BelangStelling Integratieve Zorg

www.zorgbelang-fryslan.nl

BelangStellingCAM - integratieve zorg

Winter 2014 / 2015

ZBF BelangStelling CAM 18122014 try3.indd 2 7-1-2015 11:27:07

Door: Zorgbelang FryslânDatum: december 2014


BelangStelling CAM

3

VOORWOORDDe term CAM is niet erg bekend. Toch maken veel mensen gebruik van aanvullende (Complementary) en vervangende (Alternative) vormen van zorg (Medicine). En de interesse in de mogelijkheden van die aanvullende zorg is ook nog steeds groeiend.

Niet ten onrechte. Want als Zorgbelang pleiten we geregeld voor keuzevrijheid in de zorg en vinden we het belangrijk dat de wensen en ervaringen van patiënten meetellen in het maken van keuzes. Toch horen we ook geregeld verhalen van onbegrip van hulpverleners uit de reguliere zorg, die er moeite mee hebben dat patiënten buiten de gebaande paden kijken.

De discussie over CAM komt vaak snel in scherpe, emotionele debatten terecht, waarin voor- en tegenstanders elkaar met argumenten om de oren slaan. In dit themanummer van ons blad Belangstelling, benoemen we de voors en tegens ook, maar niet om olie op het vuur te gooien. Wel om een beetje overzicht in die discussie te bieden en vooral bij te dragen aan het maken van een weloverwogen keuze.

Daarom vindt u in deze Belangstelling natuurlijk uitleg over wat CAM is, over de controverse en de onenigheid over het onderwerp, maar daarnaast ook een artikel over het stellen van de juiste vragen voor je tot een keuze komt en een interview met Piet Sijpersma en zijn keuze voor aanvullende zorg.

Want als er één ding is dat we met de informatie uit dit blad willen bereiken dan is dat, dat we hopen dat u zelf de regie blijft voeren over de zorg die u ontvangt en dat u uw eigen keuzes maakt.

Margreet de Graafdirecteur / bestuurder

Inhoud

Voorwoord Margreet 3 Het alternatief van aanvullende zorg 4

Voor- en tegenstanders overniet-reguliere vormen van zorg 7

Is CAM kosteneff ectief? 8

Regulier of CAM? Stel de juiste vragen 12

Kun je wel yoga doen als je kanker hebt? 13

Kijk naar de mens in het geheel 15

REACTIEWilt u reageren op één van de artikelen of heeft u zelf een bericht voor de BelangStelling? Stuur dan een mail naar [email protected].

ContactgegevensZorgbelang FryslânPostbus 1868900 AD Leeuwarden

058-2159222www.zorgbelang-fryslan.nl


4

HET ALTERNATIEF VAN AANVULLENDE ZORGVan alternatieve geneeskunde heeft waarschijnlijk bijna iedereen wel eens gehoord. Het beschrijft die vorm van geneeskunde die niet regulier is. Met reguliere geneeskunde wordt dan de gebruikelijke geneeskunde bedoeld van huisartsen en specialisten in het ziekenhuis.

Zoals zoveel begrippen heeft ook de term ‘alternatieve geneeskunde’ een ontwikkeling doorgemaakt. Tegenwoordig suggereren we liever niet meer dat het een volledig alternatief is voor huisarts en ziekenhuiszorg. Passender is de term ‘complementair’, wat zoiets als aanvullend betekent. Internationaal wordt deze complementaire zorg aangeduid als Complementary and Alternative Medicine (CAM). De term alternatieve geneeskunde is dus eigenlijk verouderd.

De visie die daar achter zit is dat aanvullende zorg niet in plaats van de reguliere zorg komt, maar hier een toevoeging op is en heeft als doel om de ‘basiszorg’ extra aan te vullen op allerlei manieren, die vaak op natuurlijke methoden en bronnen gebaseerd is.Zo wordt in aanvullende zorg meestal uitgegaan van een zogenoemde holistische benadering. Dat wil zeggen dat er wordt gekeken naar het grote geheel en de zorg zich richt op alle lichamelijke, emotionele, mentale, spirituele en sociale behoeften. In de reguliere zorg wordt immers traditioneel alleen naar het zieke lichaamsdeel gekeken. Met aanvullende zorg probeert men de kwaliteit van leven, het zelfgenezend vermogen van de mens en de fysieke conditie te bevorderen.

Integrale geneeskundeTegenwoordig wordt er veel gesproken over integratieve of integrale geneeskunde. Hierbij

worden reguliere en complementaire behandelingen naast elkaar ingezet en gecombineerd. Het richt zich zo dus op de gehele persoon (lichaam en psyche), maakt gebruik van bewezen informatie en de relatie tussen arts en patiënt staat centraal. Daarnaast ligt de focus op de minst ingrijpende, minst toxische (giftige) en goedkoopste methode. Dit alles om een optimale gezondheid te bereiken. De nadruk ligt hier dus niet op ziekte en bestrijding maar op (het stimuleren van) gezondheid, welbevinden, behoud en herstel van vitaliteit en zingeving. Op deze manier kunnen mensen voor de behandeling kiezen die in hun ogen het beste resultaat biedt en het beste bij hen past, zonder na te denken of het onder reguliere zorg of aanvullende zorg valt. Scheidslijnen tussen deze twee vormen van zorg staan dan minder in de weg. Vandaar dat er steeds meer mensen voorstander zijn van integrale geneeskunde.

