BASISMECHANICA - Start - Uitwisselingsplatform...

BASISMECHANICATWEEDE GRAAD BSO

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

September 2003LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/063

BASISMECHANICATWEEDE GRAAD BSO

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/063September 2003

(vervangt D/1990/0279/058)

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair OnderwijsGuimardstraat 1, 1040 Brussel

2de graad BSO 3 Basismechanica D/2003/0279/063

Inhoud

1 Lessentabel ...........................................................................................................5

2 Inleiding .................................................................................................................6 2.1 Nieuwe impulsen...............................................................................................................................6 2.2 Vlor-advies van 4 februari 2003 .......................................................................................................6

3 Studierichtingsprofiel en samenhang ...............................................................10 3.1 Situering van de studierichting Basismechanica BSO in het logisch BSO-curriculum

an het studiegebied Mechanica-elektriciteit.................................................................................10 3.2 Instroom ...........................................................................................................................................11 3.3 Profilering van de studierichting Basismechanica BSO t.o.v. aanverwante studierichtingen

in de tweede graad van het studiegebied Mechanica-elektriciteit .............................................12 3.4 Studierichtingsprofiel .....................................................................................................................13 3.5 Vormingscompetenties ..................................................................................................................13 3.6 Uitstroom .........................................................................................................................................15

4 Algemene pedagogisch-didactische wenken...................................................16 4.1 Inleiding............................................................................................................................................16 4.2 Projectmatig werken volgens een concentrisch vormingsconcept ..........................................16 4.3 Aandachtspunten............................................................................................................................21

5 Evaluatie ..............................................................................................................23 5.1 Wat en waarom evalueren?............................................................................................................23 5.2 Wanneer evalueren? .......................................................................................................................23 5.3 Hoe evalueren?................................................................................................................................23 5.4 Hoe rapporteren? ............................................................................................................................24

6 Leerplandoelstellingen, leerinhouden, pedagogisch-didactische wenken....25 6.1 Inleiding............................................................................................................................................25 6.2 Omschrijving van het studieobject ...............................................................................................25 6.3 Clustering van leerplandoelstellingen en leerinhouden .............................................................25 6.4 Complementair gedeelte ................................................................................................................26 6.5 Van leerplan tot jaarplan ................................................................................................................27

7 Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactische wenken gemeenschappelijk voor alle vormingsclusters................................28

7.1 De eigenheid van diverse beroepen van de metaalverwerkende sector en de taak van de leden van het metaalbewerkingsteam kennen ................................................................28

7.2 De eigen werkplek inrichten en de eigen werkzaamheden situeren in het geheel van de planning en de organisatie ................................................................................................28

7.3 Constructie(s) en constructieonderdelen herkennen, hun functie verklaren en deze schetsmatig voorstellen .................................................................................................................29

7.4 De uitwendige krachtswerking op eenvoudige constructie(s), –onderdelen, ereedschappen en machines, en de elementen die deel uitmaken van het bewegingsmechanisme, herkennen..............................................................................................31

7.5 De kenmerken van gereedschappen, hulpmiddelen en machines herkennen en een geschikte keuze maken ...........................................................................................................33

7.6 De kenmerkende eigenschappen en onderdelen van een elektrische stroomkring herkennen ........................................................................................................................................34

4 2de graad BSO D/2003/0279/063 Basismechanica

7.7 De factoren die invloed hebben op de materiaalbewerking herkennen....................................35 7.8 Constructie(s) en –onderdelen bouwen........................................................................................36 7.9 De verstrekte richtlijnen met betrekking tot de collectieve

veiligheidsvoorzieningen, persoonlijke beschermingsmiddelen, gezondheid, hygiëne, milieu en ergonomie naleven .........................................................................................37

7.10 De materiaalhoeveelheid en de productiekostprijs berekenen..................................................38 7.11 De constructie(s) en -onderdelen en het eigen werk evalueren.................................................39

8 Vormgeven door het bewerken van plaat en profielmateriaal, lassen en solderen..............................................................................................40

8.1 Eenvoudige constructie(s) en –onderdelen gemaakt uit plaat- en profielmateriaal herkennen en hun functie verklaren .............................................................................................40

8.2 Een geschikte plaatbewerkingstechniek kiezen ..........................................................................40 8.3 Rekening houdende met de kenmerken van de uit plaat- en profielmateriaal

te vervaardigen constructie(s) en -onderdelen een geschikt las- en soldeerprocédé kiezen ...................................................................................................................41

8.4 Door het bewerken van platen, lassen en solderen constructie(s) en –onderdelen bouwen ......................................................................................................................42

9 Vormgeven door het verspanen van materiaal.................................................45 9.1 Eenvoudige constructie(s) en –onderdelen gemaakt door middel

an verspanende vormgevingstechnieken herkennen en hun functie verklaren ......................45 9.2 Een geschikte verspaningstechniek kiezen .................................................................................45 9.3 Een geschikte verspaningsmachine kiezen, deze instellen en onderhouden..........................46 9.4 Diverse constructie(s) en –onderdelen verspanend vormgeven ...............................................47

10 Vormgeven door het monteren en demonteren van constructieonderdelen .......................................................................................49

10.1 Eenvoudige constructie(s) en –onderdelen opgebouwd uit klaargemaakte onderdelen en componenten herkennen en hun functie verklaren...........................................49

10.2 Met geschikt gereedschap montage- en demontagewerkzaamheden uitvoeren .....................50

11 Vormgeven door het installeren van energiekringen.......................................52 11.1 Eenvoudige hydraulische en pneumatische Installaties herkennen,

hun functie verklaren en deze schetsmatig voorstellen .............................................................52 11.2 Hydro-pneumatische installaties bouwen en demonteren .........................................................53 11.3 Elektrische installaties bouwen en demonteren..........................................................................54

12 Minimale materiële vereisten .............................................................................56 12.1 Infrastructuur...................................................................................................................................56 12.2 Algemene uitrusting........................................................................................................................56 12.3 Kledij en individuele beschermingsmiddelen ..............................................................................56 12.4 Pneumatica/hydraulica ...................................................................................................................57 12.5 Het bewerken van plaat- en profielmateriaal en het verspanend vormgeven ..........................58 12.6 Afteken- en meetgereedschappen.................................................................................................59 12.7 Elektrische uitrusting......................................................................................................................61

13 Nuttige adressen .................................................................................................62

14 Bibliografie ..........................................................................................................64


1 Lessentabel

Pedagogische uren/week Administratieve vakbenaming vakbenaming

Basisvorming en fundamenteel gedeelte Totaal 30 30 Godsdienst 2 2 AV Godsdienst Lichamelijke opvoeding 2 2 AV Lichamelijke opvoeding Maatschappelijke vorming 0/2 0/2 AV Maatschappelijke vorming Nederlands 0/2 0/2 AV Nederlands Project algemene vakken 6/0 6/0 AV Project algemene vakken Wiskunde 0/2 0/2 AV Wiskunde Realisaties 19 19 13 13 PV Praktijk Mechanica/Elektromechanica/ mechanische constructies Centrale verwarming/Sanitair 6 6 TV Mechanica/Elektromechanica/ Centrale verwarming/Sanitair Toegepaste informatica 1 1 TV Mechanica/Elektromechanica/ Centrale verwarming/Sanitair/ Toegepaste informatica

Complementair gedeelte1 Maximum 6 6 Realisaties 2 2 PV Praktijk Mechanica/Elektromechanica verspanend en niet-verspanend Centrale verwarming/Sanitair Realisaties montage-demontage 2 2 PV Mechanica/Elektromechanica Centrale verwarming/Sanitair Realisaties installaties 2 2 PV Mechanica/Elektromechanica Centrale verwarming/Sanitair

1 Te kiezen uit de vakken en/of de specialiteiten opgesomd in het Besluit van de Vlaamse regering van 5 juni 1989 tot vaststelling van de

algemene vakken, de kunstvakken, de technische vakken en de praktische vakken, voor zover het vakken en specialiteiten betreft waarvoor het Besluit van de Vlaamse regering van 14 juni 1989, zoals gewijzigd, bekwaamheidsbewijzen vastlegt in de tweede graad.


2 Inleiding

2.1 Nieuwe impulsen

Volgende impulsen liggen aan de basis van het vernieuwen van het leerplan:

• de ter beschikking gestelde beroepsprofielen (SERV) en daaruit afgeleide beroepsopleidingsprofielen (Vlor); • vernieuwde pedagogisch-didactische inzichten op het vlak van geïntegreerd werken, het bewaken van de

diverse leerlijnen en de concrete realisatie hiervan via projecten; • de nood om de snel evoluerende technologieën te kunnen implementeren; • de vraag van zowel de onderwijsverstrekkers als van de werkgevers en werknemers om het onderwijsaan-

bod en het opleidingsaanbod zo transparant mogelijk te maken; • de vraag van het VEV naar een zo breed mogelijke polyvalente vorming; • verder bouwen op de vernieuwde visie van de leerplannen van de basisopties en de beroepenvelden; • de mogelijkheden om vakoverschrijdende eindtermen te integreren; • de stijgende aandacht voor veiligheid, gezondheid, hygiëne, milieu en ergonomie.

2.2 Vlor-advies van 4 februari 20032

In zijn vergadering van 4 februari 2003 keurde de Raad Secundair Onderwijs het advies betreffende de herprofi-lering van de studierichting(en) in de tweede graad BSO van het studiegebied ‘Mechanica-elektriciteit’ als onderbouw voor de studierichtingen in de derde graad BSO van de studiegebieden ‘Auto’, ‘Mechanica-elektriciteit’ en ‘Koeling en warmte’ goed.

Dit belangrijk advies legt een aantal belangrijke accenten.

In een eerste hoofdstuk wordt de problematiek gesitueerd. Hierin verwijst dit advies uitdrukkelijk naar de opera-tie ‘reductie van studierichtingen’ met ingang van het schooljaar 19993 voor het tweede leerjaar van de eerste graad. In het bijzonder was deze reductie operatie belangrijk voor de studierichtingen ‘Centrale verwarming BSO’, ‘Sanitaire installaties BSO’ en Centrale verwarming en sanitaire installaties BSO’ in de tweede graad, die vanaf het schooljaar 2000-2001 niet meer mochten worden ingericht.

Omdat vanuit verschillende geledingen – maar vooral de bouwsector4 – werd geijverd voor het behoud van de bestaande studierichtingen in het studiegebied ‘Koeling en warmte’, vroeg mevrouw Vanderpoorten – Vlaams minister van Onderwijs en Vorming – op 13 februari 2001 aan de Vlor om advies over dergelijke wijziging in de reductie van studierichtingen.

In haar advies hierover, dd. 27 april 2001 pleitte de Afdeling TSO-BSO van de Vlor ervoor om de reductie – zoals deze bezig was – verder te zetten. Aan de hand van de beroepsopleidingsprofielen ‘Sanitair installateur-

2 Het volledig Vlor-advies is ter beschikking op de web-site van de Vlor (Vlaamse Onderwijsraad). www.vlor.be 3 Decreet van 14 juli 1988, houdende diverse maatregelen met betrekking tot het secundair onderwijs en tot wijziging van het Decreet

van 25 februari 1997 betreffende het basisonderwijs evenals het Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de studiegebieden en structuuronderdelen in het secundair onderwijs van 7 september 1999 en in de ministeriële omzendbrief SO 60 (5-2-1999) betreffende studieaanbod voltijds secundair onderwijs wordt de wijze van verplichte omzetting geregeld. Bovendien wordt erin bepaald dat ‘vanaf 1 september 1999 tot en met 1 september 2004 progressief, leerjaar na leerjaar te beginnen met het tweede leerjaar en het beroeps-voorbereidend leerjaar van de eerste graad, alle bestaande benamingen van structuuronderdelen naar de nieuwe worden omgezet’.

4 In de beroepswereld zijn ‘sanitaire installaties’ en ‘centrale verwarming’ deelsectoren van de sector Bouw; in het onderwijs daarentegen zijn ze omwille van het (grote) aantal gemeenschappelijke vormingscomponenten met de ‘mechanische studierichtingen’ in het BSO (Lassen-constructie, Carrosserie, Auto, Tweewielers en lichte verbrandingsmotoren, Vrachtwagenchauffeur en Koelinstallaties) inge-deeld in het studiegebied ‘Mechanica-elektriciteit’


loodgieter’ en ‘Monteur centrale verwarmingsinstallaties’ had ze immers de gemeenschappelijkheid van een groot aantal (clusters van) competenties vastgesteld. Daarnaast was ze van mening dat de competenties van de beide beroepsopleidingsprofielen grotendeels moeten zijn verworven na het tweede leerjaar van de derde graad BSO van de studierichting ‘Centrale verwarming en sanitaire installaties’. Omdat ze vond dat deze doelstelling niet ten volle kan worden gerealiseerd in een tijdspanne van twee leerjaren, stelde de afdeling daarom dat een aantal competenties ervan reeds in de tweede graad BSO moeten worden bijgebracht. De Afdeling TSO-BSO nam zich dan ook voor om een visie uit te werken over een herprofilering van de studierichting(en) in de tweede graad BSO, die voorbereiden op de studierichtingen in de derde graad BSO van de studiegebieden ‘Auto’, ‘Me-chanica-elektriciteit’ en ‘Koeling en warmte’.

Op 22 februari 2002 bracht ze hierover een eerste advies uit. Hierin was ze van oordeel dat er best één studie-richting wordt aangeboden, bestaande uit een vaste, gemeenschappelijke stam en een verplichte keuze uit een (beperkt) aantal optionele componenten. Hierbij dienen de keuzegedeeltes voor leerlingen en ouders transparant en herkenbaar te zijn, zodat het zeer duidelijk is naar welke studierichtingen (en welke arbeidssectoren na het afstuderen) van de derde graad zij oriënteren. Vervolgens engageerde de Afdeling TSO-BSO er zich toe dat de Vlor dergelijk concept concreet zou uitwerken en het als een definitief advies aan de minister over te maken.

In een tweede hoofdstuk vertrekt dit advies van een aantal uitgangspunten.

Vooreerst brengt ze de eigenheid van het BSO onder de aandacht, zoals dit door de Afdeling TSO-BSO werd uitgebracht op 12 juni 1998 en legt ze klemtonen in verband met de opdracht van de tweede graad BSO.

• De leerlingen van de tweede graad BSO zitten op een scharniermoment in hun leven. Ze zijn volop op zoek naar zichzelf en laten zich in die zoektocht leiden door concrete ervaringen. In hun lerend gedrag is diezelf-de manier van handelen terug te vinden. Snel afwisselende ervaringen opdoen door zichzelf te confronteren met uitvoeringen en zich daardoor oriënteren.

• De school is voor hen een verlenging van het maatschappelijk leven. Opvangfunctie, nestwarmte en zorg-breedte zijn in de tweede graad dan ook belangrijke doelen met het oog op de vorming en opleiding van hun totale persoon. Algemene vaardigheden en attitudes zijn hierbij dan ook zeer belangrijke vormende compo-nenten. Deze vormen immers de basis voor de individuele en maatschappelijk gerichte opvoeding en dienen dan ook per klassengroep te zijn aangepast of eigen accenten te krijgen. Niet enkel kennis, maar vooral de leerstrategie is hierbij een belangrijke betrachting.

• Binnen de tweede graad dient men de jongeren ook ‘structuur’ aan te reiken, evenals normbesef; dit om op een juiste en sociaal-menswaardige wijze greep te krijgen op het complex maatschappelijk gebeuren van elke dag. Binnen het geheel van de vorming en opleiding dient ook voortdurend aan de houding van de jon-geren te worden ‘gewerkt’. Hierbij moeten volgende waarden uitdrukkelijk de aandacht krijgen: authenticiteit, consequentie, eerlijkheid, rechtvaardigheid, loyaliteit en zelfwaardegevoel. Daarnaast streeft men ernaar om het zelfstandig handelen en het dragen van verantwoordelijkheid bij de leerlingen te vergroten en te bevor-deren, de leerlingen een maatschappelijke bewustwording bij te brengen en hen binnen hun studierichting een ruime beroepsgerichte vorming geven.

• In de logische leerlijn dient de tweede graad BSO basisvaardigheden bij te brengen die in de derde graad zullen leiden tot beroepscompetenties. Het inoefenen van die basisvaardigheden kan bij moeilijkheden tot negatieve ervaringen leiden en dus ook tot een negatieve houding tegenover het schoolse: schoolmoeheid. Het is dan ook de uitdaging om hen met snel afwisselende en positieve ervaringen te confronteren. Het in-oefenen van de nodige basisvaardigheden in de tweede graad dient dus gebeuren in een context die voor de leerling herkenbaar, afgebakend en resultaatgericht is. Er dient dus steeds worden te teruggekoppeld naar concrete situaties, geïntegreerd en geënt op de leefwereld en ontwikkelingsniveau van de jongere. De kennis en vaardigheden worden dan ook opgebouwd rond praktijkervaringen, gekoppeld aan de noodzake-lijke ondersteunende technische kennis. Hiervoor kunnen best projectrealisaties worden opgezet. Bedoeling is dat de leerling na de tweede graad voldoende ervaringen heeft gehad, zodat hij met kennis van zaken zijn eigen kunnen kan evalueren om in de derde graad een goede studiekeuze maken.


