Start - Uitwisselingsplatform nascholingsprojecten Katholiek...

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEKSECUNDAIR ONDERWIJS

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

ELEKTROTECHNIEKEN

Tweede graad TSO

Brussel - Licap: D/2002/0279/020 - september 2002

ALGEMENE INHOUD

LESSENTABEL................................................................................................................ 5

ALGEMEEN DEEL.......................................................................................................... 7

ELEKTRICITEIT - PRAKTIJK..................................................................................... 13

ELEKTRICITEIT EN LAB............................................................................................. 47

INSTALLATIEMETHODEN.......................................................................................... 83

Algemene inhoud 3 ElektrotechniekenD/2002/0279/020 2de graad TSO

LESSENTABEL

Pedagogische vakbenaming Uur/week Administratieve vakbenaming

Basisvorming en fundamenteel gedeelteTotaal 34 34Godsdienst 2 2 AV GodsdienstAardrijkskunde 1 1 AV AardrijkskundeFrans 2 2 AV FransGeschiedenis 1 1 AV GeschiedenisInformatica 1 1 AV InformaticaLichamelijke opvoeding 2 2 AV Lichamelijke opvoedingNederlands 4 4 AV NederlandsWiskunde 3 3 AV WiskundeElektriciteit - praktijk (x) 8 8 PV Praktijk ElektriciteitElektriciteit en lab (x) 3 3 TV ElektriciteitInstallatiemethoden (x) 6 6 TV ElektriciteitToegepaste fysica 1 1 TV Toegepaste fysica

Complementair gedeelte maximum 2 2Elektriciteit - praktijk (x)

Elektriciteit en lab (x)Engels

2

11

2

11

PV Praktijk Elektriciteit

TV ElektriciteitAV Engels

_______________________

(x) Voor deze vakken is het leerplan in deze brochure opgenomen.

Lessentabel 5 ElektrotechniekenD/2002/0279/020 2de graad TSO

ELEKTROTECHNIEKENTweede graad TSO

ALGEMEEN DEEL

D/2002/0279/020

Algemeen deel 7 ElektrotechniekenD/2002/0279/020 2de graad TSO

INHOUD

1 INLEIDING..................................................................................................... 9

2 INSTROOM EN BEGINSITUATIE............................................................. 12

3 UITSTROOM................................................................................................. 12


1 INLEIDING

1.1 Nieuwe impulsen

Volgende impulsen liggen aan de basis tot vernieuwing van het leerplan:

- vernieuwde visie op TSO en BSO die leidt naar duidelijkere profilering en een min of meer eenvormig stramien voor de leerplannen;

- pedagogisch-didactische inzichten om geïntegreerd te werken;- het geïntegreerde gebruik van informatie- en communicatie technologie;- leerplannen vertrekken vanuit leerplandoelstellingen die door hun formulering het

beoogde niveau aangeven;- recente aanbevelingen in de doorlichtingverslagen van de inspectie.

1.2 Vormingscomponenten en doelstellingen van de studierichting

Deze tweede graad is in wezen geen finaliteit. De aangeboden vormingscomponenten streven vooral doorstroming naar de derde graad (zie 4: uitstroom) na. De TSO-studierichting Elektrotechnieken biedt in combinatie met een derde graad binnen het brede domein van de toegepaste elektriciteit, elektronica, en industriële ICT, een theoretisch-technische vorming aan eigen aan het arbeidsveld van de technicus.Deze TSO-vorming is erop gericht werknemers te vormen die zich op het niveau tussen de opdrachtgever-ontwerper en de zuivere uitvoerder kunnen bewegen. Het studieobject van een studierichting op dit ‘niveau’ heeft dus als studieobject de uit te voeren realisatie. De doelstellingen zijn:

- via technisch tekenen communiceren om het concept van de realisatie te begrijpen en de uitvoering voor te bereiden;

- de noodzakelijke uivoeringsrichtlijnen formuleren om de gevraagde kwaliteitscriteria te bereiken;

- meewerken aan de uitvoering en leidinggevend kunnen optreden.

De klemtoon ligt op het herkennen, toelichten en verwerken van de ontwerpaspecten om te komen tot de praktische realisaties. Er is echter ook voldoende aandacht voor de uitvoeringsgerichte vaardigheden. De taak van dergelijke technicus is dus zowel uitvoerend als coördinerend of leidinggevend.

Dit in tegenstelling met een BSO-vorming die het uitvoeren van de realisatie als studieobject heeft. Met als doelstellingen:

- via technisch tekenen communiceren om tot de gewenste uitvoering te komen;- gepast handelen op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria;- de uitvoering realiseren op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria.

Uitgaande van bovenstaande profilering is het specifieke studieobject voor de tweede graad ‘Elektro-technieken’ de uit te voeren realisatie van de elektrische installatie van een nieuwe residentiële woning en de renovatie of herstelling daarvan.

Daarnaast worden een grondige basiskennis en transfereerbare vaardigheden verworven om de doelstellingen van een derde graad binnen hetzelfde domein te bereiken.


1.3 Algemene pedagogisch-didactische wenken: geïntegreerd leerplan

Het leerplan is in hoofdzaak bedoeld als leidraad. De doelstellingen en leerinhouden betekenen een referentiekader. De wenken zijn bedoeld als suggesties, als tips. Het leerplan mag in geen geval een excuus zijn om niet naar de noden van de maatschappij en de verwachtingen van de leerlingen te luisteren.

Er moet naast opleiding voldoende aandacht blijven bestaan voor opvoeding.De vorming moet zo sterk mogelijk aanleunen op wat typisch en attractief is voor het betreffende arbeidsveld. De leerlingen dienen tot het inzicht te komen dat er een samenhang is tussen het lesgebeuren en het arbeidsproces in het dagelijkse leven. Het is de bedoeling om beroepsfiere technici te vormen.

Het is vanuit pedagogisch-didactisch standpunt absoluut noodzakelijk om een degelijke samenhang tussen de vakken te realiseren. Een eerste stap om op dit vlak goede resultaten te bereiken is vertrekken vanuit een geïntegreerd leerplan.

Een geïntegreerd leerplan houdt in dat er zo weinig mogelijk onderverdeling is in vakken. Dit betekent voor het vak ‘Installatiemethoden’ dat er geen afzonderlijke leerplanonderdelen bestaan voor tekenen, installatieleer en werkmethoden. De leerplandoelstellingen en leerinhouden worden zodanig aangeboden dat deze elementen als één geheel worden ervaren, waardoor ook de relatie met het vak ‘Praktijk Elektriciteit’ optimaal wordt. In dit vak komen heel wat technologishe aspecten van elektrische installaties aan bod. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen een encyclopedische kennis verwerven, maar wel dat zij de attitude en de methode ontwikkelen om de juiste bronnen rond deze materie te raadplegen. Zij leren de werking van elektrische componenten en apparaten verklaren en de technische specificaties van materialen, componenten en toestellen interpreteren.

Door de leerplandoelstellingen en leerinhouden te groeperen ontstaat er een referentiekader om, waar mogelijk, projectmatig te werken. In de context van dit leerplan werken we aan een globaal project: het realiseren van de huishoudelijke elektrische installatie van een residentiële woning, het studieobject waarvan reeds sprake was in paragraaf 1.2 van deze inleiding waarin de vormingscomponenten en doelstellingen van de studierichting werden omschreven. Dergelijke aanpak bevordert sterk de succeservaring en het welbevinden van de leerlingen. Een aantal randvoorwaarden om op deze vernieuwde aanpak te realiseren dienen vervuld te zijn: voldoende ruimte en uitrusting, in aantal beperkte klasgroep, aangepaste leermiddelen …

De nogal abstracte leerinhouden van deze discipline verplichten de leerkrachten constant te overwegen welke werkvorm zij zullen gebruiken in elke specifieke leersituatie. Een leerkracht kan werkvormen hanteren waarbij hij/zij doceert, demonstreert of delegeert. In deze laatste situatie heeft de leerkracht vooral een begeleidende taak. De leerlingen onderzoeken, experimenteren, dialogeren, testen, schetsen, tekenen, voeren uit, schakelen, stellen in werking, monteren, demonteren, controleren en evalueren.

Enkel technische vakken die, naast een theoretische onderbouw voor de tweede graad, ook een belangrijke ondersteunende kennis aanbrengen voor doorstroming naar een volgende graad, worden afzonderlijk gehouden. Zij dienen echter de samenhang met de meer praktisch georiënteerde vakken te bewaren.


Dit is hier het geval met het vak ‘Elektriciteit en lab’. De leerlingen verwerven inzichten om berekeningen en metingen uit te voeren in verband met elektrische grootheden. De wetenschappelijke en wiskundige benadering van dit vak moet ondersteund worden via overleg met de leerkrachten ‘Wiskunde’ en ‘Toegepaste fysica’. Er wordt gewerkt met de basisgrootheden en afgeleide grootheden van het SI-stelsel, waarbij ook steeds de correcte eenheden worden gebruikt. Vectoriële benaderingen worden niet uit de weg gegaan. Het niveau moet echter progressief worden opgebouwd.

Binnen dit vak wordt eveneens integratie nagestreefd. De theorie en de laboratoriumoefeningen dienen geïntegreerd aan bod te komen. Een vaklokaal dat, door zijn concept en uitrusting, de mogelijkheid biedt om er de basisbegrippen van de elektriciteit geïntegreerd te onderwijzen, kan daarbij bijzonder nuttig zijn. De verschillende activiteiten van de leerlingen zoals het volgen van theorie, het maken van oefeningen en het meten aan proefopstellingen, kunnen plaatsvinden in dit lokaal. Bepaalde leerinhouden die niet als meetopstelling door de leerlingen worden uitgevoerd, kunnen via klassikale opstellingen gehanteerd door de leraar, didactisch worden ondersteund. Ook didactische software zal daartoe worden aangewend.

De metingen en proeven worden zoveel mogelijk aansluitend op de theorie door de leerlingen zelf uitgevoerd. Om de lessen efficiënt te laten verlopen wordt aanbevolen telkens twee lesuren na elkaar te voorzien voor dit vak.

1.4 Het gebruik van Informatie- en Communicatie Technologie (ICT)

Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer, op het didactisch vlak, biedt optimaal gebruik moet worden gemaakt. Typische mogelijkheden die op dit leerplan betrekking hebben zijn:

- Het opzoeken van onder meer: kenmerken van materialen, gereedschappen en uitvoeringstechnieken via Internet, cd-rom’s, …

- Het gebruik van educatieve programma’s in verband met de elektriciteitstheorie, eenvoudige simulatie, het lezen van tekeningen, ruimtelijk voorstellings- en waarnemingsvermogen.

- Eenvoudige rekenbladen of geprogrammeerde formulieren om de kostprijs te berekenen.- Programma’s ter ondersteuning van zelfevaluatie.- Eenvoudige software om op een actieve manier kennis en inzichten te verwerken.- In het vak ‘Installatietechnieken’ wordt de computer, met eenvoudige CAD-software, als

tekenhulp geïntegreerd aangewend (zie ook paragraaf 2.5).

Er dient opgemerkt dat de programma’s die men gebruikt dermate gebruiksvriendelijk dienen te zijn dat de klemtoon ligt op de te verwerven leerplandoelstellingen en zeker niet op de beheersing van één of ander softwarepakket.

1.5 De aanpak van het tekenen en schetsen binnen de vakken ‘Installatiemethoden’ en ‘Praktijk Elektriciteit’

Zowel bij het meetkundig en mechanisch tekenen als bij het schematekenen, beiden geïntegreerd in het vak ‘Installatiemethoden’ is het gebruik van een aangepast CAD-pakket een belangrijk en hedendaags hulpmiddel.


Vooral het verhogen van het waarnemings- en voorstellingsvermogen en het lezen, begrijpen en interpreteren van de tekeningen en schema’s staan centraal, NIET de beheersing van de software. aangebracht tijdens de uitvoering voor te stellen, om oorspronkelijke maten aan te passen, om toelichting bij uitvoeringsdetails te geven …Het gebruik van de computer met gebruikersvriendelijke tekensoftware verhoogt echter de efficiëntie, waardoor er meer aandacht kan gaan naar de reeds vermelde doelstellingen van het tekenen en de creatieve aspecten daarvan. In de lessen ‘Praktijk Elektriciteit’mogen echter de vaardigheden rond het schetsen niet worden vergeten, bijvoorbeeld om een opgemeten bestaande toestand of wijzigingenaangebracht tijdens de uitvoering voor te stellen, om oorspronkelijke maten aan te passen, om toelichting bij uitvoeringsdetails te geven …

2 INSTROOM EN BEGINSITUATIE

De logische instroom voor het eerste leerjaar van de tweede graad van de studierichting ‘Elektrotechnieken’, komt uit de A-stroom van de eerste graad, meer bepaald uit het tweede leerjaar van de basisopties ‘Mechanica-elektriciteit’ en ‘Industriële wettenschappen’. De leerlingen kunnen echter net zo goed van een ander tweede leerjaar van de eerste graad komen, waardoor eventueel een vrij heterogene groep kan ontstaan. Omwille van bovenstaande bedenkingen is het raadzaam de voorkennis rond elektriciteit te relativeren.