Dat betekent natuurlijk niet dat de reguliere en aanvullende zorg één geheel vormen. Om het onderscheid duidelijk te maken geven we hieronder enkele onderscheidende kenmerken van reguliere zorg en aanvullende zorg weer. Dat onderscheid is niet absoluut: in de praktijk zijn er veel reguliere artsen zijn die open staan voor alternatieve behandelingen en er zijn ook CAM- behandelaars die voortbouwen op de behandelmethoden van de reguliere zorg. Voor de duidelijkheid is het onderscheid hier scherp gesteld.


5

Reguliere zorg Aanvullende zorg

De� nitie gezondheid

Gezondheid is lichamelijk, geestelijk, economisch en sociaal welbevinden.

Gezondheid is leven in harmonie met de natuur en het eigen vermogen van mensen om zich aan te pas-sen aan veranderende fysieke, emotionele en sociale veranderingen

De� nitie ziekte

Een afwijking van een afzonderlijk deel van het lichaam. Voor herstel is ‘reparatie’ nodig.

Een afwijking van het hele lichaam (alle organen zijn immer met elkaar verbonden) en voor herstel moet het zelfgenezend vermogen worden gebruikt.

Functies

artsen met verschillende specialisaties, apothekers, psychologen, verpleegkundigen, regulier therapeuten en offi ciële hulpverleners

gezondheidstherapeuten, voedingsconsulenten, gezondheidsconsulenten, psychotherapeuten, ener-getische therapeuten, homeopaten, acupuncturisten, osteopaten, manueeltherapeuten

Opleiding

medisch scholing aan hogescholen of universiteiten die gespecialiseerd zijn in medische wetenschappen

Een goede CAM arts is regulier opgeleid, met bijscho-ling uit het CAM circuit. Hoewel CAM therapeuten ook regulier geschoold kunnen zijn, vindt de scholing vooral ook in het alternatieve circuit plaats

Diverse kenmerken

Door overheid georganiseerd (zorgverzekeraars, inspectie gezondheidszorg)Gebaseerd op medische wetenschappen

Particulier initiatief

Gebaseerd op visie op natuur (voeding, geneeskunde en levenswijze)

Relatie tot elkaar

Goede hulpverlener staat open voor patiënt die CAM behandeling wenst te gebruiken

Goede hulpverlener vult reguliere zorg aan

Voor wie is CAM?

Het toepassen van CAM gebeurt in veel verbanden. Denk aan het toepassen bij chronisch zieken, oncologische (kanker) patiënten, in de palliatieve fase (zorg in de laatste fase van het leven), in de psychiatrie, in de ouderenzorg en in de kinderverpleging. Aanvullende zorg kan eigenlijk bij iedereen, van elke leeftijd, in elke levensfase worden toegepast. Het beoogt de kwaliteit van leven van patiënten te bevorderen, bij wie, waar of wanneer dan ook.

Toch zoeken vooral patiënten met chronische klachten CAM-behandelaars. Dit waarschijnlijk omdat alleen reguliere behandelingen bij hen niet altijd het gewenste resultaat opleveren en niet tot meer gezondheid leiden. Deze mensen zoeken verder dan alleen de reguliere zorg omdat zij zelf ook verder willen.

Het beschrijven van het hele werkveld van aanvullende zorg met alle behandelmethoden en therapieën zou te ver voeren. De belangrijkste inhoudelijke aanvullende methoden zijn over het algemeen wel redelijk goed bekend. Zo kent bijna iedereen accupunctuur, de Chinese behandeling waarbij spelden in de huid worden gestoken. Even goed bekend is de homeopathie. Daarbij worden verdunningen van stoffen voorgeschreven die dezelfde symptomen als de te bestrijden ziekte zouden oproepen. De gedachte hierachter is dat een stof die bepaalde verschijnselen kan opwekken, ook in staat is deze te genezen.

BelangStelling CAM


6

Er is een vrij grote kans dat u wel eens bij een manuele therapeut geweest bent. De manuele therapie richt zich op het bewegingsapparaat (onderzoek en behandeling). Door mobilisaties en manipulaties(specifieke grepen) wordt geprobeerd de functies van de gewrichten te herstellen. Heel bekend zijn ookde voedingssupplementen, die misschien ook wel bij u in het keukenkastje staan. Het is een verzamelnaam voor veel producten: vitamines, mineralen, sporenelementen, kruiden, vetten, suikers et cetera. Het zijn stoffen die gewoon te koop zijn bij drogisten, apotheken, supermarkten of via internet en waarvoor geen recept nodig is.

Minder bekend zijn behandelwijzen als fytotherapie, natuurgeneeswijzen en de antroposofische geneeskunde. Van fytotherapie bestaan twee vormen: de reguliere en de complementaire fytotherapie. Bij de reguliere wordt gebruik gemaakt van onderdelen en preparaten van planten waarvan de ‘gewone’ geneeskunde de werking heeft erkent (een regulier geneesmiddel en ook als zodanig geregistreerd). Bij complementaire fytotherapie wordt gebruik gemaakt van onverdunde extracten van planten inverschillende vormen.

Bij natuurgeneeswijzen streeft men naar de gezondheid van de mens volgens methoden die uitgaan van het principe ‘primum non nocere’ ofwel ‘allereerst: breng geen schade toe’ (grondlegger van de Westerse geneeskunde Hippocrates, 460-377 voor Christus). Er wordt gekozen voor het toedienen van een kleine therapeutische prikkel om tot het gewenste resultaat te komen.De antroposofische geneeswijze tot slot beziet de mens in vier ‘leden’ die met elkaar verbonden en in evenwicht moeten zijn: het fysieke lichaam, de levenskrachten/etherische lichaam, de ziel en de geestelijke kern.

