Belangrijke stappen in de sociaal-emotionele ontwikkeling van jonge kinderen Prof. Karine...

Belangrijke stappen in de sociaal-Belangrijke stappen in de sociaal-emotionele ontwikkeling van emotionele ontwikkeling van

jonge kinderenjonge kinderen

Prof. Karine VerschuerenProf. Karine Verschueren

Centrum voor SchoolpsychologieCentrum voor Schoolpsychologie

KU LeuvenKU Leuven

OverzichtOverzicht

1.1. De ontwikkeling van kinderenDe ontwikkeling van kinderen2.2. Belangrijke stappen in de sociaal-emotionele Belangrijke stappen in de sociaal-emotionele

ontwikkelingontwikkeling Opbouwen veilige gehechtheidOpbouwen veilige gehechtheid Ontdekken eigen ik (individuatie en autonomie)Ontdekken eigen ik (individuatie en autonomie) Competent omgaan met leeftijdgenotenCompetent omgaan met leeftijdgenoten

3.3. Rol van temperamentRol van temperament4.4. Enkele veel voorkomende problemen in de baby-, Enkele veel voorkomende problemen in de baby-,

peuter- en kleuterleeftijdpeuter- en kleuterleeftijd HuilenHuilen Niet willen etenNiet willen eten DriftbuienDriftbuien

Ontwikkeling van kinderenOntwikkeling van kinderen

Ontwikkelingspsychologie: studie van de Ontwikkelingspsychologie: studie van de ontwikkeling van kinderen en individuele ontwikkeling van kinderen en individuele verschillen in die ontwikkelingverschillen in die ontwikkeling

Veel kennis opgedaanVeel kennis opgedaan Niettemin: vele open vragen en moeilijk Niettemin: vele open vragen en moeilijk

om individuele voorspellingen te makenom individuele voorspellingen te maken

Ontwikkeling van kinderenOntwikkeling van kinderen

Redenen:Redenen:– Elk kind heeft eigen biologische en erfelijke Elk kind heeft eigen biologische en erfelijke

bagage.bagage.– Elk kind heeft eigen groeitempo.Elk kind heeft eigen groeitempo.– Elk kind is onderhevig aan andere Elk kind is onderhevig aan andere

omgevingsinvloeden. Ontwikkeling vindt niet omgevingsinvloeden. Ontwikkeling vindt niet plaats in vacuüm.plaats in vacuüm.

Culturele context

Sociale en economische context

Onmiddellijke omgeving

gezin (ouders, siblings, …)

peers

school (leerkracht, …)Biologische make-up

individuele genetische kenmerken

andere biologische kenmerken

evolutionaire bagage

Gevolg van unieke samenspel van Gevolg van unieke samenspel van invloedeninvloeden

DEDE ontwikkeling bestaat niet ontwikkeling bestaat niet Elk kind ontwikkelt zich op zijn eigen Elk kind ontwikkelt zich op zijn eigen

maniermanier

Ontwikkeling van kind totaal Ontwikkeling van kind totaal onvoorspelbaar ? Neenonvoorspelbaar ? Neen1)1) Normatieve ontwikkelingsstappenNormatieve ontwikkelingsstappen

2)2) Druk tot stabiliteit in ontwikkelingspadenDruk tot stabiliteit in ontwikkelingspaden

Normatieve ontwikkelingsstappenNormatieve ontwikkelingsstappen

Voorspelbare stappenVoorspelbare stappen Duidelijkst in begin van levensloopDuidelijkst in begin van levensloop Voorbeelden:Voorbeelden:

– Alle baby’s : voorkeur voor menselijke stemAlle baby’s : voorkeur voor menselijke stem– Einde 1ste jaar: gehechtheid aan voornaamste Einde 1ste jaar: gehechtheid aan voornaamste

verzorgerverzorger

Ingebakken in ons (soorteigen) genenpakketIngebakken in ons (soorteigen) genenpakket

Normatieve ontwikkelingsstappenNormatieve ontwikkelingsstappen

Ook in latere ontwikkeling: Ook in latere ontwikkeling: ontwikkelingsfasen met telkens andere ontwikkelingsfasen met telkens andere centrale taken (zie verder)centrale taken (zie verder)

Doch: enkel zeer brede leeftijdsgrenzen + Doch: enkel zeer brede leeftijdsgrenzen + veel (normale) variatie tussen kinderenveel (normale) variatie tussen kinderen