Typische kenmerken die van de leerlingen verwacht worden en waar tijdens hun vorming verder aandacht wordt gegeven zijn:

- Beschikken over een voldoend ruimtelijk waarnemings- en voorstellingsvermogen.- Interesse hebben voor het verwerven van zowel technisch-theoretische als praktische

kennis en vaardigheden.- In teamverband willen werken en communicatief ingesteld zijn.- Probleemoplossend willen denken en handelen en voldoende creativiteit aan de dag

willen leggen bij het organiseren van werkzaamheden.- Verantwoordelijkheid nemen bij het voorbereiden en uitvoeren van werkzaamheden en

aandacht willen besteden aan kwaliteit, preventie en milieu.- Bereid zijn om informatie te raadplegen en documentatie te zoeken.- Richtlijnen en voorschriften correct willen toepassen.

3 UITSTROOM

Na de tweede graad van de studierichting ‘Elektrotechnieken’ zullen de leerlingen vooral uitstromen naar de derde graad in:

- de studierichting ‘Elektrische installatietechnieken’ of- de studierichting ‘Elektronische installatietechnieken’ of- de studierichting ‘Industriële ICT’.



Elektriciteit praktijk

1ste en 2de leerjaar: 8 (+2) uur/week

D/2002/0279/020

Elektriciteit praktijk 13 ElektrotechniekenD/2002/0279/020 2de graad TSO

INHOUD

1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN ENPEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN............................................ 15

2 EVALUATIE................................................................................................... 40

3 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN................................................... 40

4 BIBLIOGRAFIE............................................................................................. 44


1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

1 DE NODIGE MAATREGELEN TREFFEN OM VEILIG OM TE GAAN MET ELEKTRISCHE ENERGIE

LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

1.1

1.2

Aandacht besteden aan een veilige en zuivere werkplek.

De gevaren die het gebruik van elektrische energie meebrengen onderkennen.

VeiligheidsvoorschriftenPersoonlijke beschermingsmiddelenHygiënische voorschriften

Veilig omgaan met elektriciteit Oorzaken en gevolgen

1.3 De gebods- en verbodstekens in functie van de uit te voeren werkzaamheden naleven.

Veiligheidsvoorschriften- de gebods- en verbodstekens- werkplaatsreglement- persoonlijke beschermingsmiddelen

1.4 Het werkplaatsreglement toepassen. Werkplaatsreglement

1.5 De persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken, de collectieve beschermingsmaatregelen nemen en de richtlijnen terzake naleven.

Persoonlijke beschermingsmiddelen.Aanrakingsgevaar, elektrocutieIsolatie, aardingVeiligheidsmaatregelen

1.6 Veiligheidsgewoonten veranderen. De voordelen van veilig gedrag versterken en het veilig gedrag aantrekkelijker maken

1.7 De bescherming van anderen bevorderen. Sluiten van deurenAfdekken van klemmenUitschakelen van voedingen.Plaatsen van waarschuwingsborden

1.8 Volgens de geldende afspraken afval sorteren en opslaan.

Milieuvoorschriften

1.9 De gereedschappen en machines veilig benaderen en ermee omgaan volgens goed vakmanschap.

Specifieke veiligheidsbegrippen in de elektriciteit:- aanrakingsgevaar, elektrocutie- isolatieaarding- te treffen veiligheidsmaatregelen- keur- en veiligheidsmerken- keuze van beveiligen- opbouwen van stellingen en - ladders- bediening van hoogtewerkers


1.10

1.11

1.12

Het gebruik van een bedrijfsapotheek be-heersen en gepast handelen in een noodsituatie.

De hygiënische voorschriften naleven.

Verantwoordelijk zijn voor orde, netheid, gezondheid en milieu.

Situering van de bedrijfsapotheek Alarmeren van de bevoegde diensten Eerste hulp verlenen

Hygiënische voorschriften

Orde, netheid, gezondheid en milieu

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

- Laat steeds met de nodige zorg restafval verwijderen en deponeren op de daartoebestemde plaats.

- Raadpleeg de betreffende reglementering in het AREI en ARAB.- Doorheen de werkzaamheden dient men steeds aandacht te geven aan veiligheid, hygiëne

en milieu.- Een duidelijk uitgeschreven werkplaatsreglement als leidraad nemen en er voortdurend

naar verwijzen.- Didactische panelen op goed gekozen plaatsen helpen ter ondersteuning.- De leerlingen dienen een veilige en doordachte arbeidsmentaliteit aan te leren.- Kwaliteit moet men nastreven in elk deelaspect van de uitvoering maar ook in de veilig-

heid voor onszelf en de anderen.- De leerlingen dienen erop gewezen dat de producten die men aflevert door anderen op

een veilige wijze moeten gebruikt worden.- Leerlingen aansporen om op het internet te zoeken naar de voorschriften terzake.


1.13 Weten hoe elektriciteitsgevaar aan te duiden

Pictogrammen

1.14 De Europese regelgeving ter zake toelichten

Europese regelgeving

1.15

1.16

1.17

De gepaste veiligheid gebruiken in functie van de opdracht en de gebruikte toestellen; de veiligheidsregels in de elektrische installatie integreren.

De regels van goed vakmanschap omschrijven.

Verantwoordelijkheid opnemen omtrent elkaars veiligheid

Normen ARAB - AREIVoorschriften van de plaatselijkestroomleverancier

Goed vakmanschap

De EHBO-beginselen rond elektrocutieHet verzorgen van kleine verwondingen



- Aan de hand van beschikbare didactische platen en videobanden de gevaren en deveiligheidsmaatregelen tonen.

- Aandacht voor linkshandigen.- Voorkeur- en veiligheidsmerken verwijzen naar de Europese reglementering.- De keuze van de elektrische beveiligingen in schema’s en schakelingen integreren.- Raadpleeg ter zake ook EN-6O2O4-1- Aandacht voor restmaterialen en batterijen

2 DE VOORBEREIDINGEN TREFFEN OM DE WERKZAAMHEDEN AAN EEN HUISINSTALLATIE UIT TE VOEREN

2.1 Het bouwplan


2.1.1

2.1.2

2.1.3

De gebruikte symboliek op een bouwplan herkennen.

De meest geschikte plaats voor de meter-kast aanduiden.

De plaats van de energiesteen of aansluitbocht bepalen.

De symbolen gebruikt door de architect

Plaatsbepaling meterkast, volgens de geldende voorschriften

Plaatsbepaling energiesteen of aansluitbocht, volgens de geldende voorschriften

2.1.4

2.1.5

2.1.6

2.1.7

Het traject van de aardingslus bepalen.

De plaatsing van aardingspennen overwegen en bepalen.

De plaats van de aardonderbreker bepalen.

Het traject van de wachtbuizen voor elek-tricteit, telefoon en teledistributie aan-duiden.

Plaatsing aardingslus

Aardingspennen

Aardonderbreker

Traject wachtbuizen


- Het bouwplan van een eenvoudige woning kiezen waarin een gedeelte van een installatie kan gerealiseerd worden in inbouw, in holle wanden en opbouw, in droge en in vochtige lokalen.

- De symbolen en tekenmethoden op een bouwplan toelichten, zoals de gevels, de muren, doorsneden, platte gronden en bovenaanzichten en dit in samenspraak met de lessen ‘Installatiemethoden’.


- Samen met de leerlingen stapsgewijs de verschillende fasen van de realisatie van een huisinstallatie beknopt doorlopen en bespreken, zoals dit in praktijk voorkomt. De leerlingen dienen aan te voelen dat in het eerste leerjaar reeds een eenvoudige installatie tot stand komt.

- Klassikaal vanuit het vak ‘Installatiemethoden’ een dossier samenstellen van een zeer eenvoudige huisinstallatie in het 1ste jaar van de 2de graad.

- Het is aan te bevelen in het begin van het schooljaar een bouwwerf te bezoeken waar een installatie in realisatie is. Het is belangrijk dat de leerlingen van in het begin een zo volledig mogelijk beeld krijgen van de werkomgeving waarin ze later terecht komen.

- Gebruik ook zoveel mogelijk de multimedia en het internet.- Zowel de nationale als de plaatselijke voorschriften en richtlijnen behandelen bij de

praktische uitvoering van een installatie.- Een aanbeveling: de leerlingen in het begin van het schooljaar een visuele voorstelling

geven (tegen een wand van de werkplaats) van het grondplan van een huis, met daarop de voorbereidende werkzaamheden.

2.2 Gereedschappen, materialen en technieken toepassen

LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 2.2.1

2.2.2

2.2.3

2.2.4

De gereedschappen herkennen en gebrui-ken.

Draad en kabels herkennen en bewerken.

Soepele snoeren herkennen en bewerken.

De gepaste soldeerbout overeenkomstig de aard van het werk gebruiken.

Mes, kniptang, universele tang, bektang, juniorzaag, kabelstripper

HO7 V-U, H07 V-R, XVB- F2, XFVB-F2, EVAVB

H07 VK, H03 VH-H, H05 RR-T, H07 RN-

Soldeerbouten

2.2.5

2.2.6

2.2.7

2.2.8

2.2.9

Het gebruik van verschillende soldeer- envloeimiddelen gebruiken.

Het onderhoud van een soldeerbout correct uitvoeren.

Draden vertinnen en solderen in functievan een reële toepassing.

Solderen van een multikabel aan eenmultistekker.

Solderen en desolderen van componentenop een printplaat.

Soldeermiddelen

Onderhoud soldeerbout

Vertinnen en solderen

Soepele multikabel solderen

Componenten solderen en desolderen


- Het hanteren van gereedschappen correct aanleren.- Bewerkingen enkel uitvoeren in concrete toepassingen.


We vermijden hier het veelvuldig oefenen van verbindingen, waar leerlingen nog geen kijk op hebben.

- Sommige verbindingen worden niet veel meer gebruikt, het is dan ook zinloos ze veelvuldig in te oefenen.

- Bij het solderen voorkomen we het langdurig solderen als bezigheid, een leerling die bewijst dat hij de techniek beheerst moet verder kunnen (uitbreiding).

- Veilige werkmethodes toepassen, geen breekmessen toelaten.een complexe draadfiguren plooien en solderen, maar reële toepassingen uit de prak-tijk.

- Oog hebben voor: lengte ontmanteling, degelijke verbindingen, beschadiging van de kern, de juiste aansluitdruk.

- De leerlingen ook kennis laten maken met nieuwe gereedschappen, die in de praktijk gebruikt worden.

- Zorgen voor een goede verluchting tijdens het solderen.- Het gebruik van catalogi, het internet en cd-roms van firma’s vormen een goed

hulpmiddel.


2.2.10

2.2.11

2.2.12

2.2.13

2.2.14

Kabelschoenen monteren met het gepaste gereedschap.

Lasdopverbindingen maken met het ge-paste gereedschap.

Verbindingen met gepaste insteekklemmen maken.

Verbindingen realiseren met lusterklem-men.

Een krimpkous aanbrengen met het gepas-te gereedschap .

Kabelschoenen

Lasdopverbindingen

Insteekklemmen

Lusterklemmen

Krimpkous

2.2.15

2.2.16

2.2.17

2.2.18

Een telefoonconnector aansluiten met hetgepaste gereedschap.

Een aardlus op een correcte wijze verbin-den met de aardonderbreker.

Een aardpen - aardgeleider en aardonder-breker met elkaar verbinden.

De hoofdequipotentiale verbindingen uit-voeren.

Telefoonconnector RJ45 - krimptang

Aardlus - aardonderbrekerVoorschriften AREI

Aardpen - aardgeleider - aardonderbre-kerVoorschriften AREI

DraaddoorsnedenUitvoeringVerbindingsklemmen


2.2.19

2.2.20

De bijkomende equipotentiale verbindin-gen uitvoeren.

Het indrijven van een aardingspen uitvoe-ren.

