get i teldD e Bond nu en in de toekomst" , waarin o.m. gezegd wordt :Deze oorlog is de botsing van twee geheel verschi l lende werelden: eenoude kapi ta l i s ti sche were ldorde , d ie vecht voor de han dh av ing van haarbestaan en voor het terugw inne n van het reeds v er loren terrein, en aan deandere kant , d e nieuwe social ist ische wereldorde, die haar jonge rechtenmet ha nd en tand ve rdedigt en door een geweldige krac ht so ntplo oi ingvelen, die vroeger nog niet k o n d e n begr i jpen, thans m et pn slag debl inddoek afneemt".... D e str i jd tegen deze oude kapi tal ist ische vor-men vindt ons te allen t i jde tot samenwerking bereid."

H et ar t ike l draagt de n a m e n v an alle leden van he t H o o f d b e s t u u r . M et uit-zonder ing van n van hen, m e j u f f r o u w H. M . de 'Haas , hebb en de oude16


17/24

bestuurders hun h and teke ning gezet onder bedre iginge n me t arrestat ie, doorVl ek k e geuit, en zonder dat er gelegenheid bestond onderl ing overleg teplegen. Mejuff rouw D e H a a s heef t o n d a n k s Vlekke's dreigementen gew eigerdhet art ikel te onder tekenen , waarop deze in haar eigen belang, zoals hijzeide eigenmacht ig haar naam aan de overige heeft toegevoegd .D e Raad neemt aan , dat het art ikel ui ts lui tend is geplaats t onder dew er k i n g van de door Vlekka opgewekte vrees . Ook al m o g e het achterafwaarschi jnl i jk l i jken, dat diens dreigen niet ernst ig genomen behoefde tew o r d en , dat neemt n ie t weg , dat men te dien t i jde, toen m en Vl ek k e .nognauweli jks in zijn n i eu w e h o ed an i g h e i d k en d e , d aar aan g ew i ch t heef t gehecht .D e Raad meent n ie t temin , dat ma nnen van karak ter had den m oeten wei -geren een dergelijk com promitterend 's tuk te onder tekenen . Voor ts begr i jp tde R aad n i e t , dat dit optreden v an Vlekke er de bes tuurders n ie t toe gebrach theeft , elke verdere n ie t rech ts t reeks afged won gen , me dew erk ing te weigeren .Zij hebben b l i jkbaar zelfs geen aan leid ing gevonden , z ich daarover bijVlekke's las tgevers te beklagen. Gezien hetgeen de R aad b ek en d is over detoenmaals bij het N.V.V. gevolgde poli t iek, houdt hij zich overtuigd, dat

Vl ek k e bij deze gelegenheid verre de hem vers t rek te opdrach ten te buiten isgegaan en dat zulks gemakkeli jk vast te stellen zou zijn geweest.Reeds in de loop van September had H. M. Roos, de voorzit ter van hetneut rale vak verb ond , pogingen in het w erk gesteld om te kom en to t een fusietussen verschil lende onderwijzersorganisat ies op het gebied van het o p en b aaronderwijs , in de eerste plaats de B o n d van Neder landse Onderwi jzers en hetNeder lands Onderwi jzersgenootschap .Deze Roos , die reeds toen s terk tot de nationaal-social is t ische r ichting over-helde, had al eerder bewerk t , dat het vakverbond , waarvan hij voorzit ter was,de N.V.C., zich aansloot bij het onder leiding van Woudenberg s taande N.V.V.H ij t rachtte nu de beide cen t ralen v an overheidspersoneel, het A.C.O.P. ende C.N.O.P., te verenigen tot n Ver b o n d van Overheidspersoneel , waarin

dan ook de te vormen onde rwi jzersorganisat ie zou worden opgenom en.Op 14 September 1940 had ten ka ntore van de Bo nd, op telefon isch e ui t -nodig ing van Koopm ans , een besprek ing p laats over de fus iep lan nen , wa arb i jRoos voorzi t ter was. 'Deze hield een toespraak, welkd geheel in nationaal-social is t ische r ichting ging. Later dik te Vlekke zijn w o o r d en nog wat aan .De overige afgevaardigden van de B.v.N.O., Van Driel, K o o p m an s en S ch af t ,namen in deze vergadering geen afwijzend s tandpunt in . Weliswaar heef tKoopm ans verk laard , dat men Roos tevoren had gezegd , van een gedwongenfusie niets te willen weten , maar tegenover een vrijwillige fusie onder be-dreiging met een gedwongene s tond men bli jkbaar niet in gel i jke mate af-wijzend. A ldus toch was d e zaak do or Roos in de vergadering gesteld en toentwee kleine organisat ies zich op die grondslag tot samensmelt ing bereidverklaarden, stelde K o o p m a n s een fuseontwerp op. De beide genoemde ver -enigfngen k w a m e n echter op haar toezegging terug en de in uitzicht gestelded w an g werd ten slotte niet toegepast.

