4

Beatrix Koningin en het volk

inhoudsopgave

inleiding een biografischeschets

Beatrix en het volk

Beatrix en de pers

Beatrix en haar privéleven

Beatrix en religie

Beatrix en de politiek

Beatrix en haar kleding

Beatrix en de kunst

de auteurs fotoverantwoording

Han van Bree peter BootSma elS Smit Han van Bree

edouard van arem piet lekkerkerk Simone lamain &

marjan moolenaar

18

122 140 174

48 74 100

190

6 10

10 11

een biografische schets

‘ Het is bepaald niet zo dat, omdat je in een bepaalde wieg hebt gelegen,

daarmee je bedje gespreid is. Wij zien het probleem van de erfelijkheid

als een continue uitdaging.’

toen er op 31 januari 1938 ‘slechts’ 51 kanonschoten weerklon-ken, wist nederland dat prinses juliana het leven had geschon-ken aan een dochter. Want had zij een zoon ter wereld gebracht, dan zouden er vijftig schoten meer te horen zijn geweest. een prins was indertijd meer waard dan een prinses. dat was zelfs grondwettelijk vastgelegd: in de rij van de troonopvolging ging een jongen altijd voor een meisje, ook als hij jonger was. ergo: als irene, margriet of marijke een jongen was geweest, dan zou Beatrix wellicht nooit koningin der nederlanden zijn geworden.in 75 jaar is er dus heel wat veranderd in nederland, zeker wat betreft de man-vrouwverhouding. en zonder twijfel hebben de vorstinnen emma (1859-1934), Wilhelmina (1880-1962) en juliana (1909-2004) daar hun steentje aan bijgedragen. Boven-dien slaagden zij erin de monarchie na de weinig populaire 19e-eeuwse koningen Willem i, ii en iii, weer zichtbaar te maken en aanzien te geven. dat ook Beatrix haar mannetje staat – de uitdrukking is een bewijs dat de emancipatie nog altijd niet helemaal voltooid is – en als vanzelfsprekend de belangrijkste functie van het land vervult, heeft positief gewerkt op het denken over de gelijkberechtiging van vrouwen.

1938voordat Beatrix de troon van haar moeder zou overnemen en zo haar steentje kon bijdragen aan de instandhouding van de monarchie, moest zij nog een heel groeiproces doormaken: van

baby naar kleuter naar puber naar student naar volwassene naar echtgenote en moeder. Bijna had zij haar leven moeten leiden zonder haar vader prins Bernhard (1911-2004): een paar maanden voor haar geboorte overleefde hij ternauwernood een ernstig verkeersongeluk. Haar eerste levensjaren verliepen turbulent vooral vanwege de steeds groter wordende dreiging van een oorlog, hoewel dat haar zal zijn ontgaan. Het leven in haar ouderlijk huis, paleis Soestdijk, was veilig en afgeschermd. de kleine trix kreeg een zusje, irene, en speelde vrolijk in de gangen van het paleis en in de grote tuin. toen Beatrix ruim twee jaar was, veranderde alles. Ze werd in mei 1940 door haar ouders meegenomen naar engeland, op de vlucht voor de oprukkende duitse troepen. een maand later werd de volgende stap gezet: met haar moeder en haar zusje reisde ze per boot naar het veilige Canada. ook haar vriendin-netje renée röell ging mee: haar moeder martine röell zou juliana in ballingschap bijstaan. Beatrix en renée legden in Canada de basis voor een levenslange vriendschap.in ottawa brak voor de prinsesjes en hun vriendinnetje op-nieuw een zorgeloze tijd aan. Ze konden er onbekommerd spelen, onderwijs volgen en zich vrij bewegen. en als moeder juliana weg was om bijvoorbeeld de nederlandse belangen te bepleiten in de verenigde Staten, zorgde martine röell voor de meisjes. af en toe kwam er een wat vreemde meneer langs, van wie een foto bij ‘mammie’ op de slaapkamer stond. dat was

