po@dium

in persoanlik moanneblêd

fan

Bennie Huisman

Novimber 2015 blz. 2: Skuorre

blz. 4: Heit & soannen

blz. 6: O son, where art thou...? (slot)

blz. 11: Underweis (slot)

2

De flier leit der yn. Ik kin oan it dak begjinne. Lykas oare dielen sil dat konstrueard wur-

de út materiaal fan ferskate herkomst, meast hout. In part dêrfan hie ‘k noch lizzen, in

part komt fan de sloop en wat noch ûntbruts ha ‘k besteld en waard kreas op ‘e stoepe

dellein. Mar dat is mar in diel fan it ferhaal. Want it measte fan dat hout komt net út de

omkriten fan ’t Feen en it komt ek net út Nederlân. It measte is fjurren en komt nei alle

gedachten út Skandinavie.

Dat jildt ek foar it hout fan de flierplaten. Dat komt út Finlân. Foar sa fier ik wit komt

dat út produksjebossen en geane de Skandinaviers dêr meast aardich ferantwurde mei

om. Kezinen, dy’t ik aanst noch brûke wol komme út in eardere ferbouwings of fan de

sloop en binne fan meranti, in hurdhoutsoart, dêr’t de herkomst net altyd dúdlik fan is. It

kin sawol út plantaazjes komme of út besteande bosken, dy’t roaid wurde om der lân-

bougrûn foar b.g. de ferbou fan soja fan te meitsjen en dat is dan wer nedich foar ús ta-

komstige hamburgers. Jier op jier komt der út Súd-Amerika, Afrika, Süd-East-Azië en Rus-

lân sa ‘n 150 miljoen kúb hout nei Jeropa ta en it measte dêrfan is illegaal kapt.

Om it foar de ‘konsument’ – net fan de hamburgers mar fan it hout, al binne dat faak

deselden – wat ynsichtlik te meitsjen wêr’t harren oankeap wei komt én oft it wat ferant-

wurde ferboud en kapt is mei it each op kommende generaasjes, bestiet der in

‘keurmerk’, it FSC – keurmerk (Forest Stewardship Council). Dat is der goed 20 jier lyn

kommen op inisjatyf fan natoer-organisaasjes oer de hiele wrâld en wurdt no stipe troch

tal fan grutte organisaasjes op miljeu- en maatskiplik gebied. En troch it ynternasjonale

bedriuwslibben (as se der better fan wurde kinne) en oerheden (as it net tefolle kostet).

Dizze ‘non-gouvernementele’ organisaasje, mei it haadkantoar yn Bonn, sjocht ta op

boskbehear, kap, ferwurking en ferfier, arbeidsomstannichheden, gefolgen foar de pleat-

slike befolking, ensf. Koartsein it hiele trajekt fan beam ta houtprodukten, wêrûnder ek

papier. Omdat de belangen dêrby soms sa stridich binne hinget de hiele boel faak fan

kompromissen oaninoar en is it FSC-stimpel lang net altyd in garânsje, dat oan alle easken

foldien is. Der geane miljarden yn om en dus wurdt der mei sjoemele.

Koartlyn wie ik yn Portugal. In reiske, sa’t de measten fan ús dat ien of mear kear yn it

jier even dogge, om hokker reden dan ek. Lykwols net al te geunstich foar myn

‘ekologyske fuot-print’, dêr’t ik sa ’n wurd om sis.

Skuorre

3

De treinreis nei Eindhoven wie

noch o sa ferantwurde (90% CO2-

reduksje). It fleantúch prate we

leaver mar net oer en de hierau-

to…? It wie gjin VW-diesel, da wie

dan wer in tafaller.

Dy hierauto wie nedich om yn it

berch-eftige binnenlân te kom-

men dêr’t ús soan him in bestim-

ming socht hie. We seagen dêr

moaie beboske dellings mei kastanjes, kurk-iken en dennen. Dy lêste soarte hearde hjir

oarspronklik net thús, mar is troch de ieuwen hinne yntegreard rekke. Under en tusken

dy beammen groeit fan alles oan lytser strewellegud, planten, krûden ensfh.