Vervolgens werd bij het uitwerken van het voorstel rekening gehouden met volgende aandachtspunten:

• Het maken van een beroepskeuze op niveau van de tweede graad SO is heden ten dage niet meer relevant. De studierichtingen in de tweede graad dienen daarom voldoende breed te zijn geconcipieerd zodat ze voor de leerling geen definitieve keuze in zijn (studie)loopbaan inhoudt. Hij moet ‘in de loop van’ of ‘na’ de tweede graad nog ‘enigszins gemakkelijk’ kunnen overgaan naar een andere studierichting binnen dezelfde onder-wijsvorm, en dit zeker binnen hetzelfde studiegebied. Dit betekent evenwel niet dat zo’n overstap naadloos moet kunnen: een (beperkte) bijkomende inspanning is te verantwoorden.

• De keuzegedeeltes – met hun gedifferentieerde technische en praktische vorming – moeten voor de leerlin-gen en hun ouders transparant en herkenbaar zijn, zodat het zeer duidelijk is naar welke studierichtingen van de derde graad (en welke arbeidssectoren na het afstuderen) zij oriënteren en voorbereiden.

• Aan de leerlingen moet – zoveel als mogelijk – ‘motiverend’ onderwijs worden aangeboden door middel van zinvolle en geschikte leertrajecten, die rekening houden met hun leefwereld. Pas dan zullen ze terug graag naar school gaan en openstaan voor hetgeen er wordt gegeven.

• Bij de implementatie van het nieuwe concept worden er best vernieuwende werkvormen gebruikt waarbij de leerplandoelstellingen worden gerealiseerd door in de leersituaties de praktische en de theoretische vor-mingscomponenten geïntegreerd aan te bieden, bijvoorbeeld via projectmatig werken.

• Om de scholen de nodige ruimte te geven om hun pedagogisch project te realiseren en om ze de mogelijk-heid te geven in te spelen op de lokale socio-economische behoeften en mogelijkheden, wordt in het nieuwe concept de omvang van het huidig complementaire gedeelte behouden.

Een belangrijk deel van dit advies is de evolutie van de leerlingenpopulatie waar voor alle mechanisch gerichte studierichtingen een dalende trend is vast te stellen. In het bijzonder is dit het geval voor de specifieke studierich-tingen in de tweede graad die door de reductieoperatie werden opgeheven.

In een derde hoofdstuk worden een aantal aspecten aangehaald die bepalend zijn voor het concept van de studierichtingen in de tweede graad. Men kwam daarbij tot de volgende conclusies.

• Eén brede studierichting in de tweede graad binnen het studiegebied Mechanica-elektriciteit werd al bij de aanvang niet weerhouden wegens de specifieke kenmerken van de vormingscluster Elektrische Installaties. De studierichting Elektrische installaties bleef dus in feite buiten de discussie.

• In het scenario ‘drie studierichtingen’ zouden er naast de studierichting Elektrische installaties BSO nog twee ‘mechanisch’ gerichte studierichtingen bestaan: een eerste, enkel steunend op de vormingscomponen-ten van de cluster ‘Mechanische constructies’ én een tweede ‘brede’ op basis van de clusters ‘Auto’, ‘Koe-ling en warmte’ én ‘Mechanische constructies’. Omwille van de (te) grote inhoudelijke overlapping van de ‘brede’ met de ‘minder brede’ mechanisch gerichte studierichting, werd ook dit scenario verworpen

• In het laatste voorstel worden er nog slechts ‘twee studierichtingen’ aangeboden in de tweede graad BSO. Naast de studierichting Elektrische installaties BSO is er nog een ‘mechanisch gerichte’ studierichting, steu-nend op de vormingscomponenten van de clusters ‘Mechanische constructies’, ‘Auto’ én ‘Koeling en warm-te’. Voor wat deze laatste studierichting betreft zouden de vakken van het fundamenteel gedeelte het best als volgt worden opgevat: een gemeenschappelijk deel van (ongeveer 2/3 tot 3/4 van het totaal aantal uren) met gemeenschappelijke vormingscomponenten, de zgn. ‘algemene technische en praktische mechanische basisvorming’ én een specifiek deel (ongeveer 1/4 tot 1/3 van het totaal aantal uren), de zgn. ‘gedifferenti-eerde technische en praktische vorming’, waarvan de school in belangrijke mate zelf de invulling kan bepa-len. Zij het dat deze moet slaan op vormingscomponenten uit de clusters ‘Mechanische constructies’, ‘Auto’ én ‘Koeling en warmte’.


• Ten slotte legt zij de klemtoon op het feit dat deze mechanisch ‘gerichte’ studierichting best een attractieve naam zou krijgen waarin ook het meest kenmerkende van de studierichting wordt in weergeven.

In een vierde hoofdstuk onderstreept zij het belang van een aangepaste pedagogisch-didactische invulling van dit concept waarbij er een grote verantwoordelijkheid wordt gelegd bij de leerplanmakers en de ondersteuning van de implementatie ervan.

Rekening houdende met dit advies werd dit leerplan, ‘tweede graad Basismechanica BSO’, structureel anders opgevat en herwerkt. Hierbij werd heel wat ruimte voorzien voor het leggen van specifieke klemtonen naar een relevante vormingsclusters. Afhankelijk van het aanbod in het complementair gedeelte kunnen deze verder wor-den verkend.


3 Studierichtingsprofiel en samenhang

3.1 Situering van de studierichting Basismechanica BSO in het logisch BSO-curriculum van het studiegebied Mechanica-elektriciteit

Eerste graad 2de leerjaar

Tweede graad BSO 1ste en 2de leerjaar

Derde graad BSO 1ste en 2de leerjaar

Derde graad BSO 3de leerjaar

Studiegebied 3de graad

Elektriciteit (7uur) Elektrische installaties Elektrische installaties Industriële elektriciteit

Computergestuurde werktuigmachines

Matrijzenbouw

Werktuigmachines

Industrieel onderhoud

Metaal- en kunststofschrijnwerk

Fotolassen

Lassen-constructie

Pijpfitten-lassen-monteren

Kunststofverwerking Composietverwerking

Mec

hani

ca-e

lekt

ricite

it

Auto-elektriciteit

Bedrijfsvoertuigen

Diesel- en LPG-motoren

Auto

Scheeps- en havenwerk

Carrosserie Carrosserie en spuitwerk

Vrachtwagenchauffeur Bijzonder transport

Aut

o

Verwarmingsinstallaties

Centrale verwarming en

sanitaire installaties Non-ferro metalen dakbedekkingen

Metaal (7 uur)

Nijverheid (14 uur)

Basismechanica

Nijverheid

Elektriciteit (7uur)

Elektrische installaties

Koelinstallties

Koeltechnische installaties

Koe

ling

en

war

mte


De plaats van de tweede graad Basismechanica BSO wordt in bovenstaand curriculumschema5 aangegeven. Dit schema stelt in de eerste graad de beroepenvelden voor waarop de tweede graad Basismechanica BSO het best aansluit. Het geeft ook de studierichtingen aan in de derde graad BSO binnen de studiegebieden Auto, Koe-ling en warmte en Mechanica-elektriciteit waarop de tweede graad Basismechanica BSO voorbereidt. Het sche-ma wordt van links naar rechts gelezen. Het studiegebied Mechanica-elektriciteit start vanaf de tweede graad. De studiegebieden Auto en Koeling en warmte starten pas vanaf de derde graad. De studierichting Elektrische installaties in de tweede graad neemt in dit logisch curriculum een bijzondere plaats in. Enkel de studierichtingen Elektrische installaties BSO in de derde graad sluit hierop naadloos aan. De overstap van de studierichting Ba-sismechanica BSO (tweede graad) naar de studierichting Elektrische installaties BSO (derde graad) is niet zo evident. Heel wat inspanningen zullen er nodig zijn naar de elektrische vormingscomponent toe.

Zoals uit het logisch curriculum blijkt, bekleedt de tweede graad Basismechanica BSO een schakelfunctie tussen de eerste graad en heel wat studierichtingen van diverse studiegebieden in de derde graad. Deze schakelfunctie kan ze maar waarmaken indien er voldoende algemeen vormende technologisch-technische vormingscompo-nenten aan bod komen. Deze vormingscomponenten moeten tegelijkertijd ook voldoende specifiek zijn om een geleidelijke oriëntering naar een geschikte studierichting in de derde graad mogelijk te maken.

3.2 Instroom

De meeste leerlingen komen uit een beroepsvoorbereidend leerjaar, meestal ‘Nijverheid” of “Metaal”. De andere leerlingen komen uit een of andere basisoptie. Alle leerlingen hebben in de eerste graad enkele technologisch-technische basisinzichten, -vaardigheden en -attitudes verworven in het vak Technologische opvoeding.

Bepaalde lichamelijke en fysische gebreken kunnen een belemmerende factor zijn voor het uitoefenen van één of meerdere beroepen waarop studierichtingen van de derde graad voorbereiden. Een gepaste oriëntering en begeleiding is dan ook ten zeerste aangewezen, enerzijds omdat ze invloed hebben op de slaagkansen van de leerlingen en anderzijds omdat ze de uitoefening van heel wat beroepen bemoeilijken. In heel wat beroepen –waarop studierichtingen van de derde graad voorbereiden – gelden bepaalde beroepsdrempels.

• lichamelijke letsels die de normale fysieke inspanning – eigen aan de diverse beroepen – beletten of be-moeilijken;

• handicaps die het normaal motorisch functioneren – eigen aan het uitoefenen van diverse beroepen – be-moeilijken;

• gewrichts- en rugaandoeningen; • beperkt gezichtsvermogen; • aandoeningen aan de luchtwegen; • producteczeem, contacteczeem en allergieën; • kleurenblindheid; • hoogtevrees, in de mate dat ze het werken op stellingen bemoeilijkt of onmogelijk maakt. Vele beroepen stellen ook heel wat eisen op persoonlijkheidsvlak. Leerlingen van de studierichting Basismecha-nica BSO bezitten deze reeds best in bepaalde mate of geven in ieder geval blijk dat ze deze willen ontwikkelen.

• Interesse voor één of meerdere aansluitende beroepen in de derde graad. • Blijk geven van voldoende verantwoordelijkheidszin. • Voldoende flexibel en bereid zijn in diverse omstandigheden te functioneren. • Aandacht hebben voor aspecten die het welzijn op het werk bevorderen. • Uitvoeringsgericht kunnen communiceren.

5 Dit is het schema dat progressief in voege ging vanaf het schooljaar 1999-2000.


3.3 Profilering van de studierichting Basismechanica BSO t.o.v. aanverwante studierichtingen in de tweede graad van het studiegebied Mechanica-elektriciteit

In onderstaande tabel worden een aantal aanverwante studierichtingen in de tweede graad van het studiegebied Mechanica-elektriciteit opgesomd. Voor elke studierichting wordt de eigenheid verduidelijkt. Dit gebeurt enerzijds door een omschrijving te geven van het te bestuderen ‘studieobject’ en anderzijds door een schematische voor-stelling dat het aandeel weergeeft van de theoretische en de praktische vormingscomponenten in het geheel van de opleiding.

Studierichting Eigenheid studieobject

Schematische voorstelling vor-mingscomponenten

Elektromechanica TSO

De studie van varianten van een uitgevoerd project

• Drie- en tweedimensionaal communi-ceren om het concept van productrea-lisaties te analyseren.

• Conceptuele kenmerken van produc-trealisaties uit de sector elektrome-chanica analyseren.

• De impact van de conceptuele ken-merken van productrealisaties uit de sector elektromechanica op de uitvoe-ring duiden.

uitvoeren 20%

concept80%

Mechanische technieken TSO

De studie van een uit te voeren project

• Drie- en tweedimensionaal communi-ceren om het concept van mechani-sche constructies te begrijpen en de uitvoering voor te bereiden,

• Om de gevraagde kwaliteitscriteria te bereiken de noodzakelijke uitvoe-ringsrichtlijnen formuleren,

• De uitvoering voorbereiden, opvolgen en bijsturen.

concept50%

uitvoeren50%

Basismechanica BSO

Het uitvoeren van een project

• Schetsmatig twee- en driedimen-sionaal communiceren om het project te kunnen uitvoeren.

• De conceptuele kenmerken van het concept begrijpen en voorzieningen treffen om de uitvoering ervan moge-lijk te maken.

• Onder leiding het project uitvoeren volgens opgelegde kwaliteitscriteria.

concept25%

uitvoeren 75%


3.4 Studierichtingsprofiel

De studierichting Basismechanica BSO heeft een dubbele doelstelling.

Voldoende inzichten, basisvaardigheden en attitudes verwerven om een geschikte keuze te kunnen maken naar een vervolgopleiding in de studiegebieden ‘Auto’, ‘Koeling en warmte’ en ‘Mechanica-elektriciteit’.

De startkwalificatie te verwerven om de functie van helper te kunnen uitoefenen bij:

• het construeren van mechanische constructie(s) en –onderdelen; • het monteren en demonteren van constructie(s) en –onderdelen; • het installeren van energiekringen.

3.5 Vormingscompetenties

3.5.1 Algemeen

Leerlingen die de studierichting Basismechanica BSO hebben gevolgd verwerven heel wat competenties. Som-mige competenties slaan op diverse vormingsclusters en hebben een hoge transferwaarde. Andere zijn specifiek en dienen voornamelijk om reeds in de tweede graad te proeven van een specifieke vormingscluster. De volgen-de competenties komen aan bod.

3.5.2 Algemene vormingscompetenties

• de eigenheid van diverse beroepen van de metaalverwerkende sector en de taak van de leden van het me-taalbewerkingsteam kennen;

• de eigen werkplek inrichten en de eigen werkzaamheden situeren in het geheel van de planning en de or-ganisatie;

• constructie(s) en –onderdelen herkennen, hun functie verklaren en deze schetsmatig voorstellen; • de uitwendige krachtswerking op eenvoudige constructie(s), -onderdelen, gereedschappen en machines –

en de elementen die deel uitmaken van het bewegingsmechanisme – herkennen; • de kenmerken van gereedschappen, hulpmiddelen en machines herkennen en een geschikte keuze maken; • de kenmerkende eigenschappen en onderdelen van een elektrische stroomkring herkennen; • de factoren die invloed hebben op de materiaalbewerking herkennen; • mechanische constructie(s) en –onderdelen bouwen; • de verstrekte richtlijnen met betrekking tot de collectieve veiligheidsvoorzieningen, persoonlijke bescher-

mingsmiddelen, gezondheid, hygiëne, milieu en ergonomie naleven; • de materiaalhoeveelheid en de productiekostprijs berekenen; • de constructie(s) en –onderdelen en het eigen werk evalueren.

3.5.3 Specifieke vormingscompetenties

• Vormgeven door het bewerken van plaat- en profielmateriaal, lassen en solderen

− Eenvoudige constructie(s) en –onderdelen gemaakt uit plaatmateriaal herkennen en hun functie verkla-ren.

− Een geschikte plaatbewerkingstechniek kiezen.


− Rekening houdende met de kenmerken van de uit plaat- en profielmateriaal te vervaardigen construc-tie(s) en –onderdelen een geschikt las- en soldeerprocédé kiezen.

− Constructie(s) en –onderdelen bouwen door het bewerken van plaat-, profielmateriaal, het plaatsen van lassen en solderen.

• Vormgeven door het verspanen van materiaal

− Eenvoudige constructie(s) en –onderdelen gemaakt door middel van verspanende vormgevingstech-nieken herkennen en hun functie verklaren.

− Een geschikte verspaningstechniek kiezen. − Een geschikte verspaningsmachine kiezen, deze instellen en onderhouden. − Diverse constructie(s) en –onderdelen verspanend vormgeven.

• Vormgeven door het monteren en demonteren van constructieonderdelen

− Eenvoudige constructie(s) en –onderdelen opgebouwd uit klaargemaakt onderdelen en componenten herkennen en hun functie verklaren.

− Met geschikt gereedschap montage en demontagewerkzaamheden uitvoeren.

• Vormgeven door het installeren van energiekringen

− Eenvoudige elektrische installaties en de verschillende onderdelen en componenten ervan herkennen, hun functie verklaren en deze schetsmatig schematisch voorstellen.

− Eenvoudige hydraulische, pneumatische, centrale verwarming en sanitaire installaties en de verschil-lende onderdelen en componenten ervan herkennen, hun functie verklaren en deze schetsmatig schematisch voorstellen.

− Eenvoudige hydraulische, pneumatische, centrale verwarmings- en sanitaire installaties installeren en demonteren.

− Eenvoudige elektrische installaties installeren en demonteren.

3.5.4 Na te streven attitudes

Het is enorm belangrijk om attitudes bewust en expliciet op diverse momenten na te streven. Attitudes die bij-zondere aandacht verdienen zijn de volgende.

• Erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een opgedragen taak nauwkeurig te voltooien. • De afgesproken regels en afspraken naleven. • Ondanks moeilijkheden willen verder werken om het einddoel te bereiken. • Eigen werkzaamheden zo efficiënt mogelijk organiseren. • Bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden (andere materialen, andere gereedschap-

pen, nieuwe opdrachten, nieuwe technologieën …). • Handelen met het oog op tevredenheid van zichzelf en van anderen. • Kwaliteitsvol en kostprijsbewust handelen. • Bereid zijn om verstrekte informatie te raadplegen. • Bereid zijn om in team te werken. • Verstrekte richtlijnen i.v.m. preventie, milieu, gezondheid, hygiëne en ergonomie spontaan naleven.

Al deze attitudes terzelfder tijd nastreven is uiteraard onmogelijk. Het is daarom aangewezen om in functie van de opdracht telkens één of enkele attitudes expliciet te benadrukken.


3.6 Uitstroom

De logische vervolgopleiding zijn de studierichtingen Auto BSO, Werktuigmachines BSO, Kunststofverwerking BSO, Lassen-constructie BSO, Koelinstallaties BSO, Centrale verwarming en sanitaire installaties BSO, Vracht-wagenchauffeur BSO, Tweewielers en lichte verbrandingsmotoren BSO, Bouwplaatsmachinist BSO (studiege-bied Bouw) en in mindere mate Elektrische installaties BSO.

Leerlingen die slagen behalen het getuigschrift van de tweede graad BSO.


4 Algemene pedagogisch-didactische wenken

4.1 Inleiding

Dit leerplan wil hoofdzakelijk een leidraad zijn. De erin opgenomen doelstellingen en leerinhouden zijn een refe-rentiekader waarmee het lerarenteam vrij kan omgaan. Het is zelf verantwoordelijk voor de wijze waarop deze doelstellingen en leerinhouden door de leerlingen kunnen worden verworven. De gekozen pedagogisch-didactische methode is dus niet zonder belang. De in dit leerplan opgenomen pedagogisch-didactische wenken zijn dan ook bedoeld als suggesties, als tips.

Het leerplan op zichzelf mag in geen geval een excuus zijn om niet naar de noden van de maatschappij en de verwachtingen van de leerlingen te luisteren. Daarom is het noodzakelijk dat er voldoende aandacht blijft be-staan voor opvoeding, voor ontplooiingskansen van elke individuele leerling, voor geloofsovertuiging…

De geboden vorming leunt sterk aan op wat typisch en attractief is voor de metaalverwerkende sector. De sa-menhang tussen hetgeen in de klas gebeurt en in de realiteit van het arbeidsproces in het bedrijfsleven is duide-lijk. Het gegeven onderwijs is dus levensecht. Leerlingen moeten immers beroepsfiere en vakbekwame mensen kunnen worden.

Het is belangrijk dat leerlingen tijdens hun leerproces zo dikwijls mogelijk succes beleven. Zij moeten dan ook voldoende worden gewaardeerd voor het gepresteerde werk.

Gebruik ook zoveel mogelijk werkvormen. Combineer voortdurend de theorie en de praktijk. Doe steeds een beroep op denken en doen. Vermijd langdurige opdrachten met steeds terugkomende vaardigheden. Hou de momenten van theorie kort maar herhaal veelvuldig. Schenk voldoende aandacht aan het werken in team.

4.2 Projectmatig werken volgens een concentrisch vormingsconcept

Eén van de belangrijkste verwachtingen van dit leerplan is geïntegreerd werken via projecten volgens een con-centrisch vormingsconcept.

4.2.1 Wat is een project?

In de context van dit leerplan verstaan we onder project: “Op inzichtelijke wijze eenvoudige mechanische constructie(s) of -onderdelen praktisch realiseren en installaties uitvoeren, individueel en/of in team, deels onder begeleiding, deels zelfstandig.

Binnen een project komen zowel conceptuele doelstellingen, uitvoeringsgerichte doelstellingen, als doelstellin-gen op het vlak van attitudes aan bod. Ook is er voortdurend aandacht voor evaluatie en bijsturing.

Conceptuele doelstellingen verwijzen naar: te verwerven kennis; begrippen en inzichten om een opgedragen taak inzichtelijk te kunnen uitvoeren. Dit betekent eenvoudig gezegd: het denken voor het doen, voorkennis en voorbereiding.

Uitvoeringsgerichte doelstellingen verwijzen naar: de praktische vaardigheden om tot realisatie te komen. Deze doelstellingen slaan dus op het praktisch uitvoeren, het materiaalgebonden doen, het realiseren.

Evaluatie slaat zowel op het proces als op het product met als bedoeling om de eigen kennis en vaardigheden bij te sturen en aldus te komen tot kwaliteitsverbetering.


P1P2

P3Pn

Onder attitude wordt verstaan: resultaatsgerichtheid, initiatief nemen, kostenbewustzijn, doorzetting, klantge-richtheid, kwaliteitszorg, werkmethodiek, discipline, interesse, sociale houding, …

4.2.2 Projectmatig werken

Onder “Projectmatig werken” verstaan we een pedagogisch-didactische aanpak waarbij de leerplandoelstellingen en leerinhouden voornamelijk op een projectmatige wijze worden geclusterd. Daarbij volgen diverse projecten elkaar op. Elk project wordt gekenmerkt door:

• kennis, vaardigheden en attitudes uit vorige projecten; • nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes; • specifieke aandachtspunten; • een stijgend in moeilijkheidsgraad; • het aanbod komen van diverse mechanische technieken, materialen,

componenten, … ; • zowel een proces- als een productevaluatie; • een technologisch-procesmatige aanpak.

4.2.3 Waarom projectmatig werken

Het werken via projecten biedt onmiskenbaar een aantal pedagogisch-didactische voordelen. Deze worden hieronder in het kort besproken.

Just in time learning

Het projectmatig werken biedt de kans om de ogenblikken, waar aandacht wordt gevergd voor theorie, te plaat-sen daar waar de kans op effect het grootst is. Bijvoorbeeld op het ogenblik waar de leerling de opdracht krijgt om iets uit te voeren en de vraag stelt: “Ik moet dat nu uitvoeren, maar hoe moet dat nu en waarom?” De theorie wordt dus zoveel mogelijk gegeven in directe aansluiting met de praktijk.

Krachtige leeromgeving

De klemtoon dient gelegd op zinvolle projecten. Er dient dus voor elk project een behoefte te zijn, een intrinsieke motivatie. Het moet voor de leerlingen de moeite waard zijn. Het ideale zou zijn dat elk project zo realistisch mo-gelijk wordt uitgevoerd, zo dicht mogelijk aanleunt bij de beroepsrealiteit. Het “projectmatig werken” wordt nog leerkrachtiger en boeiender door met de klasgroep simultaan aan verschillende projecten te werken. Men kan kijken en vergelijken, van elkaar leren.

Het leerproces van de leerling staat centraal

De didactiek vertrekt niet van kennisoverdracht, maar van het verwerven van kennis door zelfwerkzaamheid. Het leerproces van de leerling staat centraal. Door het geven van opdrachten, uitdagingen stimuleert de leraar het leerproces van de leerling. De rol van de leraar is dus duidelijk deze van opdrachtgever, coach, begeleider. Het blijft uiteraard de opdracht om kennis en vaardigheden over te dragen, maar dan in de filosofie van: “liever dat de leerling het vraagt”, dan dat “de leraar het ongevraagd aanbiedt”.

Werken in team

Het opzetten van grotere projecten, waar meerdere leerlingen samen aan werken, is de pedagogische aanpak bij uitstek om het werken in team aan te leren.

Interdisciplinaire probleemsituaties

De meeste projecten vereisen het gebruik van kennis en vaardigheden uit diverse domeinen (schetsen, diverse uitvoeringstechnieken, praktijk, PAV, ICT, …). Deze domeinen (vakken) vormen binnen de projectmatige aanpak


een samenhangend geheel. Daar er geen splitsing in vakken is, gebeurt de integratie van kennis en vaardighe-den uit diverse disciplines automatisch. De leraar – beter het lerarenteam – dient echter wel te zorgen voor een goed evenwicht tussen theorie en praktijk. De keuze van de projecten en de jaarplanning zijn hier bepalend. Een grote uitdaging is het bewaken van diverse leerlijnen.

Herhaling en terugkoppeling

Door telkens met nieuwe projecten te werken, waarin aspecten uit vorige projecten voorkomen, is er voortdurend herhaling en terugkoppeling mogelijk. Voor een doelgroep – BSO – is dit, vanuit pedagogisch-didactisch stand-punt, een groot pluspunt.

Succesbeleving

Elk project biedt een nieuwe kans op succesbeleving. De leerling heeft dus niet alleen kans op succesbeleving op het einde van een semester, op het einde van een leerjaar maar na elk nieuw project. Dit houdt dus in dat er permanent wordt geëvalueerd. De eindevaluatie baseert zich dan op een portfolio van gerealiseerde en geëvalu-eerde projecten.

4.2.4 De keuze van projecten

De grootste uitdaging is het kiezen van geschikte projecten die ook nog binnen de gestelde tijd-, plaatsruimte en met de ter beschikking gestelde (hulp)middelen, materialen en machines kunnen worden gerealiseerd. Heel wat factoren spelen hierbij een rol.

• De projecten moeten het mogelijk maken om de leerplandoelstellingen te realiseren. • De projecten zijn zinvol of worden in een zinvol geheel gekaderd. In ieder geval vermijdt men om opdrach-

ten te geven waar enkel de na te streven ‘vaardigheid op zich’ centraal staat. • Elk project schenkt aandacht aan het technologisch proces. Zij het dat niet elk onderdeel ervan kunstmatig

dient te worden beklemtoond. • De moeilijkheidsgraad van de projecten in hun geheel en/of van bepaalde onderdelen neemt geleidelijk toe. • De leerlijn voor elke na te streven doelstelling wordt bewaakt. • Elk nieuw project refereert enerzijds naar kennis en vaardigheden uit vorige projecten maar biedt anderzijds

ook telkens iets nieuws aan. • Zorg voor evenwichtige spreiding van theorie en praktijk. • Breng voldoende verscheidenheid in.

4.2.5 Een dossier van projecten

De leerling kan een ‘dossier van projecten’ opstellen en bijhouden. Dit biedt heel wat voordelen. Gans de leerstof kan erin worden gebundeld; het kan het persoonlijk werk van de leerling bevatten en het kan aangeven hoe de leerling heeft gepresteerd er werd geëvalueerd. Elementen die in zo’n dossier kunnen worden opgenomen zijn:

• een omschrijving van de gegeven opdrachten en de gestelde (kwaliteits)eisen; • de wijze waarop gebruik gemaakt werd van informatiebronnen,… (brochures, handboeken, technische fi-

ches, websites, …); • welke theoretische inzichten er nodig waren om de opdrachten te kunnen uitvoeren (résumés, geformuleer-

de oplossingen, verantwoording van gemaakte keuzes,…); • welke uitvoeringstechnieken men nodig had en hoe deze werden verkend, ingeoefend en aangewend; • documenten in verband met de voorbereiding, de uitvoering, de opvolging, de evaluatie… van de diverse

projecten (tekeningen, schetsen, berekeningen, werkvolgorde, tijdsbesteding…), • foto’s van de realisatie…


Wanneer alle projecten afgewerkt zijn dienen alle leerplandoelstellingen één of meerdere malen aan bod te zijn gekomen. Om het overzicht te behouden worden: de leerplandoelstellingen het best opgelijst; wordt bijgehouden in welke projecten ze aan bod komen; welke diepgang er wordt gevraagd en bereikt; welke evaluatie-methodieken er worden gehanteerd; welke elementen belangrijk zijn voor bijsturing; welke punten in een volgend project extra aandacht vragen;... Diverse methodes zijn hiervoor geschikt. Worden deze gegevens in matrixvorm geclusterd dan kan men ze op relatief eenvoudige wijze zowel manueel, als automatisch (rekenblad, database) gebruiken. Tevens is het een belangrijk werkinstrument voor het opstellen en bijhouden van een jaarplanning.

4.2.6 Werken volgens het technologisch proces

Elk project dient in min of meerdere mate te verlopen volgens het technologische proces. Onderstaande flow-chart licht dit proces toe.

Opdoen van relevante voorkennisen verzamelen van de nodige

gegevens

Voorbereiding, planning, organisatie

Uitvoeren, realiseren

Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefteen formuleren van de kwaliteitseisen

evaluatie

evaluatie

Einde project

evaluatie

OK

OK

OK

Bijsturen

Bijsturen

Bijsturen


4.2.7 Wat verstaan we onder een concentrisch vormingsconcept

In 4.2.2 en 4.2.3 werd aangegeven wat we onder projectmatig werken verstaan en waarom projectmatig werken de aangewezen methode is voor deze specifieke leerlingengroep.

Aangezien elk nieuw project/werkstuk dat wordt gemaakt, behalve nieuwe doelstellingen, ook herhalende en verdiepende doelstellingen bevat – en men bovendien ook aandacht moet hebben voor de specifieke contextge-bonden kenmerken van het project – kan dit worden voorgesteld als een concentrische aanpak.

De moeilijkheid hierbij is het bewaken van de diverse leerlijnen. Om na te gaan of alle vormingscomponenten (VC) wel aan bod zijn gekomen, kan onderstaande schematische voorstelling helpen.

Als voorbeeld nemen we vijf vormingsclusters (maar dezelfde redenering geldt natuurlijk ook voor 5 doelstellin-gen die men aan bod wil laten komen…). Voor elke vormingscluster worden op een as de te bereiken einddoel-stellingen voorgesteld. 100 % stelt het maximum voor. Noteren we daarbij enkel de einddoelstellingen die van elkaar verschillen dan krijgt men het volgende:

• Met project 1 bereikt men voor elk van de vijf voorgestelde vormingsclusters een bepaald percentage van het einddoel.

• Met project 2 bereikt men eveneens voor de vijf voorgestelde vormingsclusters een bepaald percentage van het einddoel.

• De voorgestelde percentages van het einddoel in het project 2 zijn verschillend van deze die bereikt worden in project 1.

• Project 1 en project 2 geven tezamen het gecumuleerde percentage weer van de einddoelstellingen die worden bereikt.

Worden alle einddoelstellingen voor 100 % bereikt dan krijgt men een regelmatige veelhoek. Voor de vijf voorge-stelde vormingsclusters is dit dus een regelmatige vijfhoek.

4.2.8 Hoe vertalen in een jaarplan

Om op een degelijke manier projectmatig te werken dient men te beschikken over projecten die aan de hierbo-ven vermelde criteria voldoen. Het omzetten van het leerplan in een continuüm van projecten dient dus te gebeu-ren via een jaarplan en dit voor de volledige tweede graad (eerste en tweede leerjaar).


4.2.9 Randvoorwaarden

Hieronder sommen we enkele voorwaarden op die deze leerplanvisie ondersteunen. .

• De projecten worden zorgvuldig gekozen en gekaderd in de totale vorming van de volledige tweede graad. • De meest geschikte concentrische opbouw van de leerstofonderdelen wordt bestudeerd en door het leraren-

team gedragen. • Een aangepaste infrastructuur met voldoende ruimte om aan projecten te werken. Een werkplaatsklas is

hiervoor het best geschikt. Een werkplaats met in de nabijheid een klas – waar regelmatig ondersteunende theorie kan worden gegeven – uiteraard ook.

• Leraars dienen eerder als coach op te treden. • Alle actoren dienen deze vormingsvisie te steunen en blijvend te stimuleren. • Aangepaste leermiddelen moeten worden ontwikkeld. • Aangepaste klassengroepen om via differentiatie recht te doen aan elke individuele leerling.

4.3 Aandachtspunten

4.3.1 Het gebruik van Informatie- en CommunicatieTechnologie (ICT)

Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer, op het didactisch vlak biedt, optimaal gebruik moet worden gemaakt. Typische mogelijkheden die op dit leerplan betrekking hebben zijn:

• het opzoeken van onder meer: kenmerken van materialen, gereedschappen en uitvoeringstechnieken via Internet, cd-roms, …

• het gebruik van educatieve programma’s in verband met het lezen van tekeningen, ruimtelijk voorstellings- en waarnemingsvermogen.

• eenvoudige rekenbladen of geprogrammeerde formulieren om de kostprijs te berekenen. • programma’s ter ondersteuning van zelfevaluatie. • eenvoudige software om op een actieve manier kennis en inzichten te verwerken. Er dient opgemerkt dat de programma’s die men aanwendt dermate gebruiksvriendelijk zijn, dat de klemtoon ligt op de te verwerven leerplandoelstellingen en zeker niet op de beheersing van één of ander softwarepakket.

4.3.2 De aanpak van schetsen6 en tekenen7

Algemene doelstellingen

Bij het schetsen en het technisch tekenen zijn de volgende doelstellingen van essentieel belang:

• het verhogen van het waarnemings-, het voorstellingsvermogen en het ruimtelijk inzicht, • het begrijpen van uitvoeringstekeningen om volgens de verstrekte richtlijnen uit te voeren, • tekenen/schetsen als communicatiemiddel gebruiken vóór, tijdens en na de uitvoering van de werken. 6 Onder een ‘schets’ verstaan we een voorstelling die in hoofdlijnen het onderwerp (vormgeving, werkingsprincipe, uitvoeringsmethode,

…) toelicht.