prins Bernhard, hun ‘pappie’. ook grootmoeder Wilhelmina waagde af en toe vanuit londen de oversteek naar Canada – daarbij haar vliegangst overwinnend. Ze deed dat onder meer om de doop bij te wonen van prinses margriet, het tweede zusje van Beatrix dat in januari 1943 in Canada geboren werd.in augustus 1945 volgde een nieuwe fase in het leven van prinses Beatrix. Ze keerde terug naar haar vaderland, het voor haar vrijwel onbekende nederland. meteen al na de landing op vliegtuig teuge werd ze geconfronteerd met in haar ogen opdringerige pers. Het was Frits thors die haar een microfoon voorhield, waarna zij hem voorhield: ‘ik hou niet van die dingen...’ dat zou haar hele leven zo blijven.Hoewel prinses juliana in een radioboodschap het nederlandse volk smeekte haar kinderen zoveel mogelijk met rust te laten, moesten de prinsesjes toch wennen aan het feit dat ze overal werden aangegaapt en dat ze anders werden behandeld dan andere kinderen. voor een deel wisten ze dat niet en raakten ze gewend aan het feit dat ze nergens hoefden te wachten, bijna altijd op de eerste rang zaten, uitgebreid op (wintersport)vakantie gingen en dat alle deuren zich vrijwel automatisch voor hen openden. in 1947 kreeg Beatrix er een derde zusje bij: marijke. dat die extra aandacht behoefde, zal Beatrix snel in de gaten hebben gehad. Wat de (indirecte) gevolgen van de problemen van marijke waren, zou haar pas jaren later duidelijk worden.

1948in 1948 voltrok zich een nieuwe verandering in het leven van Beatrix. een verandering van staatsrechtelijke aard. Zij werd troonopvolgster doordat moeder juliana het koningschap overnam van grootmoeder Wilhelmina. Beatrix en haar zusjes kwamen nog meer dan voorheen in de belangstelling te staan. Foto’s waar zij op stonden sierden de pro juventutekalenders, ansichtkaarten met hun beeltenis vonden gretig aftrek, hun portretten zagen ze terug op postzegels. en op hun moeders verjaardag, 30 april, zwaaiden ze op het bordes van paleis Soestdijk braaf mee naar het voorbijtrekkende volk.ondertussen volgden ze net als hun leeftijdgenootjes onderwijs: eerst op de Werkplaats van onderwijsvernieuwer kees Boeke en vervolgens op het incrementum, een speciale afdeling van het Baarns lyceum. Zoals veel nederlandse kinderen gingen ze op de fiets naar school. Beatrix werd, net als haar zusjes, ook lid van de scouting (toen nog padvinderij geheten) en kreeg er de naam ‘vuurvliegje’. daarnaast leerde ze paardrijden en skiën.Wat weinigen wisten, was dat de sfeer op paleis Soestdijk steeds meer om te snijden was. juliana en Bernhard vochten privé een koude oorlog uit met verdachtmakingen en beschuldigingen over en weer. volgens Bernhard liet juliana haar oren te veel hangen naar haar vrienden – onder wie ‘gebedsgenezeres’ Greet Hofmans, die door de prins naar paleis Soestdijk was gehaald om iets te doen aan de oogkwaal van prinses marijke. juliana

1938 Prins Bernhard maakte de eerste

foto’s van zijn dochter en schonk die

vervolgens – tot ongenoegen van de

Nederlandse pers – als eerste aan een

Britse krant (boven).

1942 In het voorjaar van 1942 was

koningin Wilhelmina vanuit Londen

overgevlogen naar Canada. Met haar

dochter en twee kleindochters Beatrix

en Irene ging ze vervolgens naar de

Verenigde Staten. Met de trein. Hier zijn

ze, op 24 juni, net aangekomen op het

station van Stockbridge, Massachusetts.

Het was de eerste keer dat een Neder-

landse vorst voet op Amerikaanse

bodem zette (links).

Han van Bree

12 13

zag op haar beurt bezorgd toe hoe haar man er allerlei foute vriendjes en maîtresses op nahield – zijn buitenechtelijke activiteiten bleven niet zonder gevolgen: Beatrix kreeg twee halfzusjes.

1956Bij haar achttiende verjaardag stond Beatrix opnieuw in het middelpunt van de belangstelling. op 31 januari 1956 werd ze staatsrechtelijk meerderjarig en was vanaf dat moment gerech-tigd de troon over te nemen. een paar maanden later dreigde het al zover te zijn: het huwelijk van haar ouders stond op springen en dat zou mogelijk tot het aftreden van juliana hebben geleid. een echtscheiding werd echter afgewend en Beatrix hoefde de kroningsmantel nog niet om te slaan. Zij kon gaan studeren en deed dat in leiden, waar ze de vrije studierich-ting rechten volgde. op het programma stonden allerlei vakken die haar goed zouden voorbereiden op haar toekomstige taak.voor Beatrix was het een zegen dat ze renée röell weer in de buurt wist. in 1953 was haar vriendin uit Canada naar neder-land teruggekeerd. Ze kwam bij Beatrix in de klas op het incrementum en zou eveneens in leiden gaan studeren en daar in hetzelfde huis op rapenburg 45 wonen als Beatrix. Ze werden allebei lid van de vrouwelijke studentenvereniging vvSl. daar kreeg Beatrix de studentennaam ‘uilskuiken’.door haar stralende optreden had ‘prinses Glimlach’, zoals ze door haar landgenoten liefkozend werd genoemd, inmiddels veel mensen voor zich gewonnen. Zij vloog de hele wereld rond, opende gebouwen en tentoonstellingen, doopte schepen en was vanzelfsprekend op prinsjesdag aanwezig bij de jaarlijkse opening van de Staten Generaal. Ze zette zich (als bescherm-vrouwe) actief in voor diverse goede doelen en oriënteerde zich (soms ook incognito) op de nederlandse samenleving: zo bracht ze – tot ze werd ontdekt – met majoor Bosshardt van het leger des Heils een bezoek aan de Wallen. langzaam maar zeker werd duidelijk wat voor vrouw Beatrix was en wat voor staatshoofd zij wilde zijn. Ze liet zich door haar