Tusken dy oarspronklike bosken komme no aloan mear plantaazjes mei Eukalyptus-

beammen, wêrfoar earst de oarspronklike beammen roaid wurde. De nije oanplant kin

nei 10 jier rispe wurde en it hout wurdt foar it grutste part brûkt troch de papier-

yndustrie. It is in ramp foar de pleatslike ekology. De beammen groeie tige hurd, brûke in

soad wetter, litte gjin ûndergroei ta troch de oalje, dy’t yn de blêdden sit én se binne mei

de oarsaak fan de tanimmende boskbrânnen yn Portugal: troch dyselde oalje wol it om-

raak brâne.

De Portugeeske oerheid, stiif ûnder de besúnigings- en privatisearringsknoet fan de

Jeropeeske Unie, lit de grutte papierprodusinten aloan mear har gong gean yn de foar in

grut part ûntfolke binnenlannen. Noch wreder binne de gefolgen yn b.g. Mozambique en

Brazilië, dêr’t de plantaazjes it eko-systeem ferneatigje dêr’t de minsken dy’t der wenje

altyd fan libben. In Eucalyptusbeam nimt 50 liter wetter deis, wylst de pleatslike bewen-

ners soms amper skjin drinkwetter ha.

Dochs wurdt it papier dat der fan makke wurdt faak sertifiseard troch it FSC.

Ik ha net de illúzje, dat myn skuorre aanst oer alle boegen mei ferantwurde hout boud

is. Mar dêr stean ik dan noch út en troch by stil. En nei myn weromkommen út Portugal

eins noch mear; ek troch de oerjefte dêr’t al dy frjemde kostgongers om myn soan hinne

besykje dêr ekologysk te bouwen, te libjen. Mar alle papier dat ik brûk, of dat foar my

brûkt wurdt om myn faak net iens ferkochte boeken te printen: ik hie der eins noch noait

oer neitocht, wêr’t de grûnstoffen dêrfoar wei kamen en komme.

Dochs mar ris wat ûndersykje. Want digitaal is moai, mar papier is moaier.

4

In foto út it famyljeargyf. Op de foargrûn steane trije manlju. In heit

mei twa soannen. Yn it midden myn pake,

lofts fan him de âldste soan, foar my ’omke

Willie’ en rjochts fan him ús heit - de jongste

soan. Se steane foar de achtergevel fan it

(grut-)âlderlik hûs.

Achterop de foto stiet 23-11-1971, mar dat

liket mear de datum fan it ôfprintsjen fan de

foto. Hy is tink’ wat earder dat jier nommen.

It liket folop simmer of iere hjerst; de doar

stiet iepen en yn it rút wjerspegelt him neist

de achterkanten fan de posearjende man-

nen ek wat beammeguod yn de tún.

Mooglik - se ha de ‘sneinze klean’ oan - is

de foto nommen op de snein nei de jierdei

fan pake, 15 septimber. It jiertal korrespondearret oars wol mei it feit dat it in swartwyt-

foto is. Kleur wie der doe ek al, mar sawol it fotorôltsje as it ôfprintsjen wie djoer. De

measte foto’s dy’t ik út dy tiid noch ha binne swart-wyt.

Pake is berne yn 1889 en hy is hjir krektlyn 82 jier âld wurden. Omke wie fan 1912 en is

hjir 59 jier âld. Myn heit wie fan 1920 en moat noch 51 wurde. Hy en omke binne de ien-

nichste bern fan pake en beppe en dat is foar dy tiid wol opmerklik. Ek sit der in betreklik

grut ‘gat’ tusken harren. In reden dêrfoar kin wêze dat de Earste Wrâldoarloch der tusken

siet. Pake wie doe mobilisearre.

