Bed, Bad, Brood

Samenvatting

De Pauluskerk in Rotterdamis een kerk die zich inzet voor mensen in de marge, de onderkant van de samen­leving. Daklozen, mensen met onoverkomelijke schulden en mensen zonder enig sociaal netwerk; de Pauluskerk helpt mensen die geen helper meer hebben.

Pauluskerk Vluchtelingenwerk – een aparte stichting, opgericht door de Pauluskerk – richt zich specifiek op de hulp aan mensen zonder verblijfspapieren in Rotterdam. Kort voor de zomer van 2012 – de opvang van vluchtelingen en uitgeprocedeer­den was in die periode nauwe­lijks een issue – ontwikkelden we in opdracht van Pauluskerk Vluchtelingenwerk een lang­lopende campagne om fondsenen vrijwilligers te werven en om het overheidsbeleid (lokaal en nationaal) te veranderen voor mensen zonder verblijfspapieren. Het communicatietraject startte in het najaar van 2012 en liep tot en met het najaar van 2015.

In Rotterdam leven 20.000 vluchtelingen. Mensen met een eigen verhaal. Elementaire mensenrechten als een dak boven hun hoofd, een douche en zelfs van ten minste één warme maaltijd per dag ontbreken. Geef hen (recht op) Bed Bad en Brood.

Pauluskerk Vluchtelingenwerk

We ontwikkelden een uitgekiende framing strategie (Bed, Bad, Brood) die we combineerden met agendasetting (mediabeïnvloeding om het onderwerp op de agenda te krijgen), storytelling (gezicht geven aan ongedocumenteerden) en ELM (via emotie naar ratio).

De resultaten:

• Het pleidooi van de Pauluskerk voor Bed, Bad en Brood werd in Nederland één van de belangrijkste maatschappelijk issues van 2014 en 2015. Bed, Bad en Brood werd een veel gebruikte term waaraan

in duizenden artikelen, items op televisie en radio en op internet en social aandacht werd besteed. De term is inmiddels volledig ingeburgerd in Nederland en staat voor de basishulp die de overheid moet bieden aan mensen zonder verblijfspapieren.

• Het Rotterdamse gemeentebestuur besloot eind 2014 om officieel Bed, Bad en Brood te bieden aan mensen zonder verblijfspapieren. In Rotterdam is dit sinds 2015 beschikbaar voor iedereen, ongeacht juridische status. Deze opvang wordt betaald door de gemeente.

• De Tweede Kamer steunde in april 2015 in meerderheid de ‘Pauluskerkmotie’, waarmee het kabinet de opdracht kreeg om opvang te organiseren voor mensen zonder verblijfspapieren. Het kabinet is sinds het najaar van 2015 in gesprek met lokale overheden om dit te regelen.

• De inkomsten van Pauluskerk Vluchtelingenwerk stegen met ruim 50%.

• Het aantal vrijwilligers nam toe met 40%.

Mensen die in Nederland verblijven zonder verblijfspapieren mogen niet werken, er is voor hen geen opvang en nauwelijks medische zorg. Desondanks vinden de meesten hun weg, bijvoorbeeld doordat zij door familie, vrienden en kennissen worden opgevangen. Een klein deel van hen meldt zich bij de Rotterdamse Pauluskerk, omdat zij geen andere uitweg zien. Medio 2012 neemt het aantal mensen dat bij de kerk een beroep doet op hulp sterk toe. Dit trekt een zware wissel op de vrijwilligers

AchtergrondIn Nederland verblijven circa 100.000 mensen zonder verblijfs­papieren, waarvan naar schatting 20.000 in Rotterdam. Het gaat veelal om mensen die door de rijksoverheid om uiteenlopende redenen niet uitgezet kunnen worden. Een veel voorkomende reden is dat deze mensen nog een hoger beroep hebben lopen, en dus nog in procedure zitten. Deze mensen hebben al te horen gekregen dat zij Nederland moeten verlaten. Tegen deze gerechtelijke uitspraak zijn zij vervolgens in beroep gegaan, maar ondertussen is er voor hen geen opvang beschikbaar. Ook gaat het om mensen die naar Nederland gekomen zijn, maar zich nooit hebben aangemeld voor een asielprocedure. Daarnaast komt het vaak voor dat het land van herkomst deze mensen tijdens de uitzettings­procedure weigert. Bijvoorbeeld omdat zij al vele jaren in Nederland verblijven en geen enkele band meer hebben met het land van herkomst. Daarnaast zijn er zogenaamde staatlozen, mensen zonder enige nationaliteit ­ zoals Roma, Joegoslaven en Koerden.

de lokale politiek en andere lokale vluchtelingenorganisaties te verliezen.