DraaddoorsnedenUitvoeringVerbindingsklemmen

Indrijven aardingspenVoorhamerElektrische en pneumatische hamer


- Al de verbindingen kaderen in een reële situatie.- Gepaste gereedschappen gebruiken, bij dure gereedschappen toch minstens één

exemplaar ter beschikking van de leerlingen stellen.- Voor telefoonaansluitingen de gangbare verbindingen hanteren, maar ook de modulaire

aansluiting uitvoeren.- De leerlingen op het belang van een goede uitvoering van aarding en equipotentiale

verbindingen wijzen.- Aantonen waar je welk type aardgeleider gebruikt, elektrolytisch volkoper of

loodommanteld.- correcte plaatsingswijze van aardpennen benadrukken: eventueel werken met verkorte

pennen, die terug uitgegraven kunnen worden.- Een bezoek aan een werf waar op dat moment deze werken gebeuren is aan te raden.- Een realistisch opgebouwd voorgemonteerd paneel of een wand ter beschikking stellen

van de leerlingen om de oefeningen rond aarding en equipotentiale verbindingen uit te voeren.

3 PLAATSEN VAN INSTALLATIEMATERIALEN EN HUN COMPONENTEN

3.1 Plaatsen van inbouwdozen, buis, kabel, centraaldozen en verdeelbord in en op muren, beton en holle wanden


3.1.1

3.1.2

3.1.3

Stijve Tth-buis op maat maken, ontbramen en plooien.

Stijve Tth-buis monteren in en op de muur.

Stijve Tth-buis monteren in holle wanden.

Op maatOntbramenPlooien

Montage in opbouw in een droog lokaalMontage in inbouwMontage in opbouw en spatwaterdichte uitvoering

Montage in holle wanden

3.1.4

3.1.5

Monteren en bevestigen van soepele buis in holle wanden.

Monteren en bevestigen van soepele buis in muur en beton.

Soepele buis in holle wanden

Soepele buis in muur en beton


3.1.6 Voorbedrade, geribde buis in muur en beton plaatsen.

Voorbedrade, geribde buisDraadkleurenAantal draden per buis


- Het is de bedoeling dat de leerlingen vertrekken vanaf een paneel en zelfstandig, volgens en gegeven buizenplan, de buizen plooien en monteren. Dit paneel zal achteraf gebruiktworden om de basislichtschakelingen en de gemengde schakelingen op uit te voeren. De montage gebeurt best met inbegrip van een aftakdoos. Met H07 V-U en met XVB-F2 kan dan de bedrading uitgevoerd worden. Op deze wijze heeft de buisoefening nut.

- Voor de inbouw in holle wanden met stijve en soepele buis is het aangewezen dat de buizen door een paar balkjes of plankjes op de rugwand van een paneel en in inbouw- en centraaldozen kunnen bevestigd worden. Bijvoorbeeld, de tekening van een bouwplan overbrengen op een paneel; voorzie op dit paneel ook ruimte voor een verdeelbord.

- De leerlingen kunnen hierop later ook de gemengde schakelingen uitvoeren.- Tabel met de handelsmaten van PVC-buis ter beschikking stellen.- Tabel met maximum toegelaten geleiders per buis ter beschikking stellen.- De leerlingen moeten ook in een gemetste muur buis aanleggen.- Bezoek aan een werf is eveneens aangewezen.


3.1.7

3.1.8

3.1.9

3.1.10

3.1.11

3.1.12

Met gepast gereedschap en de juiste grondstoffen mortelspecie aanmaken.

Buizen en inbouwdozen inmetselen met mortelspecie.

Het gereedschap onderhouden en de rest-materialen op een gepaste wijze wegber-gen.

Met gepast gereedschap en de juiste grondstoffen gips- en kalkspecie aanmaken.

Buizen en inbouwdozen inmetselen met gips- of kalkspecie.

Het gereedschap onderhouden en de rest-materialen op een gepaste wijze wegber-gen.

Grondstoffen en gereedschappen om mortelspecie aan te maken

Inmetselen van buizen en inbouwdozen

OnderhoudOpslag

Grondstoffen en gereedschappen voor het aanmaken van gips- en kalkspecie

Inmetselen van buizen en inbouwdozen

OnderhoudOpslag


- Lijsten met voorschriften van de bouwfederatie ter beschikking stellen met betrekking tot de samenstelling van mortels, …

- Bij de bouwfederatie de technieken opvragen om de verwerking toe te lichten.


- De eigenschappen van de grondstoffen toelichten aan de hand van brochures aan te vragen bij deze federatie.

- Multimedia raadplegen.

3.2 Plaatsen van kabel, plaatsen van geribde bedrade buis en draad trekken


3.2.1 Plaatsen en aansluiten van kabel. Leidingen voor vaste aanlegAftakdozenBevestigingenInvoerenVerbindingenDraadkleuren

3.2.2 Plaatsen en aansluiten van geribde bedrade buis.

Afrollen van de bobijnVasthechtenInvoerenVerbindingenDraadkleuren

3.2.3 Trekken van draden in een stijve Tth-buis. GereedschappenAantal draden per buisDraadkleurenDraadreservenVerbindingen - achter schakelaar- centraaldoos- aftakdoos


- Bij het plaatsen van kabels in opbouw zijn er veel plaatsingswijzen mogelijk, men moet de plaatselijke situatie goed inschatten.

- De opmars van de bedrade buis is niet meer te stuiten, de loonkost bij plaatsing is veelkleiner. De aanleg vraagt wel een doordachte strategie, want het aantal draden dient vooraf bekend te zijn. Draadtrekken in bestaande buizen blijft nodig bij renovatie.

3.3 Plaatsen en aansluiten van schakelaars, wandcontactdozen en aftakdozen


3.3.1

3.3.2

Een enkelpolige lichtschakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen,de werking verklaren.

Een dubbelpolige lichtschakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen,

Enkelpolige lichtschakeling

Dubbelpolige lichtschakeling


3.3.3

3.3.4

de werking verklaren.

Een schakeling met dubbele aansteking uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren.Een wisselschakeling uitvoeren,controleren, testen, fouten opsporen,de werking verklaren.

Dubbele aansteking

Wisselschakeling

3.3.5

3.3.6

3.3.7

3.3.8

Een kruisschakeling uitvoeren,controleren, testen,fouten opsporen,de werking verklaren.

Een dubbelpolige wisselschakeling uit-voeren, controleren, testen, de werkingverklaren.

Een wissel - wisselschakeling uitvoeren,controleren, testen, fouten opsporen,de werking verklaren.

Een gemengde schakeling uitvoeren,controleren, testen, fouten opsporen,de werking verklaren.

Kruisschakeling

Dubbelpolige wisselschakeling

Wissel - wisselschakeling

Lichtschakeling met wandcontactdoosDraadsectie.

4.3.9 Lichtschakelingen uitvoeren met schakelaars met controlelamp en signaallampcontroleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren.

Lichtschakelaars met controlelampLichtschakelaars met signaallamp


- Klassikaal het situatieschema van het bouwplan stapsgewijs opbouwen en duiden waar-om bepaalde schakelingen op die plaats hun toepassing vinden.

- Geen kableeroefeningen maken met deze schakelingen, maar ze uitvoeren op het buizen-paneel dat de leerlingen voorheen gerealiseerd hebben.Het accent leggen op het maken van verbindingen, draadreserve, draadkleuren.

- Stroombaan- en bedradingsschema’s uit het vak Installatiemethoden gebruiken.- Rekening houden met de voorschriften uit het AREI.- Schakelaars laten doormeten, spanning en stroom meten, fouten opsporen, en dit alles

met de gepaste meetapperatuur.

3.4 Montage van draag- en gootsystemen


3.4.1 Een kabelgoot bewerken en plaatsen op een muur of draagsysteem.

AftekenenAfkortenBoren in een muur of metaalBevestigen op de muur of het draagsysteem


3.4.2 Klein materiaal plaatsen. Pluggen, schroeven, eindstukken, hoekstukken, beugels

3.4.3 Montage van plintkabelgoot en deze van een stopcontact voorzien.

AftekenenAfkortenBevestigenPlaatsing stopcontact


- Overzichtstabellen ter beschikking stellen: pluggen houtschroeven metaalschroeven parkers klein installatiematerialen bevestigingsmaterialen

- De leerlingen laten werken met een verstekbak.

3.5 Plaatsen en aansluiten van elektrische toestellen met een vaste of losse standplaats


3.5.1

3.5.2

Plaatsen en aansluiten van een elektrischtoestel met een losse standplaats.

Plaatsen en aansluiten van een elektrischtoestel met een vaste standplaats.

TrekontlastingSoepele snoerenStekker - stopcontactStrijkijzer, wafelijzer, broodrooster, …

BeveiligingTrekontlastingKabels voor vaste aansluitingStekker - stopcontactElektrisch vuur, wasmachine, droogkast, …

3.5.3

3.5.4

De aansluiting van een nokkenschakelaaruitvoeren.

De aansluiting van een temperatuurregeling uitvoeren.

SchakeltabelAansluiting

ThermostaatMechanischElektrisch - elektronischProgrammeerbaar

3.5.5 Aansluiten van enkele eenvoudige toestellen met verwarmingselementen op een eenfasig net.

Waterdruk of hogedruktoestellenDrukloze of lagedrukvoorraadtoestellenLagedruk aftap- of leeglooptoestellenDoorstroomtoestellen



- Belang hechten aan de trekontlasting bij snoeren en kabels.- De leerlingen laten meten op de toestellen: doormeten van snoer, …- Schakeltabellen opzoeken.- Een thermostaat aansluiten op een reële verbruiker. - Al de toestellen met een verwarmingselement hebben een éénfasige aansluiting.

3.6 Plaatsen van materialen in spatwaterdichte en niet-spatwaterdichte uitvoering.


3.6.1

3.6.2

3.6.3

Van gegeven stroombaanschema’s hetbedradingsschema tekenen volgens eengegeven buizenplan.

Verzamelen van de benodigde materialenen gereedschappen.

Uitvoeren van de schakelingen, contro-leren, testenfout zoeken en de werkingverklaren.

Opbouw in een droog lokaalOpbouw spatwaterdichtInbouw in een droog lokaal

Keuze materialenKeuze gereedschappen

Gemengde schakelingenMontage inbouw - opbouwDraad, kabelMet en zonder aftakdoosControleFoutzoeken


- Dit zijn duidelijk doelstellingen voor het 2de leerjaar.- Verwerken van de volgende installatiematerialen: opbouw en inbouw, spatwaterdicht,

draad, kabel, voorbedrade buis, PVC-buis en alle bijhorende componenten.- Deze oefeningen zijn een synthese van alle schakelingen.- Alle schakelingen uit te voeren met beschermingsgeleider.- De leerlingen laten kennis maken met de uitvoering van de schakelingen: met aftakdoos,

met centraaldoos, met de verbindingen in een inbouwdoos.

3.7 Plaatsen van verlichtingstoestellen en signaalgevers

3.7.1 Plaatsen van verlichtingstoestellen


3.7.1.1 Aan de hand van een stroombaanschemaTL-lampschakelingen uitvoeren, contro-leren, testen en fout zoeken.

TL-verlichtingTL-lamp met starterSchakeling met condensatorDuoschakelingTandemschakelingStarterloze ontstekingHF-voorschakelapparaatCompacte fluorescentielampen


3.7.1.2 Aan de hand van een stroombaanschemaschakelingen uitvoeren met halogeenlam-pen, controleren, testen, foutzoeken.

Aansluiten op 12 V en 230 V.Klassieke en elektronische transformatorDraaddoorsnede - beveiligingLijninstallatieSterinstallatieT-installatieRinginstallatie

3.7.1.3 Aan de hand van een stroombaanschemaschakelingen uitvoeren met dimmers, controleren, testen, foutzoeken.

Enkelpolige schakelingWisselschakelingInbouw - modulairGloeilampen - halogeenlampen 230 VHalogeenlampen op ZLVS 12 of 24 V met gewikkelde transformator - met elektronische transformatorElektronische transformator met dimfunctieTL-lampen standaard en HFCompacte 4-pins TL-lampenRegelbare ballastenStarterloze TL - lampen

3.7.1.4 Aan de hand van het schema van de fabri-kant een schakeling uitvoeren voor een noodverlichting.

Schema lezenReglementeringAutonome noodverlichtingMet zelftestPictogrammenMet veiligheidsverlichting


- Het bestaan van de verschillende types TL-lampen verklaren aan de hand van hun toepas-singsgebied.