Pake wurke syn hiele libben. Foar in baas en dêrneist foar himsels. Alle trije mannen op

de foto ha koarte, sterke earms, mei stevige polsen. En alle trije fertsjinnen se harren brea

dêrmei. Pake wurke it grutste part fan syn libben yn tsjinst fan de de firma Woltman. Dy

leveren stien, dakpannen, hout en oare boumaterialen. Hy begûn as jongfeint mei ferfe-

lend wurk. Hy krûpte b.g. yn de brângongen fan de kalkovens om en reparearde dêr de

losrekke stiennen. Letter waard er de baas fan it houtstek. Hy koe timmerje en boude en

ferboude yn syn frije tiid huzen, boaten, wenarken. Want alle jild wie wolkom.

Omke Willie, de âldste soan, stapte yn sekere sin yn de fuotprinten fan syn heit.

Heit & soannen

5

Wat er foar en yn de oarloch allegearre dien hat om troch de tiid te kommen wit ik net

krekt, mar in eigen bedriuw mislearre. Nei de oarloch besocht er it op ’e nij mei in ‘beton-

& granito-bedriuw’, út de skuorre achter it âlderlik hûs wei. Syn heit partisipearre dêryn.

Omt er in grutte húshâlding hie en it bedriuw mar net ‘ta bloei’ komme woe emigrearde

er healwei de jierren ‘50 mei de húshâlding nei Súd-Afrika, doe noch in lân fol tasizzingen

foar blanke Nederlânners. Dat wie oars yngripend genôch foar de âldste bern; ferlovings

waarden der foar ferbrutsen. Hy hie dêr al gau in eigen bedriuw en brocht it mei hurd

wurkjen ta in sekere welstân. Pake wie grutsk op dizze soan en op wat er berikte. Op syn

ferantwurdlikheidsgefoel foar de húshâlding oer, op syn ‘hurde hân’ by it grutbringen fan

de bern. En ek wat it leauwen oangiet sieten se yn deselde hoeke: omke-en-dy wienen by

de Baptisten en dy ‘bevindelijke’ kant skaaide pake sels ek út.

Us heit wie mear de favorite soan fan beppe. Sij kaam ut in tige earmoedige húshâl-

ding. Har heit wie klompmakker en los arbeider. Twa kwaliteiten brocht se lykwols mei.

Se hie in talint foar ‘hannel’ en hie thús leafde foar muzyk opdien. It earste talint oefene

se út yn in eigen winkel, oan hûs. ’Manufacturen’. Pake hie begjin jierren ’30 de foarein

fan it hûs omboud ta in winkel en ik tink, dat se yn de achterholle hie dat ús heit dy op

termyn oernimme soe. Op him projektearre se mooglik har idéaal foar ‘skjin wurk’. Hy hat

ek noch in oplieding ta etaleur folge en doe’t er yn de oarlochsjierren troude en hy mei ús

mem - en al gau it earste bern - by pake en beppe ynwennen, doe kaam der yndie op de

doar te stean: fa. Jac. Huisman.

Us heit hie lykwols oare plannen. Hy hie lessen hân yn piano- en akkordeonspyljen en

spile al jong yn it ’korps’. Mar al gau wie er sels dirigent, van amusemintsorkestjes, fan

koaren en korpsen. En nei de oarloch begûn er in eigen, partikuliere muzykskoalle. Hy wie

fan jongsôf fan de moaie dingen en de úterlikheden. Moaie klean, moaie auto’s, moaie

froulju.

Op de foto binne dizze ferskillen wol te sjen.

Pake is al fierhinne keal. Omke is aardich ûnderweis en ús heit hat ek deselde gene-

tyske oanlis, mar hat syn libben lang de striid oanbûn tsjin de wikende hiergrins en letter

it fergriizjen. Pake en omke ha in wyt boesgroen oan en in strik. Klassike ‘sneinze klean’.