Aanpak en strategieAllereerst hebben we een uitgebreide stakeholder­ en omgevingsanalyse gemaakt. Naast desk research, peilden we via kwantitatief onderzoek de mening van ‘de Rotterdammer’ en spraken we met een kleine twintig mensen. We ontdekten dat er veel onduidelijkheid is over WIE het betreft en WAT de oplossing zou moeten zijn. Dit hield onder meer verband met de complexiteit van het onder werp. We kozen voor een strategie die zich vooral richtte op de oplossing: díe zou alle stakeholders uiteindelijk in beweging kunnen brengen. De strategie is gebaseerd op:

1. Framing ­ Kern van de strategie is dat we de spotlights zetten op wat er nodig is. Opvang voor mensen zonder verblijfspapieren. Wij noemen dit Bed, Bad en Brood. Deze term werd nog niet gebruikt en dit standpunt werd ook nog niet zo duidelijk en eenduidig uitgedragen. Dit frame is de basis voor alles wat er in de campagneperiode gebeurt.

2. Agendasetting – In 2012 was er nog geen ‘vluchtelingen crisis’ en de opvang van uitgeproce­deerden en anderen zonder verblijfspapieren was nauwelijks een maatschappelijk of politiek issue. Om dit onderwerp op de agenda te krijgen, zetten we krachtig in op de beïnvloeding van de media.

3. Storytelling ­ We communi ce ren journalistiek relevante feiten en cijfers en steekhoudende argumenten zodat we media concrete handvatten geven waarmee zij over Bed Bad Brood kunnen berichten. Maar we kleuren die vervolgens in met echte mensen en persoonlijke verhalen. Het verhaal van een vluchteling die in Nederland terecht gekomen is, afgewezen wordt en vervolgens aan zijn lot wordt overgelaten, heeft veel meer impact dan statistieken alleen.

4. ELM model ­ We gebruikten cues als de signaalkleur geel, de – geloofwaardige, strijdbare, deskundige ­ dominee en heldere, direct herkenbare vormge ving. Om zo via de emotie de ratio van mensen te raken.

en de financiële middelen van de kerk en het bestand aan vrijwilligers en donateurs van de kerk vergrijst. Tegelijkertijd erkennen politici dit niet. Zij willen de problemen niet zien, zo lijkt het. Daar komt bij dat de gemeente doorverwijst naar het landelijke overheid: “Dit is de verantwoordelijkheid van het Rijk. De staatssecretaris moet dit oplossen.” CommunicatiecollectiefDe Pauluskerk roept kort voor de zomer van 2012 de hulp in van een communicatiecollectief – Ziel & Zaligheid (advies & coördinatie), hAAi (grafisch ontwerp), Leene Communicatie (PR/free publicity), Monica Botter (advies) en Sprang Advies (online marketing). Dit team gaat op vrijwillige basis aan de slag voor Pauluskerk Vluchtelingen­werk. Zij krijgen de vraag om voor Paulus kerk Vluchtelingen­werk een campagne te ontwikkelen. Er is een budget beschikbaar van circa € 70.000, inclusief out­of­pocket­kosten. Een groot deel van dit bedrag is gedoneerd door het Oranjefonds, het fonds waarvan koning Willem­Alexander de beschermheer is.

Doelen De doelen zijn helder: in verband met de toename van het aantal mensen dat zich bij Pauluskerk Vluchtelingenwerk meldt, zijn er meer vrijwilligers nodig en meer (institutionele) donateurs. Paulus kerk Vluchtelingenwerk leeft namelijk van giften en ontvangt geen subsidie voor de overheid. Daarom wil Paulus­kerk Vluchtelingenwerk ook het kabinets beleid veranderen, om te komen tot structurele oplos­singen. De inzet daarbij is dat de overheid er óf voor moet zorgen dat mensen vertrekken óf voor adequate opvang moet zorgen – in plaats van dit over te laten aan het maatschappelijk middenveld. Kerken zijn niet hiervoor niet de juiste organisatie om deze opvang te organiseren.

Communicatiedoelgroepen De primaire doelgroepen zijn inwoners van Rotterdam en omgeving (vrijwilligers), andere kerken en fondsen (geld) en lokale en landelijke politici (beleidsbeïnvloeding). De belangrijkste randvoorwaarde is de doelstellingen te realiseren, zonder daarbij het draagvlak van met de name lokale overheid,

Kernboodschap In Nederland leven 100.000 mensen zonder verblijfs­papieren. De meesten verblijven in Rotterdam. Zij moeten ons land verlaten, maar vaak lukt dit niet. De Nederlandse overheid krijgt hen het land niet uit. Een deel van hen heeft hulp nodig. De Pauluskerk biedt de basis waar elk mens recht op heeft: Bed, Bad en Brood. Doe mee, en zorg ervoor dat dit de standaard wordt voor iedereen in Ned­erland, ongeacht ras, religie of juridische status.