- Het belang van kleurtemperatuur, kleurweergave-index en kleuronderscheiding aan dehand van praktische voorbeelden aantonen. (U)

- Verschillende types van armaturen ter beschikking stellen.- Het belang van reflectoren en rasters toelichten.- Nadruk leggen op het belang van de juiste montage van een armatuur.- Documentatie van de fabrikanten gebruiken - didactische opstelling - multimedia.

3.7.2 Plaatsen en aansluiten van signaalgevers


3.7.2.1 Bel- en zoemerschakelingen uitvoeren, controleren, testen, foutzoeken en de werking verklaren.

Gewone drukknopMet verlichte drukknop

3.7.2.2 Signalisatieschakelingen met terugmel-ding uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen en de werking verklaren

Signalisatieschakelingen met terugmelding


3.7.2.3 Een deurmelder monteren en aansluiten volgens de voorschriften van de fabrikant.

DeurmelderSchakelingenControleTestenFoutzoeken

3.7.2.4

3.7.2.5

Een binnenhuiscentrale voor telefoonmonteren en aansluiten volgens de voor-schriften van de fabrikant.

Een parlefooninstallatie monteren en aan-sluiten volgens de gegevens van de fabri-kant.

Binnenhuiscentrale met meerdere toestellenSchakelingenControleTestenFoutzoekenModulaire aansluitingen van de toestellen.

Twee- en meerdraadssystemen.

Eén deurstation en één binnentelefoon

Idem met elektrisch deurslot

Eén deurstation met meerdere binnentelefoonsmet en zonder onderlinge gespreksmogelijkheid - met elektrisch deurslot (U)

Deurstation voor appartementsgebouw zonder en met gespreksgeheim, met etagebel en elektrisch deurslot (U)


- De schema’s gebruiken uit de lessen ‘Installatiemethoden’ of die van de fabrikanten.(catalogi)

- De schakelingen duiden in het geheel van het bouwplan.- Bij gebrek aan materiaal in de school, kan men meestal terecht bij de fabrikanten voor

workshops.- Gebruik catalogi, internet, cd, technische boeken.


3.7.2.6 Een videofoon-installatie monteren en aansluiten volgens de gegevens van de fabrikant.

Schakelingen uitvoerenControlerenTesten FoutzoekenTwee of meerdraadssysteem Eén deurstation en één huistoestel


Eén deurstation en één huistoestel met extra-oproepluidspreker en elektrisch slotEén deurstation en meerdere huistoestellen met of zonder extra luidspreker en elektrisch slot (U)

3.7.2.7 Een rook- en brandmelder monteren enaansluiten volgens de voorschriften van de fabrikant.

Twee deurstations en meerdere huistoestellen (U)Deurstation voor appartementsgebouw met gespreksgeheim (U)

Vaste of beweegbare camera met en zonder nachtverlichting (U)

RookmelderBrandmelderAansluitenControleTestenFoutzoeken


- De schema’s van de fabrikanten gebruiken.- De leerlingen aan borden met vaste opstelling de oefeningen laten uitvoeren.- Aandacht geven aan spanningsvallen bij grote afstanden.- Bezoek aan een beurs om kennis te maken met de soorten toestellen op de markt.- Internet raadplegen - catalogi - technische werken.

3.7.3 Plaatsen en aansluiten van elektrisch gestuurde schakelingen


3.7.3.1

3.7.3.2

Een relaisschakeling uitvoeren volgens een gegeven stroombaanschema, contro-leren, testen, foutzoeken en de werking verklaren.

Een impulsrelaisschakeling uitvoeren vol-gens een gegeven stroombaanschema, controleren, testen, fouten opsporen en de werking verklaren.

Schakeling voor verlichtingsdoeleindenVanop één of meerdere plaatsen te bedienenMontageBedradingslijst opstellenEnkel-en dubbelpolige uitvoeringSpoelspanningen 24 V en 230 VSchakeling voor verlichtingsdoeleinden

Vanop één of meerder plaatsen te bedienenMontagemogelijkhedenEnkel- en dubbelpolige uitvoeringMet en zonder verlichte drukknoppenMet centrale besturing


Bedradingslijst

3.7.3.3

3.7.3.4

Een schakeling uitvoeren met een trappen-huisautomaat volgens een gegeven stroombaanschema, controleren, testen, fouten opsporen en de werking verklaren.

Detectoren en modulaire technische alarmgevers monteren en aansluiten.

Vanop één of meerdere plaatsen te bedienenEnkel- en dubbelpolige uitvoeringVerschillende spoelspanningenMontagemogelijkhedenMet en zonder verlichte drukknoppenMet dimfunctieBedradingslijst

RookdetectorenGasdetectorenOverstromingsdetectorenTemperatuurverhogingsdetectorenOpbouw of modulaire inbouw


- Schakelingen uitvoeren op panelen of in een verdeelkast, eventueel met kabelgoot.- De schakelingen integreren in de opbouw van de huisinstallatie en duiden.- De schema’s uit het vak installatiemethoden gebruiken.- Metingen met juiste meetapparatuur uitvoeren.- Rekening houden met de voorschriften van de fabrikant en het AREI.- Catalogi gebruiken, …- Normalisatie toepassen.


3.7.3.5

3.7.3.6

Een schakeling uitvoeren met een tijdrelais volgens een gegeven stroombaanschema, controleren, testen, fouten opsporen en de werking verklaren.

Een modulaire schakelaar aansluiten volgens de gegevens van de fabrikant.

Vanop één of meerdere plaatsen te bedienenEnkel- en dubbelpolige uitvoeringVerschillende spoelspanningenMontagemogelijkhedenVertragingsmogelijkhedenBedradingslijst

1-2-3-4-polige uitvoering met of zonder signalisatieEnkelpolige- en dubbelpolige wisselschakelaarDraaischakelaar als hoofdschakelaar


3.7.3.7

3.7.3.8

3.7.3.9

3.7.3.10

Aan de hand van de gegevens van de fabrikant een schakelklok aansluiten.

Een thermostaat aansluiten volgens de gegevens van de fabrikant.

Een contactor aansluiten, de compontenmonteren, volgens de voorschriften van de fabrikant.

Een voorkeurrelais aansluiten, de com-ponenten monteren, volgens de voorschriften van de fabrikant.

Analoge schakelklokkenDigitale schakelklokkenGangreserveProgrammeerbare klokkenUur -, dag-, weekprogrammaOpbouw en modulaire inbouw

Mechanische thermostatenElektronische thermostatenProgrammeerbare (U)Opbouw en modulaire inbouw

Monofasige uitvoering24 V of 230 V spoelspanning,drie- en vierpolige aansluiting (U)

Monofasige uitvoeringDrie- en vierpolige uitvoering (U)

3.7.3.11

3.7.3.12

Een voorrangrelais aansluiten, de com-ponenten monteren, volgens de voorschriften van de fabrikant.

En gecombineerde schakeling uitvoerenmet de gekende componenten.

Monofasige uitvoeringÉén of meerdere ontlaste kringenDriefasige uitvoering (U)

Synthese-oefeningLichtschakelingenComfortschakelapparatuurLeidingsschemaBedradingsschemaKeuze van de materialen, bestellijstIn buis en met kabelVerdeelbord monteren en aansluitenToestellen plaatsenControle, testen, foutzoeken


- Toestellen van verschillende fabrikanten ter beschikking stellen.- Realistische schakelingen uitvoeren vookomend in huishoudelijke installaties.- Stroombaanschema’s van de fabrikant omzetten naar bedradingsschema’s en

bedradingslijsten.- Schakelingen controleren en de fouten opsporen met gepaste apparatuur.- Rekening houden met de voorschriften en reglementeringen van het AREI.- Catalogi gebruiken.- Multimedia en internet.- Het is de bedoeling met de syntheseoefening om de leerling van het 1ste leerjaar een

beperkte huishoudelijke installatie te laten uitvoeren met de componenten die hij beheerst op het einde van het schooljaar.

- Rekening houden met efficiëntie en veilige werkmethoden.- De verschillende schema’s en lijsten kunnen in combinatie met ‘Installatiemethoden’

opgesteld worden, de oefening kan eventueel een groepswerkje zijn.


- De voorschriften van de plaatselijke stroomleverancier dienen in acht genomen en kunnen dus verschillen van regio tot regio.

- De leerlingen moeten de mogelijkheid krijgen om tijdens de werkzaamheden beroep temogen doen op catalogi, multimedia en internet.

4 PLAATSEN EN AANSLUITEN VAN COMFORTSCHAKE- LINGEN


4.1 Een elektronisch stuurrelais met logischefuncties monteren en aansluiten.

Tijdfunctie, telfunctie, timerfunctieProgrammeertaalMaak- en verbreekcontactenUitgangrelais, hulprelaisUitgangen: spoel, impulsschakelaarRelais als houdfunctieTijdrelaisOptellende en aftellende componentenSchakelklokkenTeksten met variabelenFunctierelais: analoge waarde vergelijkingSimulatie van de stroomwegSchakelschema’s: laden, opslaan, testen, beveiligen

4.2 Een eenvoudig domoticasysteem voor een residentiële woning opbouwen.

SituatieschemaTwee- of vieraderige bedrading (U)Wel of niet verlichte drukknoppen Modulaire opbouw van de installatieLijn-, ster- of boomstructuurSchakel- en rolluikmodules

Programma: opstellen, invoeren, testenInstallatiestructuurComponenten selecteren, bestellijstSensorenRF-systeem integratie (U)Interfaces (U)


- Een eenvoudig domoticasysteem gebruiken.- Logische functies: logo, easy, nikobus.- Nadruk leggen op modulaire opbouw van de installatie.- Verschillende installatiestructuren aanleren.- Aandacht trekken naar veilig en efficiënt werken.- Catalogi gebruiken.- Bij bepaalde firma’s kan men tijdelijk over demonstratiepanelen beschikken.- Programmeren aanleren via trainingskit.


- Ook de programmatie via pc aanleren.- Indien mogelijk een vergelijking maken tussen verschillende types van verschillende

fabrikanten.- Multimedia en internet raadplegen.- Het is de bedoeling om op het einde van het 2de jaar de leerlingen voeling te laten hebben

met basisbegrippen rond woningintelligentie, en met hen een huisinstallatie uit te voerendie gedeeltelijk dergelijke uitvoering krijgt. De uiteindelijk uitdieping kan gebeuren in de3de graad.


4.3

4.4

4.5

Aan de hand van aansluitschema’s de in-stallatie uitvoeren van een bewegingsmel-der.

Aan de hand van een aansluitschema de installatie uitvoeren van een schemer-schakelaar.

Aan de hand van aansluitschema’s de in-stallatie uitvoeren van op afstand gestuurde schakelingen (RF-systemen). (U)

VerlichtingVentilatieOpbouw, inbouwSoorten schakelingenControleren, testen en foutzoeken

OpbouwModulaire inbouwEnkelpolig, dubbelpoligÉén of meerdere functiesProgrammeerbaar (U)Controleren, testen, foutzoeken

VerlichtingScherm en zonnewering, rolluikenSignalisatieHek en poortenAfstandsdimmersVaste en mobile zenders en ontvangers

4.6

4.7

Aan de hand van aansluitschema’s de in-stallatie uitvoeren van infrarood gestuurde schakelingen. (U)

Aan de hand van aansluitschema’s de in-stallatie uitvoeren van draaggolfgestuurdeschakelingen. (U)

VerlichtingZonnewering, rolluikenAfstandsdimmersSignalisatieVaste en mobile zenders en ontvangers

VerlichtingSchermrolluik en zonneweringAfstandsdimmersInterface RF-draaggolfontvangerInterface-infrarooddraaggolfontvangerVaste, modulaire en mobile zenders en ontvangers



- Systemen van verschillende fabrikanten gebruiken.- Realistische toepassingen uitvoeren in de praktijk.- Programmatie van RF-systemen in de woning uitvoeren. (U)- Alle schakelingen, indien mogelijk, in vaste bedrading uitvoeren. (U)- Rekening houden met de geldende voorschriften.- Met didactische panelen is, naar de leerlingen toe veel te bereiken.- Catalogi, multimedia en internet.

5 EEN VERDEEL- OF SCHAKELKAST SAMENSTELLEN EN DE VERSCHILLENDE COMPONENTEN MONTEREN EN AANSLUITEN


5.1

5.2

5.3

5.4

Een smeltveiligheidsvoet monteren en aansluiten.

Een penautomaat monteren en aansluiten.

Een railautomaat monteren en aansluiten.

Een differentieelschakelaar of -automaatmonteren en aansluiten.