medestudenten aanspreken met ‘koninklijke hoogheid’, iets wat niet door iedereen op prijs werd gesteld. toen ze bovendien na een cruise met tientallen koninklijke gasten in december 1961 in Griekenland – ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de Griekse koning paul en de verloving van de Griekse prinses Sophia met de Spaanse prins juan Carlos – opmerkte dat ze enorm genoten had omdat ze eindelijk eens met gelijk-gestemden (‘among my own people’) was, kreeg ze het verwijt arrogant te zijn.niet alleen de vorm (afstand bewaren), ook de inhoud van haar toekomstige functie begon gestalte te krijgen. in diverse toespraken, die ze net als haar bezoeken zeer grondig voorbe-reidde, kwam haar betrokkenheid bij de toekomst van europa en (het leed in) de rest van de wereld duidelijk naar voren. na haar afstuderen in juli 1961 ging Beatrix op het grondig verbouwde kasteel drakensteyn wonen. Ze was inmiddels gaan zoeken naar een huwelijkspartner – iets waar haar zussen irene en margriet eerder in slaagden dan zijzelf.

1965op 1 mei 1965 werd Beatrix met een onbekende man gefoto-grafeerd in de tuin van kasteel drakensteyn. Het was Claus von amsberg, met wie ze nog geen jaar later zou trouwen. maar eerst maakten zij nog een turbulente verlovingsperiode door. Het (oorlogs)verleden van de duitse diplomaat von amsberg zorgde voor heel wat commotie in het toch al roerige nederland, waar het gezag steeds meer op de proef werd gesteld door ludieke acties van kabouters en provo. Bovendien maak-ten Beatrix en haar ouders enkele inschattingsfouten die niet bepaald bijdroegen aan een soepel verloop van de discussies. eerst weigerde Beatrix aan de politiek verantwoordelijken, minister-president jo Cals (kvp) voorop, te vertellen wie de man op de beruchte foto’s was. vervolgens dachten juliana en Bernhard de zaak te kunnen sussen door eerst met een commu-niqué te komen dat eerder olie op het vuur dan op de golven gooide en vervolgens door bij de verloving het volk te verzeke-ren dat het ‘goed’ was. maar het volk nam daarmee niet meer automatisch genoegen – die tijd was voorbij. tot teleurstelling van Beatrix keerden ook jongeren zich tegen het voorgenomen huwelijk. Ze had gerekend op meer krediet bij de jeugd, bij haar eigen generatiegenoten.Beatrix liet zich ook steeds meer kennen als koppig en eigen-zinnig. op grond van deze (vermeende) eigenschappen kreeg ze ten onrechte het verwijt amsterdam als huwelijksstad te hebben doorgedrukt. de huwelijksdag werd niet de feestdag die het had moeten zijn: niet alleen de regen, ook de rookbom-metjes wierpen een smet op de festiviteiten.ook maakte ze steeds nadrukkelijker een strikt onderscheid tussen privé en publiek, waarbij de scheidslijn regelmatig

1956 Op 31 januari 1956 werd Beatrix

achttien jaar en kon vanaf dat moment,

mocht dat nodig zijn, de troon bestijgen.

Haar achttiende verjaardag werd, zoals

gebruikelijk bij een troonopvolger,

uitgebreid gevierd met onder meer een

bezoek aan Amsterdam. Hier wordt ze

samen met haar ouders ontvangen door

burgemeester A.J. d’Ailly.

1963 In het voorjaar van 1963 zei

prinses Beatrix haar ouderlijk huis

definitief vaarwel en nam haar intrek op

kasteel Drakensteyn. Zij heeft het geheel

volgens eigen wensen ingrijpend laten

verbouwen, en zal er achttien gelukkige

jaren doorbrengen. Hier staat ze in haar

bibliotheek met onder meer veel kunst-

en landenboeken en een 19-delige

Winkler Prins Encyclopedie.

