BELEIDSPLAN STICHTING ATELIER VAN LICHT 2012-2017

opgericht op 20 juni 2012

Geactualiseerd op 22 december 2013

2

Creativiteit is de vrijheid om iets op ieder moment van een andere kant te bekijken. (Carlina Rinaldi, Reggio Children)

Je kunt iets maken maar het wordt toch nooit dat. Het idee mislukt altijd, maar dan wordt het iets anders. (Hidde, 8 jaar, Atelier van Licht)

3

Doelstellingen Stichting Atelier van Licht: Het ontwikkelingen en realiseren van het Atelier van Licht als

- onderzoeks- en experimenteercentrum voor jonge kinderen en hun (groot)ouders, leerkrachten en begeleiders over het onderwerp Licht gezien vanuit natuurwetenschappelijke en kunstzinnige invalshoek;

- onderzoeks- en experimenteercentrum voor kunstenaars, natuurwetenschappers en ontwikkelingspsychologen / onderwijskundigen ten behoeve van het creatieve leerproces van jonge kinderen;

- documentatie- studie- en netwerkcentrum over ‘creative learning’ en over de rol en betekenis die kunst en wetenschap spelen in het leerproces van jonge kinderen

Zij beoogt geen winst. Middelen Stichting Atelier van Licht: Zij tracht dit doel te bereiken door

- samenwerking te realiseren tussen de wetenschappelijke en de kunstzinnige wereld;

- (doen) onderzoeken van de rol van kunst en wetenschap in het leerproces van jonge kinderen;

- (doen) onderzoeken van de betekenis en de wijze van stimuleren van creativiteit in het leerproces van jonge kinderen;

- producten en/of attributen te ontwikkelen voor basisscholen en families voortkomend uit de werkwijze van het Atelier van Licht;

- de processen binnen het Atelier van Licht zichtbaar te maken en te verspreiden met communicatiemiddelen in de breedste zin van het woord;

- samenwerking op te bouwen met nationale en internationale partners; - samenwerking op te bouwen met universiteiten en verbindingen te maken tussen

onderzoek en praktijk; - alle overige middelen die de doelstelling ten goede komen.

De stichting Atelier van Licht wordt bestuurd door: Theo Kemperman, voorzitter (bioloog en cultureel ondernemer) Jeroen Büchli, secretaris (internet communicatie expert en filmwetenschapper) José Schiphorst, penningmeester (v/h bestuurder zorgorganisatie, econoom) Paul van Geert, lid (hoogleraar ontwikkelingspsychologie (RUG) en voorzitter consortium TalentenKracht) Femius Koenderink, lid (natuurkundige, wetenschapper FOM Instituut AMOLF en hoogleraar Institute of Physics, Universiteit van Amsterdam)

Nicky Zwaan, lid (beeldend (licht)kunstenaar)

4

Ontwikkeling concept Atelier van Licht: Om het concept van het concrete Atelier van Licht te ontwikkelen is een samenwerkingsverband gerealiseerd met verschillende partners: Stichting TOEVAL GEZOCHT , de stichting die de pedagogische fundering en de werkwijze vanuit kunstzinnig perspectief inbrengt, FOM Instituut AMOLF, het natuurkundig instituut gespecialiseerd in LICHT, Platform Béta Techniek / TalentenKracht, die onderzoek naar de wetenschappelijke talenten van jonge kinderen inbrengt en de verbinding met zeven universiteiten, Science Center NEMO, die de identiteit van het toekomstige Atelier van Licht wil verbinden aan het Science Center, Ontwerpstudio Müller/Van Tol en Studio Harm Rensink, die als ontwerpers het Atelier van Licht vorm geven, bouwen en inrichten. Deze instellingen hebben het projectteam gevormd, bestaande uit: Annemieke Huisingh (pedagoog / projectleider), Eva Klee (beeldend kunstenaar / TOEVAL