Voet voor smeltveiligheidKeuze kalibreerwaarde

Penautomaat

Railautomaat1-2-3-4-polige uitvoering.Modules

Differentieel2-en 4-poligKlemnummeringVoorschriften AREISelectiviteit - type

5.5

5.6

Een overspanningsbeveiliger monteren enaansluiten.

Een inwendige bliksemafleider monteren en aansluiten. (U)

Overspanningsbeveiliger2-4-poligKlemnummeringTypeVoor appartementsgebouwBeveiligingsniveau Umbr of Up

Inwendige bliksemafleide (directe blikseminslag)Klemnummering2-en 4-polige uitvoeringJuiste type

5.7 De vereiste vonkbruggen selecteren bij een uitwendige bliksemafleider. (U)

VonkbruggenIEC 1024Directe en indirecte blikseminslagBliksemafleider



- Bij de montage van de toestellen in het verdeelbord geen brugjes met draden meer plooi-en, maar gebruikmaken van verbindingsrails.

- Nadruk leggen op veilig en efficiënt werken.- Componenten gebruiken of tenminste laten zien van verschillende fabrikanten.- Op didactische panelen de verschillen aantonen.- Gebruikmaken bij het opzoeken van cd ’s van fabrikanten.- Catalogi.


5.8

5.9

5.10

Aan de hand van een ééndraadsschema van een woning, een geschikt verdeelbord bepalen.

Een lay-out van het verdeelbord uittekenen in functie van de uit te voeren installatie.

Het verdeelbord monteren in opbouw ofopbouw volgens de voorschriften van defabrikant.

KasttypeAantal modulesVoorschriften van het AREI

Bord lay-outMaatschetsVerschillende componenten

MontageOp en in een muurIn een holle wand

5.11

5.12

Het verdeelbord uitrusten met de vereistemodules en deze onderling verbinden met verbindingsrails.

De verschillende kringen volgens goed vakmanschap aansluiten.

ModulesVerbindingsrails

Aansluiten van de kringenUittestenEtikettering


- De leerlingen brengen dit ééndraadsschema mee vanuit de lessen ‘Installatiemethoden’.- In het 1ste jaar maken we een verdeelbord in een éénfasige uitvoering, in het 2de jaar kan

dit gaan naar een driefasige uitvoering.- Materialen van verschillende fabrikanten gebruiken of tenminste tonen.- Bedraden komt alleen ter sprake bij renovatiewerken, het is goed dat leerlingen toch een beperkte oefening rond bedraden krijgen.- Het doel en de principewerking van al de onderdelen van een verdeelbord zijn behandeld

in het vak ‘Installatiemethoden’, de leerkracht beperkt zich in de praktijk tot een controlevan deze componenten.

- Het testen van de goede werking van de componenten gebeurt demonstratief, bv. de uitschakeling van een differentieel.

- Metingen rond de lekstroom van een differentieel.



5.13

5.14

Een werfkast samenstellen.

Een energiekabel aansluiten.

WerfkastReglementeringAREI

EXVB - EVVBVerbindingenGereedschappenAREIPlaatselijke voorschriften

5.15 Een huisaansluitkast samenstellen. HuisaansluitkastScheiderAansluitmoduleMeetmoduleOntvangsttoestelStuurkringVerbindingenKleurencodeAftakkabelAansluitbochtAansluitplaatMeterkast


- Hier is een verwijzing naar ‘Installatiemethoden’ nodig, de bespreking hiervan kan in dewerkplaats niet gebeuren, wel de uitvoering en de samenstelling van de onderdelen.

- Hier dient men zeker rekening te houden met de plaatselijke reglementeringen, die varië-- ren nogal sterk van regio naar regio.- De leerkracht vraagt best documentatie op bij de stroomleverancier, de verschillen in

netspanningen duiden en de voor- en nadelen verklaren.- Aansluitkabels en hulpstukken verklaren vanuit overzichtslijsten (Installatiemethoden)- Multimedia en internet raadplegen.

6 METEN, FOUTEN OPSPOREN EN HERSTELLINGEN UITVOEREN IN EEN RESIDENTIËLE INSTALLATIE EN HUISHOUDELIJKE TOESTELLEN

6.1 Metingen uitvoeren in een residentiële installatie


6.1.1 De spreidingsweerstand bij een residentiële installatie meten.

SpreidingsweerstandVoorschriften AREIPlaatselijke voorschriftenTypes van meetapparaten


6.1.2 Isolatiemetingen uitvoeren in een residen-tiële installatie.

Voorschriften van de fabrikantIsolatiemetingenVoorschriften AREIPlaatselijke voorschriftenMeettoestellenVoorschriften fabrikant

De nodige besluiten trekken uit de metingen

Besluiten, te nemen maatregelen


- Metingen ven de spreidingsweerstand uitvoeren in een bestaande installatie, dit kanklassikaal gebeuren in een huis in opbouw bij een werfbezoek.

- Aandacht besteden aan de gevaren bij het openen van de aardonderbreker.- De leerlingen kunnen de metingen zelfstandig uitvoeren of in groepjes.- Laat de leerlingen zeker besluiten trekken uit de resultaten.- De meest moderne meetapparatuur tonen.

6.2 Metingen uitvoeren bij huishoudelijke toestellen


6.2.1

6.2.2

6.2.3

Isolatiemetingen uitvoeren bij huishoude-lijke toestellen.

De nodige besluiten trekken uit de meetresultaten.

Huishoudelijke toestellen demonteren en monteren.

IsolatiemetingenVoorschriften van het AREIMeettoestellenVoorschriften van de fabrikant

Besluiten

DemonterenMonterenWerkingComponenten herkennen

Koffiezet, toaster, wafelijzer, grillplaat, schotelverwarmer, kookplaat, verwarmingsradiator, accumulatie, waterverwarmer, ...


- Recente toestellen gebruiken.- Gepaste gereedschappen zijn zeker nodig, ook de juiste meettoestellen zijn van belang.- Het demonteren en monteren dient met een bijzondere aandacht te gebeuren.- Nadruk leggen op veilig, voorzichtig en efficiënt werken.


6.3 Fouten opsporen en herstellingen uitvoeren in installatie en toestellen


6.3.1

6.3.2

6.3.3

6.3.4

Een algemene methode om fouten op te sporen toepassen.

Door redenering de mogelijke oorzaken opsommen.

Het gebruik van meetapparaten verantwoorden.

De herstelling vakkundig uitvoeren.

Foutzoekmethoden

Oorzaken

Meetapparaten

Herstelling

6.3.5

6.3.6

De controle uitvoeren na de herstelling.

Bij comfortschakelingen het gepaste meet- en testapparatuur gebruiken.

Controle

Comfortschakelingen


- Het komt erop aan dat de leerling een algemene wijze kan toepassen om fouten op tesporen in de schakelingen die hij/zij uitvoert.

- Benadrukken dat herstellen op een doordachte en een veilige wijze dient te gebeuren.- De verschillende methoden inoefenen om fouten op te sporen:

- door bezichtiging,- door gebruik te maken van opsporingsdiagrammen,- door waar te nemen en te redeneren.

- De controle is een belangrijke schakel in het afleveren van een goed product.- Het opsporen van fouten en de herstellingen zijn te integreren in alle onderdelen van dit leerplan, en dit het ganse leerjaar door.

7 KWALITEIT, VEILIGHEID EN MILIEUZORG NASTREVEN VOOR ZICHZELF EN DEANDEREN


7.1

7.2

7.3

7.4

Assistentie verlenen bij de keuring.

Het eigen werk analyseren en beoordelen.

De kwaliteit van het eigen werk en de on-derneming bevorderen.

Voorkomen van situaties die mens en milieu schaden.

Keuring van de installatie

Zelfevaluatie

Nastreven van kwaliteit

Mens en milieu


7.5

7.6

7.7

7.8

De equipotentiale verbindingen volgens de gestelde criteria voorzien.

Naleven van de veiligheidsvoorschriften en de evacuatieplannen.

Concreet handelen in een noodsituatie, zorgen voor de veiligheid van zichzelf ende anderen.

Eerste hulp verlenen in afwachting van gespecialiseerde hulp.

Eqiupotentiale verbindingen

VeiligheidsvoorschriftenEvacuatieplannen

Noodsituaties

Eerste hulp

7.9

7.10

Alarmeren van de bevoegde diensten enpersonen.

Controle uitvoeren op installaties en toe-stellen.

Bevoegde dienstenPersonen

Door de installateurDoor de gebruikerDoor een keuringsorganisme

8 HULPMIDDELEN, GEREEDSCHAPPEN EN MACHINES GEBRUIKEN EN ONDERHOUDEN BIJ REALISATIES IN METAAL, HOUT EN KUNSTSTOFFEN


8 .1

8.2

De hulpmiddelen, de gereedschappen en de machines juist benoemen en hun functie alsook de werking toelichten.

Een geschikt hulpmiddel, gereedschap enmachine gebruiken in functie van het uit te voeren werk en vakkundig gebruiken.

Aftekengereedschappen voor metaal, hout en kunststoffen: hoogtemaat, kraspen, centerpons, …

Klemgereedschappen, gereedschappen om te vervormen, te verspanen, te verbinden, af te werken, …

8.3

8.4

8.5

De hulpmiddelen, de gereedschappen ende machines met zorg schoonmaken en opbergen.

Op een veilige wijze verspanende bewer-kingen uitvoeren op metalen en kunststof-fen.

Op een veilige wijze vervormende bewerkingen uitvoeren op metalen en kunststoffen.

Hygiëne en orde op de werkplek

Boren, zagen, vijlen, tappen van plaat-, staafmateriaal en profielen

Plooien van plaat, staafmateriaal en Profielen

8.6

8.7

Op een veilige wijze verbindingen uitvoeren met metalen en kunststoffen.

Het oppervlak behandelen en afwerken.

Lijmen, klinken, solderen, puntlassen, kunststoflassen

Verven, polijsten, …


8.8 De snij- en aftekengereedschappen onderhouden.

Slijpen van boren, beitels, centerpunten, krasnaalden, …


- Ervoor zorgen dat de hulpmiddelen, gereedschappen en de machines steeds juist benoemdworden.

- In het begin kan de keuze van hulpmiddelen, gereedschappen en machines nog bepaaldworden door de leraar. Na verloop maken de leerlingen zelf hun keuze.

- Deze leerlingen hebben in de 1ste graad reeds kennis gemaakt met deze materie.- Het schoonmaken van gereedschappen en machines behoort bij het gebruik.- Zeer veel aandacht moet gaan naar het veilig werken en het ordenen van de werkplek.


8.9 Een elektromechanisch project realiseren. Materialen en gereedschappenMetaalKunststoffenBewerkingen Montage

8.10 Een bouwpakket realiseren. Componenten herkennenDe componenten plaatsenMechanische inbouwTesten FoutzoekenDimmer, flikkerlicht, kleine voeding, testapparaat, ….

8.11 Inzicht verwerven in de elektrische instal-latie bij een motor of auto. (U)

AutoelektriciteitMotorelektriciteitVerlichtingRuitenwissers, richtingaanwijzers, toeterOntsteking, oplaadsysteem van een accu, …Componenten herkennenTesten Foutzoeken


- Men heeft hier de keuze om met de leerlingen de mechanische bewerking in een oefening aan te leren. Het best zou een oefening gekozen worden waar ook elektriciteit of elektronica een inbreng hebben.

- De leerlingen begeleiden in hun keuze van materialen en gereedschappen.- Gebruik maken van lichte metalen en van kunststoffen.


- Enkele voorbeelden als hulp: doormeetapparaat, bedieningspaneeltje, batterijlader, … de behuizing van een elektronicapakketje, … bureellamp, …

- Laat hier de leerling ook een inbreng in hebben, …- Laat zoveel mogelijk bewerkingen aan bod komen met een aanbod aan gereedschappen.- Gebruik de in de handel verkrijgbare bouwsetjes, aan een aanvaardbare kostprijs en onder

teveel bijkomend ingrijpen.- Veel aandacht naar fijn soldeerwerk, temperatuur, soldeerbanen, beschadiging aan

componenten.- Belang hechten aan het feit dat de leerlingen de componenten herkennen en de werking

toelichten.- Bij de elektriciteit van de auto ook verwijzen naar de elektrische aangedreven auto.- Schema’s gebruiken van fabrikanten.- Didactische oefenpanelen zijn hier zeker nuttig.- Catalogi, multimedia en internet gebruiken.