In October b rach t Koopmans een voorstel, om hem voor zijn werkzaam-h ed en een toelage toe te kennen, welk voorstel in Mei 1940 bij het H oofd-bes tuur in beh andel ing was gewees t en v ervo lgens was b l i jven liggen , onderd e aan d ach t v an W o u d en b er g . H e t H o o f d b es t u u r , d aa r o v er d oo r W o u d en b er ggeraadpleegd, adviseerde 1500. per jaar toe te kennen . Woudenbergstelde de toelage in afwijking van dit advies op 2400., zonder dat evenwelgebleken is, dat K o o p m an s op deze beslissing ve rde re invloed heeft uitge-oefend.Ter zit t ing van de R a a d is voorts behandeld een beschuldiging, dat Koop-mans zou hebben getracht , zich bij de verkoop van de d r u k k er i j D e Vol-harding" wederrechtel i jk te bevoordelen, doch de Raad is van oordeel, dat17


18/24

in d i t opzich t van afkeurenswaard ige handelingen van K o o p m a n s niet isgebleken.In de nu volgende maanden kreeg de redactie van het b o n d s o r g aan DeBode" een sterk nationaal-social is t isch karakter. Ter zit t ing van de Raadis verklaard, dat Vlekke vaak de krant moest vullen bij gebrek aa n copy vande zijde der andere bestuurders-redactieleden. Zijn art ikelen werden danzonder voorkennis van de rest van de redact ie gep laatst , hoewel u i td ruk kel i jkgezegd was, dat de redactie collectief over de inhoud zou beslissen.Na l Januari 1941 nam de activi tei t der oude bes tuurders met b e t r ek k i n gto t de redactie van het weekblad weer toe en werd de inhoud daarvan beter .In die t i jd ondernam het bes tuur ook een krachtige poging om het ver-minderen van het ledental tot s taan te brengen. Men wees in de bondsafde-lingen op de plannen tot verlaging van de leerlingenschaal, en ook schijnter reeds sprake te zijn geweest van af t reden van Vlekke. Dit laats te gingechter niet door.In dit verband meent de R aad ook een aantal art ikelen van Van Driel inde bladen van de A rbeiderspers te moeten verm elden; w aar in hi j verschil lende

regeringsmaatregelen op onderwijsgebied besprak.In Maart 1941 werd een vergadering van voorzi t ters van bij het N.V.V.aangesloten bonden belegd, waar Van Driel bi j afwezigheid van Vlekke deB.v.N.O. vertegenwoordigde. Op die vergadering droeg Dr. Kaute, de toen-malige Duitse contactcommissaris bij het N.V.V., de bonden op, hem binnendrie we ken rapport ui t te b renge n over de mog eli jkheid tot fusie bij de zus-terverenigingen bijgeval niet bijzonder groot bleek, hem, Kaute, middelen tendienste stonden, om die geneigdheid wat op te voeren.Deze opdrach t werd in het bestuur van de B.v.N.O. besproken en hetresultaat was, dat Koopmans z ich op 3 A pril 1941 tot het N.O.G. wenddemet een brief , die in hoofdzaak het vo lgende inh ield :Dr. Kaute, gevolm achtigde van de Rijkscommissa r is bij het N.V.V., droegons H.B. op , s tappen te doen om op kor te termi jn te k o m en to t fusie van alleonderwijzersorganisat ies , wier leden het O pen baa r Onde rwijs dienen. Binnendrie weken zie t Dr . Kaute rappor t omtren t onze werkzaamheden in dezetegemoet."