7 Onder een ‘technische tekening’ verstaan we de voorstelling van een uit te voeren of uitgevoerde constructie waarop alle afmetingen, materiaalaanduidingen, uitvoeringsvoorschriften, … éénduidig en op schaal worden weergegeven.


Schetsen en tekenen geen doel op zich

Het is dus absoluut niet de bedoeling dat de leerlingen zelf volledige plannen leren tekenen. Ze moeten de voor-gelegde plannen kunnen lezen en interpreteren om ze correct uit te voeren.

Dit wil niet zeggen dat er niet getekend/geschetst mag worden, doch het maken van tekeningen situeert zich eerder op het vlak van communiceren in verband met de uitvoering of het aanbrengen van uitvoeringsgerichte aanvullingen.

Daar er zoveel als mogelijk projectmatig wordt gewerkt staat het schetsen en het tekenen steeds in relatie met het praktisch werk. Het schetsen en het tekenen mag dus geen eigen leven gaan leiden los van de theoretische inzichten en de praktische uitvoering.

Doelstellingen op het vlak van uitvoeringstekeningen lezen:

• zich de te construeren delen driedimensionaal kunnen voorstellen, • de maatvoering lezen, • de gebruikte genormaliseerde en symbolische voorstellingen verklaren voor de praktische uitvoering, • de bijschriften met eigen worden toelichten in functie van de uitvoering. Doelstellingen op het vlak van het maken van schetsen:

• het plannen van de inrichting van de werkplek, • twee- en driedimensionaal schetsen om zowel voor, tijdens en na de uitvoeringdetails toe te lichten, • de te construeren onderdelen beter duiden via aanvullende detailschetsen, zowel twee- als driedimensio-

naal, • aanvullende aanduidingen om de maatvoering en de afwerking beter te begrijpen. Middelen en resultaat

Voor het maken van schetsen en tekeningen zijn er diverse middelen beschikbaar:

• een bord en krijt, • een bladpapier en een potlood, • een tekenplank met tekendriehoek, • een CAD-pakket. Het middel dient in ieder geval ondergeschikt en in functie te zijn van de hierboven vermelde doelstellingen.

Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren en

eventueel externe deskundigen samenwerken. Op het voorliggende leerplan kan u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief als

negatief, aan de leerplancommissie meedelen via e-mail ([email protected]) of per brief (Dienst Leerplannen VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel).

Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad, licapnummer. Langs dezelfde weg kan u zich ook aanmelden om lid te worden van een leerplancommissie. In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren.


5 Evaluatie

5.1 Wat en waarom evalueren?

Evalueren is geen doel op zich. Het maakt deel uit van het didactisch proces. Via allerlei vormen van evalueren krijgen de leerlingen en de leraar informatie over de bereikte en de niet-bereikte leerdoelen.

Zowel het proces als het product worden geëvalueerd. De klemtoon ligt daarbij uiteraard op het proces want de hoofdbedoeling van het evalueren is bijsturen, remediëren.

Bij het evalueren wordt aandacht besteed aan:

• cognitieve vaardigheden (kennen, begrijpen, inzien, toepassen...), • psychomotorische vaardigheden (nadoen, oog-hand-coördinatie, ritme, snelheid, nauwkeurigheid, beheer-

sen), • attitudes (doorzetting, efficiëntie, sociale gerichtheid, …). Cognitieve elementen worden alleen getoetst in de context van de projecten en de realisaties, in directe relatie tot wat wordt of zal worden uitgevoerd.

De einddoelstelling is dat de leerling door zelfevaluatie zijn eigen handelen leert bijsturen om te komen tot kwali-teitsverbetering.

5.2 Wanneer evalueren?

Het lerend bezig zijn van de leerlingen en de vorderingen die ze daarbij maken worden permanent beoordeeld en geëvalueerd. De evaluatie gebeurt bij elke stap die ze zetten bij de realisatie van een product. Hun technisch en technologisch kennen en kunnen wordt permanent getoetst.

Daarbij kunnen de leerlingen ook nog periodiek aan de hand van goed gekozen en duidelijk omschreven op-drachten bewijzen dat ze bepaalde vaardigheden en ondersteunende kennis verworven hebben.

Evalueren helpt ook het onderwijsproces sturen. Daarom wordt het evalueren doorgedreven geïntegreerd in dat onderwijsproces. Evaluatie is geen afzonderlijke activiteit en is meer een leermoment dan een beoordelingsmo-ment. Daardoor worden het leerproces van de leerling en de instructie van de leraar geoptimaliseerd.

Bovendien moet aan een aantal doelstellingen, dat voortdurend in de praktijk moet worden toegepast, elke les worden gewerkt. Zij kunnen niet het voorwerp zijn van een eenmalige of sporadische evaluatie. Dit is bijvoor-beeld zo voor het begrijpen en toepassen van de algemene en de machinegebonden veiligheidsvoorschriften of voor de attitude van zorg en respect voor materiaal.

In deze visie kunnen ‘klassieke examens’ voor deze vakken op het niveau van de tweede graad BSO overbodig worden. Ze onderbreken alleen maar een natuurlijk en logisch leerproces en geven geen meerwaarde.

5.3 Hoe evalueren?

Toetsen van cognitieve elementen via schriftelijke opdrachten als ‘Verklaar ...’, ‘Omschrijf ...’, ‘Leg uit met je ei-gen woorden ...’ brengen heel veel BSO-leerlingen, ook al kennen ze het antwoord, niet tot een goed einde. Ze leveren dus heel vaak een foutieve beoordeling van de leerling op.


Andere vormen van schriftelijke evaluatie zijn wel bruikbaar:

• meerkeuzevragen; • aanvullen van een tekening of schema (geen loutere invuloefening!); • opdrachten als ‘verbind de samenhorende elementen met een pijl’, ‘plaats in de juiste volgorde’ ...; • vooraf klaargemaakte tabellen of controlelijsten kunnen door de leerlingen individueel of in groep ingevuld

worden en als basis dienen voor de evaluatie - mogelijke inhouden daarbij zijn: de opgemeten hoeveelhe-den, de te bestellen materialen, de beschrijving van de werkvolgorde, de geraamde en de werkelijke tijds-duur, de toegepaste veiligheidsvoorzieningen;

• het kunnen lezen van een werktekening kan men evalueren door bijvoorbeeld het nodige aantal te bestellen materialen te laten berekenen.

Voor wat betreft het ‘kunnen’ is het vooral ook de bedoeling dat de leerling zijn eigen werk leert beoordelen, dus aan zelfevaluatie doet. Het zelf kunnen deelnemen aan de evaluatie werkt stimulerend en motiverend voor de leerling.

Bij iedere opdracht wordt duidelijk op voorhand opgegeven welke items zullen worden geëvalueerd en hoe de beoordeling zal worden opgevat.

5.4 Hoe rapporteren?

De rapportering gebeurt niet louter via een cijferrapport. De vorderingen van de leerling en vooral de tips voor remediëren worden in een eenvoudige en directe taal omschreven.

Een soort portfolio of dossier bijhouden van de gerealiseerde projecten (eventueel geïllustreerd met foto’s van de gerealiseerde projecten) kan een middel zijn om de succesbeleving te bevorderen.


6 Leerplandoelstellingen, leerinhouden, pedagogisch-didactische wenken

6.1 Inleiding

Zoals hierboven voldoende werd aangetoond is een degelijke integratie van praktijk, technologie en technisch tekenen absoluut noodzakelijk. De leerplandoelstellingen en leerinhouden dienen dus zoveel mogelijk geïnte-greerd aan bod te komen in een technologisch procesmatige context. Om aan deze zienswijze concreet gestalte te geven is dit leerplan zodanig opgevat dat de leerplandoelstellingen en leerinhouden geïntegreerd werden uit-geschreven.

Is het om een of andere reden niet mogelijk om het merendeel van de leerplandoelstellingen en leerinhouden projectmatig te verwerven dan moet het lerarenteam, in samenspraak met de directie, zelf een zinvolle clustering maken en afspraken maken hoe deze aan bod komen.

De leerplandoelstellingen en leerinhouden die als uitbreiding worden beschouwd staan cursief aangegeven (U).

6.2 Omschrijving van het studieobject

Leerplandoelstellingen en leerinhouden voor de tweede graad Basismechanica BSO zijn maar relevant indien ze kaderen binnen een einddoelstelling die men op het einde van deze studierichting wil bereiken. Deze einddoel-stelling kan het best worden geduid door de eigenheid van het studieobject te omschrijven. Voor de studierich-ting Basismechanica BSO luidt deze als volgt:

Eenvoudige mechanische constructie(s) of constructieonderdelen van kleine omvang door middel van verspanende en niet-verspanende vormgevingstechnieken realiseren en eenvoudige energiekringen kunnen installeren.

De moeilijkheidsgraad wordt mede bepaald door:

• de aard van de bewerkingen; • de complexiteit van de realisatie; • de veelheid aan toegepaste vaardigheden en kennis.

6.3 Clustering van leerplandoelstellingen en leerinhouden

6.3.1 Algemeen

Het clusteren van leerplandoelstellingen en leerinhouden is niet eenvoudig. In vorige leerplannen werd er per vak geclusterd en binnen elk vak werden alle leerstofonderdelen op een bepaalde manier geordend. De leerlijn voor het bewaken van de theoretische inzichten enerzijds en de praktische vaardigheden anderzijds werden apart bewaakt. Integratie van beide was afhankelijk van de transfer die de leerling terzake kon maken en de wijze waarop leraars technische en praktische vakken met elkaar communiceerden en inhouden en te bereiken leer-plandoelstellingen op elkaar afstemden.


Bij het maken van geïntegreerde leerplannen staat men dan ook voor de uitdaging om leerplandoelstellingen en leerinhouden op zo’n wijze te clusteren dat ze enerzijds bijdragen tot het bereiken van de einddoelstelling en dat ze anderzijds het geïntegreerd werken ondersteunen. Zinvolle clusters zijn dan ook:

• een clustering volgens het technologisch proces, • een clustering van gemeenschappelijke technologisch-technische inzichten, vaardigheden en attitudes van

zinvolle vormingsclusters, • een clustering van specifieke technologisch-technische inzichten vaardigheden en attitudes per vormings-

cluster.

6.3.2 Clustering volgens het technologisch proces

Elk technologisch proces bevat de volgende belangrijke onderdelen.

• Aspecten die te maken hebben met de behoefte en de gestelde kwaliteitseisen van producten en realisaties. • Conceptuele aspecten zowel op het vlak van het ontwerp als op het vlak van de uitvoering. • Uitvoeringsgerichte technologisch-technische aspecten. • Evaluatie- en bijsturingsaspecten.

6.3.3 Clustering van technologisch-technische inzichten, vaardigheden en attitu-des

Leerplandoelstellingen en leerinhouden die voor verschillende vormingsclusters gemeenschappelijk zijn kunnen worden gegroepeerd, andere kunnen per specifieke vormingscluster worden aangegeven.

De specifieke vormingsclusters die werden weerhouden zijn:

• vormgeven door het bewerken van plaat- en profielmateriaal, lassen en solderen; • vormgeven door het verspanen van materiaal; • vormgeven door het monteren en demonteren van constructieonderdelen; • vormgeven door het installeren van energiekringen.

6.3.4 Aangenomen structuur bij het clusteren

In een eerste deel werden de leerplandoelstellingen en leerinhouden, die gemeenschappelijk zijn voor de diverse vormingsclusters, gerangschikt volgens het technologisch proces. Vervolgens werden de leerplandoelstellingen en leerinhouden voor de specifieke vormingsclusters eveneens gerangschikt volgens het technologisch proces.

6.4 Complementair gedeelte

De invulling van het complementair gedeelte is volledig vrij. Dit leerplan doet een aanbeveling naar drie vakken en geeft hiervoor een specifieke invulling. De specifieke invulling kan gebeuren met de uitbreidingsdoelstellingen die in het geïntegreerd uitgeschreven leerplan van Realisaties mechanische constructies werden vermeld.

Uitbreidingsdoelstellingen en leerinhouden aangeduid met (U) kunnen in al de drie vermelde complementaire vakken aan bod komen.

De pedagogische vakbenaming ‘Realisaties verspanend en niet verspanend’ slaat op de specifieke vor-mingsclusters: ‘Vormgeven door het bewerken van plaat en profielmateriaal, lassen en solderen’ enerzijds


en ‘Vormgeven door het verspanen van materiaal’ anderzijds. De uitbreidingsdoelstellingen (U1) en (U2) kunnen hier aan bod komen.

Met de pedagogische vakbenaming ‘Realisaties montage-demontage’ wordt de vormingscluster ‘Vormgeven door het monteren en demonteren van constructieonderdelen’ bedoeld. De aangegeven uitbreidingsdoel-stellingen (U3) kunnen hier aan bod komen.

Met de pedagogische vakbenaming ‘Realisaties installaties’ wordt de vormingscluster ‘Vormgeven door het installeren van energiekringen’ bedoeld. Uitbreidingsdoelstellingen (U4) kunnen hier aan bod komen.

6.5 Van leerplan tot jaarplan

Dit leerplan is een graadleerplan. Het lerarenteam dient, in overleg, de leerplandoelstellingen en leerinhouden te spreiden over de twee leerjaren. Dit moet resulteren in een gezamenlijk opgestelde jaarplanning.

Het is natuurlijk ook logisch dat in het eerste leerjaar van de tweede graad meer de gemeenschappelijke leerplandoelstellingen en leerinhouden aan bod komen en in het tweede leerjaar van de tweede graad wat meer klemtoon wordt gelegd op het verwerven van specifiekere leerplandoelstellingen en inhouden.


7 Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactische wenken gemeenschappelijk voor alle vormingsclus-ters

7.1 De eigenheid van diverse beroepen van de metaalverwerkende sector en de taak van de leden van het metaalbewerkingsteam kennen

LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

1 De eigenheid van de diverse beroepen uit de sector van de ‘metaalbewerking’ met eigen woorden uitleggen.

• Diverse beroepen uit de sector van de metaal-bewerking − Automonteur, fietsenhersteller, vrachtwa-

genchauffeur − CV, sanitair installateur − Koelinstallateur − Verspaner, lasser, …

2 De voornaamste taken van de leden van het ‘metaalbewerkingsteam’ met eigen woorden uitleggen.

• Het metaalbewerkingsteam − De opdrachtgever − Studiebureau − Ingenieur − Uitvoerder − Veiligheidsverantwoordelijke

3 De ‘metaalverwerkende’ bedrijven in de buurt van de school verkennen.

• Metaalverwerkende bedrijven in de buurt van de school − Productengamma − Tewerkstelling − Vestiging − Organisatie − Uitrusting − Toelevering

4 Factoren die de eigen keuze naar vervolgon-derwijs beïnvloeden met eigen woorden uit-leggen.

• Eigenheid van de diverse aansluitende studie-richtingen in de derde graad

DIDACTISCHE WENKEN

• Het is belangrijk dat de leerlingen de band ervaren tussen de leerplandoelstellingen die aan bod komen en de realiteit van het beroep. Dit werkt tegelijkertijd motiverend en oriënterend.

• Verzorg de relaties met de bedrijven in de buurt en nodig ze regelmatig uit op de school.

7.2 De eigen werkplek inrichten en de eigen werkzaamheden situeren in het ge-heel van de planning en de organisatie


5 Aspecten die de werkplaatsinrichting en de -organisatie in de school beïnvloeden met ei-

• De werkplaats − Inrichting


gen woorden uitleggen. − Organisatie

6 In team een planning opmaken van de geza-menlijke werkzaamheden.

• Planning van de gezamenlijke werkzaamheden

7 De materialen- en productenstroom in de school herkennen.

• Materialen, producten − Toevoer, verwerking, afvoer

8 De eigen werkplek inrichten en deze zo effi-ciënt mogelijk organiseren.

• Werkplekinrichting • Werkplekorganisatie

9 Van de eigen werkzaamheden een planning opstellen, deze bijsturen en evalueren.

• De eigen werkzaamheden plannen

10 De wijze waarop het magazijn in de school is georganiseerd met eigen woorden uitleggen.

• De magazijnorganisatie in de school − Inrichting − Voorraadbeheer − Administratie − Bestellingen − Leveringen − Afspraken

11 De eigen werkplek opruimen en onderhou-den.

• Het opruimen van de werkplek • Het onderhouden van de werkplek

DIDACTISCHE WENKEN

• Schenk aandacht bij de organisatie van bedrijfsbezoeken aan de inrichting en de goederenstroom. • Schenk voldoende aandacht aan het naleven van de interne afspraken in de school. Leg de link met afspra-

ken die in het bedrijfsleven worden gemaakt. • Laat de leerlingen ervaren dat een degelijke werkvoorbereiding noodzakelijk is om rendabel en efficiënt te

werken. • Bespreek de verschillende factoren die een optimale werkplekinrichting beïnvloeden aan de hand van con-

crete voorbeelden, tekeningen en schetsen. • Laat de leerlingen zelf voorstellen schetsen hoe zij hun werkplek zouden inrichten. Probeer dit te kaderen in

de werkplaatsinrichting. • Geef, indien mogelijk, de leerling de gelegenheid om zelf magazijnwerkzaamheden te verrichten. Laat hem

dan ook de nodige verantwoordelijkheid nemen en maak afspraken i.v.m. de wijze van rapporteren. • Schenk aandacht aan een goed ingerichte en onderhouden werkplek. Leg de link met de productiekostprijs

en met het zich welbevinden van de betrokken personen.