Uiteraard zijn er naast deze zeven meest voorkomende stromingen nog vele andere vormen van aanvullende zorg. Denk aan massages, het gebruik van etherische oliën en het werken met muziek. Er zijn honderden verschillende vormen van aanvullende zorg in Nederland die in combinatie met reguliere zorg toegepast kunnen worden. Ook al verschillen deze interventies erg van elkaar, toch hebben ze allemaal iets gemeen. Namelijk een holistische visie, het richten op het gezonde in de mens en het aanboren van de eigen krachtbronnen.


7

VOOR EN TEGENSTANDERS OVERNIETREGULIERE VORMEN VAN ZORG Als het gaat over alternatieve geneeswijzen splitst een groep mensen zich vrij snel op in voor- en tegenstanders. Vaak gaat het er emotioneel en heftig aan toe. Het lijkt alsof dit net zo’n gevoelig onderwerp is als politiek, met net zoveel verschillende meningen. Aan de hand van het naast elkaar zetten van een bekende voorstander (PPCG, zie kader) en een bekende tegenstander (VtdK, zie kader) zullen we in dit artikel proberen om voor u wat meer neutraal op een rijtje te zetten waar het in deze discussie over gaat, zodat u zelf uw standpunt en keuze kunt bepalen.

In ieder geval is het wel duidelijk dat steeds meer mensen behoefte hebben om de mogelijkheden van aanvullende vormen van zorg te verkennen. Omdat keuzevrijheid hoog in het vaandel van de patiëntenbeweging1 staat, is het alleen maar toe te juichen dat de reguliere zorg aangevuld wordt met alternatieven en aanvullingen. Natuurlijk hamert diezelfde patiëntenbeweging erop dat keuze voor behandelingen, regulier of aanvullend, op basis van goede informatie kan worden gemaakt en dat ook de niet-reguliere zorgsector zich inzet om te voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen.

En juist op het gebied van die informatievoorziening en kwaliteitseisen bestaan de grootste verschillen van inzicht. Hierbij is het belangrijk steeds onderscheid te maken tussen ‘het alternatieve circuit’ waarin niet-regulier opgeleide mensen hun diensten aanbieden en CAM-zorgverleners die naast een reguliere studie zich hebben laten opleiden in 1 of meerdere aanvullende behandelwijzen. Ook het onderscheid tussen behandeling en medicijn/middel is belangrijk om in het achterhoofd te houden.

De twee grootse verschilpunten staan hieronder uitgelicht. Daarna zullen we nog wat nader ingaan op door voor- en tegenstanders aangedragen argumenten.

Evidence basedHet belangrijkste verschil van mening is het belang van bewezen eff ect van medicijnen. In de reguliere zorg wordt met over lange perioden een medicijn/middel bij een groep mensen getest en dat wordt vergeleken met een groep met dezelfde ziekte of aandoening die dat middel niet heeft gehad. Deze klinische testperiode kennen niet-reguliere middelen over het algemeen niet. Het is een reden voor de Vereniging tegen de Kwakzal-verij (VtdK) om niet-reguliere middelen rigoureus af te wijzen. Zij zijn van mening dat medicijnen/middelen bewezen eff ectief moet zijn.

Voorstanders wijzen er echter op dat een middel ook eff ectief kan zijn, ook als het niet in een klinische test-periode onderzocht is. Tegelijkertijd wijst een belangen-organisatie als het Patiënten Platform Complementaire Gezondheidszorg (PPCG) er geregeld op dat ook diverse CAM middelen wel degelijk een bewezen eff ectiviteit hebben.

Naast medicijnen/middelen is er ook onderzoek naar de eff ectiviteit van behandelingen. Ook in de reguliere zorg zijn nog niet alle regelmatig toegepaste behandelingen evidence based. Dit betekent niet dat het niet werkt, maar dat het niet wetenschappelijk is getest of het werkt. Hieronder een overzicht van inschatting hoe veel regelmatig toegepaste behandeling onbewezen is.

Bescherming van beroepstitelEen ander controversieel punt is de achtergrond van de zorgverleners. Niet iedereen mag zich arts of fysio-therapeut noemen. Dat zijn beschermde beroepen waar opleidings- en andere kwaliteitseisen aan gesteld worden. Zorgverleners uit de reguliere zorg dienen zich in te schrijven in het BIG-register (Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) en vallen onder daarmee ook onder het medisch tuchtrecht. De VtdK wijst er op dat dit alles voor de niet-reguliere sector niet geldt. Iedereen kan zich ‘behandelaar’ of ‘therapeut’ noemen, zonder daarvoor noodzakelijkerwijs een opleiding voor te hebben gevolgd of aan kwaliteitseisen te voldoen. Pas als er schade aan de gezondheid wordt toegebracht of andere strafbare feiten worden gepleegd, kan de overheid hiertegen optreden.

De CAM sector heeft in de afgelopen decennia wel een ontwikkeling doorgemaakt waarin ook beroepsvereni-gingen zijn opgericht, die eisen stellen aan hun leden en waar klachtenprocedures zijn ontwikkeld waar CAM behandelaars zich bij dienen aan te sluiten. Overigens staan CAM artsen vanwege hun reguliere opleiding wel ingeschreven in het BIG register en vallen ook onder het medisch tuchtrecht.