In deze brief was derhalve de o p d r a c h t van Dr. Kaute, veel s tr ingentergeformuleerd, dan zulks door hem zelf was geschied.D e Raad begri jpt niet , d a t Van Driel daartegen geen bezwaar heeft ge-maakt. Bij de daarop volgende fus iebesprek ing voerde van de zijde van de.B.v.N.O. al leen Vlekke het woord . Deze t rachtte de fusie door herhaalde be-dreigingen met dwang door te dri jven. De overige bestuurders van de B.v.N.O.deden er het zwijgen toe, naar hun zeggen om hun afkeuring tot ui tdrukkingte brengen .Naar aan leid ing van deze vergader ing wendde het Algemeen Neder landsOnderw ijzersverbond (A .N.O .V .), een federat ie van onderw ijzersverenigingenbuiten het N.V.V., waarin het N.O.G. een belangri jke rol speelde, zich totde Duitse autori tei ten, teneinde het eigen s tandpunt ui teen te zetten en deplannen van de B.v.N.O. zo mogelijk te d o o r k r u i s e n .Dit contact leidde tot een rapport aan Dr. Kaute, waarin o.m. het volgendevoorkomt:In den Jahren zwanzig und dreiss ig had die N O . G . einige Male versucht ,zu einer Fusion mit dem Bond van Neder landse Onderwi jzers zu geraten .Solche Versuche muss ten aber leder immer scheitern wegen der Bo n d s c h e nAn f o r d er u n g en zu einer bes t imm ten marxis t ischen Haltung in den Organi -sat ionsarbei ten (Ze i tschr i f t ; Anschluss bei der Soc. Dem. Arb . Partei; A k-

t ionen und Demons t rat ionen) ."Wenn ein Neder lands A r b e i t s f r o n t " hergestellt werden soll, und dieser18


19/24

G ed an k e is t uns o h n e irgend einen Zweifel sympathisch, so sollte u.E. diesamtliche niederlandische Lekrerschaft einheitlich korpora t iv und nur berufs -massig eingeschaltet werden."Daarop vo lg t een u i teen zet t ing van de wijze, w aar o p m en zich deze in-schakeling voorstel t ; de onderwijzers , de ambtenaren en de handabeiderszouden elk een h o o f d o n d er d ee l v o r m en yan het ontworpen Arbei t s f ron t T erzit t ing van de R a a d is verklaard, dat de bedoeling was, dat de onderwijzers-organisat ie wel in verband met, ma,ar toch buiten het Arbei t s f ron t" zoustaan. In het rap port zelf kom t deze bedoeling echter niet to t uit ing, tenzijmen in de w oorde n nur berufsm assig" iets derg eli jks zou willen lezen.

B ij de Bond van Neder landse Onderw i jzers konden de leden s ta tu ta i r hunl idmaatschap s lech ts be ind igen met ingang van l J an u ar i van elk jaar.In 1940 hadden reeds talr i jke leden zulks gedaan op grond van de v er v an -ging van de voorzit ter Van der Sluys door Vlekke.O p het eind van 1941 werd het duidel i jk , dat per l Januari 1942 eenzodanig aantal leden zou bedanken, dat het voortbestaan van de Bond zeertwijfelachtig zou worden.H et Hoofdbes tuur vond daar in aan leid ing een, o n d er h o u d aan te vragenmet Dr. Kaute, dat op 15 October 1941 plaats vond. Bij die gelegenheid werdovereengekomen, dat Vlekke als voorzitter op s taande voet werd onts lagenen opgevolgd door Van Driel. Bovendien werd de mogeli jkheid in overweginggegeven, dat de Onderwi jzersbond bu i ten het N.V.V. zou komen te staan,evenals in D ui t s land de onderwi jzersorganisat ie bu i ten het A rbei t s f ron t wasgelaten, zi j het dat een zekere organisatorische ve rbinding aanw ezig w as,In dat verband brach t Dr. K au t e het enige t i jd tevoren door het A.N.O.V.ui tgebrach te rappor t te r kennis van de vertegenwoordigers van de B.v.N.O.Het resu l taat van het onderhoud werd ters tond door middel van een c i rcu-laire ter kennis van de Bondsleden gebracht . Daarin vermelde het Bes tuurn i e t alleen het verdwi jnen v an Vlekke, m aar stelde ook een fusie met hetN.O.G. buiten het N.V.V., beho uden s o rgan isator i sche v e r b i n d i n g , in uitzicht .Dat he t d aar b i j de in het r ap p o r t van he t A.N.O.V. vermelde inschakelingvan het N.O.G. in de neutrale zuil van een naar de drie^ r ichtingen gediffe-ren t ieerd Neder lands Arbeids f ron t" a ldus in terpreteerde, dat het N.O.G.-bstuur niet langer afwijzend (s tond) ten aanzien van een verb ind ing in eenof andere vorm met het N.V.V.", heef t veel veron twaard ig ing van de zijdevan het N.O.G. gewekt, doch de R aad acht dit punt voor de politieke ge-zindheid der beide partijen niet van betekenis, te minder daar de B o n dspoedig voor een rect if ic at ie heeft gezorgd.