2 EVALUATIE

Bij het evalueren van het praktijkgebeuren dient men afwisselend aandacht te hebben voor de vaardigheden, de beroepsgerichte kennis en de werkattitudes van de leerlingen.

Een aantal aandachtspunten:

- de juiste keuze van gereedschappen, materialen en componenten,- het correct gebruik van gereedschappen,- het volgen van de richtlijnen,- het toelichten en motiveren van de gebruikte werkmethodes,- het raadplegen van werkdocumenten,- het werken binnen de gestelde tijdslimieten,- de zin voor nauwkeurigheid, netheid, kwaliteit en de zorg voor het milieu,- het economisch verantwoord omgaan met materialen,- het naleven van de veiligheidsvoorschriften,- het kritisch ingesteld zijn ten opzichte van eigen werk,- de zin voor teamwork,- de groei naar zelfstandigheid.

3 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN

Werkplaats

Uitrusting en gereedschappen

Multimedia pc met internetaansluitingAREIOefenpanelenWand:- opbouw- inbouwKast met- catalogi


- prijslijsten- overzichtslijsten- leerboekenPictogrammenWerkplaatsreglementVeiligheidsbordenKolomboormachineHandboormachineSet metaalborenSet houtborenSchroefmachineSet bitsMetaalzaagTrekveerPlooiveerWaterpas - smetkoordSchietloodSlangwaterpasBuizensnijderBoorhamerDecoupeerzaagTafelslijpmolenKrimptangPlaatschaarPlooibankSet doortrekmatrijzenSet schroefdraadsnijkussensSet schroefdraadtappenWringijzerSet ring- en steeksleutelsSet inbussleutelsBorgveertangBlindklinknageltang

Meetapparaten voor:- isolatiemeting- aardingsmetingen- stroom- en spanningLadder en stelling

Grondstoffen en materialen

Bouwstoffen (cement, zand, pleister, …)GipskartonplaatCellenbeton - steen - betonSilicone en lijmenAardelektrodeMeetbrugEnkele verdeelkastenSmeltveiligheidenKalibreerelementen


AutomatenVerliesstroomschakelaarsVerdeelraisVerbindingsrailsInvoertullenSoorten TL-buizenSoorten spaarlampenSoorten halogeenlampenNoodverlichtingsarmatuurVeiligheidsverlichtingsarmatuur

Per groep leerlingen

Gereedschappen

MokerhamerSteenbeitelSchuifmaatAftekengereedschappenTraceerpenCenterponsDoorslag Winkelhaak Set vijlen Soldeerbout 150 WSoldeerbout lichtSoldeermiddelenBankschroefSnelspantangKabelschoentangEindhulstangTruweel

Grondstoffen - materialen

Lichtschakelaars - stopcontacten:- opbouw- inbouw

Imputschakelaars- enkel- en dubbelpolig- spoelspanning 230 V en 8 V

Trappenhuisautomaat- zonder en met dimfunctie- 3 of 4 geleiders


Parlofoon - videofoonDimmersBewegingsmeldersSchemerschakelaarsRelais - contactorenTijdschakelaars - schakelklokSignaalgeversDrukknoppenDeurmelderBinnenhuisrelaisVoorrangrelaisVoorkeurrelaisBeltransformatorenKabelschoenenTele-aansluitingenLS-aansluitingenVerlichtingsarmaturen- voor TL- voor huishoudelijke toepassingen

Stekkers en koppelstekkersProgrammeerbare moduleSoorten- schakelaars- stopcontacten- inbouwdozen- aftakdozen- buizen- toebehoren- schroeven (metaal en hout)- pluggen- kabelgoten- lijsten- plinten- toebehoren- draden, kabels en snoeren- verbindingsmiddelen (lasdop, …)

Huishoudelijke toestellen- kookplaat- strijkijzer- wafelijzer- koffiezet- wasmachine- droogkast

Per leerling

Universele tangStriptangZijkniptang


Ronde bektangSet schroevendraaiersSet kruisschroevendraaiersRolmeterMeetlatJuniorzaagjeHamerElektricienmesMeettoestelKofferPriemKraspenBouwplan - bouwsymbolenLijst elektrische symbolenWerkplaatsreglementVeiligheidsvoorschriften bij het werken aan elektrische installatiesUniverse meetinstrument

4 BIBLIOGRAFIE

DEKELVER, V., FICHET, J.M., VAN OPSTAL, J.-E., Technologie - Installatieleer1-2, Uitgeverij Wolters Plantyn.

HAP, P., Tabellenboek voor Elektrotechniek, Uitgeverij Wolters Plantyn.

COOREMAN, H., DE BRUYN, M., Elektrotechnisch tekenen - schemalezen, Uitgeverij Wolters Plantyn.

NEDERVEEN, J.P.,Tabellen Elektrotechniek, Uitgeverij Educaboek-Stam Technische Boeken.

VANDEVIJVERE, J., Realisatietechnieken elektriciteit, Standaard Educatieve uitgeverij.

VEKENS, J., Installatiepraktijk van de elektricien 1-2, Standaard Educatieve Uitgeverij

Het installatieboek, GE Power Controls-Vynckier

Bouwen, verbouwen: de aansluiting van de woning, Electrabel Distributie Vlaanderen

Algemeen reglement op de elektrische installaties, AREI, AIB-Vinçotte, Uitgeverij CED-Samson

Normen EN-60617, 1 tot 13, BIN

Technisch tekenen - tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: theorieboek , VVKSO, UitgeverijWolters PlantynTechnisch tekenen - tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: oefeningenboek, VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn.Technisch tekenen, - Tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: bundel leraar, VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn.



Elektriciteit en lab

1ste en 2de leerjaar: 3 (+1) uur/week

D/2002/0279/020

Elektriciteit en lab 46 ElektrotechniekenD/2002/0279/020 2de graad TSO

INHOUD

1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN............................................ 47

2 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN................................................... 79

3 EVALUATIE................................................................................................... 79

4 BIBLIOGRAFIE............................................................................................. 80


1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

1 BOUW VAN DE STOF


1.1.

1.2

1.3

De samenstelling van de stof omschrijven.

Een elektrische stroom verklaren als een verplaatsing van vrije elektronen

Het onderscheid verklaren tussen geleiders en isolatoren .

Molecule, atoom, elektron, positief en negatief ion

Elektrische stroom

Geleiders en isolatoren.


- Bij de aanvang van de leerstof elektriciteit vertrekken we zoals in de fysica vanuit dezelfde bouwstenen.

- Hoewel de kennis tot op heden nog onvolledig en ingewikkeld is willen we in deze leereenheid op een eenvoudige wijze deze materie reeds benaderen.

- De toestanden waarin een atoom zich kan bevinden geven een kijk op de herkomst van licht, warmte en stroomgeleiding.

- Toestanden als geleiding en niet-geleiding zijn van groot belang.

1.1 Verwijzen naar de lessen toegepaste fysica en in samenspraak deze elementen behandelen.

1.2 Leerstof beperken tot wat effectief gebruikt wordt in de lessen elektriciteit.

1.3 Een overzicht met voorbeelden aanbieden. Ook enkele proefjes inschakelen. Deze leerlin-gen hebben al even kennis gemaakt in de 1ste graad (TO).

2 DE ELEKTRISCHE STROOMKRING


2.1

2.2

2.3

De onderdelen en hun functie in een stroomkring onderscheiden.

Onderscheid maken tussen een open en gesloten stroomkring en inzien wanneer er al dan niet vrije elektronen vloeien.

De polariteit van een bron herkennen.Conventionele- en elektronenstroomzin van elkaar onderscheiden.

Bron, smeltveiligheid, leidingen, scha-kelaar en verbruiker

Open en gesloten stroomkring

Polariteit en stroomzin


2.4

2.5

Zelfstandig een gesloten stroomkring opbouwen.

De symbolen plaatsen in een stroomkring.

Opbouw van een gesloten stroomkring

De elementaire symbolen voor de bron, de geleider, de verbruiker en de schakelaar


- Nu we weten wat een elektrische stroom is en dat niet alle stoffen goede geleiders zijn, gaan we zoeken naar toepassingen om hem nuttig te gebruiken.

- We bouwen met de leerlingen een stroomkring op met de onderdelen daarvoor nodig. Deze opbouw is reeds in de 1ste graad aan bod gekomen, toch is het nodig deze leereenheid nog eens grondig te herhalen.

- Deze aanbreng lijkt abstract, maar met aangepaste leermiddelen en met vergelijkende voorbeelden zal de leerling de juiste inzichten verwerven.Een correct voorbeeld met waterkring mag gerust gehanteerd worden om de leerling die inzichten bij te brengen.

2.1 Demonstratie door de leerkracht: de leerstof vanuit de 1ste graad kan hier herhaald, uitgediept en eventueel bijgestuurd worden.

2.4 De leerlingen bouwen zelf de elektrische stroomkring op.

3 STROOMSTERKTE


3.1

3.2

De basisgrootheid stroomsterkte met het gebruikte symbool en eenheid kennen en dit in het SI-stelsel onderbrengen.

De meest praktische veelvouden en onderdelen van de eenheid ampère weergeven en omzetten.

De stroomsterkte I De ampère (A)

Veelvouden en onderdelen van de ampère uA, mA, kA


SI-stelsel.

- We letten er vooral op die eenheden aan te brengen die op dat moment relevant zijn. Zo voorkomen we dat de leerlingen overdonderd worden met allerlei wetenswaardigheden die ze op dat moment niet kunnen plaatsen.


- Belangrijk is het om de logica achter de opbouw van alle afgeleide eenheden te begrijpen.Om een samenhangend geheel te bekomen dienen we enkele mechanische begrippen te verduidelijken om vandaaruit de afgeleide SI-eenheden voor de elektrotechniek op te bouwen.

- Ideaal zou zijn mocht de collega toegepaste fysica de onderlinge verbanden aanbrengen en de eenheden duiden in samenspraak met de onderscheiden vakleerkrachten.

3.1 Verwijzen naar de lessen toegepaste fysica: metrologie, grootheden en eenheden volgens het SI-eenhedenstelsel. Het SI-stelsel aanbrengen als een universele afspraak binnen de wetenschappen en de techniek.

3.2 Oefeningen op de omzettingen. Positieve en negatieve machten van 10 gebruiken, met als exponent steeds drie of een veelvoud van drie.Steeds de meest praktische waarden (uA, mA, kA) laten gebruiken.

Hier is een duidelijke coördinatie met het vak wiskunde zeker nodig.

4 SPANNING


4.1

4.2

4.3

4.4

Het begrip spanning afleiden uit het ladingsverschil tussen 2 punten.

Het symbool en de eenheid weergeven.

De meest gebruikte veelvouden en de onderdelen van de volt weergeven en omzetten.

De begrippen klemspanning en EMK van elkaar onderscheiden.

Spanning U, potentiaal (v) en potentiaalverschil U

Symbool U, en eenheid: de volt (V)

De meest gebruikte veelvouden en onderdelen van de volt: µV, mV, kV, MV

De klemspanning UDe EMK-eenheid de volt (V)


4.1 Zie 3.1 voor de aanbreng van de begrippen uit het SI-stelsel.

Maak gebruik van multimedia.

- De leerlingen meten zelfstandig een spanning over de aansluitklemmen van een batterij, zij doen dat met een digitaal toestel. Het meten met meettoestellen zien we in leerinhoud 7.


- Zij gaan hun meettoestel controleren op de juiste instellingen en werking.Batterijcontrole, diverse meetbereiken, gevaren bij het gebruik van een meettoestel toelichten.

- De leerlingen bouwen een eenvoudige elektrische stroomkring op met inschakeling van een A-meter en een V-meter. Zij meten de bronspanning en de stroom in de kring wanneer die gesloten wordt.

4.3 Oefeningen op de omzettingen, positieve en negatieve machten gebruiken. Zie 3.2.

Bij al de omzettingen is het wellicht nuttig de leerlingen tabellen ter hand te stellen, op die wijze bekomen ze een duidelijk overzicht van het geheel.

5 WEERSTAND


5.1

5.2

5.3

5.4

5.5

5.6

5.7

5.8

Het begrip elektrische weerstand R omschrijven als verhouding tussen de spanning U en de stroom I.

Symbool en de eenheid en de grootheid van weerstand weergeven.

De meest gebruikte veelvouden en de onderdelen van de ohm weergeven en omzetten.

Het systeem van de kleurencode gebruiken om de weerstandswaarde en de tolerantie te bepalen.

Zelfstandig weerstanden nameten.

De soorten weerstanden herkennen.