1 Patientenfederatie NPCF, regionaal patiëntenplatforms Zorgbelang, landelijke koepels en aandoening gerichte patiëntenverenigingen

BelangStelling CAM


8

Punten van de voorstanders:1. Houding tegenover zorg verandert: Zo ziet de Vereniging van Verpleegkundigen en

Verzorgenden (V&VN) bijvoorbeeld dat steeds meer mensen geïnteresseerd zijn in natuurlijke vormen van zelfzorg en er meer mensen zijn met een holistische visie. Zij zien als oorzaak dat men steeds meer in aanraking komt met complemen-taire factoren door het grote aanbod buiten de zorg, denk aan: biologisch voedsel, meditatie, kruiden en supplementen, populaire tijdschriften op dit gebied et cetera.

Daarbij willen ook veel zorgaanbieders volgens

deze vereniging niet meer alleen ziektegericht werken maar ook verder kijken.

ZonMw, een organisatie die gezondheidszorg-onderzoek en innovatie stimuleert, ziet dat de visie op gezondheidszorg verandert naar een meer ziektebestrijdende benadering (gezondheid en mogelijkheden) die de zorgvrager centraal stelt, een visie die uitgaat van de wisselwerking tussen lichaam en geest, en die alle kennis, middelen en methoden benut die veilig en effectief zijn gebleken, waarop CAM mooi aansluit.

De Vereniging tegen de KwakzalverijDe Vereniging tegen de Kwakzalverij bestrijdt het beroepsmatig toepassen van niet-reguliere behandelmethoden en/of onderzoeksmethoden in relatie tot gezondheidstoestand van mens of dier, waarvan het nut niet wetenschappelijk aangetoond is.

Uitgangspunten van de VtdK:

• de gezondheidszorg vormt één samenhangend systeem en iedere uitzonderingspositie voor niet-reguliere zorg is uit den boze;

• de gezondheidszorg moet bewezen effectief zijn;• de Wet BIG is leidend bij de toelating voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg.

Meer informatie: kwakzalverij.nl

Het Patiënten Platform Complementaire GezondheidszorgHet Patiënten Platform Complementaire Gezondheidszorg (PPCG) is een bundeling van patiëntenorganisaties die betrokken zijn bij CAM. Het PPCG werkt samen met onder meer artsen en onderzoekers om een algehele acceptatie van complementaire geneeswijzen te bevorderen.

Activiteiten:• het pleiten bij de overheid en zorgverzekeraars voor eerlijke vergoedingen;• politieke erkenning te realiseren door het persoonlijk onder de aandacht brengen bij politici en beleidsmakers;• het stimuleren van maatschappelijke erkenning door een positieve beeldvorming over CAM.

Meer informatie: ppcg.nl


9

2. Ongerustheid over reguliere medicijnen: Er is steeds meer ongerustheid over bijwerkingen

en toxiciteit van medicijnen (in feite vormen ze een belangrijke oorzaak van sterfte en ziekenhuis

opname, nog steeds zo’n 19.000 sterftegevallen per jaar in Nederland). Voorstanders zijn ervan

overtuigd dat CAM kan bijdragen omdat het kan helpen om mensen minder afhankelijk te maken van medicijnen en zo ook ziekte en sterfte als gevolg van bijwerkingen van medicijnen kan verminderen.

3. Bewezen vermindering van klachten: Zoals elders al benoemd, is een doel van CAM

om de kwaliteit van leven te verhogen en het zelfgenezend vermogen te bevorderen om zo het algehele welbevinden te stimuleren. Volgens IOCOB, Stichting Innovatief Onderzoek en onderwijs van Complementaire Behandelwijzen, geeft aan dat het vermindering kan geven aan klachten als pijn, misselijkheid, braken, angst, vermoeidheid en slaapproblemen. Ook zijn er mensen die zeggen dat CAM kan helpen de eigen krachtbronnen aan te boren.

4. Toename van inwoners van allochtone afkomst: ZonMw benoemt dat de behoefte aan CAM

ook toeneemt omdat het aantal inwoners van allochtone afkomst toeneemt. Mensen uit andere culturen kunnen anders omgaan met ziekte en gezondheid, daarom is dit een reden om een open houding aan te nemen ten opzichte van andere benaderingen waaronder dus CAM.

5. Reguliere zorg zit aan zijn grenzen: Voorstanders zeggen dat de reguliere

geneeskunde aan de grenzen van zijn kunnen zit bij onder meer chronische aandoeningen. De grotere toegang tot gezondheidsinformatie maakt dat burgers zich meer verantwoordelijk voelen voor hun eigen gezondheid en zelf meerdere behandelaars bezoeken.

6. Reguliere zorg loopt achter de feiten aan: Sommige voorstanders menen dat de reguliere

geneeskunde altijd achter de feiten aan loopt door de manier waarop het is georganiseerd. De bekende trendwatcher Adjiedj Bakas geeft aan dat

wat in het alternatieve circuit al jaren principes zijn, nu pas binnen de reguliere gezondheidszorg aan het doordringen is: voedsel als medicijn, trillingen om te genezen en individuele maatwerk behandelingen.