In de l aa t s t e m aan d en v an 1941 deed het H o o f d b e s t u u r van de B.v.N.O.een krach t ige poging om het leden tal van de B o n d w eer op te voeren. D ebes tuurs leden bezochten de afdel ingen . Over de vergader ingen , die bij diegelegenheid geh oud en we rden, verscheen in De Bode" een zeer rooskleurigverslag, dat echter bl i jkbaar geen juis t beeld geeft van de toestand in hetalgemeen, al w ar en een aantal vergader ingen inderdaad ges laagd . Een be-l angr i jke nieuwe dal ing van het ledental per l Januari 1942 kon althans nietworden voorkomen.M et b e t r ek k i n g tot de wijze, w aar o p de propaganda p laats vond , is geble-ken , dat Koopmans b .v . op een vergader ing te Velp als argument voor hetl idmaatschap van de Bond aanvoerde, dat alleen deze in het GeorganiseerdOverleg w as ver tegenwoord igd . Aangezien het de Raad bekend is, dat zulksalleen gold voor het zgn. algemene overleg, dat voor de de onderwi jzers van

zeer ondergeschikte betekenis was, terwij l daarnaast een speciaal overleg rnetalle onderwijzersorganisat ies bestond, acht de Raad deze wijze van propa-gan da m aken niet behoorl i jk . D e door Ko opm ans geplaats te rect if ic at ie van19


20/24

het daarover gepubliceerde verslag, maakte op de Raad eveneens geen gun-stige indruk.In Mei 1942 namen de leden van het Ho ofdb es tuur , ge l ijk de meeste anderebestuu rders v an vakv ereniging en, bi j gelegenheid van de oprich t ing van hetN.A.F, hun ontslag. Z ij onderhie lden gedurende hun l iqu idat iewerkzaamheden ,die tot verbazing van de R a a d , tot l December 1942 schenen te moeten duren,en ook later nog illegaal, het contac t met hun l eden, namen deel aan het' voorbere idend werk voor de wederopr icht ing van het N.V.V. en gingen nade bevri jding over tot de wederopr icht ing van de B o n d . Van d er Sluys namaan de illegale bi jeenkomsten van het Hoofdbes tuur geen deel.N a a r a a n l e i d i n g van de aldus vastgestelde feiten heeft d e R a a d het na-volgende overwogen.

D e Raad keur t het beleid van het H o o f d b e s t u u r , dat gericht was op in-s t a n d h o u d i n g van de Bond en handhaving van he t ledental, af.In het bijzonder het feit, dat het Hoofdbestuur onder de nieuwe voorzitterV l e k k e de werkzaamheden op de oude voet voortzet te , acht de Raad te ver-oordelen.H ij is van mening, dat het b e s t u u r van de B o n d v an N e d e r l a n d s e O n d e r -wijzers meer aanleiding had dan andere bes turen , om elke verdere mede-w e r k i n g te weigeren , in het bijzonder door de omstandigheid , dat reeds dade-lijk zich een ernstig en principieel conflict voordeed met betrekking tot hetartikel De Bo n d nu en in de toekomst" .Bij andere organisat ies, waar de bes turen z ich bere idverklaarden, hu n func-tie te blijven waarnemen, werd of geen verandering in de bestuurssamen-stelling gebracht, ofwel w e r d een N.S.B.-er in een ondergeschikte funct iebenoemd. Vlekke daar -en- tegen werd n ie t alleen voorzitter d i t feit opzichzelf behoefde naar 's Raads oordeel geen principieel verschil te maken m a a r hij ontplooide ook een belangri jke act ivi tei t en trad op, op een wijze,zoals de R a a d nog van geen andere N.S.B.-er in overeenkomstige posi t ie