7.3 Constructie(s) en constructieonderdelen herkennen, hun functie verklaren en deze schetsmatig voorstellen


12 In constructie(s) en –onderdelen meetkundi-ge basisvormen herkennen.

13 De functie van constructie(s) en –onderdelen toelichten.

14 De relatie tussen de constructieonderdelen met eigen woorden uitleggen.

• Constructie(s) en constructieonderdelen − Meetkundige vormen (2D en 3D) − Functie − Relatie


15 Uitgevoerde constructie(s) en –onderdelen opmeten, en deze in tekening brengen.

• Opmetingstechnieken • Schetstechnieken • Afmetingen

16 De punten, lijnen en vlakken van construc-tie(s) en –onderdelen in een referentieassen-stelsel vastleggen.

• Referentieassenstelsels − Absolute coördinaten − Relatieve coördinaten

• Referentievlakken en -punten

17 De genormaliseerde en symbolische voorstel-lingen met eigen woorden uitleggen.

• Genormaliseerde en symbolische voorstellingen− Vorm-, maat- en plaatstoleranties − Oppervlakteruwheden − Bewerkingstekens − Lassymbolen − Schroefdraadaanduidingen

• Genormaliseerde en symbolische voorstellingen van onderdelen

18 Afmetingen van constructie(s) en –onderdelen bepalen.

• Tekeningen lezen • Nominale maat • Tolerantiebreedte • Grensmaten

19 De gehanteerde projectiemethode herken-nen.

• Europese projectiemethode • Amerikaanse projectiemethode

20 Van eenvoudige constructie(s) of –onderdelen de aanzichten schetsen en op schaal tekenen..

• Aanzichten

21 Van constructie(s) en –onderdelen de ken-merken van de doorsneden met eigen woor-den toelichten.

• Doorsneden − Kenmerken − Doorsneden schetsen

22 Van eenvoudige constructie(s) en –onderdelen voorstellingen in isometrisch perspectief schetsen.

• Isometrische perspectivische voorstelling

23 Het begrip passing toelichten • Boringgat • Buiten- en binnendeel • Speling

24 De materiaalkeuze van constructie(s) en –onderdelen met eigen woorden uitleggen.

• Materialen • Toepassingsgebied • Soorten • Kenmerken • Verwerkingsvoorschriften

DIDACTISCHE WENKEN

• Verstrek voor het in tekening brengen van de aanzichten van constructie(s) en – onderdelen steeds van een isometrisch perspectivische voorstelling of stel de constructie(s) en –onderdelen ter beschikking.

• Verschillende softwarepakketten kunnen een zeer goede didactische ondersteuning bieden voor het ontwik-kelen van het ruimtelijk voorstellingsvermogen en ruimtelijk inzicht.

• Voor het schetsen van isometrische voorstellingen gebruikt men bij voorkeur in het begin gerasterd papier. • Heel wat constructieonderdelen kan men vinden op het Internet of op cd-roms. Geef de leerlingen de kans

om deze te integreren in uitvoeringstekeningen.


• Gebruik bij de bespreking van materialen en gereedschappen zoveel mogelijk beeldmateriaal en stel vooraf een vragenlijst op. Koppel dit, indien mogelijk, aan een studiebezoek.

• Bespreek telkens, vooraleer aan een project te beginnen, de nieuwe problemen die zich bij het nieuwe pro-ject zullen voordoen. Dit kan onder meer via tekeningen, schetsen, videobeelden, demonstraties, ….

• Vertrek bij alle projecten van duidelijke werktekeningen en/of werkschetsen. Maak dus bij de start van elke nieuw project gebruik van zowel tekeningen, isometrische voorstellingen, foto’s, dia’s, modellen, schaalmo-dellen.

• Laat de leerlingen onvolledige tekeningen aanvullen en detailtekeningen schetsen. Alle tekeningen staan steeds in relatie tot een uit te voeren of uitgevoerde opdracht. Het schetsen van de-tails kan zowel vóór, na als tijdens het uitvoeren van de werken.

• Gebruik bij de bespreking van materialen en gereedschappen zoveel mogelijk beeldmateriaal en stel vooraf een vragenlijst op. Koppel dit, indien mogelijk, aan een studiebezoek.

7.4 De uitwendige krachtswerking op eenvoudige constructie(s), –onderdelen, gereedschappen en machines, en de elementen die deel uitmaken van het bewegingsmechanisme, herkennen


25 De basisbegrippen uit de bewegingsleer met eigen woorden uitleggen.

• Rust, beweging, baan, zin, snelheid, tijd, afge-legde weg

26 De elementen die de verschillende soorten bewegingen kenmerken met eigen woorden uitleggen.

• Eenparig rechtlijnige beweging − Afstand − Tijd − Snelheid

• Eenparig cirkelvormige beweging − Diameter − Hoekmaat in radialen − Omtreksnelheid − Hoeksnelheid − Rotatiefrequentie

• Eenparig veranderlijke beweging − Afstand − Tijd − Snelheid − Versnelling

• Kenmerken in diagramvorm optekenen − Tijdafstand − Tijdsnelheid

• Basis- en afgeleide eenheden

27 De verschillende soorten bewegingen her-kennen.

• Toegepaste soorten bewegingen in − constructies − constructieonderdelen − machines − machineonderdelen

28 De wijze waarop bewegingen worden omge-zet met eigen woorden uitleggen.

• Rechtlijnig-rechtlijnig • Cirkelvormig-cirkelvormig • Cirkelvormig-rechtlijnig • Rechtlijnig-cirkelvormig


29 De kenmerken van de gebruikte overbren-gingsmiddelen met eigen woorden uitleggen.

• Overbrengingsmiddelen − Riemen − Tandwielen − Kettingen − Pneumatische − Hydraulische − Kruk, drijfstang.....

30 Het effect van de werking van een kracht met eigen woorden uitleggen.

• Versnelling • Vormverandering

31 De vectoriële kenmerken van een kracht in een plat vlak met eigen woorden uitleggen.

• Vectoriële kenmerken van een kracht − Werklijn − Grootte − Richting − Zin − Aangrijpingspunt − Het verplaatsen van de vector op zijn werk-

lijn

32 Het gewicht van eenvoudige constructieon-derdelen bepalen.

• Massa • Volumieke massa • Gewicht • Het raadplegen van tabellen

33 Krachten gelegen in een plat vlak grafisch samenstellen.

• Het samenstellen van krachten − Met dezelfde werklijn − Met werklijnen die elkaar snijden

34 Een kracht gelegen in een plat vlak grafisch ontbinden volgens twee werklijnen die elkaar in een plat vlak snijden.

• Het ontbinden van een kracht in krachten vol-gens werklijnen die elkaar in een plat vlak snij-den.

35 Het begrip spanning en de relatie tussen spanning, kracht en oppervlakte kennen.

• Spanning, druk, trek • Relatie tussen spanning, kracht en oppervlakte

36 Het zwaartepunt van een lichaam als aangrij-pingspunt van een kracht met eigen woorden uitleggen.

• Het zwaartepunt als aangrijpingspunt • Ligging van het zwaartepunt bij symmetrische

constructieonderdelen

37 De effecten van de inwerking van een kracht met eigen woorden uitleggen.

• Effecten ten gevolge van het inwerken van een kracht op een lichaam − Translatie − Rotatie

38 De voorwaarden waar een lichaam moet aan voldoen om in evenwicht te zijn kennen.

• Evenwichtsvoorwaarden − Translatie-evenwicht − Rotatie-evenwicht

39 De richting van de krachten in de verbindin-gen in eenvoudige concrete realisaties met eigen woorden uitleggen.

• Actie en reactie • Soorten verbindingen

− Roloplegging − Scharnieroplegging − Momentvaste verbinding

40 Begrippen uit de dynamica kennen en de meetbare grootheden in constructie(s) en –onderdelen meten (U).

• Arbeid, energie, vermogen, rendement, wrijving• Symbool, eenheid, grootheid • Het meten van grootheden (U)


DIDACTISCHE WENKEN

• Vergelijk de gehanteerde dynamische begrippen en grootheden in diverse soorten constructies (elektrische, mechanische, hydraulische en pneumatische). Duid de verschillen en de overeenkomsten aan.

• Laat bij de overbrengingen van bewegingen zoveel mogelijk overbrengingssoorten aan bod komen. Beperk ze niet alleen tot overbrengingen tussen twee ronddraaiende bewegingen maar laat ook de rechte bewegin-gen aan bod komen.

• Het aanbrengen van de dynamische begrippen gebeurt steeds aan de hand van concrete realisaties of ma-chines. Het is niet de bedoeling dat leerlingen terzake berekeningen maken.

• Het uitvoeren van metingen op de machinebewegingen kan gesimuleerd worden. Verder kunnen de metin-gen door de leraar als voorbeeld of door de leerlingen als labproef uitgevoerd worden. Schenk ook voldoen-de aandacht aan de veiligheid bij het uitvoeren van de metingen.

• Laat om de krachtwerking te ervaren een kleine elektromotor een door de leraar bepaald kritisch gewicht loodrecht hijsen. Laat de leerlingen dan schattingen doen van de krachten en vergelijk deze met de werkelijk optredende krachten.

• Bij het bepalen van zwaartepunten moet ervaringsgericht worden gewerkt worden. Er worden geen bereke-ning uitgevoerd. Eenvoudige tekenconstructies kunnen wel ter ondersteuning van het inzicht. De bepaling van het zwaartepunt gebeurt aan de hand van constructie(s) en -onderdelen.

• Maak bij het toelichten van het krachtenverloop gebruik van schetsen of beeldmateriaal. Gebruik ook de mogelijkheden van een 3D-pakket.

7.5 De kenmerken van gereedschappen, hulpmiddelen en machines herkennen en een geschikte keuze maken


41 Van gereedschappen, hulpmiddelen en ma-chines de kenmerken herkennen.

• Gereedschappen • Hulpmiddelen • Machines • Vorm en afmetingen • Functie • Kenmerken • Relatie verschillende onderdelen • Mechanisme • Energievoorziening • Vermogen • Bedieningshandleiding • Onderhoudsrichtlijnen

42 In functie van het uit te voeren werk uit het ter beschikking gesteld aanbod aan gereed-schappen, hulpmiddelen en machines een geschikte keuze maken.

• Studie van het uit te voeren werk • Ter beschikking gestelde gereedschappen,

hulpmiddelen, machines… • Keuzeverantwoording

DIDACTISCHE WENKEN

• De nodige hulpmiddelen en machines en het nodige gereedschap wordt in het begin door de leraar bepaald. Komen de technieken een volgende keer aan bod dan maken de leerlingen zelf een geschikte keuze.

• Voorzie van ieder hulpmiddel, gereedschap en machine een technische fiche met een beschrijving van zijn functie, de verschillende onderdelen, de gebruiksaanwijzing, de veiligheidsrichtlijnen en onderhoudsrichtlij-nen.


• Leer de leerlingen deze technische fiche regelmatig te raadplegen. Schenk aandacht aan het lezen van gebruiksaanwijzingen.

• Zorg ervoor dat de hulpmiddelen, gereedschappen en machines en hun onderdelen steeds juist worden benoemd.

• Te lang met hetzelfde gereedschap werken werkt demotiverend. Zorg voor het aan bod komen van varian-ten: ander merk, ander type ...

• De hulpmiddelen, de gereedschappen en de machines hebben een vaste plaats. Het schoonmaken en het beschermen horen steeds bij het gebruik.

• Geef de leerlingen de gelegenheid om zelf hulpmiddelen, gereedschappen en machines te kiezen.

7.6 De kenmerkende eigenschappen en onderdelen van een elektrische stroom-kring herkennen


43 De functie van de elementaire onderdelen in elektrische energiekringen herkennen.

• Stroomkring en onderdelen − Bron − Verbruiker − Schakelaar − Geleiders

44 De belangrijkste onderdelen van een stroom-kring herkennen en het verband tussen de elektrische grootheden kennen.

• Begrippen − Stroom − Spanning − Weerstand − Arbeid − Vermogen − Grootheden − Eenheden − Symbolen

45 In uitgevoerde stroomkringen de soorten stroom, soorten spanning herkennen en de gevaren van hoge spanningen kennen.

• Soorten stroom − Gelijkstroom − Wisselstroom

• Soorten spanning − Hoogspanning − Laagspanning

• Aanrakingsgevaar, elektrocutie

46 Gebruikte verbruikersschakelingen herken-nen.

• Soorten schakelingen − Serieschakeling − Parallelschakeling

47 Eenvoudige elektrische schema’s lezen. • Soorten verklarende schema’s − Eendraadsschema’s − Stroombaanschema’s

• Soorten uitvoeringsschema’s − Leidingschema’s − Bedradingschema’s

• Schakelingen − Eenpolige schakeling − Tweepolige schakeling − Dubbele aansteking (U) − Wisselschakeling


− Kruisschakeling

48 Met behulp van tabellen In een eenvoudige elektrische energiekring de draaddoorsnede van de geleiders bepalen (U)

• Het bepalen van de draaddoorsnede (U) • Aantal stopcontacten, lichtpunten (U)

49 De kenmerken van de elektrische componen-ten in een uitgevoerde stroomkring met eigen woorden uitleggen.

• Soorten geleiders • Soorten contactdozen • Soorten schakelaars • Inbouw • Opbouw

50 De onderdelen van de verdeelkast herkennen en hun functie met eigen woorden uitleggen.

• Geheel, onderdelen • Smeltveiligheden • Automaat • Verliesstroomschakelaar • Montage: kast, componenten • Aarding

51 De installatievoorschriften toelichten. (U) • Voorschriften energieleveranciers (U) • Aantallen verbruikers per kring (U)

52 De oorzaken van fouten in een elektrische energiekring met eigen woorden uitleggen. (U).

• Oorzaken van fouten in een elektrische energie-kring (U) − Kortsluiting (U) − Overbelasting (U) − Onderbreking (U)

DIDACTISCHE WENKEN

• Bij de serie- en parallelschakeling is het de bedoeling om de leerlingen de gedragingen van de stroom en de spanning te laten ervaren. Leerlingen hoeven daarbij geen vervangingsweerstanden te berekenen.

• Laat voor het herkennen van stroomsoorten, spanningen en grootheden de leerlingen enkele toepassingen zien zoals een schakelkast, een hoogspanningskabine van de school, een elektriciteitsmeter enz.

• Besteed bij de studie van de stroomkringen vooral aandacht aan kringen die in mechanische toepassingen worden gebruikt, de lichtschakelingen komen enkel voor om de schakeltechnische elementen aan te bren-gen.

• Maak de leerlingen attent op voorschriften van leveranciers en installeer rekening houdend met hun voor-schriften.

7.7 De factoren die invloed hebben op de materiaalbewerking herkennen


53 Het verdelen van materiaal door wigwerking met eigen woorden uitleggen.

• Gereedschap − Vlakke beitel − Vormbeitel, holpijp, buizensnijder − Kniptang

• Het kappen en de wigwerking − Wig − Wighoek − Kracht op wig − Krachtswerking


54 Het verdelen van materiaal door snijden met eigen woorden uitleggen.

• Gereedschap − Plaatscharen − Ponsstempel − Matrijs

• Het knippen en de schaarwerking − Krachtwerking, − Kniphoek

55 De gemeenschappelijke kenmerken bij ver-spanende gereedschappen toelichten.

• Gemeenschappelijke kenmerken − Wig − Spaanvlak − Vrijloopvlak − Wighoek − Spaanhoek − Vrijloophoek

56 De invloed van de vrijloophoek op de verspa-ning toelichten.

• Invloeden − Spaandikte

DIDACTISCHE WENKEN

• Laat door het herhalend verwijzen naar de toepassing van de wig de leerling inzicht verwerven in het verde-len van materiaal. Wijs ook op het gemeenschappelijke van de wig bij verspanende en niet-verspanende verdelingen.

• Bij de bespreking van de gereedschappen vertrekt van de gereedschappen zelf. Ook vereenvoudigde ver-grote voorbeelden, zoals 3D-voorstellingen, kunnen bruikbaar zijn.

• Laat de leerlingen ervaren wat de gevolgen zijn van slecht gekozen geometrieën.