De samenstelling van een weerstand omschrijven en zijn toepassing duiden.

Kenmerkende eigenschappen van weerstanden bespreken.

1VWeerstand als verhouding 1 = ---- 1A

Symbool R en eenheid van weerstand de ohm ()

Veelvouden en onderdelen van de Ohm:m, , k, M

Weerstandswaarden en tolerantie aan de hand van de kleurencode

Meten van weerstandswaarden met een digitale meter

Soorten weerstanden

Kooldraadweerstand Metaalfilmweerstand Draadgewikkelde weerstand Regelbare weerstand Speciale weerstanden

Stabiliteit, nauwkeurigheid, maximum.toegelaten spanning, temperatuur afhankelijk



5.1 Zie 3.1 in verband met het SI-telsel. 5.3 Oefeningen maken op de omzettingen, werken met negatieve en positieve exponenten

van de machten van 10. De leerlingen een tabel bezorgen met benaming, waarde en symbool van de meest voorkomende waarden.

5.3 Verwijzen naar Installatiemethoden voor de samenstelling van weerstanden.Oefeningen maken met de 4-5-6-kleurenringen. (U)

5.4 Leerlingen zelf laten meten en de bedenkingen laten formuleren rond de gemeten waarden en de berekende waarden.

5.6 Beperken in de opsomming.

5.7 Aan de hand van overzichtslijsten de leerlingen kennis laten maken met de samenstelling en hun praktische bruikbaarheid.

5.8 De kenmerkende eigenschappen samen met de leerlingen ontdekken.

6 WET VAN FARADAY


6.1

6.2

6.3

6.4

Het begrip hoeveelheid elektriciteit omschrijven.

Het symbool en de eenheid van deze grootheid weergeven.

De wet van faraday gebruiken.Het verband tussen de eenheid coulomb, ampère sec. (As) kennen en de gebruikte eenheid ampère-uur (Ah) toepassen.

De meest gebruikte veelvouden en onderdelen van de Coulomb weergeven en omzetten.

Hoeveelheid elektriciteit Q

Symbool (Q) en eenheid van de hoeveelheid elektriciteit Coulomb (C)

Wet van FaradayQ = I x tPraktische eenheid van de hoeveelheid elektriciteit (Ah)

De meest gebruikte veelvouden en onderdelen van de eenheid Coulomb: C, kC


6.1 Wanneer de elektrische stroom door een verbruiker gaat, treden er bepaalde verschijnselen of effecten op. Deze effecten treden enkel op als de kring gesloten is, de hevigheid van het effect is afhankelijk van de grootte van de stroom. De duur van het effect is weer afhankelijk van de tijd dat de stroom door de kring mag vloeien.

6.3 Oefeningen maken die verwijzen naar praktische voorbeelden: accu, condensator.Vertrekken vanuit het SI-eenheden stelsel, zie 3.1.


6.4 Omzettingen inoefenen.Steeds positieve en negatieve machten van 10 per drie gebruiken bij de omzettingen.

7 WERKEN MET MEETTOESTELLEN


7.1

7.2

7.3

7.4

7.5

Analoge en digitale meettoestellen van elkaar onderscheiden. V-, A-, ohmmeter herkennen.

De symbolen op meettoestellen herkennen.

De digitale multimeter als volt-ampére en ohmmeter gebruiken.

Het gepast meetbereik en spanningsssoort kiezen.

Zelfstandig een spanningsmeting uitvoeren.

Zelfstandig een stroommeting uitvoeren.

Soort meettoestellen

Symbolen op meettoestellen

Gebruik van de digitale multimeter

Meten van spanningen

Meten van stromen


7.1 Het onderscheid aantonen met didactische toestellen tussen analoge en digitale meettoestellen.

7.2 Oefeningen maken op het herkennen van de symbolen op een meettoestellen.

7.3 Een digitaal meettoestel leren gebruiken.

Een goede en veilige meetmethode aanleren is hier belangrijk voor het verdere verloop van de vele meetopdrachten die leerlingen dienen uit te voeren. De leerlingen meten met een digitaal toestel, maar de leerkracht dient een demo te doen met een analoog toestel om de leerling te laten zien dat de twee toestellen een toepassing vinden.

7.4 Zelfstandig een meetopstelling uitvoeren bij het meten van een stroom en een spanning.Het best integreren bij een ander leerinhoud. (stroomkring en wet van Ohm)


8 WET VAN OHM


8.1

8.2

8.3

8.4

8.5

Zelfstandig het verband tussen spanning en stroomsterkte uit een meting afleiden en het wiskundig verband nagaan.

Het begrip weerstand kunnen omschrijven als verhouding tussen spanning en stroomsterkte.

Zelfstandig het verband tussen spanning en stroom via een meting in een grafiek weergeven.

Uit de U/I-karakteristiek de weerstandswaarde bepalen.

Zelfstandig het verband tussen stroom en weerstand via een meting in een grafiek weergeven.

De wet van ohm toepassen in een willekeurige keten.

Het verband tussen spanning en stroom-sterkte bij een vaste weerstandswaarde UI = ---- R

Weerstand als verhouding:R = U/I

I = f(U) met R als constante

I = f (R) met U als constante

Toepassingen op de wet van ohm


8.1 Zie 3.1 in verband met. het SI-stelsel.

- Leerlingen dienen het wiskundig verband goed te doorgronden, de begrippen recht en omgekeerd evenredig goed in te oefenen in samenspraak met de collega wiskunde.

8.3 Een verbruiker kiezen met een zuiver resistief gedrag, die weinig temperatuurgevoelig is. Leerling zelf de meting laten uitvoeren.

8.5 Oefeningen maken met realistische waarden.

9 ENERGIE


9.1

9.2

De term energie omschrijven.

De verschillende vormen van energie omschrijven.

De bepaling van energie

Hoofdvormen van energie


9.3

9.4

De omzetting van elektrische energie naar andere energievormen met een praktisch voorbeeld omschrijven.

De omzetting van andere energievormen naar elektrische energie met een praktisch voorbeeld omschrijven.

De wet op het behoud van energie interpreteren.

Energieomvormingen

Wet van behoud van energie


Elke omvorming van energie gaat gepaard met een gedeeltelijk verlies aan energie. Dit verlies is niet nuttig gebruikt, het is echter niet verdwenen maar omgezet in een energie die niet bedoeld was. (bv. warmte bij een motor, warmte bij een gloeilamp, ...)

9.2 Praktische voorbeelden geven rond de verschillende vormen van energie.

9.3 Didactische panelen en multimedia gebruiken.

9.4 De wet op het behoud aantonen via een proefopstelling met proeflamp.

10 ARBEID, VERMOGEN EN RENDEMENT


10.1

10.2

10.3

10.4

10.5

Aantonen dat het vermogen van een verbruiker kan bepaald worden door het product van spanning en stroomsterkte.

Veelvoud van de watt weergeven.

Zelfstandig het vermogen rechtstreeks meten met een W-meter. (U)

Uit de bepaling van arbeid in functie van het vermogen, de formule voor elektrische arbeid afleiden.

De elektrische arbeid van een elektrisch toestel voor een gegeven tijd berekenen.

Elektrisch vermogen P, formule, afgeleide formule, eenheid de watt (W)P = U x I

De kilowatt (kW)

Vermogenmeting (U)

Elektrische arbeid W-formule - afgeleide formules - de kilowattuur (kWh)W = U x I x tWs - J - Wh - kWh

Berekenen van elektrische arbeid



- De begrippen arbeid, vermogen en rendement staan in een nauwe onderlinge relatie met elkaar.Het vermogen is een vergelijkbare factor wanneer het gaat om toestellen (motoren, huishoudelijke toestellen, lampen, …).

- Arbeid of energie is duur en er dient voorzichtig mee omgesprongen, denk maar aan het huishoudelijk verbruik. Sommige enrgiebronnen zullen met de tijd opgebruikt zijn (steenkool, aardolie, …) dus zullen andere bronnen dienen ontgonnen. Goedkope energiebronnen kunnen aangesproken worden (wind, water, …).Schadelijke bronnen dienen vermeden te worden (kernsplitsing, milieuonvriendelijke uitstoot van stoffen).

- Het begrip rendement heeft verband met voorgaande begrippen. Hoe groter het rendement hoe minder verlies aan nutteloze energie.

10.1 Voorbeelden uit de praktijk, vergelijken van vermogens.Bv. vergelijking van de vermogens van gloeilampen.- De leerlingen zelf de proefopstellingen laten uitvoeren.- V-meter en A-meter (2 opstellingen).

10.3 In demo een W-meter bijschakelen.

10.4 De formules van arbeid, vermogen en de wet van ohm met elkaar in verband brengen.

10.5 Aantonen dat het vermogen kan berekend worden met de gegevens op de kWh-meter.


10.6

10.7

10.7.1

10.7.2

10.8

10.9

De praktische eenheid afleiden uit de formule van arbeid, en het nut ervan aantonen.

Het begrip “Joule-effect“ verduidelijken.

De formule afleiden.

Het nut en het nadeel van het Jouleeffect aan de hand van voorbeelden aantonen.

Het begrip rendement verduidelijken.

Het rendement van een elektrische verbruiker bepalen.

De kWh als praktische eenheid van elektrische arbeid

Joule - effect

W = R I ² x t in Joule

Toepassingen van het Joule-effect

Rendement-symbool (n)

Rendement van een elektrische verbruiker Pn n = -----


Pt PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

10.6 Energiemeters aanhalen.Demonstratieproef met kWh-meter.Faktuur elektriciteitsleverancier bespreken.

10.7 Het Joule-effect aantonen met een weerstand onder spanning, verschillende stromen sturendoor enkele weerstanden. De factor I ² toelichten.Wijzen op de gevolgen van slechte contacten.

10.8 Praktische voorbeelden rond rendement, uit de praktijk.

Via een praktische oefening de termen toegevoegde en nuttige energie verklaren.

10.9 Het vermogen laten aflezen op kenplaatjes van toestellen.Het rendement theoretisch en praktisch bepalen.

11 SCHAKELEN EN WEERSTANDEN


11.1.1

11.1.2

1.1.2

11.2.1

11.2.2

11.2.3

11.2.4

11.2.5

De soorten schakelingen onderscheiden.

Het begrip vervangingsweerstand omschrijven.

Serieschakeling van weerstanden.

Een serieschakeling van enkele weerstanden tekenen en herkennen.

De eigenschappen van een serieschakeling van weerstanden toelichten en de formules afleiden.

In een serieketen de stroomsterkte, de bron- en deelspanningen, de verschillende weerstanden berekenen.

Zelfstandig een serieschakeling opbouwen en de verschillende grootheden nameten.

Uit de eigenschappen enkele praktische toepassingen toelichten en hun voor- en

Serie - parallel - gemengd

Vervangingsweerstand

Serieschakeling van weerstandenSymbolen van weerstanden

Eigenschappen van een serieschakeling

Vervangingsweerstand - deelspanningen

Metingen en oefeningen op grootheden

Toepassingen van de serieschakelingVoor- en nadelen van de


nadelen verklaren. serieschakeling


- Een verbruiker, meestal voorgesteld door één weerstand, kan echter bestaan uit meerdere weerstandselementen die op één of andere manier met elkaar verbonden zijn.Het kan gaan om in serie geschakelde weerstanden of parallel of een gemengde schakeling.

- Serie geschakelde elementen vinden we terug in een kerstboomverlichting of in schakelingen waar we stroomsterkte onder controle willen houden.De leerlingen dienen op voorhand te weten waar men naar toe wil en welk praktisch nutde verschillende schakelingen hebben.

11.2.1 Via computersoftware is een ondersteuning hier zeker mogelijk.

11.2.3 De resultaten van een oefening overnemen voor een meting.

11.2.4 De leerlingen zelfstandig de proefopstellingen laten uitvoeren.De resultaten van de oefeningen overnemen voor de metingen.

De leerlingen zelfstandig de metingen laten uitvoeren.

11.2.5 Kerstboomverlichting, voorschakelweerstand, …


11.3

11.3.1

11.3.2

11.3.3

11.3.4

11.3.5

Parallelschakeling van weerstanden

Een parallelschakeling van enkele weerstanden tekenen en herkennen.

De eigenschappen van een parallelschakeling van weerstanden toelichten en de formules afleiden.

Van een parallelketen de stroomsterkte, de deelstromen en de vervangingsweerstand berekenen.

Zelfstandig een parallelschakeling opbouwen en de verschillende grootheden nameten.

Uit de eigenschappen enkele praktische toepassingen toelichten en hun voor- en nadelen verklaren.