GEZOCHT), Femius Koenderink (natuurkundige FOM Instituut AMOLF), Rooske Franse (Science Learning Center NEMO), Tessa Timmermans (projectleider TalentenKracht) en Bas van Tol en Harm Rensink (ontwerpers). Een Comité van Aanbeveling is gevormd, dat geleid wordt door: Robbert Dijkgraaf, directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton, New Jersey en universiteitshoogleraar mathematische fysica, UvA Jelle Jolles, hoogleraar educational neuropsychology Giny Vos, beeldend (licht)kunstenaar en Joke van Leeuwen, auteur, illustrator en performer. In de brochure Atelier van Licht is het concept uitgewerkt (desgewenst verkrijgbaar). Deze brochure is ontworpen door Jozee Brouwer en gerealiseerd met financiële ondersteuning van de Mondriaan Stichting, Platform Bèta Techniek en de Iona Stichting.

5

Eerste fase van de realisering: Pilot project Atelier van Licht in het Stedelijk Museum Amsterdam Van 22 december 2012 t/m 6 januari 2013 heeft de stichting Atelier van Licht in samenwerking met het Stedelijk Museum Amsterdam een pilot project Atelier van Licht gerealiseerd in de educatieruimtes van het Stedelijk Museum.

In de ruimte (110 m2) stonden zeven werkstations opgesteld die vele mogelijkheden boden tot onderzoek, experiment en verbeelding met alledaagse verschijningsvormen van licht, zoals: toveren met projectie, schaduwwerelden, afbeelding, splitsing, buiging en breking van licht, gekleurd licht, menging van licht, magisch tekenen met licht en schrijven en tekenen over licht. De kinderen (vanaf 3 jaar) konden hun eigen ideeën volgen, zelfstandig onderzoek doen, zonder volwassenen, met elkaar of samen met hun familieleden. Alle materialen waren eenvoudig, voor vele doeleinden geschikt en stonden de kinderen vrij ter beschikking. De volwassenen konden de kinderen volgen door rustig naar hen te kijken of met hen mee te doen. Hoewel het Atelier voor kinderen van 3 t/m 8 jaar was opgezet, bleken ook oudere kinderen vaak plezier te beleven aan de verschillende experimenteermogelijkheden. Opvallend was dat gezinnen vaak een uurtje bleven, maar dat heel wat kinderen twee tot drie uur doorgingen en/of later terugkwamen. Hun concentratie en plezier waren groot, de sfeer was ontspannen en onverwachte onderzoekjes en experimenten kwamen tot stand. Ook bleken er als vanzelf samenwerkingen te ontstaan, ook tussen kinderen die elkaar niet kenden.

6

Twee universiteiten (RUG en UvA) hebben data verzameld door één werkstation vier dagen lang te filmen voor een eerste analyse van het begrip creatieve exploratie. De uitwerking van dit onderzoek is gaande en de resultaten worden in de loop van 2014 verwacht. In de 15 dagen dat het Atelier van Licht was geopend heeft het ruim 4900 bezoekers getrokken: jonge kinderen met hun (groot) ouders of begeleiders. Omdat het in de vakantieperiode viel, konden we geen groepen schoolkinderen ontvangen. Het werd één groot familiegebeuren. Het Atelier van Licht bleek een zeer inspirerende plek te zijn voor families met kinderen, waarbij de (groot)ouders vaak even enthousiast werden als de kinderen en er intensief werd samengewerkt. Ouders waren positief verrast door het feit dat zulke jonge kinderen welkom waren en dat deze zelf op eigen initiatief aan de slag mochten gaan. Hierdoor werd het als een lopend twitter-vuurtje verspreid en werd het al snel buitengewoon druk bezocht. Tijdens deze periode zijn drie bijeenkomsten georganiseerd voor collega’s en andere belangstellenden. Deze waren alle drie druk bezocht (door de beperkte ruimte max. 20 – 30 personen per keer). Voor het projectteam heeft dit pilot project vele belangrijke observaties en reflecties opgeleverd. Belangrijk bijvoorbeeld was dat kunstzinnige en natuurkundige experimenten en expressies als vanzelf in elkaar overgingen en op alle werkstations waarneembaar waren. Het samengaan van beide invalshoeken bleek een belangrijke en waardevolle kruisbestuiving op te leveren voor het nieuwsgierige en onderzoekende gedrag van kinderen. Het positieve familiegebeuren was een belangrijke eye opener voor het projectteam dat tot dan toe vooral ervaring had opgebouwd met groepen schoolkinderen en leerkrachten. De aansluiting bij het Stedelijk Museum kreeg o.a. vorm in een spiegelende folder waarmee lichtkunstwerken als dat van Dan Flavin bij de oude trap konden worden onderzocht.