Rol Dick CouvéeVoorzitter van Pauluskerk Vluchtelingenwerk is ds. Dick Couvée, de predikant van de Pauluskerk. Het was vanaf het begin duidelijk dat hij een zeer overtuigende communicatoris. Het was daarom kansrijk (en belangrijk) dat we zijn stem op de meest mogelijke manieren gingen ‘verzwaren’. Op het randje van luis in de pels van de samenleving, maar vooral door de samenleving voortdurend een spiegel voor te houden. Bijvoor­beeld via opiniërende bijdragen, door hem pro­actief bij de pers als woordvoerder onder de

aandacht te brengen (televisie, debatten) en via persoonlijke coaching en advies bij externe optredens. Het was soms zoeken naar de balans, want we moesten de license­to­operate bij de diverse stakeholders niet verspelen. Immers, ook in verband met de complexe context waarin de Pauluskerk opereert, is het zaak om in politieke zin ook een onafhan­kelijke positie in te blijven nemen, een positie dus zonder politieke kleuring. We adviseer­den Dick nadrukkelijk om óók het debat met tegenstanders aan te gaan. We concentreren ons daarbij op de natuurlijk rol van de Pauluskerk. Vanuit die rol stimuleren we anderen mee te doen. We bepalen zelf onze agenda, timing en boodschap. We laten ons niet leiden door anderen.

MiddelenIn het kader van de PR campagne is van najaar 2012 tot en met najaar 2015 onder regie van het campagneteam een groot aantal middelen ontwikkeld en activiteiten uitgevoerd. In alle activiteiten klonk de Bed, Bad, Brood­boodschap van

Pauluskerk Vluchtelingenwerk door. De belangrijkste middelen en activiteiten zijn:

• Ontwikkeling en laden frame Bed, Bad en Brood (2012­2015)

• Visuele doorvertaling naar logo en huisstijl. Dit was de visuele drager van de campagne en is tot en met eind 2015 gebruikt (ontwikkeld 2012)

• Realisatie website en doorontwikkeling daarvan (2012, 2013, 2014)

• Strategie en activatie social media (+ 1.500 followers) (2012­heden)

• Mediatrainingen aan mede werkers Pauluskerk Vluchtelingenwerk (2013 en 2015)

• PR­onderzoeken door onderzoeker Maurice de Hond (2012 en 2014)

• Lobby ­ Brieven naar politici en beleidsmakers, persoon lijke contacten en ontvangst van landelijke en lokale politici en beleidsmakers in de Paulus ­

kerk, inclusief de organisatie van politieke debatten. Zo bezochten in de afgelopen jaren de burgemeester, wet houder, staatssecretaris en de minister de Pauluskerk, waarbij vanzelf­sprekend gesprekken met hen plaatsvonden (2012­2015)

• Persberichtgeving – tussen september 2012 tot en met november 2015 zijn er circa 30 persberichten verzonden rich­ting media met nieuws omtrent Bed, Bad en Brood. Het ging om events die georganiseerd werden, maar ook om cijfers over vluchtelingenopvang in Rotterdam en standpunten van Pauluskerk Vluchtelingenwerk.

• Organisatie van PR­events (samen met vrijwilligers en stakeholders)

­ Daverend Debat over

mens waardig vreemde­lingen beleid (2012)

­ Ro Theater met de voorstelling

‘Heimwee’ (2012) ­ KerstDoeMarkt bij de

Pauluskerk (2012)

­ Conferenties met vertegen­woordigers uit de wetenschap, bedrijfsleven, overheden en maatschappelijke organisaties (2013, 2014 en 2015)

­ Zonderland Festival (2013) ­ 38H Waste & Glory:

wereld record non­stop koken met afgedankt voedsel (2013)

­ Participatie Nacht van

de Vluchteling (2013, 2014, 2015)

­ Lesprogramma voor

middel bare scholen (2013, 2014, 2015)

­ Opening nieuwe Pauluskerk

(2013)

• Tientallen interviews via media lobby, gegeven door voorzitter Pauluskerk Vluchtelingenwerk, op radio, televisie en in dag­ en week­bladen. Alle landelijke dagbladen en omroepen hebben in de afgelopen jaren aandacht besteed aan Pauluskerk Vluchtelingenwerk en aan Bed, Bad en Brood.

• Woordvoering. In 2014 en 2015. De voorzitter van Pauluskerk Vluchtelingenwerk viel door ziekte lange tijd uit in 2014 en 2015. In die periode is woordvoering verzorgd door Leene Communicatie (verantwoordelijk voor PR in campagneteam)

• In 2013, 2014 en 2015 opinie ­ bij dragen door voorzitter Pauluskerk Vluchtelingenwerk in verschillende A­media (NRC, Trouw, Volkskrant, Algemeen Dagblad e.d.) waarbij voortdurend Bed, Bad en Brood onder de aandacht werd gebracht.