7.8 Constructie(s) en –onderdelen bouwen


57 De eigen werkplek inrichten. • Het inrichten van de eigen werkplek

58 In functie van de vordering van de werken materialen en gereedschappen klaarzetten.

• Het klaarzetten van het materiaal en het gereed-schap

59 De gereedschappen en machines oordeel-kundig gebruiken, onderhouden en volgens verstrekte richtlijnen opbergen.

• Machines en gereedschappen − Gebruik − Instelling − Onderhoud − Bescherming

• Verstrekte richtlijnen • Handleiding, veiligheidsinstructiekaarten

60 Op constructie(s) en/of –onderdelen meet-kundige constructies traceren.

• Meetkundige constructies − Loodlijnen:oprichten, neerlaten − Hoeken: uitzetten, verdelen − Lijnstukken: uitzetten,verdelen − Regelmatige veelhoeken (3- à 6-hoek) − Evenwijdige lijnen − Bogen: cirkel, ellips − Raaklijnen en raakcirkels


61 Machines volgens verstrekte richtlijnen instel-len.

• Instellingskenmerken − Rotatiefrequentie − Snijsnelheid − Voedingssnelheid

• Het raadplegen van tabellen

62 Met geschikt meetgereedschap controleme-tingen op constructie(s) en –onderdelen uit-voeren.

• Meetgereedschappen − Meetlat, meter − Schuifmaat − Schroefmaat − Meetklok − Hoekmeter − Eindmaten

• Soort metingen − Lengte-, oppervlakte- en vormmetingen

• Het meten van schroefdraden

63 Metingen uitvoeren op machinebewegingen. (U)

• Rotatiefrequentie (U) • Snijsnelheid (U)

64 De overbrengingsverhoudingen in mechanis-men meten.

• Riemen, tandwielen, kettingen • Enkelvoudige overbrengingen

65 Bij het construeren van constructies en/of –onderdelen de krachtswerking ervaren. (U)

• Het verrichten van eenvoudige krachtmetingen (U)

66 Energiekringen bouwen en grootheden me-ten.

• Een energiekring in een constructie • Componenten in een constructie die grootheden

meten • Het meten van grootheden

DIDACTISCHE WENKEN

• Zorg ervoor dat bij de keuze van de projecten en oefeningen verschillende materialen en technieken aan bod komen.

• Maak foto’s van de constructies die de leerlingen gerealiseerd hebben. • Verwijs tijdens de realisatie regelmatig naar de begeleidende bundel of naar andere informatiebronnen.

Hierdoor kan de reeds bijgebrachte leerstof nuttig herhaald worden. • Onderzoek of er geen samenwerking mogelijk is tussen verschillende studierichtingen in een school om

bewerkingen te doen of om constructieonderdelen aan te leveren.

7.9 De verstrekte richtlijnen met betrekking tot de collectieve veiligheidsvoor-zieningen, persoonlijke beschermingsmiddelen, gezondheid, hygiëne, milieu en ergonomie naleven


67 De collectieve veiligheidsvoorzieningen her-kennen en volgens de verstrekte richtlijnen handelen.

• Collectieve veiligheidsvoorzieningen • Signalisatie

68 Persoonlijke beschermingsmiddelen volgens verstrekte richtlijnen gebruiken.

• Persoonlijke beschermingsmiddelen


69 Gevaarlijke situaties herkennen, melden en volgens verstrekte richtlijnen handelen.

• Gevaarlijke situaties eigen aan werkplek

70 De elementaire onderdelen van een EHBO-kit herkennen en de verstrekte richtlij-nen terzake naleven.

• EHBO-kit

71 Producten en materialen volgens afspraak en voorschriften verhandelen, bewerken, ver-werken, sorteren en opslaan.

• Kenmerken van producten en materialen • Verhandelen, bewerken, verwerken • Sorteren • Opslaan

72 De verstrekte richtlijnen inzake netheid en hygiëne naleven.

• Netheid • Hygiëne van de werkplaats • Persoonlijke hygiëne

73 Maatregelen nemen om op een milieuvrien-delijke wijze te werken

• Duurzaam construeren • Duurzaam materiaalgebruik • Levenscyclusanalyse van materialen • Recyclage

74 Lasten op een correcte wijze tillen, dragen. • Lastmanipulatie

75 De ergonomische voorzieningen bij een werkpost herkennen en bij het werken een ergonomische werkhouding aannemen.

• Aangepaste voorzieningen • Ergonomische werkhouding

DIDACTISCHE WENKEN

• Wijs op de overeenkomsten tussen de in de school na te leven afspraken en deze die in het bedrijfsleven gelden.

• Bij de doelstelling over de persoonlijke veiligheidsvoorschriften verwijzen sommige leerinhouden naar het te behalen VCA-attest. Vermits heel wat van onze leerlingen tewerkgesteld worden in aannemingsbedrijven waar zo een certificering wordt gevraagd, is het zinvol hier al voldoende aandacht aan te schenken in de tweede graad.

• Besteed bijzondere aandacht aan voorschriften in verband met preventie, persoonlijke en collectieve be-schermingsmiddelen, hygiëne en milieu. Let er op dat elke leerling alvorens aan het werk te gaan aan een machine voldoende geïnstrueerd is over het werken ermee en de gevaren die ermee gepaard gaan. Zie toe op het noteren ervan in de agenda. Heb oog voor eventuele afwezigen.

• Verwijs naar de impact van op het milieu bij de winning, productie, verwerking gebruik en verwerking na gebruik van materialen.

7.10 De materiaalhoeveelheid en de productiekostprijs berekenen


76 De nodige materiaalhoeveelheden bereke-nen.

• Bruto hoeveelheid • Netto hoeveelheid • Materiaalverlies

77 De materiaalkostprijs berekenen. • Materiaalkostprijs • Winstmarge • Prijszetting


78 Van de uitgevoerde constructie(s) en –onderdelen de uitvoeringstijd noteren.

• Uitvoeringstijd bepalen • Uitvoeringstijd schatten

79 De vervaardigingskostprijs berekenen. • Brutoloon • Nettoloon • Loonkost • Winstmarge • Prijszetting (U)

80 De verkoopprijs van een constructie- en –onderdelen berekenen. (U)

• Het berekenen van de verkoopprijs van zelfge-maakte constructie(s) en –onderdelen. (U)

DIDACTISCHE WENKEN

• Verwijs naar de impact op het milieu en op de kostprijs van afval. • Laat tabellen maken/invullen waar de materiaalhoeveelheden eenvoudig kunnen worden berekend. Maak

ook gebruik van eenvoudige computerprogramma’s om de berekeningen uit te voeren/te controleren. • Overleg terzake met de leraars algemene vakken.

7.11 De constructie(s) en -onderdelen en het eigen werk evalueren


81 Na het uitvoeren van de werkzaamheden, in team, de constructie en het constructieproces evalueren en op basis daarvan voorstellen formuleren tot bijsturen.

• Productevaluatie • Procesevaluatie

82 De uitgevoerde constructie en –onderdelen meten, vergelijken met de opgelegde toleran-ties en maatregelen voorstellen tot bijsturing.

• Maat-, plaatsen vormtoleranties • Oppervlakteruwheden

DIDACTISCHE WENKEN

• Bij het evalueren is het belangrijk dat individuele leerlingenevoluties kunnen worden vastgesteld. Door de diversiteit van het leerlingenpubliek (zie 3.2 Instroom) is het belangrijk dat vorderingen op zoveel mogelijk vlakken kunnen worden vastgesteld.

• Leer de leerling meer en meer zichzelf en het eigen werk te evalueren. • Zorg ervoor dat evaluaties dicht aansluiten bij de werkzaamheden waarmee de leerlingen echt bezig zijn.

Enkel op die manier kan er aan remediëring worden gedaan.


8 Vormgeven door het bewerken van plaat en profielmateriaal, las-sen en solderen

8.1 Eenvoudige constructie(s) en –onderdelen gemaakt uit plaat- en profielmate-riaal herkennen en hun functie verklaren


83 De materiaalsoort en -vorm, gebruikt bij plaatbewerking, herkennen en hun verwer-kingseigenschappen met eigen woorden uit-leggen.

• Vorm van het materiaal − Plaatmateriaal − Profielmateriaal

• Soorten − Staal, aluminium, koper en hun legeringen

• Verwerkingseigenschappen − Trekvastheid, elasticiteit − Koudvervormbaarheid

84 Uitvoeringstekeningen van plaatbewerkingen, lassen en solderen lezen.

• Uitvoeringstekeningen voor het bewerken van plaatmateriaal

• Ontvouwingen

DIDACTISCHE WENKEN

• Vergelijk de belangrijkste kenmerken van de te verwerken materialen met elkaar. Doe hiervoor enkele een-voudige proeven in het bijzonder naar verwerkbaarheid toe.

• Besteed ook aandacht aan “nieuwe” materialen zoals vezelversterkte kunststoffen. • Zorg ervoor dat er steeds voorbeelden van de uitvoeringen aanwezig en dit voor de verschillende fasen van

het uitvoeringsproces.

8.2 Een geschikte plaatbewerkingstechniek kiezen


85 De kenmerken van de technieken gebruikt om plaatmateriaal te bewerken herkennen.

• Plaatbewerkingstechnieken − Knippen, ponsen, knabbelen, plooien

86 De kenmerken van de gereedschappen en van hun onderdelen om plaatmateriaal te be-werken herkennen.

• Mes, stempel, matrijs • Balk, balkvormen, neerhouder • Aanslagen

87 Het knipproces met eigen woorden uitleggen. • Snijspleet, kniphoek

88 Aan de hand van een ter beschikking gestel-de uitvoeringstekening, de knip- en plooistaat met eigen woorden uitleggen (U1).

• Knipstaat (U1) • Plooistaat (U1)

89 Het pons-knabbelproces met eigen woorden uitleggen (U1).

• Vorm en instelling van gereedschappen (U) • Horizontale en verticale speling (U)

90 Het buigproces met eigen woorden uitleggen. • Elementen die het buigproces beïnvloeden − Buigstraal − Neutrale lijn


− Gestrekte lengte − Terugvering

• De buigvolgorde

91 De functie van de machines en hun kenmer-kende onderdelen met eigen woorden uitleg-gen (U1).

• Machine-instructiekaart (U1) • Frame, beweegbare bovenbalk, onderbalk (U1)• Messen (U1)

DIDACTISCHE WENKEN

• Verwijs bij het scheiden voortdurend naar de functie van de wig. • Doe vergelijkende oefeningen met verschillende materialen zodat de verschillen in bewerkingsmogelijkhe-

den duidelijk worden.

8.3 Rekening houdende met de kenmerken van de uit plaat- en profielmateriaal te vervaardigen constructie(s) en -onderdelen een geschikt las- en soldeer-procédé kiezen


92 Bij een autogene installatie de functie van het geheel en van de delen met eigen woorden uitleggen.

• De gas- en de zuurstofcilinder: etikettering, kleu-rencode, aansluiting

• Drukreduceertoestellen, slangen, vlamdover, lasbrander, bekken

93 De gassen herkennen. • Zuurstof • Acetyleen • Propaan

94 De instelling van de vlam met eigen woorden uitleggen.

• Zuurstof-acetyleenverbranding • Vlamtemperatuur • Soorten vlammen

95 Bij een soldeerinstallatie de functie van de onderdelen met eigen woorden uitleggen.

• Soldeerbout met gasbrander • Elektrisch verwarmingselement • Soldeerbrander

96 De kenmerken en de werking van de verschil-lende soldeerprocédés met eigen woorden uitleggen.

• Soldeerprocédés − Zacht solderen − Hard solderen − Hogetemperatuursolderen − Technoweld (U1)

• Werking − Oxidevrije oppervlakken − Werktemperatuur − Bevloeiing

97 De keuze van de soldeermaterialen met ei-gen woorden uitleggen.

• Soldeerlegeringen • Soldeervloeimiddelen • Reducerende atmosfeer

98 Rekening houdende met het materiaal en de afmetingen van de las, het toepassingsge-bied van het solderen met eigen woorden uit-

• Optredende krachten en spanningen • Materiaalsoort • Afmetingen las


leggen. • Naadvorm: stomp, overlap, mof • Capillariteit

99 De functie van de kenmerkende onderdelen van een BMBE8 lasinstallatie met eigen woorden toelichten (U1).

• Lastoestel (U1) • Kabels (U1) • Werkstukklem (U1) • Elektrodehouder (U1)

100 De procesvariabelen bij het BMBE lassen herkennen (U1).

• De stroomsterkte • De laspositie • De lasnaadvorm • De booglengte • De elektrodestand • De elektrodebeweging

101 De kenmerken van een elektrode herkennen. • Functie van de bekleding • De genormaliseerde aanduiding

102 De werking van de BMBE lasinstallaties toe-lichten (U1).

• De elektrische kring • Gelijk- en wisselstroom • Kabels, werkstukklem, elektrodehouders

103 De kunststoflasprocédés toelichten. • Warmlassen • Koudlassen • Lijmen

104 De werking van de kunststoflasinstallaties toelichten.

• Machines − Spiegellas − Elektromoflas

• Temperatuur • Warmte

105 De specifieke richtlijnen die gelden bij het lassen en het solderen op het vlak van veilig-heid, gezondheid, hygiëne, milieu en ergo-nomie naleven.

• Brandpreventie • Rookgasafzuiging • Elektrische gevaren • Straling • Het omgaan met gas- en zuurstofcilinder

DIDACTISCHE WENKEN

• De doelstellingen rond het autogeenlassen hebben vooral betrekking op het snijbranden en het solderen. De autogeen lasuitvoeringen kunnen dienen als een didactische opstap om het smeltbad te leren beheersen.

• Beperk de theoretische uiteenzettingen. Geef de leerlingen vooral de gelegenheid om met de uitvoering bezig te zijn.

• Besteed voldoende aandacht aan de veiligheid bij het lassen en bij het gebruik van gasflessen.

8.4 Door het bewerken van platen, lassen en solderen constructie(s) en –onderdelen bouwen


106 Met behulp van ter beschikking gestelde uit-voeringsplannen, de afmetingen van het te

• Aftekentechnieken • Het uitvoeren van meetkundige constructies

8 BMBE is booglassen met beklede elektrode


bewerken plaatmateriaal en de plaats van de uit te voeren bewerkingen bepalen.

• Het uitvoeren van ontvouwingen op ware grootte• Optimaal materiaalgebruik

107 Bij plaatbewerkingen kniptechnieken volgens opgelegde nauwkeurigheid toepassen.

• Kniptechnieken − Ponsen − Knabbelen − Knippen

• Vormen − Binnen- en buitenhoeken − Eenvoudige geometrische vormen

• Opgelegde nauwkeurigheid

108 Bij plaatbewerkingen buigtechnieken volgens opgelegde nauwkeurigheid toepassen.

• Buigtechnieken • Vormen

− U-vorm − Doosvorm − Overlappingen

• Materiaalvorm − Platen − Strippen − Buizen

109 Volgens verstrekte richtlijnen en opgelegde criteria diverse solderingen uitvoeren.

• Verbindingen − Stomp − Overlap

• Materiaalvorm − Buizen, sanitaire leidingen, platen, profielen

• Materiaal − Staal, koper, messing, zink, tin, aluminium

• Soldeerprocédés − Zacht-, hard-, en hogetemperatuursolderen

110 De lasverbinding voorbereiden. • Lasnaad • Slijpen • Frezen (U)

111 De te verbinden onderdelen ten opzichte van elkaar positioneren en bewegingsvrij bevesti-gen.

• Positioneertechnieken • Bevestigingstechnieken • Hulpmiddelen

− Mallen − Klemmen

112 Volgens verstrekte richtlijnen en opgelegde criteria een las uitvoeren.

• Het uitvoeren van hechtlassen • Lasvolgorde • Vorm van de las

− Hoeklas − PA

• BMBE-lassen (U1) • Rutielelektrode (U1) • Materiaal

− Staal • Het beheersen van het smeltbad

− Vlaminstelling − Booglengte − Stand − Beweging


113 Volgens verstrekte richtlijnen de lasinstallatie bedienen en onderhouden

• Bedieningsrichtlijnen • Onderhoudsrichtlijnen

114 Lasnaden visueel controleren. • Lasafmetingen • Controlecriteria

DIDACTISCHE WENKEN

• Besteed voldoende aandacht aan het verdelen van grote platen in kleine om er werkstukken van te maken. Laat de leerlingen op schets een voorbeeld van een verdeling maken, bespreek ze en laat ze dan pas echt uitvoeren.

• Maak voor de controle van de plooioefeningen gebruik van zelf gemaakte goed- en afkeurmallen. • Het maken van constructies is een belangrijke vaardigheid, de leerlingen moeten dan ook voldoende kansen

krijgen om het samenbouwen in te oefenen. • Het beheersen van het smeltbad is een moeilijke opdracht. Laat hiervoor de leerlingen in het begin vooral

oefenen op het zien van het gebeuren in het smeltbad. Laat hen de ervaringen optekenen. Gebruik hiervoor een voorbereid document.


9 Vormgeven door het verspanen van materiaal

9.1 Eenvoudige constructie(s) en –onderdelen gemaakt door middel van ver-spanende vormgevingstechnieken herkennen en hun functie verklaren


115 De materiaalsoort, gebruikt bij verspanende vormgeving, herkennen en hun verwerkings-eigenschappen met eigen woorden uitleggen.