7. Reguliere artsen zijn eenzijdiger: Artsen die alleen regulier werken zouden

eenzijdiger kunnen zijn dan complementaire artsen doordat ze soms dingen niet zien. Dr. Scherman, een CAM-huisarts meent dat ieder mens individueel behandeld zou moeten worden ook al hebben ze dezelfde ziekte. Dit omdat iemand met eenzelfde ziekte toch andere oorzaken en klachten kan hebben.

8. CAM als eerste optie: Voorstanders zijn er van overtuigd dat CAM veilig,

effectief, kostenbesparend en patiëntgericht is. Zo zeggen zij dat een duurdere, meer invasieve en meer toxische reguliere behandeling als tweede optie, na een complementaire behandeling, kan worden toegepast. Dit sluit aan op het eerder genoemde medisch basisprincipe van Hippocrates.

9. Veilig: Tot slot zeggen voorstanders zoals de

samenwerkende CAM-artsen, dat CAM veilig is, zolang het maar goed wordt toegepast. Zo zijn er om CAM veilig toe te passen in 2006 in Europees verband richtlijnen opgesteld waaraan elke aangesloten arts zich moet houden. Zo kunnen niet-gecertificeerde praktijken en ongekwalificeerde artsen geen schade aanrichten. Maar ook reguliere artsen moeten kennis hebben van de aanvullende zorg die hun patiënten zelf naast het reguliere circuit regelen. Zij staan vaak niet stil bij het feit dat niet alle CAM samen gaat met een reguliere therapie. Zo kunnen patiënten niet samen met hun arts afwegen. Om die afweging makkelijker te maken zijn de richtlijnen opgesteld. De richtlijnen zijn gebaseerd op betrouwbare (wetenschappelijke) onderzoeken. Er is bovendien wel degelijk bewijs voor bijvoorbeeld de werking, de veiligheid en de kostenbesparing van homeopathie (Tijdschrift voor Integrale Geneeskunde 2013-3). Dit wordt in Nederland echter nauwelijks aan de universiteit gedoceerd.

Punten van de tegenstanders:1. Financiële drempel: Tegenstanders wijzen op de financiële drempel

die er is om CAM te gebruiken. Lang niet alles wordt vergoed en dus kunnen we niet écht kiezen, zeggen zij.

2. Veiligheid: Het is vaak nog niet bewezen of een behandeling

betrouwbaar is of niet. Het wetenschappelijke be-

wijs voor de effectiviteit van bepaalde interventies groeit wel maar is over het algemeen nog onvol-doende. Zo is rector De Leenheer van de universi-teit in Gent erg kritisch over bijvoorbeeld homeo-pathie. Hij geeft aan dat er nog geen aantoonbaar en wetenschappelijk onderbouwd bewijs is dat homeopathie werkt. Dat sommige mensen zich er goed bij voelen vindt hij iets anders. Tevens zegt hij dat sommige vormen gevaarlijk kunnen zijn.

BelangStelling CAM


10

Klagen over aanvullende vormen van zorgMocht het toch fout gaan en bent u ontevreden over een manier waarop u behandeld bent, zijn er meerdere klachtregelingen, net als in de reguliere zorg. In samenwerking met patiëntenfederatie NPCF zijn een paar klachtenregelingen opgesteld: http://www.kab-klachten.nl/index.asp (klachtencommissie Alternatieve Behandelwijze) en http://www.stichtingklachtrechtaag.nl/ Deze laatste is alleen voor patiënten van artsen.

Maar u kunt met vragen en klachten over de zorg in de provincie Friesland ook terecht bij het Adviespunt van Zorgbelang Fryslân. Zij geven onder andere informatie en advies over klachtmogelijkheden en bieden ondersteuning bij het indienen van een klacht. U kunt het Adviespunt bereiken op maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 15.00 uur op telefoonnummer 058-2137138 of via onze e-mail [email protected].

3. Onbetrouwbaarheid: Op internet kunnen mensen zich voordoen als van

alles. En in tegenstelling tot reguliere zorgverleners is er geen van de overheid beheerde registratie zoals de BIG-registratie waarin we kunnen nagaan of iemand wel goed opgeleid is. Informatie is dan ook lang niet altijd betrouwbaar en er is soms zelfs sprake van bedriegerij. Een duidelijk voorbeeld hiervan kunt u vinden met de volgende link: http://www.iocob.nl/Ziekten/Kanker.html.

4. Onveilige middelen: Vooral bij plantaardige middelen moet er goed

opgepast worden. Deze zijn niet altijd even veilig. Ze zouden soms giftig kunnen zijn voor bijvoorbeeld de lever, de nieren of het hart. Op internet zijn ook smartdrugs verkrijgbaar, vaak omschreven als geneesmiddelen waarbij aangenomen wordt dat deze bepaalde functies versterken of verbeteren. Dit is niet altijd het geval en er zijn soms meer negatieve dan bewezen positieve effecten (IOCOB)2.

5. Bijwerkingen: Complementaire behandelingen kunnen net

zo goed bijwerken hebben als reguliere. Dit is aanvaardbaar wanneer het positieve effect groter is dan de bijwerkingen, niet wanneer het om een nutteloze behandeling gaat (Vereniging tegen de Kwakzalverij [VtdK]).

Daarbij kunnen ze ook ongewenste effecten in combinatie met reguliere zorg veroorzaken. Het is dan ook een slechte zaak dat lang niet iedereen die aanvullende vormen van zorg gebruikt hun (reguliere) arts hier over inlicht. Bijvoorbeeld vanuit schaamte en angst dat de arts hen niet serieus zal nemen of vanuit de veronderstelling dat het vast geen kwaad kan.