• Mediamonitoring (2012 – heden) en hands on advies en ondersteuning bij woordvoering

Resultaten• Door de langlopende campagne

werd Bed, Bad en Brood overgenomen door andere stakeholders. Bed, Bad en Brood werd hierdoor een veel gebruikte term waaraan in duizenden artikelen, items op televisie en radio en op internet en social aandacht werd besteed. Iedereen begrijpt waar Bed, Bad en Brood voor staat: basishulp die de overheid moet bieden aan mensen zonder verblijfs papieren. Het pleidooi van de Pauluskerk voor Bed, Bad en Brood werd in Nederland één van de belangrijkste maatschappelijk issues van 2014 en 2015.

• In het april van 2015 kwam de campagne tot een hoogtepunt. De Pauluskerk werd uitgenodigd om leden van de Tweede Kamer tijdens een hoorzitting te informeren over de begeleiding die zij uitgeprocedeerde asielzoekers biedt / over Bed, Bad en Brood. Vervolgens werd door oppositiepartijen (Groen Links en ChristenUnie) in de Tweede Kamer de ‘Pauluskerkmotie’ ingediend.

Deze motie werd aangenomen door een meerderheid van de kamer en geeft het kabinet de opdracht om Bed, Bad en Brood te organiseren voor mensen zonder verblijfs papieren.

• De Pauluskerk is lid van de PKN. Dit is de landelijke organisatie van protestante kerken in Nederland. Mede door het pleidooi van de Pauluskerk voor Bed, Bad en Brood startte de PKN een rechtszaak tegen de Nederlandse staat om Bed, Bad en Brood te organiseren voor uitgeprocedeerden. Via de internationale koepel organisatie Conference of European Churches werd in februari 2013 een klacht ingediend bij het Europees Comité voor Sociale rechten. In het voorjaar van 2015 volgde de uitspraak: de Nederlandse overheid zou een vorm van Bed, Bad en Brood moeten organiseren voor uitgeproce­deerde asielzoekers.

• De inkomsten van Pauluskerk Vluchtelingenwerk stegen in 2013 en 2014 met ruim 50%

(de cijfers van 2015 zijn nog niet beschikbaar).

• Het aantal vrijwilligers nam toe met 40%. Bovendien kregen de vrijwilligers van de Pauluskerk in 2013 de Laurenspenning, een belangrijke onderscheiding voor mensen en organisaties die zich verdienstelijk maken voor de stad Rotterdam.

• Veel grote gemeenten gaven in 2014 en 2015 aan dat zij ondanks de tegenwerking van de Rijksoverheid (die tegen Bed, Bad en Brood was) toch deze opvang bieden. Ook in Rotterdam is dit sinds medio 2015 geregeld. De Nederlandse overheid onderhandelt sinds het najaar van 2015 met lokale overheden over de wijze waarop Bed, Bad en Brood ingevuld moeten worden en de financiering daarvan. Zeker met het oog op het grote aantal vluchtelingen waarmee Nederland momenteel wordt geconfronteerd is het zeker dat een dergelijke vorm van opvang niet gemist kan worden.

Overige resultaten• Ruim 200 interviews door de

Pauluskerk over Bed, Bad en Brood op radio, televisie en dagbladen

• Pauluskerk Vluchtelingenwerk is genoemd in meer dan 1.600 artikelen in dagbladen in relatie tot Bed, Bad en Brood

• Ruim 600.000 artikelen over Bed, Bad en Brood in online nieuwsmedia

• Ruim 1,1 miljoen berichten op social media over Bed, Bad en Brood in relatie tot Pauluskerk Vluchtelingenwerk

• Opiniërende bijdragen in meer dan 30 relevante nieuwsmedia

CreditsOpdrachtgever: • Pauluskerk Vluchtelingenwerk

(Stichting OMZO)

Betrokken bureaus:• Ziel & Zaligheid

(advies & coördinatie), van 2012 tot en met 2014

• Leene Communicatie (PR/free publicity/woordvoering), van 2012 tot en met heden

• Haai (grafisch ontwerp, online realisatie), van 2012 tot en met 2014

• Monica Botter (advies), van 2012 tot en met 2013

• Sprang Advies (online marketing), van 2012 tot en met 2014

Concept: • Ziel & Zaligheid, Leene

Communicatie, hAAi, Sprang Advies en Monica Botter

Met dank aan:• Talloze vrijwilligers,

professionals, bedrijven en publieke organisaties die participeerden in de campagne. Waaronder Kromkommer, muzikanten, gemeenteambtenaren, vluchtelingen en andere

bezoekers van de Pauluskerk, Eosta en Hoeksel Proef et cetera.

Alle betrokkenen hebben deze opdracht grotendeels pro­bono uitgevoerd. Er was een budget beschikbaar van circa € 70.000, inclusief out­of­pocket­kosten.