Een beeldverslag van dit pilot project is desgewenst beschikbaar. Dit pilot project is gefinancierd met subsidies van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en SNS REAAL Fonds en met bijdragen van het Stedelijk Museum Amsterdam, de stichting TOEVAL GEZOCHT, FOM Instituut AMOLF en Platform Bèta Techniek / TalentenKracht en enkele particuliere donaties.

7

Tweede fase van de realisering: Het zelfstandige Atelier van Licht met alle bijbehorende functies in Eindhoven Het is de bedoeling om in 2014 het Atelier van Licht in Eindhoven te realiseren voor in eerste instantie een periode van drie jaar met de mogelijkheid in de fase erna structurele subsidie van het Rijk en/of de stad Eindhoven hiervoor te ontvangen. De wethouder cultuur, innovatie, educatie en vastgoed, mw Mary-Ann Schreurs, heeft de wens te kennen gegeven het Atelier van Licht in Eindhoven te vestigen en hiertoe een locatie voor drie jaar om niet ter beschikking te stellen. Philips heeft aangegeven zich te willen verbinden aan het Atelier van Licht en het te steunen met expertise en objecten en de mogelijkheid van sponsoring te overwegen. Om het Atelier van Licht een goede inbedding te geven bouwt het atelier een samenwerking op met verschillende partijen in Eindhoven, zoals de Design Academy, de TU Eindhoven / Lighthouse, FONTYS Hogeschool / PABO, de Ontdekfabriek, het wetenschapsknooppunt, MU. Het Atelier van Licht beoogt van landelijke betekenis te worden en internationale samenwerking op het gebied van creative early learning te realiseren. Presentaties zijn en worden gegeven op internationale conferenties. Samenwerking met en scholing door Reggio Children is ook in de pilotfase al gerealiseerd. Dit Atelier van Licht zal een omvang hebben tussen de 500 en 900 m2, waarin de volgende functies aanwezig zijn: Ruimte met werkstations (het hart van het Atelier): Op basis van de ervaringen in het pilot project zullen verschillende werkstations worden aangepast en nieuwe worden ontworpen. Hoewel de doelgroep in eerste instantie kinderen van 3 t/m 8 jaar was, is in het pilot project gebleken dat kinderen tot een jaar of 15 hiervoor belangstelling hebben. Voor de oudere kinderen zullen ook enkele nieuwe werkstations worden ontwikkeld, die met name technologisch complexer zijn. Een werkplaats, waar reparaties aan werkstations kunnen worden uitgevoerd en waar op basis van observaties veranderingen aan de werkstations kunnen worden aangebracht. Tevens worden hier alle materialen beheerd, opgeborgen, schoongemaakt en vernieuwd. Een ontvangst- en introductieruimte. Hier worden de groepen schoolkinderen ontvangen en wordt het onderwerp LICHT geïntroduceerd. Deze ruimte is ook geschikt om groepen volwassenen of families of leerkrachten te ontvangen. Het is belangrijk bij binnenkomst een korte voorbereiding te geven wat er te verwachten is in het Atelier. Een documentatieruimte. In de werkwijze is een belangrijk onderdeel: het documenteren van de werkprocessen van de kinderen in het Atelier. Het documentatiemateriaal biedt de mogelijkheid te reflecteren vanuit verschillende invalshoeken en op basis daarvan de werkstations te verbeteren. Daarnaast maakt dit materiaal zichtbaar maken voor ouders, andere bezoekers en professionals hoe de maak- en leerprocessen van de kinderen verlopen, welke strategieën zij gebruiken, welke hypotheses zij vormen en welke experimenten zij uitvoeren. Dit materiaal kan tevens dienen voor onderzoek naar