1948 Prinses Beatrix blootsvoets thuis

aan de telefoon.

1952 Op 2 juli 1952 werd de 14-jarige

prinses Beatrix geïnstalleerd als de

eerste burgemeester van het net

geopende Madurodam. Ze zou 28 jaar

lang de ambtsketen van het ministadje

dragen en was daarmee lange tijd de

langst zittende burgemeester van het

land.

18 19

Beatrix en het volk

een moderne vorst moet op diverse manieren in contact met de bevolking treden. de meest in het oog springende dag waarop dat gebeurt, is uiteraard koninginnedag. in vergelijking tot haar moeder heeft Beatrix het jaarlijkse oranjefeest een heel ander aanzien gegeven. Waar juliana het volk tot zich liet komen, besloot Beatrix dat zij voortaan zelf het land in zou gaan om op telkens andere plaatsen de feestelijk-heden bij te wonen. maar ook op andere manieren en bij andere gelegenheden zoekt zij nadrukkelijk ‘haar’ volk op. in goede en in kwade dagen.

Han van Bree

26 27

1988 Koninginnedag kreeg in

1988 een verrassende wending. Op

het programma stond een bezoek aan

Genemuiden en Kampen. Het koninklijke

gezelschap vertrok echter voortijdig uit

Kampen om vervolgens weer op te

duiken in Amsterdam. Daar bezochten

Beatrix, Claus, Willem-Alexander, Friso

en Constantijn de steeds populairder

wordende vrijmarkt. Door een kus te

accepteren van een verkoper van

oranje nepbrillen, verzoende koningin

Beatrix zich bijna letterlijk met de

hoofdstad, waar zij acht jaar eerder op

zo’n chaotische wijze was ingehuldigd.

Willem-Alexander claimde later dat hij

het zorgvuldig geplande ‘spontane’

bezoek aan Amsterdam zou hebben

bedacht. Hoe het ook zij, de vijftigjarige

Beatrix veroverde die dag de harten van

veel Amsterdammers.

Beatrix en het volk

38 39

troostEen belangrijke taak van de moderne

monarch is het volk samenbinden in

goede en in slechte tijden. Een luisterend

oor en een troostende arm bieden waar

dat nodig is. Koningin Beatrix verstaat

de kunst van het luisteren, van het

begripvol meeleven en dat is voor

menig slachtoffer van drama’s en

ongelukken tot grote steun gebleken.

Toen een vrachttoestel van El Al in

oktober 1992 neerstortte in de Bijlmer

en daarbij twee flats verwoestte, ging

zij snel poolshoogte nemen. Geschokt

zag zij de ravage die was aangericht

(linksboven). Er waren meer dan veertig

doden gevallen. Daags na de vuurwerk-

ramp van 13 mei 2000 in Enschede –

waarbij 21 doden vielen – ging Beatrix

naar de plek des onheils en sprak daar

met slachtoffers en hulpverleners

(rechtsboven).

Volendam werd op 1 januari 2001 op -

ge schrikt door een dramatische brand

in de bar Het Hemeltje. Daarbij vielen

veertien doden en meer dan tweehonderd

gewonden. Het waren vooral jonge

mensen die de jaarwisseling aan het

vieren waren en ten prooi waren gevallen

aan de vlammen. De volgende dag

bezocht koningin Beatrix de slachtoffers

in het AMC en hoorde geëmotioneerd

hun verhalen aan. Daar liet ze het niet bij.

Negen maanden later, op 5 september

2001, bracht ze een stil bezoek aan

Volendam om daar eerst met de

revali derende slachtoffers (linksonder)

en vervolgens met de moeders van de

omgekomen bezoekers te spreken.

Het werd een emotionele middag. Een

van de vrouwen, van wie de dochter

kort tevoren alsnog aan de gevolgen

gestorven was, vroeg de koningin op

een gegeven moment of haar kind

misschien nog geleefd zou hebben als

het een koningskind was geweest. Of

ze dan niet veel betere zorg zou hebben

gehad. ‘Beatrix knikte heel begrijpend.

Ze voelde precies wat ik bedoelde. Ze

pakte me vast en reageerde heel lief.’

Dat de koningin zich zo kwets baar

opstelde en alle tijd nam voor de

verhalen maakte indruk op de nabe-

staanden.

Ook degenen die de gruwelijke tsunami

van 26 december 2004 hadden overleefd

en de nabestaanden van de slachtoffers

konden rekenen op de volledige aandacht

van de vorstin. Zij luisterde op 25 januari

2005 naar de verhalen die haar verteld

werden tijdens een bijeenkomst in de

Ridderzaal in Den Haag (onder).