6. Uitstel reguliere behandelingen en wekken van valse hoop:

Tegenstanders zeggen dat het gebruiken van behandelingen in het alternatieve circuit ervoor kan zorgen dat patiënten de reguliere zorg uitstellen of zelfs helemaal niet opzoeken. Dit is uiteraard niet het geval bij reguliere artsen die zich hebben laten bijscholen in CAM. Zelfbenoemde therapeuten van internet kunnen dit gevaar wel opleveren, vooral voor kwetsbare groepen als kinderen (lim e.a.). Het kan dan voorkomen dat mensen met een in een vroeg stadium behandelbare ziekte, de juiste behandeling te laat of helemaal niet krijgen. In andere gevallen kan er valse hoop worden gewekt of worden verkeerde voorstellingen en oorzaken van ziekten aangepraat (VtdK).

7. Onbeschermde titels van de uitvoerders: Over diegene die aanvullende zorg uitvoeren is

ook nog genoeg onenigheid. Wij zijn allemaal vrij om een bepaalde behandelmethode te kiezen, maar zo mag iedereen zichzelf ook zorgverlener of therapeut noemen. Niet alle aanbieders zijn dan ook daadwerkelijk artsen. Iedereen kan zich eigenlijk op de markt van alternatieve zorg bewegen, ook mensen met totaal geen medische achtergrond. De titels (homeopaat, acupuncturist en dergelijke) zijn niet beschermd. Zorgvragers zijn dan ook vaak niet kritisch genoeg ten opzichte van de behandelaars. Het is namelijk wel zo verstandig alleen complementaire therapeuten te bezoeken die (para)medisch zijn opgeleid (overigens mogen diagnoses alleen door artsen (bij)gesteld worden).

2 Het gaat hier vaak niet over de definitie die Zorgbelang Fryslân hanteert, namelijk: die vormen van CAM die veilig zijn en die uitgevoerd worden in combinatie met reguliere zorg door een regulier opgeleide arts.


11

In een ‘positionpaper’ geschreven namens zes CAM-verenigingen, wordt geschreven dat er meerdere aandoeningen zijn waarbij CAM een kostenbesparing kan opleveren, waar dit in de reguliere zorg niet mogelijk is.Er zouden zo’n meer dan vijftig evaluaties zijn gepubliceerd en hiervan was in meer dan de helft van de gevallen sprake van een daling in de kosten door CAM. Een voorbeeld zijn homeopathische en antroposofische medicijnen die tegen lagere kosten geproduceerd kunnen worden dan de reguliere medicatie.

Een ander punt waardoor CAM kosteneffectief zou zijn is dat patiënten die behandeld worden met bijvoorbeeld homeopathie of acupunctuur, minder medicijnen gebruiken, een betere gezondheid hebben, hierdoor minder dagen verzuimen en sneller aan het werk kunnen.

Het Patiënten Platform Complementaire Gezondheidszorg (PPCG) heeft daarom een open brief aan minister Schippers geschreven. Daarin stelt het PPCG dat recent onderzoek uitwijst dat zorg van huisartsen die integrale geneeskunde toepassen (dus de combinatie van CAM en reguliere zorg), zo’n 15% minder kost dan gemiddeld (Kooreman en Baars , 2011) 3. Eerder werd al aangetoond dat CAM-artsen goedkoper zijn op basis van gegevens uit de VS en Zwitserland, maar nu geldt dit volgens dit onderzoek ook voor Nederland. De verschillen zouden komen door ander gedrag van zowel patiënt als arts en doordat patiënten minder ziekenhuisopnames, tests en medicatie nodig hebben omdat er meer aanspraak wordt gedaan op het zelfhelend vermogen. Daarbij zouden de meer natuurlijke behandelvormen en medicatie minder bijwerkingen hebben (waarover de meningen overigens verschillen), wat weer gepaard gaat met minder kosten.

Er zijn enkele voorbeelden te vinden in de Friese praktijk. Zo blijkt uit cijfers van De Friesland Zorgverzekeraar dat de Leeuwarder huisarts Zoltán Schermann al jaren de goedkoopste huisarts in de provincie is.

De huisartsenpraktijk van Schermann had altijd al een antroposofische poot en hij deed ook al aan accupunctuur. Nu heeft hij zijn functie als reguliere arts neergelegd om zich volledig te richten op CAM. Samen met zijn partner is hij de praktijk ‘Corylus’ begonnen, voor geneeskunst en biografiek (mensen helpen naar hun eigen levensloop te kijken).

Ook huisarts Wim Roukema uit Heerenveen ziet dat CAM, en in dit geval specifiek homeopathie, kan bijdragen aan lagere zorgkosten. De kosten van zijn patiënten waren lager dan die van veel collega’s. In 2007 was dit verschil € 589 per patiënt (op de gemiddelde kosten van € 1400 per patiënt in Heerenveen). Destijds waren er zo’n 2800 patiënten bij de praktijk aangesloten en zou dit dus ruim 1,5 miljoen euro kunnen schelen.Een aantal andere cijfers van de praktijk van Roukema in vergelijking met het gemiddelde van Heerenveen: gemiddeld €167 aan medicatie per persoon, in Heerenveen gemiddeld € 267. Zo’n € 551 aan verwijzingen door Roukema, in Heerenveen gemiddeld voor € 1022.