Omke hat in sinnebril yn it bûske en fierder ek de broeksbûsen fol, wêrtroch dy der wat

flodderich útsjocht. Dat soe ús heit noait oerkomme. Hy hie altyd in taske foar de losse

spullen. Syn broek is moai snien, hy hat as iennichste in kleurd boesgrûn en bypassende

strik en hat modieuze skuon mei flechtwurk. Under de ‘kreaze’ klean fan pake en omke

geane noch altyd de working-class-heroes skûl, dy’t se t’n djipste wienen.

Us heit wie in artyst.

6

Het is niet meer dan een kwartier lopen van ons verblijf - de oorspronkelijke boerderij van

Thomas - naar de plek waar hij nu woont. Toch gaan we op deze laatste avond met de auto,

want we brengen druiven mee. Een grote zwarte kunsstofkuip en een emmer vol. ’s Middags

geplukt van de verwilderde wijnranken rond de boerderij. Soms moeilijk bereikbaar, want

veel onderhoud is er na de verhuizing niet meer gedaan. Maar de natuur gaat z’n gang en het

is tijd. Al de hele week zoemt rond dat er in het weekend druiven geoogst zullen worden bij

Thomas en ook onze zoon is hartelijk uitgenodigd om mee te doen. Maar het komt er niet

van en nu brengen we maar wat we op z’n oude stekje konden oogsten. Ook om de huur van

het verblijf te betalen.

Het begint al wat te schemeren als we de auto boven parkeren. Van daaraf is goed te zien

hoeveel groter deze boerderij is. Een ketting aan bijgebouwen markeert het pad erheen en

we dalen af met de druiven tussen ons in. Een bel is er niet, maar ‘der Hund bellt’, of eigenlijk

meerdere honden. Al gauw komt Thomas aanlopen. Hij loodst ons een grote schuur in en de

druiven worden in een trechter boven een handgedreven pers gekieperd, waarna hij onze

zoon vaderlijk uitnodigt om ze met de slinger eigenhandig door te draaien. Dat valt nog niet

mee, de weerstand is een paar keer sterker dan de intentie, waarna de ‘oude meester’ het

even voordoet. We krijgen een glaasje van het verse druivensap, hij wijst even op de overige

apparatuur (wijnvaten, destileerderij enz.) en gaat ons voor naar z’n huis. Met een zaklamp,

want het is intussen donker geworden. Het geblaf van honden begeleidt ons. Thomas heeft

ook nog een hondenopvang en de zorg daarvoor uitbesteed aan Marie, een Spaanse, die

haar man of vriend heeft verlaten - of hij haar, de details ontbreken - en die nu hier tijdelijk

werkt en in ruil daarvoor onderdak en eten heeft. We maken kennis, krijgen zelfgemaakte

wijn ingeschonken en verhalen.

Op de meubels, kasten en verschillende dingen zitten ’Zettel’ geplakt met de duitse bena-

ming. Thuis-onderwijs in de moedertaal van Thomas, maar voor wie. Voor z’n kleinkinderen?

Voor we daar duidelijkheid over kunnen krijgen meldt zich een klant voor de hondenopvang.

Het is een Brits echtpaar, dat we ook al bij de pizza-avond troffen.

O son, where art thou...?

(Slot) Metselen & pizza’s bakken

7

Ze hebben hier een huis gekocht, maar gaan nu een aantal weken naar Engeland en ko-

men de hond brengen. Morgen rijden ze naar Bilbao, waar ze op de veerboot naar Ports-

mouth gaan. Thomas schenkt de glazen nog maar eens vol en we praten wat over Bremen,

waar ik een paar dagen daarvoor was en waar hij vandaan komt. Op mijn in het Duits uitge-

sproken vraag antwoord hij grijnzend in het ‘Platt’.