Stabiliteit in ontwikkelingspadenStabiliteit in ontwikkelingspaden

Stabiliteit in ontwikkelingspadenStabiliteit in ontwikkelingspaden

Voorspelbaarheid van individuele verschillen Voorspelbaarheid van individuele verschillen in ontwikkelingspaden vaak grootin ontwikkelingspaden vaak groot– Bv. vroege gehechtheidskwaliteit en latere Bv. vroege gehechtheidskwaliteit en latere

kwaliteit van relatieskwaliteit van relaties– Bv. aanvaarding door klasgenoten doorheen Bv. aanvaarding door klasgenoten doorheen

lagere schoollagere school– Bv. schoolse prestaties doorheen lagere schoolBv. schoolse prestaties doorheen lagere school– Bv. zelfwaarderingBv. zelfwaardering

Redenen voor stabiliteit in Redenen voor stabiliteit in ontwikkelingspadenontwikkelingspaden

Omgeving blijft vaak gelijkaardig + bouwt Omgeving blijft vaak gelijkaardig + bouwt verwachtingen op over kindverwachtingen op over kind

Kind geeft mee vorm aan omgeving => Kind geeft mee vorm aan omgeving => consistentieconsistentie– Door gedragDoor gedrag– Door waarnemingDoor waarneming

Genetische factorenGenetische factoren Schoolse ontwikkeling: opbouw curriculumSchoolse ontwikkeling: opbouw curriculum

Belang van vroegtijdige interventies !Belang van vroegtijdige interventies !

ConclusieConclusie

Ontwikkeling =Ontwikkeling = Uniek procesUniek proces Toch (in zekere mate) voorspelbaarToch (in zekere mate) voorspelbaar

– Niet in termen van zekerhedenNiet in termen van zekerheden– Maar wel in termen van kansenMaar wel in termen van kansen

Enkel algemene lijn schetsen (hoe verloopt Enkel algemene lijn schetsen (hoe verloopt normale ontwikkeling gemiddeld genomen), normale ontwikkeling gemiddeld genomen), wetende dat afwijkingen (binnen bepaalde wetende dat afwijkingen (binnen bepaalde grenzen) heel gewoon zijngrenzen) heel gewoon zijn

Normale versus afwijkende Normale versus afwijkende ontwikkelingontwikkeling

Onderscheid moeilijk (tijdig) te makenOnderscheid moeilijk (tijdig) te maken Psychosociaal vlak: subjectief gekleurd of Psychosociaal vlak: subjectief gekleurd of

er sprake is van probleemer sprake is van probleem Twee belangrijke criteria:Twee belangrijke criteria:

1.1. Aanpassing aan omgevingAanpassing aan omgeving

2.2. Welbevinden of psychische gezondheidWelbevinden of psychische gezondheid

Normale versus afwijkende Normale versus afwijkende ontwikkelingontwikkeling

Aanpassing aan omgevingAanpassing aan omgevingOntwikkeling is problematisch als kind voortdurend botst met Ontwikkeling is problematisch als kind voortdurend botst met omgeving, uit de pas loopt, in disharmonie leeftomgeving, uit de pas loopt, in disharmonie leeft

bv. geen rekening houden met anderen, met geldende waarden bv. geen rekening houden met anderen, met geldende waarden en normenen normen

Welbevinden of psychische gezondheidWelbevinden of psychische gezondheidOntwikkeling is problematisch als kind zich niet goed voelt in Ontwikkeling is problematisch als kind zich niet goed voelt in vel, gebukt gaat onder problemen, zichzelf niet kan ontplooienvel, gebukt gaat onder problemen, zichzelf niet kan ontplooien

bv. onzekerheid, onvermogen om met emoties om te gaanbv. onzekerheid, onvermogen om met emoties om te gaan

Beide criteria zijn even belangrijk !Beide criteria zijn even belangrijk !