8

creativiteit, hoe deze kan worden gestimuleerd, welke interventies vruchtbaar zijn en hoe de rol en betekenis van kunst en wetenschap kan worden gedefinieerd. Een bureau & vergaderruimte Een auditorium. Het Atelier van Licht zal regelmatig bijeenkomsten organiseren om de opgedane kennis te delen. Daarnaast ligt het in de bedoeling trainingen voor leerkrachten en informatiebijeenkomsten voor ouders te organiseren. Het is mogelijk bijv. het auditorium en/of een vergaderruimte met een andere instelling te delen. Het is de bedoeling het Atelier van Licht zes dagen per week open te stellen Door de week zullen groepen schoolkinderen ontvangen worden en in de weekends en vakantieperiodes zal het Atelier open zijn voor families. Als het Atelier in de volle omvang kan worden gerealiseerd, kunnen we een bezoekersaantal verwachten van + 35.000 personen per jaar.

9

10

Planning tweede fase oktober 2013 - februari 2014 Zoeken locatie in overleg met Gemeente Eindhoven, kennismaken met toekomstige partners, werving sponsors en fondsen februari 2014 - april 2014 Aanvragen subsidies, overleg met asp. sponsors, invullen rollen verschillende partners, selectie medewerkers en vormen van team, ontwikkelen / ontwerpen ambiance, concrete werkstations en overige ruimtes in het Atelier, consultatie Reggio Children betr. ontwerp, voorbereiding en verbouwing; mei 2014 - juli 2014 Bouw werkstations en inrichten Atelier van Licht, experimenteren met werkstations, scholing team, consultatie Reggio Children betr. scholing, contacten opbouwen met scholen en families; uitwerken samenwerkings-verbanden augustus - september 2014 Voorbereiden start Atelier van Licht oktober 2014 Feestelijke opening Atelier van Licht Deze planning kan in de tijd gewijzigd worden afhankelijk van het moment waarop de locatie bekend is en afhankelijk van de snelheid waarmee voldoende financiële middelen zijn gegenereerd.

11

Derde fase van de realisering: Satellieten en integratie in het dagelijks leven Er komen zo nu en dan verzoeken binnen uit verschillende delen van het land om Ateliers van Licht op te zetten in verschillende vormen en afmetingen, bijvoorbeeld als experimenteerplek op school of in een kunstencentrum. Het ligt in de bedoeling om op deze verzoeken in te gaan, wanneer het Atelier van Licht in Eindhoven is gerealiseerd en het team voldoende geschoold is om uitgezet te worden naar andere locaties. Daarnaast zullen in de werkplaats van het Atelier van Licht materialen en objecten ontwikkeld worden die op school of thuis gebruikt kunnen worden. Het is immers van groot belang dat verwondering, nieuwsgierigheid, experimenteerlust en onderzoeksdrang onderdeel worden van het dagelijks leven van kinderen en dat juist de alledaagse fenomenen aanleiding kunnen vormen tot creativiteit en experiment.

12

Financiën (begroting in apart document) Deze zullen uit verschillende bronnen geworven worden: De stad Eindhoven Fondsen / Partners SNS REAAL Fonds VSBfonds Mondriaan Fonds Stimuleringsfonds Vormgeving en Architectuur Prins Bernhard Cultuurfonds Bernard van Leer Foundation Sponsors / Partners Philips TU Eindhoven e.a. Donaties van particulieren Inkomsten door entreegelden en betaling voor trainingen en symposia