• Soorten − Staal, aluminium, koper en hun legeringen− C-staal − Kunststof

• Verwerkingseigenschappen − Trekvastheid, elasticiteit − Verspaanbaarheid

116 Uitvoeringstekeningen van verspanende vormgeving lezen.

• Het lezen van uitvoeringstekeningen voor ver-spanende vormgeving

• Werkstukreferentievlakken • Werkstukreferentiepunt • X,Y,Z-coördinaten van de punten

117 Symbolische voorstellingen voor het uitvoe-ren van verspanende vormgevingstechnieken herkennen.

• Materiaalaanduidingen • Maat-, vormen plaatstoleranties • Bewerkingstekens • Ruwheden • Schroefdraden

DIDACTISCHE WENKEN

• Vergelijk de te maken onderdelen met in de handel verkrijgbare onderdelen. Wijs op de overeenkomsten en de verschillen. Gebruik hierbij catalogi van leveranciers, documentatiemateriaal, internet en cd-roms…

• Bespreek regelmatig producten die door verspaning tot stand zijn gekomen en schenk daarbij ook aandacht aan de gebruikte productietechnieken.

• Bij gestuurde machines is het belangrijk de weg te kunnen beschrijven vanaf een machinepunt naar een werkstukpunt en verder van werkstuk- naar werkstukpunt. Het verdient dan ook de aandacht om punten in het vlak en in de ruimte aan de hand van coördinaten te kunnen situeren. Laat hierop ruimtelijke oefeningen maken.

• Maak voor het aanleren van symbolische voorstellingen gebruik van aan te vullen tekeningen.

9.2 Een geschikte verspaningstechniek kiezen


118 De mogelijkheden van de verschillende ver-spaningstechnieken i.f.v. het beoogde resul-taat herkennen.

• Verspaningstechnieken − Vijlen, zagen, boren, ruimen, draaien,

draadtappen, frezen en slijpen • Mogelijkheden • Resultaat

119 De kenmerken van de snijgereedschappen en van hun onderdelen voor verspanende

• Verspaningsgereedschap − Boren, vijlen, zagen, ruimers, draaibeitels,


vormgeving herkennen en de gereedschaps-keuze met eigen woorden uitleggen.

frezen, tappen, kussens, wringijzer • Onderdelen van verspaningsgereedschap • Hoeken snijgeometrie

− Wighoek, spaanhoek, vrijloophoek − Hulphoeken

• Spaanvorming − Snijbeweging − Voedingsbeweging − Snedediepte − Spaandoorsnede, spaanvorm, spaansoor-

ten − Standtijd

• Gereedschappen − Beitels − Eigenschappen − Bewerkingsaard − Slijtage

• Warmteontwikkeling • Koeling en koelvloeistof • Smering • Gereedschapskeuze

DIDACTISCHE WENKEN

• Vergelijk de belangrijkste kenmerken van de te verwerken materialen met elkaar. Doe hiervoor enkele een-voudige proeven in het bijzonder naar verwerkbaarheid toe.


• Gebruik correcte benamingen voor de verspaningsgereedschappen en de onderdelen ervan. Breng deze geleidelijk aan. Herhaal zo veel mogelijk en geef de leerlingen voldoende stimuli om steeds de correcte be-namingen te gebruiken.

9.3 Een geschikte verspaningsmachine kiezen, deze instellen en onderhouden


120 De kenmerken van diverse verspaningsma-chines en van de onderdelen met eigen woorden uitleggen.

• Verspaningsmachines − Draaibank − Boormachine − Freesmachine − Slijpmachines

• Kenmerken − Onderdelen − Machine-assen − Machinereferentiepunten

• Machine-instructiekaart • Werkstukreferentiepunten

121 Met behulp van een ter beschikking gestelde tabel de maximum toegelaten snijsnelheid bepalen en de verspaningsmachine instellen.

• Het bepalen van de snijsnelheid • Het instellen van de snijmachine


122 Werkstukken volgens richtlijn klemmen. • Het klemmen van het werkstuk • Hulpmiddelen en gereedschap

− Klauwplaten, meenemers, centers − Brillen (U2)

• Machinespanschroef, verdeeltoestel

123 Geschikte snijgereedschappen kiezen en deze opspannen.

• Snijgereedschappen − Zagen − Boren − Ruimers − Draaibeitels (U2) − Draadtappen − Frezen (U2) − Slijpstenen (U2)

124 De onderhoudsinstructies van de machines lezen.

• Onderhouds- en –instructiekaarten • Onderhoudsschema’s

DIDACTISCHE WENKEN

• Schenk bij het bestuderen van de verspaningsmachines aandacht aan de krachten die op de machine en op het te vervaardigen constructieonderdeel/werkstuk worden uitgeoefend.

• Bespreek de bewegingen van machines, gereedschap, hulpstukken en werkstuk ten opzichte van elkaar. • Leg de nadruk op de eisen die gesteld worden aan de machine i.f.v. te bereiken toleranties van het te ver-

vaardigen werkstuk. • Het onderhouden van machines en gereedschappen beperkt zich tot het dagelijks onderhoud.

9.4 Diverse constructie(s) en –onderdelen verspanend vormgeven


125 Diverse materialen verspanen. • Materiaalsoorten − Staal, aluminium, koper en hun legeringen− Hoogwaardig staal − Kunststof

126 Volgens opgelegde criteria diverse construc-tie(s) en –onderdelen verspanend vormge-ven.

• Vijlen − Ontbramen − Afschuinen − Het breken van hoeken

• Draden tappen • Zagen

− Met de hand − Machinaal (U2)

• Boren − Doorlopend gat − Blind gat − Gat loodrecht op oppervlak − Gat schuin op cilinder (U2)

• Draaien (U2) − Cilindrisch, conisch (U2) − Schroefdraad (U2) − V-groeven inwendig, uitwendig (U2)


− Centrisch, excentrisch (U2) • Frezen (U2)

− Gaten (U2) − Spiebanen (U2) − Vlakken (U2) − Willekeurige vormen (U2)

• Slijpen (U2) − Vlakslijpen (U2)

• Kwaliteitscriteria – functionele toleranties (U2) − Maattoleranties IT 7 (U2) − Vormtoleranties IT 4 (U2) − Plaatstoleranties IT 6 (U2) − Ruwheid Ra 1,6 (U2) − Schroefdraden (U2) − Binnendraad (U2) − Maattoleranties, IT 7 (U2) − Vormtoleranties IT 4 (U2) − Plaatstoleranties IT 6 (U2) − Ruwheid Ra 1,6 (U2) − Buitendraad (U2) − Maattoleranties, IT 8 (U2) − Vormtoleranties IT 4 (U2) − Plaatstoleranties IT 6 (U2) − Ruwheid Ra 1,6 (U2)

• Soorten meetinstrumenten (U2) − Meetlat − Schuifmaat − Schroefmaat (U2) − Meetklok (U2)

• Meetbereik • Meetfouten • Nauwkeurigheid

DIDACTISCHE WENKEN

• De vijlbewerkingen dienen om kleine werkzaamheden uit te voeren, niet om ganse vlakken te bewerken. • Het is aangewezen om de keuze van snijgereedschappen en het bepalen van de snijsnelheden met behulp

van concrete uitvoeringen te illustreren. Laat de leerlingen dit ook proefondervindelijk vaststellen. • Kwaliteitscriteria worden door metingen gecontroleerd aan zelf uitgevoerde werkstukken.


10 Vormgeven door het monteren en demonteren van constructie-onderdelen

10.1 Eenvoudige constructie(s) en –onderdelen opgebouwd uit klaargemaakte onderdelen en componenten herkennen en hun functie verklaren


127 In een constructie de diverse onderdelen, componenten en vormen herkennen.

• Constructie als geheel • Constructieonderdelen • Relatie

− Verschillende onderdelen met elkaar − Verschillende onderdelen met het geheel

128 Een ter beschikking gestelde montagehand-leiding lezen.

• Schema’s • Overzichtstekeningen • Ploftekeningen

129 De kenmerken van de gereedschappen en van hun onderdelen voor het uitvoeren van montage en demontage herkennen en hun functie met eigen woorden uitleggen.

• Sleutels • Schroevendraaiers • Tangen • Slaggereedschappen • Trekkers

130 Het belang van het gebruik van genormali-seerde onderdelen met eigen woorden uit-leggen.

• Normalisatie • Internationale uitwisselbaarheid • Beperkt aantal wisselstukken

131 De toepassingmogelijkheden van schroef-draadverbindingen toelichten.

• Soorten − Bewegingsschroefdraad − Bevestigingsschroefdraad

• Schroeflijn, spoed • Linkse en rechtse schroefdraad

− Meergangige (U3) − Binnen-, buitendraad

• Afmetingen • Metrische schroefdraad, gasdraad • Borging: kroonmoer en splitpen, moer tegen-

moer, • Genormaliseerde aanduidingen

132 De toepassingmogelijkheden van spie- en penverbindingen met eigen woorden uitleg-gen.

• Vlakke spieën • Pennen

− Cilindrisch − Conisch

133 Aan de hand van voorbeelden de kenmerken van conusverbindingen met eigen woorden uitleggen.

• Klembussen • Toepassingsvoorbeelden • Passingen

134 Aan de hand van een voorbeeld de kenmer-ken van een elastische koppeling met eigen woorden uitleggen.

• Elastische koppeling


135 Aan de hand van een voorbeeld de kenmer-ken van een olie- en een waterdichte verbindingen met eigen woorden uitleggen.

• Olie- en waterkeerringen, • Pakkingen (U3)

136 Aan de hand van een voorbeeld de kenmer-ken van lagers met eigen woorden uitleggen.

• Wentellagers • Glijlagers

137 Bij montage en demontage de energiekringen met hun onderdelen herkennen.

• Soorten − Elektrisch − Pneumatisch − Hydraulisch

138 De functie en de werking van een constructie en van de onderdelen met eigen woorden uit-leggen. (U3)

• Studie van een constructie bestaande uit diverse onderdelen en mechanismen (U3) − Onderdelen (U3) − Aandrijfmechanisme (U3) − Overbrengingsmechanisme (U3) − Voortbewegingsmechanisme (U3) − Versnellings- en reminrichting (U3)

139 De functie en de werking van een lichte ver-brandingsmotor en van de onderdelen met eigen woorden uitleggen. (U3)

• De lichte verbrandingsmotor als energiebron • Onderdelen (U3)

− Carburator, ontstekings-, start-, koppelings–mechanisme, brandstofsystemen (U3)

− Koelkring (U3) − Smeerkring (U3)

140 De functie en de werking van een elektrische installatie en van de onderdelen in een con-structie met eigen woorden uitleggen. (U3)

• De elektrische batterij als energiebron voor: − een lichtinstallatie: lampen, zekeringen, ge-

leiders, massa, schakelaars, relais (U3) − een ontstekingsmechanisme: bougies, on-

derbreking (U3) − een starten laadkring: startmotor (U3)

DIDACTISCHE WENKEN

• Laat de leerlingen op montageonderdelen metingen doen om er zeker van te zijn dat ze kunnen worden gebruikt.

• Vestig de aandacht op de keuze van het gereedschap; dit heeft gevolgen voor de functie en duurzaamheid ervan en is van groot belang bij het veilig werken.

• Streef bij het maken van realisaties naar genormaliseerde delen. Laat de leerlingen ervaren dat op maat gemaakte delen veel duurder zijn dan delen met gestandaardiseerde afmetingen.

• Laat de leerlingen met zoveel mogelijk schroefdraden en onderdelen werken, dit verhoogt de interesse en maakt varianten binnen de klasgroep mogelijk.

10.2 Met geschikt gereedschap montage- en demontagewerkzaamheden uitvoe-ren


141 Met behulp van een handleiding montage-werkzaamheden verrichten.

• Handleiding • Montagevolgorde


142 Bij montages en demontages geschikte hulpmiddelen en gereedschappen correct gebruiken.

• Sleutels, schroevendraaiers, tangen, slagge-reedschappen, trekkers...

143 De onderdelen voor de montage klaarzetten. • Onderdelen − Genormaliseerde onderdelen − Niet-genormaliseerde onderdelen

144 Montages uitvoeren. • Schroefdraadverbindingen • Spie- en penverbindingen • Conus en klemverbindingen • Koppelingen (U3) • Lagers.... • Dichtingen

− Olie- en waterkeerringen − Pakkingen (U3)

145 In bestaande constructies de energiekringen spanningsloos of drukloos maken.

• Elektrische energiekringen • Pneumatische energiekringen • Hydraulische energiekringen (U3)

146 Bestaande constructies demonteren. • Sorteren van onderdelen • Opbergen van onderdelen • Selectief verwijderen • Recycleren

147 Onderdelen in constructies en onderdelen van mechanismen vervangen.

• Onderdelen • Mechanismen

148 Aan lichte verbrandingsmotoren kleine on-derhoudswerkzaamheden verrichten. (U3)

• Uitbouwen motor (U3) • Reiniging (U3) • Carburator, ontstekings-, start-, koppelingsme-

chanisme, brandstofsystemen (U3) • Montage-demontage (U3) • Koelkring (U3) • Smeerkring (U3)

149 Onderdelen en componenten van een elektri-sche installatie vervangen. (U3)

• Stroomkring met een elektrische batterij als stroombron (U3)

DIDACTISCHE WENKEN

• Maak voor het herkennen van montagedelen gebruik van catalogi van de leveranciers. Maak gebruik van internet en cd-roms. Gebruik ook de montagehandleidingen en voorschriften.

• Bespreek regelmatig gemonteerde producten en constructies.Toon ook de montagestappen en de daarbij horende montageset.

• Een fiets als studieobject leent zich uitstekend voor montage- en demontagewerkzaamheden, het bestude-ren van de onderdelen en de diverse bewegingsmechanismen. Het is ook mogelijk om de eigen fiets van de leerlingen te onderhouden en van nieuwe onderdelen te voorzien. Voor de leraar kan het ook een uitdaging zijn om te zoeken naar evenwaardige studieobjecten.

• Bij het werken aan lichte motoren kan dezelfde motivatie gelden. Dit kan gebeuren aan brommers, grasmachines enz.


11 Vormgeven door het installeren van energiekringen

11.1 Eenvoudige hydraulische en pneumatische Installaties herkennen, hun func-tie verklaren en deze schetsmatig voorstellen


150 De materiaalsoort en –vorm, gebruikt in energiekringen herkennen en hun verwer-kingseigenschappen met eigen woorden uit-leggen.

• Materiaalsoort − Staal − Verzinkt staal − Koper − Kunststoffen

• Vorm van het materiaal − Buizen − Geleiders

• Hulpstukken • Componenten

151 Uitvoeringstekeningen van te installeren een-voudige energiekringen lezen.

• Soorten − Pneumatische (U4) − Hydraulische (U4) − Centrale verwarming (U4) − Sanitair (U4)

• Bouwkundige tekeningen (U4) • Bouwkundige symbolische voorstellingen (U4) • Isometrische voorstellingen installatie

152 Schematische voorstellingen van te installe-ren eenvoudige energiekringen lezen.

• Het vertalen van een schematische voorstelling− Van twee- naar driedimensionaal − Van verklarend schema naar uitvoerings-

schema − Van schema naar concrete realisaties

• Onderdelen en componenten • Symbolische voorstellingen

− Elektrische installaties − Hydraulische installaties (U4) − Pneumatische installaties (U4) − Sanitaire installaties (U4) − Centrale verwarmingsinstallaties (U4)

153 De functie van de elementaire onderdelen van eenvoudige energiekringen met eigen woorden uitleggen.

• Pneumatische energiekring (U4) − Compressor (U4) − Leidingen (U4) − Ventielen (U4) − Cilinders (U4)

• Hydraulische energiekring (U4) − Pompen (U4) − Leidingen (U4) − Ventielen (U4) − Cilinders (U4) − Motoren (U4)

• Centrale verwarming (U4) − Leidingen in gesloten kring (U4)


− Kranen (U4) − Radiatoren (U4)

• Sanitair (U4) − Leidingen koud en warm water (U4) − Afvoeraansluiting (U4) − Kranen (U4)

DIDACTISCHE WENKEN

• Bespreek verschillende uitgevoerde installaties en de verschillende installatietechnieken die daarbij werden gebruikt.

• Bij het bestuderen van installaties voor sanitair, centrale verwarming en elektriciteit komen heel wat bouw-kundige aspecten aan bod. Wijs de leerlingen dan ook op de specifieke problemen waaraan bouwkundigen aandacht moeten besteden.

• Werf- en bedrijfsbezoeken kunnen bijdragen tot het verwerven van een beter inzicht in het concept van in-stallaties. Vergelijk deze installaties met de installaties op school en de installaties bij de leerlingen thuis.

• In het begin van de tweede graad wordt het plannen van het eigen werk van de leerlingen best in team be-sproken.

• Leer de leerlingen vanaf het begin van de tweede graad hun eigen werk te plannen. In het begin zullen zij een gemaakte planning moeten opvolgen waarbij voldoende toelichting wordt verstrekt hoe zij daarbij moe-ten tewerk gaan. Maar zorg ervoor dat deze planning vrij vlug volledig in samenspraak met de leerlingen gebeurt.

11.2 Hydro-pneumatische installaties bouwen en demonteren


154 Volgens verstrekte richtlijnen plaatselijke toestand opmeten, deze met de uitvoerings-tekeningen vergelijken.

• Methodiek voor het opmeten van de bestaande toestand

• Opmeetgereedschap • Notitietechnieken

155 Aan de hand van een ter beschikking gesteld uitvoeringsplan voor een eenvoudige hydrau-lische installatie uitzetwerkzaamheden ver-richten.