Ik kende Thomas alleen uit de verhalen van mijn zoon, die met bewondering over hem

sprak, over wat hij had opgebouwd en de brede ‘ambachtlijkheid’ die hij zich al doende had

eigengemaakt op deze geïsoleerde plek. In de dagen daarvoor tref ik z’n jongste zoon. Eén

van de twee die hier zijn blijven wonen en die allebei min of meer in de voetsporen van hun

ondernemende vader zijn gebleven. Ze doen bouwklussen en hij komt op een ochtend vanaf

de heuvels door de varens heen naar ons toe gelopen en stelt zich voor. Een mooie jongen in

een echte, professionele timmerwerkbroek en schoenen.

Hij zoekt een stuk gereedschap in de oude schuur van zijn vader en klimt daarna weer le-

nig omhoog naar wat later een opslag blijkt te zijn van sloop- en bouwmaterialen voor vader

en zoons. Ik schat hem ergens in de twintig, maar hij mist de ‘unverfroren’ doortastendheid

die zijn vader uitstraalt. En de vraag dringt zich op hoeveel keus deze kinderen hebben gehad

om een ander pad te kiezen dan hun vader of ouders. Het lijken toch een soort voor-

oorlogse ‘schippers-kinderen’, zonder doorgaand en consistent onderwijs en inzicht in eigen

mogelijkheden en keuzes, b.v. om naar een universiteit te gaan. En net zoals schipperszoons

vaak die drang hadden om zelf schipper te worden, zo heeft deze jongen ook een eigen ruïne

geadopteerd, een kleine schuur op het erf van het huis waar hij is opgegroeid. Ze ligt op een

terras aan het begin van het varenpad naar de opslag.

Later hoor ik dat er nog een reden is om deze plek voor zichzelf te maken: hij en z’n jonge

vrouw leven sinds kort gescheiden. Zij woont nog in hun huis in Soito met hun jonge kinderen

en een dag later drinken we daar toevallig koffie. Aan het huis is de energie af te lezen waar-

mee de jonge vader het verbouwd heeft voor zijn gezin in wording. Tegelijkertijd mist het

nog de authentisiteit van het werk van z’n vader.

8

De koffie wordt ons aangeboden door een goede vriendin van onze zoon, die met haar

kinderen hier tijdelijk onderdak heeft na het verlaten van haar man.

Moeizame relaties, moeizame verhoudingen met de eisen die de moderne maatschappij

stelt, de stress, ontevredenheid over de prijs die er in ecologische zin voor betaald moet wor-

den, de weer groeiende kloof tussen rijk en arm, die steeds voelbarder wordt in b.v. de prijs

van woningen - dat alles heeft zulke meer of minder ontvolkte plekken in Spanje, Portugal en

Frankrijk tot een aantrekkelijk ‘droomland voor zoekende’ mensen gemaakt.

Vrijwel iedere dag passeren we op de

lange onverharde weg naar ons onderko-

men een plek met een in deze omgeving

wat ongewone uitstraling en aankleding.

Een groot bord nodigt ons uit een bezoek

te brengen aan Loural. Het blijkt een voor-

malig verlaten dorp te zijn, omgebouwd

tot een ‘eco-village’, tot een centrum voor

retraite, workshops, kortom een plek,

waar je kunt ‘resetten’ .

Een aantal jonge mensen, met financiële middelen en kennis van en toegang tot subsidie-

bronnen hebben dit in korte tijd uit de voormalige ruïnes laten bouwen. De website laat over

hun idealisme geen misverstand bestaan: Loural is een duurzaam eco-dorp, aantrekkelijk voor

hen, die een intieme ervaring met de natuur zoeken en verlangen naar menselijke groei en ver-

andering... Er worden cursussen aangeboden en verblijfsmogelijkheden, er kunnen ruimtes

worden gehuurd en er wordt gestreefd naar zelfvoorziening en het herstellen van de natuur

rondom, op basis van perma-cultuur en holistische principes.