OverzichtOverzicht





Sociaal-emotioneleSociaal-emotionele ontwikkeling: ontwikkeling:belangrijke ontwikkelingsstappenbelangrijke ontwikkelingsstappen Ontwikkeling van kinderen verloopt Ontwikkeling van kinderen verloopt

doorheen fasendoorheen fasen Elke fase: ontwikkelingstappen centraalElke fase: ontwikkelingstappen centraal Goed nemen van die stappen => meer kans Goed nemen van die stappen => meer kans

op succes bij volgende stappenop succes bij volgende stappen

Sociaal-emotioneleSociaal-emotionele ontwikkeling: ontwikkeling:belangrijke ontwikkelingsstappenbelangrijke ontwikkelingsstappen Twee belangrijke principes:Twee belangrijke principes:

– Kinderen moeten door omgeving gestimuleerd Kinderen moeten door omgeving gestimuleerd worden om die ontwikkelingsstappen te zetten.worden om die ontwikkelingsstappen te zetten.

– Kinderen moeten er aan toe zijn om bepaalde Kinderen moeten er aan toe zijn om bepaalde ontwikkelingsstappen te zetten. Niet forceren.ontwikkelingsstappen te zetten. Niet forceren.

Sociaal-emotioneleSociaal-emotionele ontwikkeling: ontwikkeling:belangrijke ontwikkelingsstappenbelangrijke ontwikkelingsstappen

0-1 jaar Opbouwen van een veilige gehechtheid

1-2 à 3 jaar Ontdekken van eigen ik (individuatie en autonomie)

3-5 jaar Competent leren omgaan met leeftijdgenoten

Belangrijke stappen in de Belangrijke stappen in de sociaal-sociaal-eemotionelemotionele ontwikkeling ontwikkeling

Wat houdt die ontwikkelingsstap in ?Wat houdt die ontwikkelingsstap in ? Belang ? Wat als het kind er niet in slaagt Belang ? Wat als het kind er niet in slaagt

om die ontwikkelingsstap succesvol te om die ontwikkelingsstap succesvol te zetten ?zetten ?

Rol van opvoeders ? Hoe kind begeleiden Rol van opvoeders ? Hoe kind begeleiden bij die ontwikkelingsstap ?bij die ontwikkelingsstap ?

Belangrijke stappen in de Belangrijke stappen in de sociaal-emotionelesociaal-emotionele ontwikkeling ontwikkeling




Wat is gehechtheid ? Wat is gehechtheid ?

GehechtheidsrelatieGehechtheidsrelatieRRelatief duurzame affectieve band tussen een kind en elatief duurzame affectieve band tussen een kind en een specifieke andere persoon met wie het regelmatig een specifieke andere persoon met wie het regelmatig omgaatomgaat

Hoe zie je of een kind gehecht is ? Criteria ?Hoe zie je of een kind gehecht is ? Criteria ?1.1. Stellen van Stellen van gehechtheidsgedraggehechtheidsgedrag2.2. Weerzien van GF Weerzien van GF vreugde vreugde3.3. Ongewilde of onverklaarbare scheiding Ongewilde of onverklaarbare scheiding angst en angst en

ontstemmingontstemming4.4. Permanent verlies Permanent verlies rouw rouw

Oorsprong vanOorsprong van gehechtheid gehechtheid ? ?Hoe komt het dat een kind zich hecht aan zijn Hoe komt het dat een kind zich hecht aan zijn

verzorgers ?verzorgers ? Niet:Niet:

Voedsel gevenVoedsel geven Belonen voor contact zoekenBelonen voor contact zoeken

Wel:Wel: Neiging om zich te hechten aan verzorgers is ingebakken in Neiging om zich te hechten aan verzorgers is ingebakken in

genenpakket omwille van overlevingswaardegenenpakket omwille van overlevingswaarde Hoeveelheid contact: hoe meer contact en hoe exclusiever, des Hoeveelheid contact: hoe meer contact en hoe exclusiever, des

te groter de kans op hechtingte groter de kans op hechting Indien keuze Indien keuze voorkeur voor diegene die best inspeelt op voorkeur voor diegene die best inspeelt op

nodennoden

Wanneer ontstaat eerste Wanneer ontstaat eerste gehechtheid ?gehechtheid ?