vernomen heeft .D e Raad waardeert de h o u d i n g v an M e j . D e Haas , die het artikel D eBond nu en in de toekomst" weigerde te o n d e r t e k e n e n . D e z e h o u d i n g h a d d e nde overige bestuurders, zoals hiervoor reeds werd opgemerkt, naar de meningv an de Raad eveneens behoren aan te nemen.Dat bovendien het gehele bestuur , zoals uit het verdere ver loop v an zakenbli jkt , na deze kwest ie overging tot de orde van de dag, acht de Raad inhoge mate af te keuren.D at Koopmans onmiddel l i jk na deze gebeurtenis, alsof er niets geschiedwas, een o n a f g e d a n e zaak t reffende zi jn toe lage onder de a a n d a c h t v an W o u -denberg bracht , wijst er n a a r 's Raads oordeel wel op, dat men aan het ookonder de toenm al ige verhoud ingen ongeh oorde opt reden van V lekke n ie t he tju i s te gewicht heeft gehecht .D e Raad veroordeel t eveneens het beleid van het bes tuur te n aanzien vande fusie met het N.O.G.Het is de Raad gebleken, dat tussen be ide organisa t ies een grote mate v ananimositeit bestond en dat geen van beide in de bi jzondere omstandighedenv an de bezet t ing aanleiding heef t gevonden, zich in de onderl inge st r i jd tematigen. Van de zijde van het N.O.G. werd in de polemiek zelfs herhaaldel i jk en metvoorliefde de nadruk gelegd op het vroeger revolutionnaire" karakter vande Bond, in het bijzonder door bi j elke gepaste of minder gepaste gelegenheidin het o p e n b a a r te her inneren aan het feit , dat op een Bondscongres eens

enige minuten s t i l t e waren gewijd aan de nagedachteni s van de slachtoffersvan de mui ter i j op De Zeven Provincin".20


21/24

Dat di t optreden bij de leiding van de Bond verontwaardiging wekte, achtde Raad te begrijpen.Hij is niettemin van' oordeel, dat het bestuur van de B.v.N.O. op zijn vroegeral leszins juis te s tandpunt betreffende de wenseli jkheid v an fusie binnen hetN.V.V. had behoren terug te komen, niet uit sympathie met he t N.O.G. dit ware gezien de historisch gegroeide verhouding een bovenmenseli jke eisgeweest, maar uit antipathie jegens het toenmalige N.V.V.D e Raad wens t er in dit verband d e nadruk op te leggen, dat hij in dezezaak alleen het beleid v an Van Drie l en Koopmans te beoordelen heeft en datzijn af k eu r i n g van hun h o u d i n g ten deze geenszins goedkeur ing inhoudt v andie van het N.O.G. als wederpar t i j in het fusieconfl ict .Het van de zijde van Van Driel en Koopmans aangevoerde argument, datmen door de wijze, waarop men de fus iebesprek ingen aanhangig maakte , endoor het niet meespreken in het in April 1941 gehouden onderhoud, duideli jkgenoeg te ken nen ga f, tegenstan der van de fus ie te zijn, verwerpt de Raad.H ij m een t op grond van het gehele verloop van de zaak te moeten aan-nemen, dat het b es t u u r van de B.v.N.O. de fusie w el degeli jk wenseli jk achtte,al verw ierp men dan ook een vols trekt rechts treekse dw ang en al zou men erde vo ork eur aan he bben gegeven, wanneer de te vormen organisatie buitenhet N.V.V. zou komen te staan.

In het b i jzonder wi l de R aad a f k eu r en , dat de opdrach t v an D r . K au t e inApril 1941 ten slotte aan het N.O.G. werd bekend gemaakt in een veelscherper vorm, dan zij werkeli jk w as gegeven, ook al is niet geheel opge-helderd, welk aandeel Van Driel , Vlekke en Koopmans elk afzonderl i jk inh et onts taan van d i t misvers tand hebben gehad.Voor t s is de Raad van mening, dat het redactioneel beleid van het Hoofd-bestuur ernstig a f k e u r i n g v er d i en t . Tot l Januari 1941 liet men Vlekke bl i jk-baar schri jven, wat hi j wilde, zulks ondanks de gemaakte en aan de ledenbekend gemaakte afspraak, dat de redactie collect ief voor de inhoud van hetorgaan ve ran tw oo rde li jk was. Later werd de inhoud wel beter , hoew el ooktoen nog betu igin ge n van instemm ing met verschil lende overhe idsmaa tregelengeenszins on tbraken .D e hiervoor vermelde niet-noodzakelijke publicat ie door Van Driel in debladen van de Arbeiderspers , organen van geprononceerd nationaal-social is -tische r ichting, h ad achterweg behoren te blijven.T en slotte acht de R aad de poging, o m d e B o n d nog in het einde v an 1941nieuw leven in te blazen, door Vlekke te la ten verdwi jnen , niet juis t . Het lagnaar 's Raads oordeel niet op de weg van de aangebleven bestuurders , omzich b i jzo n d er e i n s p an n i n g te getroosten, o m d e organisat ie in s tand te h o u d e n .Zij g av en d aar d o o r bli jk , de demons t rat ieve betekenis van de dal ing van he t