Perma-cultuur is ook de basis voor The Hive,

de plek, waar onze zoon verblijft en werkt. Ook

deze kleine gemeenschap heeft een verwijzing

langs de onverharde weg, maar dat is niet meer

dan een klein bordje en een soort postbus. Er is

wel een website met een beginselverklaring:

‘The Hive werd opgezet als een antwoord

op een toenemende uitputting van de aarde

en een steeds verdergaande klimaat-chaos en

heeft als doel een centrum te zijn voor duur-

zame ontwikkeling, gebaseerd op de princi-

pes van de perma-cultuur.’

Perma-cultuur (volgens Wikipedia:) Permacultuur is een wetenschap voor het ont-

werpen van de menselijke leefomgeving op een manier die ecologisch duurzaam en economische stabiel is. Complexe ecosystemen in de natuur dienen hierbij als voorbeeld. Permacultuur gaat uit van drie ethische uitgangspunten:

1. Zorg voor de aarde: Alle ecosystemen moe-

ten zich kunnen ontwikkelen. 2. Zorg voor de mensen: mensen moeten toe-

gang hebben tot hetgeen nodig is voor hun voortbestaan.

3. Deel de overvloed: het in balans brengen van in- en output in een systeem

https://nl.wikipedia.org/wiki/Permacultuur

9

Naast de overeenkomsten is er ook een subtiel ver-

schil. Waar Loural vooral een plek wil zijn voor mensen,

die op zoek zijn naar spiritualiteit en dat hopen te vinden

in een andere relatie met de natuur, lijkt The Hive aan te

sluiten bij de behoefte van mensen die hun leven willen

omgooien om een persoonlijke mix van redenen: zoeken

naar een andere zingeving vanuit idealen, bezorgdheid

om de aarde, afkeer van de doorgeschoten marktwerking

en de afhankelijkheid van multinationals.

The Hive heeft dan ook moeite om de idealen en de

visie vorm te geven. Mensen komen en gaan, werken er

een tijdje tegen kost en inwoning en gaan weer verder op

hun zoektocht. Er zijn weinig financiële middelen, pogin-

gen om daar d.m.v. crowdfunding verandering in te bren-

gen komen niet van de grond en het veranderen van de

ruïnes in leefbare huizen gaat langzaam en moeizaam.

De basale hardheid van zo ’n bestaan vraagt dan ook

veel om er hier iets op te kunnen bouwen: discipline, or-

ganisatievermogen, wilskracht, technisch inzicht - een

soort pioniersgeest. En dan nog is het de vraag hoe effec-

tief het is met het oog op alle ecologische problemen

waar mens en aarde onder gebukt gaan.

Ik kijk op de televisie naar een documentaire over een

wereldwijde actiegroep, ontstaan op universiteiten. De

leden ervan roeren zich op aandeelhoudersvergaderingen van organisaties die nog investe-

ren in fossiele brandstoffen, met het doel dit te veranderen. Met opmerkelijk succes, zo lijkt

het. De actievoerders van deze De-investment-beweging die in de uitzending aan het woord

komen, delen de bezorgdheid en soms de woede van mensen die naar deze afgelegen plek-

ken komen. Maar ze studeren of hebben een baan, ze zijn welbespraakt en ogen doelbewust

en zelfverzekerd. En ze wonen en werken meestal in een stad en niet aan de economische

rafelranden van de moderne samenlevingen.

Op een WC lees ik een krant, met daarin een vraaggesprek met een succesvolle schrijfster.

Zoals meestal is het weer een sappige mix van waarheid en verbeelding, van poses en quo-

tes, die evenveel vertellen als weglaten, omdat publiciteit nu eenmaal een spel met mythes

is. Maar toch vis ik er altijd wel iets uit, dat aan het denken zet. Ze - de schrijfster - is vier jaar

metselaar geweest en heeft ’daar de discipline geleerd, die je nodig hebt om te leven’... Of zo-

iets, het was tenslotte op de WC.

10

Maar ik herken het. Iets (op-)bouwen begint

misschien met een droom of een verlangen,

maar het realiseren daarvan begint met de

daad, met opstaan, jezelf verzorgen, de tijd or-

denen, de gedachten ordenen, de werkplek aan-

vegen en beginnen.