Heel vroeg: 2de helft eerste levensjaar (7 à 8 Heel vroeg: 2de helft eerste levensjaar (7 à 8 maanden)maanden)

Voordien: reeds voorkeur voor vaste verzorger Voordien: reeds voorkeur voor vaste verzorger maar kan nog gemakkelijk worden vervangenmaar kan nog gemakkelijk worden vervangen

Wie is eerste gehechtheidsfiguur ?Wie is eerste gehechtheidsfiguur ?– Primaire verzorger. Meestal: biologische moederPrimaire verzorger. Meestal: biologische moeder– Geen noodzakelijkheidGeen noodzakelijkheid– Waarom ? Omdat die doorgaans meest met baby Waarom ? Omdat die doorgaans meest met baby

omgaatomgaat– Nadien: verbreding van gehechtheidsnetwerkNadien: verbreding van gehechtheidsnetwerk

Opbouwen van veilige Opbouwen van veilige gehechtheidgehechtheid

Nagenoeg elke kind hecht zich aan één of Nagenoeg elke kind hecht zich aan één of een beperkt aantal opvoederseen beperkt aantal opvoeders

Doch: die gehechtheidsrelaties zijn niet Doch: die gehechtheidsrelaties zijn niet allemaal even goedallemaal even goed

Veilige gehechtheid:Veilige gehechtheid:– vertrouwen in beschikbaarheid van opvoedervertrouwen in beschikbaarheid van opvoeder– balans tussen “nabijheid zoeken” en balans tussen “nabijheid zoeken” en

“exploreren” in evenwicht“exploreren” in evenwicht

Opbouwen van veilige Opbouwen van veilige gehechtheidgehechtheid

Onveilige gehechtheid:Onveilige gehechtheid:– onvoldoende vertrouwen in beschikbaarheid van onvoldoende vertrouwen in beschikbaarheid van

opvoederopvoeder– twee uitingsvormen:twee uitingsvormen:

overdreven vroege ‘zelfstandigheid’: geen troost overdreven vroege ‘zelfstandigheid’: geen troost zoeken bij opvoeder (= vermijdende gehechtheid)zoeken bij opvoeder (= vermijdende gehechtheid)

overdreven vastklampen aan opvoeder, weinig overdreven vastklampen aan opvoeder, weinig exploreren (= ambivalente of afwerende gehechtheid)exploreren (= ambivalente of afwerende gehechtheid)

(geen georganiseerd gedragspatroon = (geen georganiseerd gedragspatroon = gedesorganiseerde gehechtheid)gedesorganiseerde gehechtheid)

Belang van veilige gehechtheid ?Belang van veilige gehechtheid ?

Gehechtheidskwaliteit Gehechtheidskwaliteit

Verwachtingen over eigen waardevolheid en effectiviteit (“zelfvertrouwen”)

Verwachtingen over beschikbaarheid van anderen (“vertrouwen”)

==> Beïnvloedt latere aanpak van sociale situaties en taken, ook op school

Oorzaken van onveilige Oorzaken van onveilige gehechtheidgehechtheid

Tekort aan sensitiviteit: verschillende Tekort aan sensitiviteit: verschillende vormenvormen– nood aan troost en bescherming negeren of nood aan troost en bescherming negeren of

afwijzen => kind heeft geen ‘veilige thuishaven’afwijzen => kind heeft geen ‘veilige thuishaven’– nood aan exploratie ontkennen of tegenwerken nood aan exploratie ontkennen of tegenwerken

=> kind heeft geen ‘veilige basis’ van waaruit => kind heeft geen ‘veilige basis’ van waaruit het de wereld kan verkennenhet de wereld kan verkennen

– inconsistent sensitief => onzekerheid en inconsistent sensitief => onzekerheid en onvoorspelbaarheidonvoorspelbaarheid

Oorzaken van onveilige Oorzaken van onveilige gehechtheidgehechtheid

Andere oorzaken van verstoorde Andere oorzaken van verstoorde gehechtheidsontwikkeling:gehechtheidsontwikkeling:– fysieke ontoegankelijkheid van opvoederfysieke ontoegankelijkheid van opvoeder– instabiele opvoedingsarrangementeninstabiele opvoedingsarrangementen– angstaanjagende en schuldinducerende angstaanjagende en schuldinducerende

controletechniekencontroletechnieken– omkering van de gehechtheidsrelatieomkering van de gehechtheidsrelatie

Hoe kind begeleiden bij die stap?Hoe kind begeleiden bij die stap?