leden tal niet in te zien, en . t rachtten ten onrechte bi j de leden de m enin g tedoen postvatten, dat met he t aftreden v an Vle kke het nat ionaal-social is t ischek a r a k t e r van de v a k b e w e g i n g voor wat de onderw i jzers bet ref t, w as v er d w en en .De Raad heef t z ich de vraag gesteld, in hoeverre de ten aanzien van VanDriel en Koopmans u i tgesproken afkeur ing behoor t te worden ui tges t rek t to tde overige leden van het Hoofdbestuur.V a n d e r Sluys heef t zich bij het indienen v an zijn beschuldging, om rede-nen, die de Raad niet geheel duideli jk zijn geworden , beperk t to t Van Drielen Koopmans . Dien tenge volge zi jn d e over ige bes tuurders n ie t in h u n v er -dediging gehoord kunne n worden . Deze om standigheid ma akt het de R aadonmogel i jk , een oordeel over het geheel hun ner gedragingen uit te spreken,veel meer nog, om een advies over hun benoembaarheid vas t te stellen. D e

mogeli jkheid, dat persoonl i jke omstandigheden , die de Raad niet hebbenkunnen b l i jken , het oordeel te n opzichte van n of meer van hen belangri jkzouden m o e t e n wijzigen, is immers niet ui t te s lui ten.21


22/24

D it alles neemt niet weg, dat de hierboven afgekeurde fe i ten voor hetgrootste deel voor de verantwoordel i jkheid komen van het gehele bes tuur endat het oordeel van de Raad derhalve ook voor de overige bestuurders con-sequent ies meebrengt .D e R a a d m e e n t te mogen ver t rouwen, dat deze bes tuurders en de bevoegdeinstan t ies van de Bond v an Ned erlandse O nderw ijzers in staat zul len zi jn,rekening hou dende m et de ' hun bekende b i jzondere omstandigheden van e lkgeval, die consequent ies te t rekken.Op grond van vorenstaande overwegingen geeft de Raad als zijn oordeelte k e n n e n , dat J. van Driel en A. K o o p m a n s als bes tuurders van de B o n dvan Nederlandse O nderw ijzers door hun g edraging en gedurende de bezet tingde eer, de doelstell ingen en de beginselen van de vak bew eging , waartoe zi jbehoorden, hebben geschaad, en wel in die mate, dat er aanleiding bestaat,hen niet weder te benoemen in enige bes tuursfunct ie van die organisat ie .D e R a a d besluit aan F. S. N o o r d h o f f toes temming te verlenen, om de ver-gaderingen van de B o n d v an Ned er landse O nderwi jzers , waar deze uitspraakzal worden b ehande ld , b i j te won en, en a ldaar, met ina ch tnem ing van he tgeheim v an de raadkamer , daaro m trent zodanige mededel ingen te doen a l s h i jdienstig zal oordelen.D e Raad beslui t deze ui tspraak in g e w a a r m e r k t afs chr i f t te doen toezendenaan J. van Driel te Rotterdam en A. Koopmans te Amsterdam, aan de in deaanhef dezer u i t spraak genoemde klagers , aan he t Ho ofd be s tuu r van deBond van Nederlandse O nderw ijzers, en aan het Be stuu r van het N . V . V . end a a r v a n mededel ing te laten doen aan de pers.