De meeste mensen die hier komen, zoeken

eerst een bestaande plek als The Hive, waar ze

welkom zijn. Van daaruit willen ze op zoek naar

een eigen plek, om te wonen en om te werken aan een deels zelfvoorzienend bestaan. Een

huis of een ruïne met grond.

Onze zoon heeft al verschillende opties bekeken en gewogen en de meest actuele is

een huis in Soito, dat al een tijd leegstaat na het vertrek van de laatste bewoner, een oude

man. We regelen iemand die ons het huis laat zien en stappen een kamer binnen waar de tijd

50 jaar lijkt te hebben stilgestaan. Onduidelijk blijft of het te koop is en van wie het is. Er zingt

een bedrag rond, een ‘vraagprijs’, maar zoals dat hier wel vaker het geval is, het blijft onzeker

hoe reëel dat is.

Dat is overigens op dit moment ook niet belangrijk. Al deze verkenningen zijn deel van een

proces, dat draait om de vraag: is dit een plek waar ik iets nieuws wil opbouwen en is een le-

ven hier een alternatief voor wat ik achter wil laten? Dit zijn ingrijpende keuzes. En het wordt

er niet gemakkelijker op wanneer je ook hier de anderen om je heen voortdurend ziet wor-

stelen met tegenslagen, teleurstellingen en mislukkingen. Terwijl je eigenlijk mensen nodig

hebt, die je kunnen inspireren en helpen. Die je misschien kunnen leren ‘metselen’.

Hoe divers de mensen en gemeenschappen hier zijn, hoe verschillend hun achtergrond en

uitgangssituatie, hun doel en middelen, uiteindelijk kunnen ze op een zaterdagavond elkaar

tegenkomen in Soito, rond het kleine

gemeenschapshuis en het souterain

met open keuken en houtgestookte

stenen oven, waar ook Thomas en z’n

zoons die handen voor uit de mouwen

hebben gestoken.

Om er een lekkere pizza te eten, die

de pezige, goedgehumeurde en goed-

gelaarsde, maar wat slordig gekapte

Duitser er eigenhandig serveert. Elke

zaterdag weer.

11

Und

erw

eis

(slo

t)

De Lemmer, jierren ‘30

…Soms, as yn broeiske simmernachten de loft him yn swierwaar ûntlade, en ús buorman Jan

Wind syn warskôgings-tikken op it rút jûn hie, bekleauwen wy ek de seedyk, dy't dan foar my in

soarte fan Sinaï wurden wie, om by flau moanneljocht te sjen nei de kolkjende en kruiende wol-

ken, dêr't de puntige wite wjerljocht út nei ûnderen pylke, rjocht yn 'e skimerige wite koppen

fan 'e see, en nei in skerp op 'e nachthimel útsniene kantloft, dêr't twa, trije wetterhoazen út

hongen. As de wjerljocht ferblynjend waard en koartoan folge troch daverjende tongerslaggen,

moasten wy yn 'e hûs, wylst fierôf yn it súdeasten in brân oplôge. ‘Dat is op 'e Langelille of op 'e

Koaisleat,’ stelde Jan Wind fêst, en hy hie meastal gelyk. Wylst elk yn syn eigen hûs rekke, wikse-

len de manlju noch in koart petear: ‘Der is gjin fersinding,’ ‘de buien wurkje tsjinelkoar yn,’ ‘de

wyn is noch al heech’ - orakelspreuken dy't ik net begriep, mar as in soarte fan bypassende litur-

gije ûndergong.

As wy wer ûnder 'e petroaljelampe sieten, skeukend fan slûgens, krige heit de bibel en lies

psalm 29, de tongerpsalm, of psalm 91, oer de feiligens yn it skûlplak fan de Alderheechste.

