BE2014 Overgewicht en obesitas slides - RewardStudy Overgewicht...een psychologisch perspectief dr....
10
1 Overgewicht en obesitas: een psychologisch perspectief dr. Leentje Vervoort [email protected] • Diagnose ~ % lichaamsvet • BMI als ‘proxy’ van lichaamsvet • • bijkomende metingen [email protected] Overgewicht en obesitas [email protected] BMI: volwassenen [email protected] BMI: kinderen en adolescenten • BMI percentielen met leeftijd- en geslacht specifieke grenswaarden [email protected] BMI: kinderen en adolescenten
Transcript of BE2014 Overgewicht en obesitas slides - RewardStudy Overgewicht...een psychologisch perspectief dr....
1
Overgewicht en obesitas:een psychologisch perspectief
dr. Leentje [email protected]
• Diagnose ~ % lichaamsvet• BMI als ‘proxy’ van lichaamsvet•
• bijkomende metingen
Overgewicht en obesitas
BMI: volwassenen
BMI: kinderen en adolescenten• BMI percentielen
met leeftijd- en geslacht specifieke grenswaarden
BMI: kinderen en adolescenten
2
Overgewicht in België
gem. BMI = [email protected]
Overgewicht in België
17=20%
5=5%
Overgewicht in België
1997=2008 1997=2008
Overgewicht in België
Implicaties van overgewicht en obesitas Implicaties van overgewicht en obesitas
3
Implicaties van overgewicht en obesitas
Implicaties
Implicaties
Etiologie: multifactoriële aandoening
Etiologie: ecological system theory
modified from Kolbe & Story , 2005
Etiologie: ecological system theory
Davison & Birch, 2001
4
Etiologie: genetica• DNA-onderzoek
• h2 = 70%• verschillende kandidaat-genen• polygentische aandoening
• tweeling- en adoptiestudies• h2 = 25 – 40%
• MAAR: dramatische stijging in overgewicht/obesitas prevalentie suggereert invloed van omgeving
Etiologie: omgevingsinvloeden• obesogene omgeving
• hoge beloningswaarde• food away from home
• media• voeding• gewicht• body image
• sedentair gedrag .
Etiologie: gedragenergy inbalance: intake > expenditure
Energie-inname
Energie-inname
EtiologieEten obese kinderen te veel?
geen echt bewijs voor een sterke directe linkuitzondering: vet inname en voorkeur voor vetrijk voedsel, frisdrank uitzondering: eetpatroon en eetstijl
Bewegen obese kinderen te weinig?meer sedentair gedragmeer ‘screent time’ (directe link)
5
Etiologie: intern vs. externe signalen
homeostatisch
hedonisch
aangeleerd
motivatie om te eten die volgt uitenergie tekort (of het voorkomt)gestuurd door interne signalen
behoud van energie homeostastevermijden van uithongering
Berridge, 1996; Lowe & Butryn, 2007
homeostatische honger
Berridge, 1996; Lowe & Butryn, 2007
hedonische hongermotivatie om te eten zonder dat er een energie behoefte isgestuurd door de beloningswaarde van voedsel
consumptie omwille van smaak en hedonische aantrekkingskrachtoverrulet homeostatische, interne verzadigingssignalen
aangeleerde hongermotivatie om te eten zonder dat er een energie behoefte isgestuurd door ‘gewoonte’
consumptie omdat we het zo geleerd hebbenoverrulet homeostatische, interne verzadigingssignalen
Berridge, 1996; Lowe & Butryn, 2007; Appelhans, 2009
motivatie om te eten zonder dat er een energie behoefteis, gestuurd door de beloningswaarde van voedsel
liking
wanting
learning
hedonische honger
hedonische impactpleziersmaakopioid activatie incentive salience
toenaderingsgedragdispositie om te etendopamine activatie
Berridge, 1996, 2009; Berridge, Robinson, & Aldridge, 2009
predictieve verbandencognities
6
motivatie om te eten zonder dat er een energie behoefteis, gestuurd door de beloningswaarde van voedsel
Berridge, 1996, 2009; Havermans, 2011
likingwanting
learning
beloningswaarde van voeding
liking
beloningswaarde
wantinglearning
Berridge, 1996; Lowe & Butryn, 2007; Appelhans, 2009
beloningswaarde van voedingReward value of food
obesogene omgeving
<<<<<<<<<<
<<<<<<<<<<<
<
toename van gedrag
afname van gedrag
pos. bekrachtiging
neg. bekrachiging
pos.straf
neg.straf
BEKRACHTIGING
STRAF
operante conditionering
cue-elicited eating
7
cue-elicited eating
habituatie en dishabituatie
after Epstein, Rodefer, Wisniewski & Cacciula, 1992
habituatie en dishabituatie
after Temple et al., (2007). AmJClinNut, 85(2)355-361
MAAR…
en nog meer maar…
sensitisatie
after Hausnet et al., (2012). Appetite, 58(3)1152‐1159
0
20
40
60
80
100
120
140
intake (g)
8
habituatie of sensitisatie?
klassieke conditionering
CS+
CR≈
CS+
CRUS UR
CS-
US
klassieke conditionering
Etiologie: psychologische modellen• Kaplan & Kaplan, 1957
• obesitas overeten • 2 oorzaken voor overeten
• cue-induced eating (klassieke conditionering)• emotional eating (affectregulatie)
Etiologie: psychologische modellen• affect regulatie
• onvermogen om onderscheid te maken tussen interne honger en verzadigingssignalen vs. emotionele signalen
• affect lokt eetgedrag uiteten vermindert affect
Etiologie: psychologische modellen• restrained theory (Herman & Polivy, 1984)
• gewichtsproblemen en overeten = bijwerking van diëten• biologische barrières (honger en verzadiging)
vs. zelfopgelegde regels
9
Etiologie: psychologische modellen• externality theory (Schachter et al., 1968)
• “ internal state is irrelevant to eating by obese” “external, food relevant cues trigger eating for suchpeople”
Etiologie: psychologische modellen• beloningsgevoeligheid (Davis et al., 2007)
Etiologie: psychologische modellen• doel conflict model (Stroebe, Papies & Aarts, 2008)
• plezier van etenvs.
gewichtscontrole/gezondheid• NIET verschil in attitudes• WEL verschil in cognitieve representaties en processen
Etiologie: psychologische modellen• neurocognitieve processen
• executief functioneren• e.g., ‘delay of gratification’
• aandacht• e.g., selectieve aandacht• e.g., aandacht en concentratie
Etiologie: psychologische modellen
belonings-processen
controle processen
Appelhans, 2009
Etiologie: ecological system theory
modified from Kolbe & Story , 2005
10
aanbevolen literatuurStroebe, W., Papies, E.K., & Aarts, H. (2008). From homeostatic to hedonic theories of eating: self-regulatory failure in food-rich environments.Applied Psychology, 57, 172-193,Liang, J., Matheson, B.E., Kaye, W.H., & Boutelle, K.N. (2014). Neurocognitive correlatesof obesity and obesity-related behaviors in children and adolescents. International Journal of Obesity, 38, 494-506Davis, C., Strachan, S., & Berkson, M. (2004). Sensitivity to reward: implications for overeating and overweight. Appetite, 42, 131-138.Epstein, L.H., Rodefer, J.S., Wisniewski, L., & Caggiula, A.R. (1992). Habituation and dishabituation of human salivary response. Physiology & Behavior, 51, 945-950.