E en enkele opmerking naar aanle id ing van d i t rappor t .1. Bij de beslissing, te blijven zitten als H.B., zouden we geen overleg ge-pleegd hebben met v. d . Sluys. W ij wijzen op de b e s p r e k i n g van v. d . Sluys,Schaf t , Koopmans en Van Driel op Zo n d a g 25 A u g u s t u s , 3 d a g e n na hetontslag van Van der Sluys. D at daar een beslissing valt , die v. d. Sluys nietwelgevallig is, geeft niemand het recht te beweren, dat er geen overleg isgeweest.2. De interpretat ie van Kaute 's fusieopdracht" . D e Raad begr i jp t n ie t , datV an Drie l geen bezwaar maakte , toen Koopmans deze opdracht vee l s t r i n -genter formuleerde, dan de opdrachtgever zelf. Och kom! Waarom negeertmen dr . Kaute ' s toevoeging: Als U weinig fus iebere idhe id m o c h t a a n t r e f f e n ,staan m ij middelen ten dienste, om deze bereidh eid wat op te voe ren?"3. Wij zouden geen juist beeld van de si tuat ie in eind 1941 hebben gegeven,want : Een be langr i jke n ieuwe da l ing van het l edenta l per l Jan. 1942 konal thans niet worden voorkomen". Moeten we nog eens zeggen, dat zonderonze tournee de Bo n d per l Jan. 1942 v e r d w e n e n zou zi j n? En dat er duszelfs wanneer een da l ing van he t l edenta l b l i jk t , gesproken mag worden vaneen succes?4. De l iquidat ie van de Bond moest , tot verbazing van de Raad", tot l Dec.1942 duren. W ij constateren, dat deze verb azing ti jden s de bes prek ingen inde Ereraad niet tot ui t ing is gekomen en nog minder is gemotiveerd. Eenwoord te r verklar ing had kunnen worden gevraagd. De Ereraad heeft d atniet gedaan. Wij stel len hier al leen va st , dat al le H .B.- leden, ui tg ezo nd erdK o o p m a n s en Van Driel, in Juni 1942 hun onts lag hebben gekregen en datde be ide genoemden begin Mei 1942, n a d a t e i n d A p r i l 1942 hun onts lag-aanvrage w as i n g e z o n d e n , bij het N.V.V. m et k l e m h e b b e n a a n g e d r o n g e n opeen spoedig ontslag.5. Van der Sluys nam aan de i l legale bijeenkoznsten van he t H.B. geen deel"Inderdaad. Maar hier moet aan worden toegevoegd, dat Van der Sluys door22


23/24

het H.B. wel is ui tgenodigd, aan deze b i jeenkomsten dee l te n e m e n . H ijheef t deze ui tnodiging echter niet aanvaard.6 . Voor alle opmerkingen, de fus ie rakende , verwijzen we naar het jaarverslag.7. De opmerkingen over de Bo d e laten we rusten. Na alles, wat daarover isgezegd in het jaarverslag en in het s tuk , dat thans voor U l igt , hebben weer niet veel meer over op te merken. Slechts leggen wij er de n a d r u k op,dat alle door v. d. Sluys gegeven si taten ont leend zijn aan artikelen vanVlekke of aan mededelingen van de N.V.V.-persdienst.8. Het is niet juist , dat het H.B. aan Woudenberg voors te lde het salaris vanKoopmans vast te stellen op 1500. Dit was het bestaande honorarium.H et H.B. stelde voor Koopmans een extra uitkering over 1939 te geven van 500.. In plaats hiervan verhoogde Woudenberg het salaris van 1500.to t / 2400. en wel zonder t e rugwerkende kracht .9. Met verbazing en verontwaardiging constateren ondergetekenden, dat keen vonnis wordt ges t reken over de H.B.-leden, mej. De Haas , Hidding, DePauw, Sch aft en W ierda, zonder dat deze zi jn gehoord. Deze verb azing en,verontwaardiging zijn des te groter , omdat twee hunner , mej . De Haas enHidding, schrif tel i jk bij de Ereraad er op hebben aangedrongen, mede ge-hoord te worden op grond van de overweging, da t de t eneur van de aan-k l a c h t va m Van der Sluys zich richtte tot het ganse H.B. Mej. De Haaskreeg het antwoord, dat zij zou worden gehoord, zodra dat noodzakel i jk bleek.O p h e t brief je van Hidding werd in het geheel niet gereageerd.W onderl i jker nog w ord t de si tuat ie , w an ne er we moeten vaststel len, datenerzijds de Raad a l s z i jn mening kenbaar maakt , geen advies t e kunnengeven over de benoe mb aarheid van het zo juist genoemd e 5-tal, terwijl ander-zijds wordt geconsta teerd , dat het oordeel van de Raad te n aanzien vanK o o p m a n s en Van Driel ook voor de overige bestuurders consequent iesmeebrengt ."