• Uitzetten − Leidingentracés − Te integreren componenten

• Uitzetgereedschap

156 Hulpstukken aan bouwkundige constructies met geschikt handgereedschap bevestigen.

• Het bevestigen van hulpstukken • Handgereedschap • Hulpstukken

157 Onderdelen van een installatie met geschikt gereedschap en machines klaarmaken. (U4)

• Onderdelen hydraulische installatie (U4) − Leidingen (U4) − Te integreren elementen (U4)

• Gereedschap (U4) • Machines (U4) • Buigtechnieken (U4) • Bevestigingstechnieken (U4)

158 Onderdelen van een installatie met geschikt gereedschap vormvast aan de bouwstructuur en met een geschikt dichtingsmiddel aan el-kaar bevestigen. (U4)

• Het bevestigen van de leidingen (U4) • Het integreren van componenten (U4) • Bevestigingsgereedschap (U4) • Bevestigingstechnieken (U4)


• Dichtingsmateriaal (U4) • Dichtingstechnieken (U4)

159 Een installatie demonteren en de ter beschik-king komende onderdelen volgens richtlijn sorteren en opslaan. (U4)

• Te nemen voorzorgen (U4) • Demonteertechnieken (U4) • Onderdelen (U4)

− Sorteren (U4) • Opslaan (U4) • Recyclagetechnieken (U4 • Drukloos werken (U4)

160 Volgens verstrekte richtlijnen gereedschap-pen en machines onderhouden en opbergen.

• Gereedschap en machines − Onderhoud − Opbergen

161 Een gesloten installatie spanningen druk-loos controleren. (U4)

• Controlewerkzaamheden (U4)

162 Een gesloten installatie onder druk op dicht-heid controleren en bij het vaststellen van lekken herstelwerkzaamheden verrichten. (U4)

• Het in werking stellen van de installatie (U4) • Het uitvoeren van een drukproef (U4) • Dichtheidsmetingen (U4) • Oorzaken van lekken (U4) • Het verrichten van herstelwerkzaamheden(U4)

DIDACTISCHE WENKEN


11.3 Elektrische installaties bouwen en demonteren


163 Elektrische geleiders klaarmaken. • Het klaarmaken van geleiders − Ontmantelen − Plooien − Verbindingen: lasdop, clips, vertinning, sol-

dering

164 Elektrische verbindingen maken. • Hulpmiddelen − Lasdopen − Steekklemmen

• Solderingen − Toevoegmateriaal − Vloeimiddelen − Vertinnen

• Materiaal − Koperdraad − Printplaat − Componenten

165 Een eenvoudige elektrische verdeelkast plaatsen en aansluiten.

• Smeltveiligheden • Automaat • Verliesstroomschakelaar


• Montage: kast, componenten • Aarding

166 Volgens verstrekte richtlijnen verlichtingsap-paratuur plaatsen en aansluiten (U).

• Verlichtingsapparatuur (U4) • Schakelingen (U4)

− Eenpolige schakeling (U4) − Tweepolige schakeling (U4) − Dubbele aansteking (U4) − Kruisschakeling (U4)

• Codering van componenten en contacten (U4) • Wandcontactdozen (U4)

167 Met geschikt testapparatuur storingen opspo-ren. (U4)

• Testapparatuur (U4) − Testlamp (U4) − Spanningstester (U4) − Multimeter (U4)

• Storingen (U4) − Kortsluiting (U4) − Overbelasting (U4) − Onderbreking (U4)

168 Met geschikt gereedschap elektrische instal-laties demonteren.

• Voorzorgen • Demontagetechnieken • Recyclagetechnieken • Spanningsloos werken • Kabelzoeker

DIDACTISCHE WENKEN

• De interesse voor het bouwen van elektrische installaties kan opgewekt worden door realisaties te voorzien van bewegende delen eventueel afstand bediend. Als voorbeelden noemen we hier rolluikbediening, gara-gepoort-, elektriciteit en elektronica bij de fiets, de voertuigen en de gebruikte machines.

• Geef voldoende ruimte voor de beveiliging van de geleiders en van de componenten van de realisatie. • Het lezen van de schema’s moet altijd dienen om er realisaties mee te bouwen.


12 Minimale materiële vereisten

12.1 Infrastructuur

Voor de studierichting “Basismechanica BSO” dient men te beschikken over een ruime werkplaats, die beant-woordt aan de reglementaire eisen op het vlak van veiligheid, gezondheid, hygiëne, ergonomie en milieu. In het bijzonder wordt er aandacht gevraagd voor het verfraaien en het inrichten van oude of verouderde werkplaatsen. Zij bepalen immers in belangrijke mate het leer- en leefklimaat van de leerlingen. Voor alle betrokkenen blijft het een belangrijke uitdaging om voor deze leerlingengroep een aangename leeromgeving te creëren. Ook moet er voldoende ruimte worden voorzien voor het stapelen van materialen, het bergen van zwaar materieel en het opbergen van onderhoudsmateriaal. Een ruimte voor het wegbergen van dure of breekbare gereedschappen en meettoestellen is eveneens geen overbodige luxe.

Daarnaast zijn volgende lokalen, liefst aangrenzend, noodzakelijk:

• een goed uitgerust klaslokaal met documentatiecentrum • een goed uitgerust informaticalokaal • een wasplaats • een kleedkamer

12.2 Algemene uitrusting

• Schoolmeubilair • Projector • PC’s • Printer • Software

− Tekstverwerking − Rekenblad − Bestandsbeheer

• Trekproefmachine • Vlaktafel (graniet) • Set binnenschroefmaten 0 - 100 mm

12.3 Kledij en individuele beschermingsmiddelen

• Oordopjes • Overall • Veiligheidsbril met zijschermen • Veiligheidshandschoenen, leder • Veiligheidsschoenen


12.4 Pneumatica/hydraulica

12.4.1 Algemeen

• Bergingskast klein pneumaticamateriaal • Bergingskast klein hydraulicamateriaal

12.4.2 Hydraulica (U)

Algemeen • Hydraulica schakelingen simulatiesoftware • Hydraulisch pompaggregaat met toebehoren • Hydraulische testbank • Hydromotor (hydraulische variator) • Oliereservoir • Fittingen en snelkoppelingen • Gepaste leidingen: vast flexibel • Manometers Cilinders • Dubbelwerkende cilinder • Enkelwerkende cilinder, cilinder met veerterugbrenging Stuurschuiven • Handbediende tweeweg- en driewegstuurschuif Kleppen • Drukregelklep • Gewone terugslagklep • Ontlastklep • Reduceerklep • Smoorklep • Veiligheidsklep

12.4.3 Pneumatica (U)

Algemeen • Compressorgroep met luchtconditioneringsgroep • Manometer • Olienevelaar • Pneumatica schakelingen simulatiesoftware • Pneumatische testunit • Manometers • Insteekkoppelingen • Leidingen vast en flexibele kunststofleidingen Cilinders • Dubbelwerkende cilinder zonder buffering • Dubbelwerkende cilinder met buffering • Enkelwerkende cilinder Blokkeerventielen • Snelontluchtingsventiel • Terugslagventiel


Regelventielen • Drukbegrenzingsventiel • Drukreduceerventiel • Smoorventiel Stuurventielen • Handbediende ventielen: 2/2“,3/2“,5/2“

12.5 Het bewerken van plaat- en profielmateriaal en het verspanend vormgeven

12.5.1 Metaalbewerkingmachines met bijbehoren

• Afkantpers • Afkortmachine met zaagfrees • Autogeenlasinstallatie (individuele lastafel en lastoorts) (U) • Autogeen snijbranderinstallatie (tafel en snijbrandertoorts) • Bandzaagmachine • Beugelzaagmachine • Cirkelzaagmachine met zaagfrees • CNC-draaibank (U2) • CNC-freesmachine (U2) • Coördinatenboormachine (U2) • Gasverdeelinstallatie (voor autogeenlassen) • Gereedschapsslijpmachine • Haakse slijpmachine • Halfautomatisch lasapparaat (U1) • Hoekponsmachine (U1) • Horizontale freesmachine (U2) • Hydraulische pers (U1) • Knabbelschaar (U1) • Kolomboormachine • Kotterbank (U2) • Lasgenerator – wisselstroom (U1) • Lasgenerator MIG/MAG (U1) • Lasspiegel • Plaatrolmachine • Plaatschaar • Plooibank • Plooiwals (U1) • Ponsmachine • Puntlasapparaat • Slijpmolen • Snijschaar guillotine (manueel) • TIG-lasgenerator (U1) • Universele draaibank (U2) • Universele freesmachine (U2) • Verticale freesmachine (U2) • Vlakslijpmachine


12.6 Afteken- en meetgereedschappen

• Afschrijfnaald • Aftekentafel (graniet) 500 x 200 mm • Binnenpasser • Set binnenschroefmaten tot 100 mm • Set buitenschroefmaten tot 100 mm • Dieptemaat • Diktepasser • Dubbele meter • Set geslepen V-blokken (U2) • Set haakse steunblokken • Hoogtemeter op 1/50e • Krasblok • Meetklok op magnetisch meetklokstatief • Meetklok op meetstatief • Meetlat 15 cm • Set pen- en bekkalibers (meest courante tol) • Set ruwheidplaatjes • Schuifmaat 150 mm op 1/20e • Sinustafel en -liniaal • Traceer- of puntpasser • Universele hoekmeter • Universele instelbare hoekmeter • Winkelhaak in staal

12.6.1 Handgereedschappen

• Bankhamer • Set binnentrekkers voor kogellagers • Set borgveertangen voor binnenringen • Set borgveertangen voor buitenringen • Set buigveren voor koperen buizen (van 8/10 tot 14/16) • Buissnijder voor sanitair koperbuizen • Buissnijder voor sanitair staalbuizen "/8 tot 1"1/4 • Set buistangen • Griptang met gebogen bekken • Grote haakse slijpmachine (schijfdiameter 180 mm) • Handboormachine • Handklingtang • Set inbussleutels • Individuele gereedschapskoffer • Kleine haakse slijpmachine (schijfdiameter 115 mm) • Kniptang • Lashamer • Metalen handbeugelzaag • Set mofdrijvers voor koperen buizen • Montagetafel • Set penuitdrijvers • Platte stalen beitel voor mecanicien • Puntslag • Set riemschijfaftrekkers


• Set schroevendraaiers voor gleufschroeven • Set schroevendraaiers voor Philipsschroeven • Slagschroevendraaier • Set snijkussenhouders • Soldeerbout • Splitpentang • Staalborstel voor lassers • Set steeksleutels • Universele doos potsleutels • Universele tang • Set verstelbare wringijzers voor tappen en handruimers • Set vijlen • Vijlenborstel (staaldraad) • Waterpomptang • Werkbank met bankschroeven • Werkbank met buizenklem met pionierscharnier

12.6.2 Snijgereedschappen

• Set boren van 2 tot 26 mm • Centerboor (U1) • Set draadsnijbeitels (U1) • Set draadsnijkussen van M4 tot M12 • Set gebogen ruwbeitels (U2) • Set hardmetaalbeitels (U2) • Set insteekbeitels (U2) • Set mantelfrezen (U2) • Set mantelkopfrezen (U2) • Set mesbeitels (U2) • Set rechte ruwbeitels (U2) • Set ruimers (vast) • Set ruimers (instelbaar) • Set schijffrezen • Set slijpstenen voor vlakslijpmachines (U2) • Set spiebaanfrezen van 6 tot 12 mm (U2) • Set spiraalboren met cilindrische kolf van 3 tot 13 mm • Set spiraalboren met conische kolf van 10 tot 30 mm • Set tappen van M4 tot M12 • Set vingerfrezen van 6 tot 18 mm (U2) • Zaagbladen voor handbeugelzaag (metaalzaagbladen) • Set zaagfrezen

12.6.3 Grondstoffen

• Acetyleen • Basisch beklede elektroden (U1) • Gevulde lasdraden (opspoel) (U1) • Hardsoldeerelektroden • Hardsoldeerelektroden (koper-/zilverlegeringen) • Hardsoldeerelektroden (zilver) • Lasbeschermgassen (argon/helium/CO2/mengsels) (U1) • Lasdraad voor autogeenlassen (1 tot 3 mm)


• Massieve lasdraden (opspoel) (U1) • Rutielelektroden (U1) • Soldeersel • Zachtsoldeertoevoegmateriaal • Zuurstof • Ferromaterialen

− Plaatmateriaal − Rond, vierkant, zeskantstaal − Platstaafstaal − Profielstaal

• Non-ferromaterialen − Plaatmateriaal − Rond, vierkant, zeskantstaal − Platstaafstaal

12.7 Elektrische uitrusting

• Verticale vaste panelen (opstellingen) met de gepaste bouwstenen en verbindingselementen voor het uit-voeren van demonstratieproeven.

• Didactische affiches, dia’s, videofilms,… • Elementair schakelbord en verdeelkast • Verschillende soorten geleiders (draden, snoeren, kabels) • Installatiemateriaal (U) • DC-voeding • Didactische meettoestellen • KWh-meter • Projectiesysteem • Tabellen (leidingen, smeltzekeringen) • Catalogi, cd-roms • Normen, reglementeringen


13 Nuttige adressen

Agoria Vlaanderen Diamantbuilding Reyerslaan 80 B1030 Brussel Website: http://www.agoria.be/

Fechiplast Marie-Louizasquare 49 B 1000 Brussel

BIL (Belgisch Instituut voor Lastechniek) Lakenweverstraat 21 1050 Brussel

BIN (Belgisch Instituut voor Normalisatie) Brabançonnelaan 29 1040 BRUSSEL Tel.: 02 520 22 33 Website: http://www.bin.be/NL/index.htm E-mail: [email protected]

DBO (Dienst voor Beroepsopleidingen) Koningsstraat 93 bus 3 1000 BRUSSEL Tel.: 02 227 14 11 Fax: 02 227 14 00 Website: http://www.ond.vlaanderen.be/dbo/ E-mail: [email protected]

KVIV (Koninklijke Vlaamse Ingenieurs Vereniging) Desguinlei 214 2018 ANTWERPEN Tel.: 03 216 09 96 E-mail: [email protected] Website: http://www.ti.kviv.be/critto

FVB (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid) Koningsstraat 45 bus 4 1000 BRUSSEL Tel.: 02 210 03 33 Website: http://www.fvbffc.be/

NAVB (Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in de bouwnijverheid) Poincarélaan 70 1070 BRUSSEL Tel.: 02 523 40 93 Website: http://www.navb.be

NACEBO (Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf) Lombardstraat 34-42 1000 BRUSSEL Tel.: 02 545 56 00 Website: http://www.nacebo.be/


Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden Tervurenlaan 463 1160 BRUSSEL Tel.: 02 773 16 80

VCB (Vlaamse Confederatie Bouw) Lombardstraat 34-42 1000 BRUSSEL Tel.: 02 545 57 49 Fax: 02 545.59.07 Website: http://www.vcb.be

VLOR (Vlaamse Onderwijsraad) Leuvenseplein 4 1000 BRUSSEL Tel.: 02 219 42 99 Fax: 02 219 81 18 E-mail: [email protected] Website: http://www.vlor.be

VIK (Vlaamse Ingenieurskamer) Herentalsebaan 643 2160 WOMMELGEM Tel.: 03 259 11 00 Fax: 03 259 11 01 E-mail: [email protected] Website: http://www.vik.be

VMM (Vlaamse Milieumaatschappij) A. Van De Maelestraat 96 9320 EREMBODEGEM Tel.: 053 72 64 45 Website: http://www.vmm.be/

VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs) Guimardstraat 1 1040 BRUSSEL Tel.: 02 507 07 30 Fax: 02 511 33 57 E-mail: [email protected] Website: http://www.vsko.be

WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf) Maatschappelijke zetel Violetstraat 21-23 1000 BRUSSEL Tel.: 02 502.66.90 E-mail: [email protected] Website: http://www.bbri.be/wtcb.htm

WTCM (Wetenschappelijk en Technisch Centrum van de Metaalverwerkende nijverheid) Celestijnenlaan 300C 3030 Heverlee


14 Bibliografie

Verschillende beroepsprofielen. SERV Schaal voor attitudemeting (SAM) Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden Reflecteren op technisch tekenen als technisch-technologische vormingscomponent in nijverheidsdisci-plines VVKSO – Gilbert Vanden Borre Richtlijnen - Normen technisch tekenen CRITTO Gedifferentieerd leerpakket Elektriciteit K. Standaert Educatieve Uitgeverij, Antwerpen Serie elektrotechniek-Elektrotechnische begrippen L. Claerhout Wolters Plantyn Serie elektrotechniek- Elektriciteit L. Claerhout Wolters Plantyn Basiselektriciteit P. Goes Die Keure, Brugge Polytechnisch zakboekje Standaard educatieve Uitgeverij Belgiëlei 147 a 2018 Antwerpen Tabellenboek voor metaaltechniek Plantyn Werkplaatsmeettechniek Langereis F. De Vey Mestdagh Markt 51 4331 Middelburg ISBN 90 6376 012 4

BASISMECHANICA - Start - Uitwisselingsplatform...

Documents

Transcript of BASISMECHANICA - Start - Uitwisselingsplatform...