Er zijn dus aanwijzingen dat het gebruik van homeopathie in huisartsenpraktijken kosteneffectief kan zijn. Toch is er nog meer onderzoek nodig, omdat het de onderzoeken naar de kostenefficiency bij CAM nog wel eens ontbrak aan methodologische betrouwbaarheid. Eigenlijk is er gewoon meer onderzoek nodig.

IS CAM KOSTENEFFECTIEF? Voorstanders van CAM zeggen dat het gebruik hiervan kostenbesparend kan zijn voor de gezondheidszorg. Een goede zaak, want deze kosten lopen de laatste jaren enorm op. Kan CAM inderdaad een bijdrage leveren aan het terugdringen van de zorgkosten?

3 Kooreman P., Baars E. (2011). Patients whose GP knows complementary medicine tend to have lower costs and lives longer. European Journal of Health Economics.

BelangStelling CAM


12

In de eerste plaats is het altijd verstandig te overleggen met uw zorgverleners voordat u gebruik gaat maken van CAM. Dit om er zeker van te zijn dat alle aspecten van de zorgverlening met elkaar samen kunnen en daadwerkelijk ‘complementair’ zijn.

Vertel het uw arts en apotheker daarnaast als u extra preparaten/alternatieve middelen gebruikt (bijvoorbeeld vrij verkrijgbare medicijnen), want sommige kunnen een negatieve reactie geven op reguliere medicatie. Sowieso is het verstandig open te zijn over ander behandelaars waar u hulp zoekt. Geef alle betrokkenen altijd een zo volledig mogelijk beeld.

Bezoek alleen CAM behandelaars die een medische opleiding hebben gevolgd (en dus ook geregistreerd staan). Er zijn organisaties die de kwaliteit van dergelijke behandelaren controleren, dus zorg dat u een

behandelaar kiest die bij één van deze organisaties is geregistreerd.

Iedere arts, dus ook een CAM-arts, valt onder het me-disch tuchtrecht en behoort via een beroepsvereniging een klachtenregeling te hebben. Voor andere behan-delaars is het voor een buitenstaander soms moeilijk te beoordelen of er sprake is van een klachtenregeling en zo ja of deze aan de eisen voldoet. Zoek altijd naar klachtmogelijkheden en als u twijfelt, kunt u advies vragen bij het Adviespunt Zorgbelang in Leeuwarden: 058 2137 138 of [email protected].

Uiteindelijk bepaalt u zelf bij wie u om hulp, zorg en behandeling vraagt. Om hierin de juiste keuzes te kunnen maken heeft de NPCF een kaart laten ontwikkelen, die u kan helpen de juiste vragen aan de juiste personen te stellen.

REGULIER OF CAM? STEL DE JUISTE VRAGEN! Omdat de wereld van CAM best ingewikkeld kan zijn met veel uitersten van voor- en tegenstanders, begrijpen wij dat het lastig is voor u om te bedenken wat u er van vindt. Er zijn echter een paar dingen die van belang zijn om zeker bij stil te staan. Daarom hieronder enkele tips.


Iris (28 jaar oud), is in december 2012 gediagnosticeerd met hodgkin, een vorm van lymfeklierkanker, en is aan H-yoga gaan doen: ‘’De afgelopen maanden ben ik veel bezig geweest met onderzoeken. Enerzijds als onderzoeksobject: ik heb echt ontelbaar veel afspraken, bloedafnames, puncties en foto’s gehad in de ziekenhuizen. Anderzijds als onderzoeker: veel tijd besteden aan het lezen over kanker in het algemeen en Hodgkin in het bijzonder.

Al dit onderzoek heeft er toe geleid dat ik rationeel gezien wel wist waar ik stond en wat ik kon verwachten. Nu was het voor mij ook van belang om lichaam en geest weer met elkaar in balans te brengen, en de emotie ook wat de ruimte te geven (dit laatste wordt overigens wel vergemakkelijkt door alle hormonen!).

Ik deed al jaren regelmatig aan yoga, en ook nu begon de behoefte op te borrelen. Het bracht ook meteen vragen met zich mee. Kan je wel gewoon yoga doen als je kanker hebt? Kan ik het wel aan? En wil ik wel in een gewoon yoga-klasje? Na wat Google-werk vond ik de website van Josette,

zelf ook ex-kankerpatiënt. Zij heeft een speciaal programma ontwikkeld voor mensen met kanker. H-yoga heet het, de H staat voor Helend. Het helpt je te ontspannen, in beweging te blijven en lichaam en geest in balans te brengen. Bovendien is het een hele veilige omgeving: iedereen die deze lessen volgt heeft kanker of het in het verleden gehad. Dit ben ik uiteindelijk gaan doen. Weggestopt in een idyllisch hofje midden in de Jordaan ligt de ruimte waar Josette de lessen geeft. De les was heel fijn en de nadruk lag op ademhaling en het loslaten van de spanning in je lichaam, terwijl we een aantal rustige asana’s uitvoerden. Hopelijk zou ik dit ook volhouden tijdens mijn behandelingen, want het deed goed!

Yoga in het algemeen en de H-yoga voor kankerpatienten in het bijzonder helpen er heel erg bij om meer in het moment te kunnen leven, niet teveel stil te staan bij het verleden of al te piekeren over wat er nog komen gaat. De ademhalingstechnieken, mantra’s en meditatie hielpen en helpen mij om heel rustig te kunnen blijven tijdens de behandelingen of momenten dat ik me echt niet lekker voel(de).’’

13

‘KUN JE WEL YOGA DOEN ALS JE KANKER HEBT?’