En nog een tikje verwarder wordt het, wanneer wij opmerken, dat debevoegde instant ies van de Bond geacht worden in staat te zijn, rekening tehouden met de hun bekende bijzondere omstandigheden van elk geval".D e R a a d had deze b i jzondere om standigheden ook k u n n e n k e n n e n , als zij alleH.B.-leden had gehoord. Nu moet zi j tot de malle conclusie komen:a . wi j ku nn en kun nen geen advies geven over de benoe mb aarheid der overigebestuurders;b . t o c h moeten ze consequent ies trekken;c. er is een mogeli jkheid, dat persoonl i jke omstandigheden, die de Raad nieth e b b e n k u n n e n bl i jken (pardon Ereraad: waarvan de Raad geen kennisheeft w i l l e n nemen!) het oordeel ten opzichte van n of meer vanhen belan gri jk zo ude n mo eten wijzigen." M aar and erm aal , het oordeel overVan Driel en Koopmans brengt ook voor de overige bestuurders con-

sequenties mee."10. De ingew ijde zal wel heb ben begrepen, dat de voo rstel l ing van zaken om-trent het georganiseerd overleg in verband met de huishoudel i jke vergaderingte A r n h e m , er geheel naast is. Bovendien had die vergader ing p laa t s op 28November 1940. Het door de Ereraad gelegde verband met het te verwachtenbeda nken van de leden e inde 1941 raak t dan ook ka nt nog wa l .11. De brief van K o o p m a n s aan Woudenberg wijst er helemaal niet op, datmen" aan he t opt reden van Vlekke n ie t he t ju i s te gewicht heeft gehecht."Deze brief werd niet door men" v e r z o n d e n ; het schri jven ervan w as doorVlekke geforceerd en staat geheel los van een beoordel ing der si tuat ie doormen".12. Aan het slot van zijn aanklacht haa l t V a n d e r S l u y s een passage aan uiteen br ief v an K o o p m a n s , w a a r i n deze erken t royale loyal i t e it te hebben be toond

23


24/24

tegenover de N.V.V.-leiding. Deze zaak ligt zo: De N.V.V.-leiding had Koop-mans weer eens verweten gebrek aan loyale medewerking, naar aanleiding vanhet feit, dat hij aan Van der Slnys te lang en te veel wachtgeld zou hebbenuitgekeerd, w at gedeeltelijk juist was. D e aanhaling is een antwoord op datverwijt -en werd gegeven om de fin.-aangelegenheid Van der Sluys te dienen.Vermakel i jk is, dat wij nooit loyale me d e w e rk i n g hebben toegezegd. Of het nuw el juist ( f a i r ? ) is deze brief tegen Koopmans uit te spelen, laten we ter be-oordeling van de lezer.D e H.B.-leden V an Driel, M e j . De Haas, Hidding, Schaft en Wierda (D ePauw kon niet aanwezig zijn) hebben in de H.B.-vergadering van 22 Septem-ber j.l. besloten, voorlopig tot aan het congres, geen deel meer te nemen aanenigerlei Bondsw erkzaam heden. Koop mans zal zich tot het noodzakel i jkebeperken. Afspraken, die er dus lopen m et bepaalde afdelingen over hetbezoek van een H.B.-lid aan de huishoudel i jke vergader ingen worden hierbi jgeannuleerd.D e fusieonderhandel ingen met het N.O.G. worden namens he t H.B. gevoerddoor Van der Sluys en Van Geuns.

Er zal nu spoedig een congres komen. W ij haken naar dat congres. Wantw ij willen eerherstel. N a a r onze innigste overtuiging verdienen wij het overons uitgesproken verniet igende vonnis niet. Op dat congres zien en sprekenwe elkander nader. D at spreken heeft alleen zin, wanneer m en bereid is ,zich onbevooroordeeld te verdiepen in de waat gecompliceerde materie, dieU hierbij te r bestudering wordt voorgelegd. Vormt U na nauwgezette overwe-ging van alles, een oordeel. Bedenkt bij het vormen van dat oordeel, dat hetonbillijk is , handelingen die in 1940 en 1941 zijn gepleegd te bezien met deogen van 1945. En een goede raad : belas t de afgevaardigden naar het congresniet met een b i n de n d m a n d a a t . D an heeft nadere discussie geen zin en kunnenwe w el schrif telijk stemmen, zonder ee n congres!Tot spoedig ziens!J. van DRI EL .H. M. de H A A S .P. HIDDING.A. K O O P M A N S .A. C. DE P A U W .P. S C H A F T .W . W I E R D A .

24

Besluit van de Ereraad van het NVV met betreffende stukken verslagen en aantekeningen

Documents

Transcript of Besluit van de Ereraad van het NVV met betreffende stukken verslagen en aantekeningen