SensitiviteitSensitiviteit– signalen (verdriet, ongemak, angst) opmerken, juist signalen (verdriet, ongemak, angst) opmerken, juist

interpreteren, en er adequaat op reagereninterpreteren, en er adequaat op reageren

Voorspelbare, niet-bedreigende omgevingVoorspelbare, niet-bedreigende omgeving– zekerheid en duidelijkheid; ouders geen grote zekerheid en duidelijkheid; ouders geen grote

onbekenden met onvoorspelbaar gedragonbekenden met onvoorspelbaar gedrag– tussen ouders geen beangstigende scènestussen ouders geen beangstigende scènes

Voldoende ruimte laten tot explorerenVoldoende ruimte laten tot exploreren– kind kunnen loslaten, alleen kunnen laten, niet kind kunnen loslaten, alleen kunnen laten, niet

overstimulerenoverstimuleren

Belangrijke stappen in de Belangrijke stappen in de sociaal-emotionelesociaal-emotionele ontwikkeling ontwikkeling




Ontdekken van eigen “ik”Ontdekken van eigen “ik”(individuatie en autonomie)(individuatie en autonomie)

Peuter begint te beseffen dat hij los staat van zijn Peuter begint te beseffen dat hij los staat van zijn moeder, een eigen ik heeft. Wil meer zelfstandig moeder, een eigen ik heeft. Wil meer zelfstandig functioneren => plezier en machtsgevoelfunctioneren => plezier en machtsgevoel

Eén van duidelijkste uitingen: verzet of koppigheid Eén van duidelijkste uitingen: verzet of koppigheid (“koppigheidsfase”)(“koppigheidsfase”)=> oefent onafhankelijkheid, experimenteert met => oefent onafhankelijkheid, experimenteert met

gevoelens van macht, geniet van invloed op gevoelens van macht, geniet van invloed op omgevingomgeving

Ontdekken van eigen “ik”Ontdekken van eigen “ik”(individuatie en autonomie)(individuatie en autonomie)

Voor ouders: schokVoor ouders: schok

Meegaande baby => tegendraadse peuterMeegaande baby => tegendraadse peuter Versterkt door naar school gaanVersterkt door naar school gaan

Belang ?Belang ?

Als zelfstandigheid en onafhankelijkheid niet tot Als zelfstandigheid en onafhankelijkheid niet tot ontplooiing (mogen) komenontplooiing (mogen) komen

SCHAAMTE EN TWIJFELSCHAAMTE EN TWIJFEL

kinderen die onzeker zijn, zich schamen om kinderen die onzeker zijn, zich schamen om wat ze willen of doen, twijfelen aan hun wat ze willen of doen, twijfelen aan hun capaciteit om de wereld te veroveren, zich capaciteit om de wereld te veroveren, zich terugtrekkenterugtrekken


Toelaten en aanmoedigen van onafhankelijkheidToelaten en aanmoedigen van onafhankelijkheidZoveel mogelijk inspelen op behoefte om zélf te Zoveel mogelijk inspelen op behoefte om zélf te kiezen en zélf te doenkiezen en zélf te doen

<--> “machtsuitoefening”<--> “machtsuitoefening”

Steunen bij pogingen om moeilijke taak te Steunen bij pogingen om moeilijke taak te volbrengenvolbrengen

autonomie =/= alles alleen laten doen. Wel: autonomie =/= alles alleen laten doen. Wel: initiatieven van kind om zelf activiteiten te initiatieven van kind om zelf activiteiten te ondernemen volgen en aanmoedigenondernemen volgen en aanmoedigen


Regels en grenzen stellenRegels en grenzen stellenGedrag sturen door duidelijk en consequent Gedrag sturen door duidelijk en consequent grenzen aan te geven. Belangrijk: (kort) grenzen aan te geven. Belangrijk: (kort) uitleggen wat er fout was en waaromuitleggen wat er fout was en waarom

<--> Te lage eisen, te weinig grenzen<--> Te lage eisen, te weinig grenzen

=> eisend, lastig kind=> eisend, lastig kind

<--> Niet consequent en duidelijk zijn<--> Niet consequent en duidelijk zijn

Belangrijke stappen in de Belangrijke stappen in de sociaal-emotionele sociaal-emotionele ontwikkelingontwikkeling




Competent leren omgaan met Competent leren omgaan met leeftijdgenoenleeftijdgenoen

Competent leren omgaan met Competent leren omgaan met leeftijdgenotenleeftijdgenoten

Kleuter moet vaardigheden opbouwen om Kleuter moet vaardigheden opbouwen om positieve sociale relaties met leeftijdgenoten aan positieve sociale relaties met leeftijdgenoten aan te knopen en te behoudente knopen en te behouden

Sociale vaardigheden:Sociale vaardigheden:– begrijpen van gedachten, intenties, emoties van anderenbegrijpen van gedachten, intenties, emoties van anderen– inzien van gevolgen van eigen sociaal handeleninzien van gevolgen van eigen sociaal handelen– duidelijk communiceren en reageren op communicaties van duidelijk communiceren en reageren op communicaties van

anderenanderen– emoties gepast uiten, negatieve emoties kunnen inhiberenemoties gepast uiten, negatieve emoties kunnen inhiberen– gesprekken kunnen aanknopen, kunnen vragen om mee te spelen, gesprekken kunnen aanknopen, kunnen vragen om mee te spelen,

enz.enz.