Bij de ramp, die wereldwijd meer dan

tweehonderdduizend mensenlevens

had geëist, waren 36 Nederlanders om

het leven gekomen.

74 75

Beatrix en haar kleding

vrijwel alle regerende vorsten en vorstinnen ontwikkelen in de loop der jaren een eigen, onvervreemdbaar silhouet. Zo beklijft van koningin Wilhelmina het beeld van een onver zettelijke vrouw in een vormeloos mantelpak met een vos rond haar gedrongen hals. ook Beatrix heeft, onder meer door verbrede schouders en een schijnbaar gebeeldhouwd kapsel, een onmiddellijk herkenbaar silhouet gekregen. dat is echter minder planmatig gegaan dan vaak wordt gedacht.

elS Smit

82 83

1981 twee kleuren zijden mousseline

1997 geborduurde kant en taftzijde

1982 blauwe zijde, zwart brokaat 1998 deux-pièces: geborduurde zijde en uni satijn

1983 effen en gebloemde zijde 1999 geborduurd jasje, klokrok van crêpe georgette

1984 taftzijde, plissékraag 2000 zijden mousseline over shantung basis

1985 zijden mousseline, V-inzet van brodée

2001 kant en taftzijde1986 Indiase zijde 2002 japon van bedrukte velours, mantel van ottoman zijde

1987 taftzijde 2003 ensemble in façonné zijde1988 Indiase zijde 2004 façonné zijde

1989 zijden mousseline 2005 mousseline over een basis van taft

1993 zijde met ingeweven motieven (lijfje) en taftzijde

2009 zijden brokaat

1990 crêpe marocain 2006 geborduurde façonné zijde

1994 kant en zijde 2010 jacquard zijde

1991 crêpe marocain met top van zwarte kant

2007 jacquard zijde

1995 Indiase goudlamé 2011 zijden satijn

1992 kant en taftzijde 2008 jacquard zijde

1996 kant over wilde zijde 2012 kant op zijde

92 93

QueensleevesHet silhouet van koningin Beatrix ligt

letterlijk en figuurlijk in grote lijnen

vast. De uitdaging voor de huidige

kledingontwerpsters is op onderdelen

te variëren: originele stoffen, kleuren,

kragen, schootjes, rokvormen, jaslengten

en mouwen. Véronique van Groeningen

gaat bij haar ontwerpen zelfs uit van de

mouwen. Het zal niet snel gebeuren,

maar eigenlijk hoort Beatrix in het

Guinness Book of Records als de

koningin met de meeste soorten

mouwen.

Ontwerpers1 Sheila de Vries, 2012

2 Couture Theresia, 2006

3 Sheila de Vries, 2011

4 Véronique van Groeningen, 2007

5 Véronique van Groeningen, 2011

6 Sheila de Vries, 2010

7 Sheila de Vries, 2009

8 Sheila de Vries, 2010

9 Couture Theresia, 2009

1

4

9

2

7

3

6

8

5

Beatrix en haar kleding

100 101

Beatrix en de kunst

Beatrix heeft het koningschap verrijkt met een artistieke, kunstzinnige component. kunst als middel tot profilering van het ambt. kunst als middel ook om nederland in het buitenland te promoten. Bij Beatrix vallen wat dit betreft passie en professie naadloos samen. daarin verschilt zij nadrukkelijk van haar moeder. Behalve toneelspelen had juliana weinig met (moderne) kunst en al helemaal niet met de artistieke elite van het land. onder Beatrix veranderde dat dus radicaal, al sloeg de slinger misschien wel iets te ver door.

Han van Bree

106 107

FamiliebeeldenStaatshoofden worden vaak verbeeld.

Vaak ook letterlijk, vaak postuum. Op

12 april 1988 onthulden koningin Beatrix

en haar moeder Juliana in de Anna

Paulownahal van het gebouw van de

Raad van State een bronzen portret

van hun voorgangster Wilhelmina

(1880-1962). Het beeld was gemaakt

door Kees Verkade (linksboven).

Ook Beatrix en haar gezin werden in

brons gegoten. Arthur Spronken maakte

een reeks bustes van koningin Beatrix,

prins Claus en hun drie zoons. De

bronzen beelden werden op 24 maart

1996 onthuld in het Museum Beelden

aan Zee in Scheveningen. Bij het zien

van de bustes barstte prins Claus

spontaan in lachen uit en ook koningin

Beatrix kon een glimlach niet onder-

drukken (linksonder). De vorstin was

verguld, de vier anderen bustes, zoals

die van prins Claus (middenboven),

waren ‘slechts’ in brons uitgevoerd.

Koningin Juliana en prins Bernhard

kregen een eigen standbeeld in de tuin

voor Paleis Soestdijk, het paleis waar

zij vanaf hun huwelijk in 1937 tot aan

hun dood in 2004 hadden gewoond.