Yogadocenten-in-opleiding voor specialisatie Yoga bij Kanker

H-yoga in FrieslandTegenwoordig is H-yoga ook te vinden in Friesland, bijvoorbeeld in Bolsward, Heerenveen en Grou.

Waar u deze H-yoga docenten precies kunt vinden, ziet u op: http://www.yogaenkanker.nl/vind-een-yoga-docent

BelangStelling CAM


14

Zoals dat zo vaak gaat, kwam Sijpersma met mensen in contact, die een andere kijk op gezondheid en ziekte hebben en die hem op het spoor van integratieve zorg brachten. “Niet astma, dus een pufje, maar een arts die breder kijkt, bijvoorbeeld naar je zelf herstellend vermogen en hoe dat bevorderd kan worden.”

Op advies van de nieuwe arts ging Sijpersma gezonder eten, ongeveer een uur per dag bewegen en mindfulness-trainingen beoefenen. Op den duur kwam er verbetering in zijn gesteldheid. “Ik kwam laatst bij een longarts die me onderzocht en na afloop zei dat hij zeker kon zien dat ik longpatiënt ben, maar dat de medicijnen blijkbaar goed hun werk doen. Kon ik hem vertellen dat ik al jaren geen medicijnen meer gebruik!”

Het heeft van Sijpersma een strijder voor de integratieve zorg gemaakt. Hij is ruim 30 jaar lid van de Longfonds patiëntenvereniging, voorheen Astma patiënten vereniging en van daaruit is hij afgevaardigde in het Patiënten Platform voor Complementaire Gezondheidszorg (PPCG): “het is mijn droom dat de complementaire en reguliere arts elkaar goed kunnen vinden om met elkaar te overleggen en af te stemmen. Zo ver is het nog lang niet.

Sijpersma erkent dat wat voor hem werkt, bij een ander misschien niet aanslaat. Integratieve zorg is wat hem betreft ook geen kwestie van het één of het ander, maar er mag volgens hem wel kritischer gekeken worden naar wat wel of niet werkt in de praktijk. “De griepprik, bijvoorbeeld. Heb ik jarenlang netjes gehaald. Ik behoor met mijn astma immers tot de risicogroep en ik heb ook altijd veel griep gehad. Tegenwoordig gebruik ik echter een homeopathisch middel met mineralen enzovoort. Het helpt me mijn immuunsysteem op peil te houden. Ik ben vervolgens gestopt met de griepprik en ik heb nergens last meer van!”

Nu bij Sijpersma prostaatkanker is geconstateerd, begeeft hij zich opnieuw in het zorgcircuit. Zijn ervaringen met de behandelingen zijn helaas niet

alleen maar positief. Zo ziet Sijpersma artsen die als robots handelen en daardoor slecht met de patiënt communiceren.

Toch zal het nooit de bedoeling van Sijpersma zijn zich zonder de reguliere zorg te redden. De reguliere zorg, de wetenschap en de praktijkervaring van arts en patiënt hebben volgens hem zeker een belangrijke rol, maar het houdt daar niet op. Al jarenlang strijdt hij daarom voor de acceptatie van de integratieve zorg, bijvoorbeeld door te pleiten voor vergoeding van Mindfulness, door te debatteren over een goedkoper zorgsysteem waarin niet vergoedingen worden gegeven voor het aantal handelingen die een arts verricht, maar door artsen te belonen voor het aantal gezondere patiënten.

Piet Sijpersma is een man met een visie: reguliere en complementaire zorg geïntegreerd. Gewoon, omdat het hem zo goed bevallen is en anderen daar ook recht op hebben.

“KIJK NAAR DE MENS IN HET GEHEEL”Zijn hele leven lang is Piet Sijpersma al met zijn gezondheid bezig. Als kind bleek dat hij astma heeft en zijn hele jeugd is hij dan ook veel ziek geweest. Altijd lag de griep op de loer en in het voor- of najaar was er geregeld een longontsteking. Onvermijdelijk waren dan ook de vele middeltjes en kuurtjes die hem op de been moesten houden, maar het hielp allemaal niets. Piet Sijpersma bleef ziek.

Piet Sijpersma (1939)

Werkte jarenlang op administratieve functies voor verzekeringsmaatschappijen en het waterschap. Was daarnaast jarenlang actief voor de ANWB, de Fietsersbond, Vakbeweging, NPCF e.a. Vanuit de Astma Patiëntenvereniging (nu: Longfonds) is Sijpersma afgevaardigde in het Patiënten Platform voor Complementaire Gezondheidszorg en is vanuit de Moermanvereniging betrokken bij Zorgbelang Fryslân. Sijpersma is voor zijn werk in 2007 onderscheiden tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.


15

BelangStelling CAM

Colofon Dit is een uitgave van Zorgbelang Fryslân, mede mogelijk gemaakt door

Leeuwarden, december 2014

Tekst: Marloes VogtEindredactie: Margreet de Graaf en Elizabeth Spieker

Opmaak: Bert Print & Zet, HurdegarypDruk: Intermediately, Leeuwarden

Het auteursrecht van deze uitgave berust bij Zorgbelang Fryslân.

Gebruik van teksten en foto’s is niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Zorgbelang Fryslân.


www.zorgbelang-fryslan.nl

BelangStellingCAM - integratieve zorg


BelangStelling Integratieve Zorg

Documents

Transcript of BelangStelling Integratieve Zorg