Under it lêzen belune de tonger ta in guodlik grommeljen, al fierder en fierder ôf, wylst in sêft

tikkeljen fan druppen tsjin 'e ruten oanwoechs ta in sterk en oanhâldend gerûs. Dan wie it tiid

dat mem sei: ‘It ûntaardet yn reinwetter’, en heit: ‘Mar pas op, der kinne noch rare slaggen út

komme.’ As ik lang om let wer by Tsjip yn it ûnderbêd kroep, koe ik, eardat de sliep my oer-

mânsk waard, noch krekt betinke hoe't ik moarn op skoalle fertelle soe wat wy allegear belibbe

hiene.

fragmint út de bondel De besleine spegel fan Fedde Schurer (1898-1968)

12

Ta beslút fan de lytse syklus ferhalen oer de

tusken De Lemmer en Amsterdam hinne-en-

wer reizgjende dichter Fedde Schurer.

Yn sawol it fragmint op ‘e foarige side as de

liettekst hjirneist binne oantinkens ferwurke,

dy’t Fedde Schurer hie oan de tiid dat De Lem-

mer noch oan de Sudersee lei.

It liet is ien fan de Balladen fan de Sudersee út

de jierren ‘30. It is in hast sjoernalistyk ferhaal

fan in skipbrek. It ferhaal, oer in stoarmnacht

út syn bernejierren, is skreaun yn de jierren

‘60. It is foar it earst publisearre yn de Friese

Koerier. De besleine spegel is yn 1969 útjûn.

Foto boppe: ienkeamerwenten oan de eardere Suderseedyk op 'e Lemmer. Yn de middelste hat Schurer by syn folk wenne fan 1904 oant syn

trouwen yn 1924. Under: portretsjes fan syn âlden Bauke Schurer en Grietje Wagenaar.

SKIPBREK (harkje) Elk hie de leaden kantloft hingjen sjoen, Skean boppe ’t doarp, rjocht foar de haven út. De himel wie in driigjend fisioen, Dêr hingen blauwe wetterhoazen út, De see stie giel en wreed. Binn’ de aken yn? It giet dêr mâl omhear- De weagen batse oan wâl mei dôf gedroan. Der kloftet folk op dyk en dammen gear, En frjemden sprekke elkoar as eigen oan, Feriene yn ’t wankend leed. Dêr slacht in mêst, in mêst al hinne en wer, In skiere lape wabert op ’e wyn, In skiere skreau om help tsjin ’t bang ferdjer- En gromjend rint de mear de kloften yn: Dêr is in skip yn need. It oaljepak en de súdwester foar- Fiif botters sette in stive kriichsdûns oan. De stjoerman as in byld by ’t roer te skoar. In Lemster fisker is gjin leffertssoan- En ‘t folk stiet út te sjen. Dy mêst komt neijeroan, dy flagge slacht- Der klibbet oan dy mêst in dûnkre foarm; Dêr striidt út bline en bange wanhoopsmacht In minsk de faaije kamp tsjin see en stoarm, In minske, jamk ferlern. Sa rêdden hja de skipper ‘t earme liif En fregen neat en tôgen him yn hûs, De mûle sletten, ‘t each ferwêze en stiif- Doe lune fan ’e stoarm it rou gebrûs; Doe liet er har betsjen. It folk bleau swijend op ’e dammen stean, En it wetter droech de tynge, wreed en wea; De wrakke tsjalk, fannemoarn út Kampen fearn, Wie ûnderstrûpt.- Sa dronken hja de dea, It wiif en njoggen bern.

po@dium is in digitaal moanneblêd fan Bennie Huisman

It komt alle moannen út op ien fan de lêste dagen fan dy moanne. Dit is de ôflevering fan novimber 2015

Alle ôfleveringen steane ek op myn site: www.benniehuisman.nl/po@dium/

En it wurdt tastjoerd, ek op oanfraach. Réaksjes: info@benniehuisman.nl

tekst: Fedde Schurer (út de syklus: Balladen fan de Sudersee) Wize & sang: Bennie Huisman, arr. & piano: Corinne Staal,

mûlharmoanika: Herman Peenstra