Belang ?Belang ?

Als kind niet in staat is positieve sociale Als kind niet in staat is positieve sociale relaties te hebben met leeftijdgenotenrelaties te hebben met leeftijdgenoten

ISOLEMENT EN ALLEEN STAANISOLEMENT EN ALLEEN STAAN

Dreiging van vicieuze cirkel want heeft nog Dreiging van vicieuze cirkel want heeft nog minder kans op oefenen van sociale minder kans op oefenen van sociale vaardighedenvaardigheden


Directe invloedDirecte invloedOmgang met andere kinderen stimulerenOmgang met andere kinderen stimuleren

Hoe ? Voldoende mogelijkheden bieden voor Hoe ? Voldoende mogelijkheden bieden voor contact met peerscontact met peers

<--> omgang met andere kinderen tegenhouden<--> omgang met andere kinderen tegenhouden


Indirecte invloedIndirecte invloed– Eigen omgang met kindEigen omgang met kind

democratische of autoritatieve opvoedingsstijl democratische of autoritatieve opvoedingsstijl bevordert sociale competentiebevordert sociale competentie

autoritaire of permissieve opvoedingsstijl verhoogt autoritaire of permissieve opvoedingsstijl verhoogt risico voor problemen in sociale relatiesrisico voor problemen in sociale relaties

– Eigen omgang met anderenEigen omgang met anderen““modelling”modelling”

OverzichtOverzicht





Rol van temperamentRol van temperament

Kinderen kunnen sterk van elkaar verschillen, Kinderen kunnen sterk van elkaar verschillen, zelfs van bij de geboorte zelfs van bij de geboorte effect op effect op opvoeders en aldus op hun eigen opvoeders en aldus op hun eigen ontwikkelingontwikkeling

« Temperamentskenmerken »« Temperamentskenmerken »


TemperamentskenmerkenTemperamentskenmerken (verschillende kaders): (verschillende kaders):1.1. Mate van beweeglijkheidMate van beweeglijkheid2.2. Regelmaat van het biologisch ritmeRegelmaat van het biologisch ritme3.3. Mate waarin het kind zich aangetrokken voelt tot iets Mate waarin het kind zich aangetrokken voelt tot iets

onbekendsonbekends4.4. Snelheid waarmee een kind went aan iets nieuwsSnelheid waarmee een kind went aan iets nieuws5.5. Emotionele felheid waarmee een kind reageertEmotionele felheid waarmee een kind reageert6.6. HumeurHumeur7.7. DoorzettingsvermogenDoorzettingsvermogen8.8. AfleidbaarheidAfleidbaarheid9.9. PrikkelgevoeligheidPrikkelgevoeligheid


« Moeilijk temperament « Moeilijk temperament zware belasting voor zware belasting voor oudersouders

– Tact, begrip, geduld, tijd om aanpak te vinden die past Tact, begrip, geduld, tijd om aanpak te vinden die past bij kindbij kind

– Onbegrip vanuit omgevingOnbegrip vanuit omgeving Probleem minimaliserenProbleem minimaliseren Schuld bij ouders leggenSchuld bij ouders leggen

– Gevoel van onzekerheid en incompetentie Gevoel van onzekerheid en incompetentie negatieve spiraalnegatieve spiraal


Hoe helpen ?Hoe helpen ? Klachten ernstig nemen zonder schuldigen Klachten ernstig nemen zonder schuldigen

te zoekente zoeken Informatie geven Informatie geven (« Je hebt er als ouder geen (« Je hebt er als ouder geen

schuld aan, maar je kan je kind wel helpen om toch goed schuld aan, maar je kan je kind wel helpen om toch goed te ontwikkelen »)te ontwikkelen »)

Ontwikkeling mee volgen als deskundigeOntwikkeling mee volgen als deskundige

OverzichtOverzicht





HuilenHuilenMijn kind huilt zo veel !Mijn kind huilt zo veel !