Hun oudste dochter was de aangewezen

persoon om dit kunstwerk te onthullen.

Dat gebeurde op 19 mei 2009. Ook dit

koninklijk beeld was van de hand van

Kees Verkade (links).

Beatrix en de kunst

128 129

BetraptIn de lente van 1965 werd prinses Beatrix

twee keer kort achtereen door fotografen

betrapt: een keer in nachtelijk Amster-

dam en een keer in de tuin van haar

eigen kasteel Drakensteyn. Beide keren

was de inbreuk op haar privacy uitermate

ongewenst. In het ene geval maakte het

een einde aan haar incognito bezoeken

door het land, in het andere geval

versnelde het haar verloving met Claus

von Amsberg. Beide incidenten zullen

haar ergernis over de opdringerige pers

hebben versterkt.

Vermomd met pruik, bril en hoofddoek

was prinses Beatrix op 28 april 1965

samen met majoor Alida Bosshardt op

de Amsterdamse Wallen om daar De

Strijdkreet te verkopen, prostituees te

bezoeken, zwervers van koffie te voorzien

en met gezinnen te praten. Zo verdiepte

zij zich in het werk van de majoor en het

Leger des Heils en kreeg zij een onopge-

smukt beeld van het leven op en rond de

hoerenbuurt van de hoofdstad. Beatrix

en Bosshardt werden echter betrapt

door fotograaf Peter Zonneveld van

De Telegraaf. Door de foto die hij maakte

(boven), kon Beatrix dit soort bezoekjes

niet langer ongemerkt afleggen.

Drie dagen later, op 1 mei 1965, liep

prinses Beatrix met een man te wandelen

in de tuin van kasteel Drakensteyn. Ze

waanden zich onbespied. Dat moest ook

wel, want niemand mocht nog weten dat

zij een relatie hadden. Wat zij niet wisten,

was dat freelancefotograaf John de Rooy

en Haagse Post-verslaggever Eelke de

Jong in de bosjes lagen. Het tweetal had

een tip gekregen dat Beatrix een vriend

zou hebben. Dus gingen zij op onderzoek

uit. Toen de prinses hand in hand met

een onbekende man aan kwam lopen,

schoot John zijn eerste foto’s (rechts­

boven). Even later kon hij er nog een paar

maken, maar dat waren ook meteen de

laatste. Want het stel hoorde de foto-

camera klikken en ging er snel vandoor.

Maar John de Rooy had zijn foto’s. De

beelden gingen de wereld rond en al snel

was duidelijk wie de man op de foto was:

Claus von Amsberg. Er was toen geen

weg meer terug: op 28 juni – veel sneller

dan de bedoeling was – werd de ver-

loving van Beatrix met de West-Duitse

diplomaat officieel aangekondigd. En

uiteraard was de pers daarbij ruim

aanwezig (rechtsonder).

138 139

FotosessiesTijdens iedere zomer- en wintervakantie

geven de leden van de koninklijke familie

een keer de gelegenheid om foto’s te

maken. De deal is dan dat ze daarna

verder met rust gelaten worden en

onbekommerd van hun vrijheid kunnen

genieten. En dus verzamelt de pers zich

ieder jaar eerst in het Oostenrijkse Lech

voor de sneeuwfoto’s – zoals in 2005,

toen een ontspannen Beatrix even klem

dreigde te komen zitten tussen de

fotografen (linksmidden) en in 2011,

toen de koningin toekeek hoe haar

oudste zoon Willem-Alexander samen

met Máxima werd vastgelegd (links­

onder). In de zomer verplaatst het hele

mediacircus zich naar Toscane, waar

Beatrix met de aanwezige familieleden

dan gewillig poseert in Tavarnelle –

zoals in 2011, toen de prinsesjes Alexia,

Amalia en Ariane doelwit waren van

de fotografen (linksboven) en waar

Beatrix zelf ook de camera hanteerde

om het gezin van Willem-Alexander en

Máxima vast te leggen (boven).

Beatrix en de pers

140 141

Beatrix en haar privéleven

koningin Beatrix schermt haar privéleven zo veel mogelijk af. Ze vindt dat noodzakelijk omdat ze een zo publiek ambt heeft, waarbij ze zo continu in de belangstelling staat, dat ze het nodig heeft ‘iets voor zichzelf ’ te hebben. maar feitelijk heeft koningin Beatrix nauwelijks een privéleven. Ze is immers zelden alleen. Zet ze een stap buiten de deur, dan wordt ze vergezeld door rechercheurs. en thuis op paleis Huis ten Bosch is er praktisch altijd personeel aanwezig. daarom is voor haar een goed en afgeschermd gezinsleven van essentieel belang. ook nu haar ‘coach’ prins Claus is weggevallen, kan ze rekenen op haar zoons, schoondochters, zusters en een enkele goede vriendin – haar toeverlaten in goede en slechte tijden.

piet lekkerkerk

146 147

mammieMoeders en dochters hebben vaak een

speciale band, maar bij Juliana en

Beatrix kwam daar nog iets bij. De kans

was groot dat de pasgeboren Beatrix

ooit haar moeder zou moeten opvolgen

– als ze tenminste geen broertje kreeg,

want die hadden toen nog voorrang bij

de erfopvolging. Van dat alles heeft het

prinsesje nog geen weet als ze veilig

in moeders armen ligt. Het was hoffoto-

graaf Franz Ziegler die deze bijzondere

opname in 1938 maakte (linkerpagina).

Jaren later lopen moeder en dochter

samen door Leiden, de stad waar ze

allebei studeerden. Het is 7 juli 1961,

de dag dat prinses Beatrix afstudeert.

Met een trotse Juliana aan haar zijde

verlaat de kersverse doctorandus in

de rechten het universiteitsgebouw

(linksboven). Juliana was toen inmiddels

dertien jaar koningin en omdat zij geen

zoons had gekregen, was Beatrix troon-

opvolgster.

Nadat Beatrix in 1980 het hoogste ambt

van het land van haar moeder had

overgenomen, verdween Juliana

langzaam maar zeker uit de spotlights.

Haar geestelijke vermogens gingen

eveneens langzaam maar zeker achteruit.

Dat baarde Beatrix (in 1992 samen met

Juliana gefotografeerd in het Paleis op

de Dam, rechtsboven) en haar zusters

uiteraard zorgen. Anders dan de Noorse

koningin Sonja, die openhartig over haar

dementerende moeder sprak, liet Beatrix

in het openbaar vrijwel niets los over de

mentale achteruitgang van háár moeder.

Anders dan Sonja’s moeder was Juliana

ooit regerend vorstin geweest en de

ontluistering van de onttakeling zou

afbreuk kunnen doen aan de waardigheid

van de monarchie.

Toch zweeg Beatrix niet helemaal.

In haar kersttoespraak van 2003 sprak

ze omfloerst over de toestand van

Juliana: ‘Ik denk aan mijn beide ouders

en vandaag in het bijzonder aan mijn

moeder voor wie de jaren zwaar zijn

geworden. Met U wil ik de gedachten

richten op de idealen waarmee zij zich

in haar lange leven zo sterk verbonden

heeft gevoeld. In 1982 werd háár als

eerste de prijs uitgereikt van de “Vier

Vrijheden” die jaarlijks wordt verleend

ter herinnering aan de beroemde

oorlogstoespraak van President Franklin

Roosevelt. Die vrijheden zijn de morele

pijlers van onze beschaving.’ Drie

maanden later, op 20 maart 2004,

overleed Juliana op 94-jarige leeftijd.

156 157

Coach ClausToen in mei 1965 bekend werd met wie

prinses Beatrix zich wilde verloven,

waren de protesten niet van de lucht.

Een Duitser en een die ook nog in de

Wehrmacht gevochten had tijdens de

Tweede Wereldoorlog. Maar Beatrix wist

dat ze de taak die haar wachtte alleen zou

kunnen volbrengen met een partner die

volledig haar eigen keuze was. En wat

anderen er ook van mochten denken,

zij wilde Claus en niemand anders. Het

bleek een goede keuze. Na hun turbu-

lente verlovingstijd (in juli 1965 vierden

ze vakantie in Porto Ercole, rechtsonder)

en hun door rookbommen ontsierde

huwelijk in 1966 gingen Beatrix en

Claus op kasteel Drakensteyn wonen

en beleefden daar een gelukkige tijd

(middenboven).

Ruim twee jaar na de inhuldiging van

koningin Beatrix ging het mis met prins

Claus. Hoezeer ze ook erop gebrand is

haar privéleven af te schermen, over de

gezondheidstoestand van prins Claus

werd opvallend openhartig bericht: de

RVD maakte bekend dat hij leed aan

‘klachten van depressieve aard’. Hij

verdween ruim een jaar van het toneel.

Met de gezondheidstoestand van de

prins kwam het daarna nooit meer echt

goed. Beatrix kon daarom niet anders

doen genieten van de tijd die haar nog

met hem gegeven was (zoals in 1988,

links, en 1999 rechtsboven). Regelmatig

werd de prins opgenomen in het zieken-

huis, onder meer voor prostaatkanker.