Huilen: gedrag dat hoort bij de babytijd. Alle Huilen: gedrag dat hoort bij de babytijd. Alle baby’s huilen. Enige communicatiemiddel baby’s huilen. Enige communicatiemiddel ontwikkelingsgebonden « probleem »ontwikkelingsgebonden « probleem »

MAAR: soms huilen baby’s extreem veel: MAAR: soms huilen baby’s extreem veel: « Huilbaby »« Huilbaby »

Oorzaken:Oorzaken:– Temperament – aanlegTemperament – aanleg– Pijn door spijsverteringsstoornissenPijn door spijsverteringsstoornissen– Gezinsklimaat: gespannen omgang tussen ouder en Gezinsklimaat: gespannen omgang tussen ouder en

kind. Vaak: vicieuze spiraalkind. Vaak: vicieuze spiraal


Wat te doen ?Wat te doen ?1.1. Zorgen voor regelmaatZorgen voor regelmaat

2.2. (Steeds weer) proberen het kind te kalmeren; (Steeds weer) proberen het kind te kalmeren; uitproberen wat best pastuitproberen wat best past

3.3. Veel geduld opbrengen, wetende dat het een Veel geduld opbrengen, wetende dat het een voorbijgaande fase isvoorbijgaande fase is

4.4. Steun vanuit omgeving: zich au sérieux Steun vanuit omgeving: zich au sérieux genomen voelengenomen voelen

EtenEtenMijn kind wil niet eten !Mijn kind wil niet eten !


Problemen met eten komen heel vaak voor bij jonge Problemen met eten komen heel vaak voor bij jonge kinderen (tussen 0 en 4 jaar)kinderen (tussen 0 en 4 jaar)

– 1 op 3 ouders geven problemen aan1 op 3 ouders geven problemen aan– Op « hitparade » van de opvoedingsvragen staan Op « hitparade » van de opvoedingsvragen staan

vragen m.b.t. eten op de eerste plaatsvragen m.b.t. eten op de eerste plaats

In grote mate een In grote mate een ontwikkelingsgebondenontwikkelingsgebonden probleem probleem

OorzakenOorzaken1.1. Lichamelijke oorzakenLichamelijke oorzaken

2.2. Emotionele oorzaken: gespannen sfeer, gebrek aan Emotionele oorzaken: gespannen sfeer, gebrek aan regelmaatregelmaat

3.3. Ontwikkelingsfase van kindOntwikkelingsfase van kind


Meeste eetproblemen komen voor tussen 1,5 en Meeste eetproblemen komen voor tussen 1,5 en 2,5 jaar2,5 jaar

« Koppigheidsfase »: ontdekken van eigen « ik » « Koppigheidsfase »: ontdekken van eigen « ik » (mogelijkheden en grenzen)(mogelijkheden en grenzen)

Dé situatie om grenzen te testen: het etenDé situatie om grenzen te testen: het eten


Belangrijkste advies aan ouders:Belangrijkste advies aan ouders:Maak van het eten GEEN machtsstrijd. Dwing de peuter Maak van het eten GEEN machtsstrijd. Dwing de peuter

NIET om te etenNIET om te eten1.1. Machtsstrijd om eten kan NOOIT gewonnen worden Machtsstrijd om eten kan NOOIT gewonnen worden

door oudersdoor ouders2.2. Werkt averechts.Werkt averechts.

Enkele tips om machtsstrijd te doorbreken (van der Ploeg, Enkele tips om machtsstrijd te doorbreken (van der Ploeg, 1998):1998):

– Schep kleine porties opSchep kleine porties op– Houd rekening met hun smaakHoud rekening met hun smaak– Probeer ze van alles iets te laten etenProbeer ze van alles iets te laten eten– Niet alles opgegeten => tafel afruimen zonder ophef of strafNiet alles opgegeten => tafel afruimen zonder ophef of straf– Geen extra tussendoortjes ! Genoeg drinkenGeen extra tussendoortjes ! Genoeg drinken– Vat het afwijzen van eten niet op als afwijzing van jezelf !Vat het afwijzen van eten niet op als afwijzing van jezelf !

DriftbuienDriftbuienMijn kind kan zo boos worden (om niets)!Mijn kind kan zo boos worden (om niets)!

DriftbuienDriftbuienMijn kind kan zo boos worden (om niets) !Mijn kind kan zo boos worden (om niets) !