In een interview in 2000 zei Beatrix:

‘Ik heb ontzettend veel geluk gehad dat

ik iemand in mijn leven heb die mij

kritisch volgt, die me steunt, die me

aanvult, met wie ik alles kan bespreken.

En dat is zo fijn. Hij is een geweldig

goede gesprekspartner. Voor mij in mijn

werk betekent hij heel veel en ik moet

zeggen dat ik niet zonder zijn steun zou

kunnen.’

Maar twee jaar later moest ze wel. Prins

Claus overleed op 6 oktober 2002. In zijn

laatste levensjaar had de broze prins nog

wel het huwelijk van Willem-Alexander

en Máxima en de geboorte van zijn

eerste kleindochter Eloise kunnen

meemaken. In haar kerstboodschap van

2002 refereerde Beatrix aan alles wat er

dat jaar was gebeurd. ‘Voor mijn familie

en mijzelf is dit een diep ingrijpend jaar

geweest. In bruiloft, geboorte, doop en

dood zijn alle fasen van het leven aan ons

voorbijgegaan. In ons verdriet om mijn

man hebben velen gedeeld.’

Beatrix en haar privéleven

166 167

kleinkinderenDoor het grootmoederschap heeft

Beatrix een menselijker gezicht gekregen.

Ze geniet ook onbevangen en met volle

teugen van haar acht kleinkinderen.

‘Het is echt iets heerlijks. Je hebt nooit

genoeg tijd, maar ik probeer er tijd voor

te maken en gelukkig heb ik schoondoch-

ters die het ook belangrijk vinden dat hun

kinderen hun grootmoeder leren kennen

en meemaken. Ze gunnen me ook zoveel

als het kan de tijd met de kinderen en dat

vind ik heel erg leuk. Ik mag ook wel eens

oppassen.’

Op 8 juni 2002 kreeg Beatrix haar eerste

kleinkind: Eloise, de oudste dochter van

prins Constantijn en prinses Laurentien.

Zij is het enige kleinkind dat prins Claus

in zijn armen kon nemen (linksboven) –

een paar maanden later overleed hij op

76-jarige leeftijd. Na Eloise volgden

Amalia (7.12.2003), Claus-Casimir

(21.3.2004), Luana (26.3.2005), Alexia

(26.6.2005), Leonore (3.6.2006), Zaria

(18.6.2006) en Ariane (10.4.2007).

Op de eerste verjaardag van prinses

Amalia was oma Beatrix uiteraard

present (linksonder). Als alles loopt zoals

verwacht, zal de oudste dochter van prins

Willem-Alexander eens in de voetsporen

van Beatrix treden en de troon gaan

bezetten. Willem-Alexander en Máxima

kregen na Amalia nog twee dochters:

Alexia en Ariane – een triple A dus.

Doordat Friso en Mabel zonder toestem-

ming van het parlement zijn getrouwd,

hebben hun dochters geen recht op de

troon. De liefde van hun grootmoeder

is er niet minder om, zoals blijkt uit de

schaterlach van Luana als zij in 2006

samen met Beatrix en haar pasgeboren

zusje Zaria voor een fotograaf poseert

(rechtsboven). Op 3 februari 2007 werd

Zaria in besloten kring gedoopt op

Paleis Huis ten Bosch, bij oma thuis dus.

Met haar zeven kleindochters en ene

kleinzoon poseerde koningin Beatrix

op 19 februari 2011 in Lech gewillig

voor de camera’s van de weer massaal

verzamelde pers bij de jaarlijkse

fotosessie tijdens de wintersportvakantie

(rechtsonder).

Beatrix en haar privéleven

168 169

BootVaren is een geliefde bezigheid van

Beatrix. Als het even kan neemt ze plaats

aan het roer van De Groene Draeck en

zeilt ze – alleen of met familieleden –

de haven van Muiden uit voor een

tocht over het IJsselmeer, zoals in 1969

(boven). Ze kreeg het lemsteraak jacht als

nationaal geschenk voor haar achttiende

verjaardag. Bij het cadeau hoorde dat de

staat (lees: het ministerie van Defensie)

zorg zou dragen voor het onderhoud van

het vijftien meter lange jacht. Omdat

de kosten daarvan nogal opliepen, werd

dat onderhoud in 2007 inzet van een

politieke discussie. In 2010 werd bekend

dat koningin Beatrix een groot deel van

de onderhoudskosten voortaan voor

eigen rekening neemt.

HondenBeatrix heeft al haar hele leven lang

een liefde voor honden. Zowel op

Paleis Soestdijk (rechts), als op kasteel

Drakensteyn en Paleis Huis ten Bosch

(rechterpagina), had ze een of meerdere

trouwe honden.

Beatrix en haar privéleven