Driftbuien: oorzaak vaak iets kleins, maar reactie heel Driftbuien: oorzaak vaak iets kleins, maar reactie heel hevig en buiten alle proportiehevig en buiten alle proportie

Oorzaak ? In de peuter- en kleuterleeftijd meestal Oorzaak ? In de peuter- en kleuterleeftijd meestal ontwikkelingsgebondenontwikkelingsgebonden

1.1. drang naar autonomie en zelfbepalingdrang naar autonomie en zelfbepaling

2.2. niet onder woorden kunnen brengen van gevoelensniet onder woorden kunnen brengen van gevoelens

3.3. gebrekkige impulscontrole: overvallen worden door gedrag en gebrekkige impulscontrole: overvallen worden door gedrag en behoeftenbehoeften


Alternatieve hypothesen: driftig gedrag kan Alternatieve hypothesen: driftig gedrag kan ook signaal zijn van dieperliggende ook signaal zijn van dieperliggende problemenproblemen– moeilijk temperament : in aanleg snel geprikkeld moeilijk temperament : in aanleg snel geprikkeld

en emotioneel fel reagerenen emotioneel fel reageren– babytijd : gevoelsmatig tekort gekomenbabytijd : gevoelsmatig tekort gekomen


Ouders reageren té toegeeflijk op driftige gedragOuders reageren té toegeeflijk op driftige gedrag durven niet optreden uit angst voor verzet of uit angst om liefde durven niet optreden uit angst voor verzet of uit angst om liefde

van hun kind te verliezenvan hun kind te verliezen geven kind zijn zin uit gemakzucht, om van het lastige gedrag af geven kind zijn zin uit gemakzucht, om van het lastige gedrag af

te zijnte zijn helpt op korte termijn, maar op lange termijn gaat kind nog helpt op korte termijn, maar op lange termijn gaat kind nog

extremere eisen stellenextremere eisen stellen

Ouders reageren zelf ‘driftig’ op driftige gedrag: Ouders reageren zelf ‘driftig’ op driftige gedrag: overreagerenoverreageren

=> gevaar voor bestendiging door verkeerde rolmodel=> gevaar voor bestendiging door verkeerde rolmodel

Hoe omgaan om driftig gedrag ?Hoe omgaan om driftig gedrag ?

Kind helpen met verwoorden van gevoelensKind helpen met verwoorden van gevoelensVoelt zich meer begrepen, minder gefrustreerdVoelt zich meer begrepen, minder gefrustreerd

Negeren, maar met aandachtNegeren, maar met aandachtNiet: doen alsof hij lucht isNiet: doen alsof hij lucht is

Wel: laten zien dat je niet ingaat op driftige Wel: laten zien dat je niet ingaat op driftige gedrag, maar hem wel begrijpt en niet in de gedrag, maar hem wel begrijpt en niet in de steek laatsteek laat

Hoe omgaan om driftig gedrag ?Hoe omgaan om driftig gedrag ?

Vasthouden of “holding”Vasthouden of “holding”Kind stevig in armen nemenKind stevig in armen nemen

Oudere kinderen: afzonderen, met uitlegOudere kinderen: afzonderen, met uitleg““Als het over is, kom je maar terug”Als het over is, kom je maar terug”

Nadien: erover praten en laten merken dat je Nadien: erover praten en laten merken dat je nog houdt van het kind, ondanks zijn driftige nog houdt van het kind, ondanks zijn driftige gedraggedrag

OpmerkingenOpmerkingen

Algemeen recept bestaat nietAlgemeen recept bestaat niet Beste benadering hangt af van wat best Beste benadering hangt af van wat best

past bij ouder, oorzaak van driftbui, situatie, past bij ouder, oorzaak van driftbui, situatie, gevoelens van ouder, wat best past bij kindgevoelens van ouder, wat best past bij kind

Onderlinge afstemming tussen ouders !Onderlinge afstemming tussen ouders !

Geen toverformulesGeen toverformulesVeel hangt af van volgehouden inzet Veel hangt af van volgehouden inzet

van de opvoeders !van de opvoeders !

Belangrijke stappen in de sociaal-emotionele ontwikkeling van jonge kinderen Prof. Karine...

Documents

Transcript of Belangrijke stappen in de sociaal-emotionele ontwikkeling van jonge kinderen Prof. Karine...