Schema van een parallelschakeling


Oefeningen op de parallelschakeling

Metingen van de grootheden

Praktische toepassingenVoor- en nadelen van de parallel-schakeling



- Parallel geschakelde elementen vinden we terug in vele huishoudelijke toestellen. Een parallelschakeling komt meer voor in de praktijk dan een serieschakeling, praktisch heel onze huisinstallatie is een vorm van parallelschakelingen.

- De leerlingen dient gewezen op het feit dat er zelden serieschakelingen voorkomen in de praktijk, dit sluit dan ook uit dat men in de praktijk lampen spontaan in serie schakelt.

11.3.4 De leerlingen zelfstandig de proefopstellingen laten uitvoeren.De leerlingen de metingen zelf laten uitvoeren en de resultaten laten vergelijken met de gemaakte oefeningen.


11.4

11.4.1

11.4.2

11.4.3

11.4.4

11.4.5

Gemengde schakeling van weer-standen.

Een gemengde schakeling van enkele weerstanden tekenen en herkennen.

De gemengde schakeling als een combinatie van een serie- en parallelschakeling beschouwen.

De gemengde schakeling methodisch vereenvoudigen.

Van een gemengde schakeling de deelspanningen en deelstromen berekenen.

Zelfstandig een gemengde schakeling opbouwen en de verschillende grootheden meten.

Schema van een gemengde schakeling


Oefeningen op een gemengde schakeling

Meten van de verschillende grootheden


- De leerlingen doen inzien dat een gemengde schakeling een combinatie is tussen een serie- en parallelschakeling. Deze combinatie komt zeer veel voor.De leerlingen dienen de gemengde schakeling te herleiden tot een zuiver serie- of parallelschakeling.

11.4.3 Aan de leerlingen methoden aanreiken om de vervangingsschema’s te tekenen en te berekenen.De schema’s aanvullen met deelstromen en deelspanningen.

11.4.4 De resultaten overnemen voor de metingen.

11.4.5 De leerlingen zelfstandig de proefopstelling laten uitvoeren.

De leerlingen zelf de metingen laten uitvoeren.



11.5

11.5.1

11.5.2

Belaste en onbelaste spanningsdeler

Zelfstandig een belaste spanningsdeler nameten.

Toepassingen in de praktijk toelichten.

Belaste spanningsdeler

Toepassingen


11.5.1 De resultaten van de oefeningen door de leerlingen laten nameten.

11.5.2 De leerlingen het nut van de basisschakelingen laten inzien en laten herkennen in toepassingen.

Voorschakelweerstand, shuntweerstand, belaste spanningsdeler, potentiometer, ….

12 WET VAN POUILLET


12.1

12.2

1.2.3

De factoren die de weerstand van geleiders beïnvloeden opsommen.

Het begrip soortelijke weerstand definiëren, het symbool benoemen en de eenheid afleiden.

De soortelijke weerstand van de meest gebruikte materialen in de elektriciteit opzoeken en gebruiken.

Resistiviteit of soortelijke weerstandMetingen

Soortelijke weerstand ()Eenheid: Ohmmeter (m)

Factoren die invloed hebben op de weerstand van vaste geleiders: lengte, doorsnede en materiaalsoort Eenheid en symbool van de grootheidResistiviteit of soortelijke weerstand

12.4 De wet van Pouillet weergeven. Wet van Pouillet en afgeleide formules x lR = ____ A

12.5 De wet van Pouillet toepassen bij het berekenen van een leiding die voldoet aan de gestelde eisen.

Toepassing


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN.

- Sommige onderdelen van de elektrische stroomkring verdienen onze bijzondere aandacht.Eén ervan zijn de leidingen, hoe laten zij de stroom door, welke zijn de gevolgen, welke zijn de voorzorgen die we dienen te nemen om een normaal functioneren van de verbruiker te garanderen.

12.1 Demonstratieproef door de leerkracht aan te tonen.

12.3 Tabel ter beschikking stellen van de leerlingen. De tabel toelichten.

12.4 Recht- en omgekeerde evenredigheid.

12.5 Uit meetresultaten de formule afleiden.Verwijzen naar de SI-eenheden.Toepassen op voorbeelden: - verwarmingsweerstand, spanningsverlies in de leidingen berekenen, halogeenverlich-

ting,…- verwijzen naar het vak Installatiemethoden.


12.6

12.6.1

12.6.2

12.6.3

Geleiderweerstand en temperatuur

Zelfstandig uit een eenvoudige proefopstelling de invloed van de temperatuur op de waarde van de weerstand aantonen en de grafieken opstellen.

Het begrip temperatuurcoëfficiënt verduidelijken, het symbool herkennen en de eenheid afleiden.

De formule toepassen.

Invloed van de temperatuur op de waarde van de weerstandTemperatuur als basisgrootheid

Formule en begrip temperatuurcoëffi-ciënt

Oefeningen


12.6.1 Vertrekken vanuit het SI-eenhedenstelsel.Werken met een metaaldraadlamp en een kooldraadlamp.De leerlingen zelfstandig laten meten.

12.6.2 Een algemene formule opstellen bij het begrip temperatuurcoëfficient.De temperatuur van een gloeidraad bij een gloeilamp berekenen.


13 SCHEIKUNDIGE SPANNINGSBRONNEN


13.1

13.2

13.3

13.4

De eigenschappen van scheikundige spanningsbronnen toelichten en het symbool herkennen.

Het begrip open klemspanning definiëren.

Het begrip inwendige weerstand toelichten.

Het verband tussen Ri en de toestand van de bron duiden.

Ideale spanningsbron

De onbelaste spanningsbron

De belaste spanningsbron

Klemspanning


- We maken kennis met de scheikundige verschijnselen die optreden wanneer een gelijkstroom door een elektrolyt vloeit. Het gaat hier vooral om het leveren van kleine vermogens voor een zaklantaarn, radio, afstandsbediening, …

- Men dient de leerlingen er op te wijzen dat juiste benamingen belangrijk zijn en dat de gevaren bij het gebruik van scheikundige stoffen aandacht verdienen.

- De begrippen klemspanning en bronspanning aantonen door deductie.

13.1 Gebruik van didactische panelen of multimedia.

13.2 Gebruik een geladen en een ontladen batterij.Meet het verschil tussen een belaste en een onbelaste spanningsbron.

13.4 De verbanden aantonen via proefopstellingen.


13.5

13.6

13.7

Het verband tussen open klemspanning, Ri en U in een formule definiëren.

Het onderscheid tussen een niet-oplaadbare en een oplaadbare batterij herkennen.

Soorten spanningsbronnen herkennen.

Inwendige spanningsval

Oplaadbare batterijen

Soorten spanningsbronnen



13.5 Via proefopstellingen de verbanden aantonen.

13.6 Gebruik een didactisch paneel bij de uitleg rond de opbouw van een batterij.Maak hier gebruik van de multimedia die over dit onderwerp veelvuldig voorhanden zijn.

14 SCHAKELEN VAN SPANNINGSBRONNEN


14.1

14.2

Het gebruik van een serieschakeling van batterijen toelichten.Praktische berekening uitvoeren.

Het gebruik van een parallelschakeling bij batterijen toelichten.

Serieschakeling van batterijen

Parallelschakeling van batterijen


- Om tot een groter vermogen te komen dienen we spanningsbronnen te schakelen.- Met de leerlingen een batterij of een accu samenstellen.

14.1 Verschillende combinaties van batterijen, goede en minder goede: in serie en oppositie, door de leerlingen zelf laten nameten. Accutester gebruiken (autotechniek).

15 MAGNETISME


15.1

15.2

15.3

15.4

Natuurlijke en kunstmagneten onderscheiden.Het geografische van het magnetische noorden onderscheiden.

Vormen van magneten opnoemen.

Aan de hand van een figuur de begrippen magnetische massa en poolsterkte als synoniem herkennen.

Aan de hand van een figuur de verschillende delen van een magneet aanduiden en benoemen.

Natuurlijke en kunstmagneten

Basisbegrippen:Polen, poolas, poolafstand, neutraal vlak

Magnetische massa

Krachtwerking, afstoten en aantrekken


15.5

15.6

15.7

De krachtwerking tussen magneten aantonen via een proef.

Zelfsandig het magnetisch veld rondom een magneet ontdekken.

Zelfstandig de wet van de polen ontdekken en verklaren.

Krachtwerking

Magnetisch veld - magnetisch spectrum

Wet van de polen


- De werking van heel wat elektrische toestellen berust op de bijzondere eigenschappen van het magnetisme. Daarom is het aangewezen inzicht te verwerven over het bestaan, de herkomst en de eigenschappen van het magnetisch veld.

- Begrippen zoals magnetisch veld, inductie, flux, poolsterkte ,… komen aan bod.Ook gaan we met de leerlingen de stoffen indelen volgens hun beïnvloeding door dit magnetisch veld.

- De leerlingen proefondervindelijk de magnetische eigenschappen van materialen laten

ontdekken.

15.1 Praktische voorbeelden tonen.15.2 Demonstratie met permanente magneten.

15.5 Demoproeven.

15.6 De leerlingen doen deze proef zelf.Proef met ijzervijlsel en kompas.

De leerlingen ontdekken het aantrekken en afstoten van de polen


15.8

15.9

15.10

15.11

15.12

Het begrip magnetisch veld duiden en de eigenschappen aantonen.

Eigenschappen en de zin van de veldlijnen weergeven.

Zelfstandig de krachtwerking bij magneten aantonen met een proef.

Het begrip permeabiliteit omschrijven als de doorlaatbaarheid van magnetische veldlijnen door een stof.

Het begrip magnetische veldsterkte duiden.Symbool en eenheid benoemen.

Het magnetisch veld, definitie en eigenschappen

Veldlijnen

Krachtwerking

Permeabiliteit in Henry per meter (H/m)

Magnetische veldsterkte (H)Ampère per meter (A/m)



15.8 Proef met ijzervijlsel, magneten en transparant.

15.9 Buiten de magneet N - ZIn de magneet van Z - NTekening met de loop van de veldlijnen.


15.13

15.14

15.15

15.16

15.17

15.18

15.19

Het begrip magnetische flux duiden.Symbool en eenheid benoemen.De formule voor flux door een oppervlakte A toepassen.

Inductie als fluxdichtheid duiden.

De verschillende begrippen magnetiseren, demagnetiseren en remanent magnetisme verklaren.

Zacht-magnetische materialen om-schrijven.

Het gebruik van zacht-magnetische materialen toelichten en hun gebruik opsommen.

Hard-magnetische materialen om-schrijven.

Het gebruik van hard-magnetische materialen toelichten en hun gebruik opsommen.

Magnetische flux ()Eenheid de weber (wb)

= B . A (wb) B = x H

Inductie B in wb/m²

Magnetisme, demagnetiseren, remanent magnetisme

Gemakkelijk te magnetiseren en demagnetiserenKlein remanent magnetisme

Zacht-agnetische materialenToepassingen

Moeilijk te magnetiseren en demagneti-serenGroot remanent magnetisme

Hard-magnetisch materialen Gebruik


15.13 Flux = straling

15.14 Analogie met elektriciteit aantonen.

Een figuur met veel ten opzichte van weinig veldlijnen per m².

Overzichtslijsten met verschillende magnetische materialen ter beschikking stellen.Indien mogelijk vergelijkende tabellen met Bmax . r (voor zachte materialen),en Brem, H coer. voor harde materialen.


15.19 Permanente magneten bij luidsprekers, meettoestellen, kleine motoren, kastsluitin-gen, magnetische opspanplaten.

16 ELEKTROMAGNETISME


16.1 Uit een proef besluiten dat er een magnetisch veld rond een stroomvoerende geleider bestaat.

Proef van Öersted

16.2 De vorm, de zin en de grootte van het magnetisch veld aantonen.

Zin en sterkte van het veld

16.3 Zelfstandig de zin en het magnetisch veld op de doorsnede aanduiden.

Rechte geleider

16.4

16.5

Aan de hand van de regel van de rechterhandgreep de zin van het magnetisch veld rond een stroomvoerende geleider bepalen.

Aan de hand van een proefopstelling het magnetisch veld in een winding waarnemen.

Regel van de rechterhandgreep bij de zinbepaling van het magnetisch veld bij een geleider

Magnetisch veld in een winding


- We kunnen ook kunstmatig magnetisme opwekken, rond elke stroomvoerende geleider ontstaat een magnetisch veld. Om dit veld krachtiger te maken nemen we onze toevlucht tot meer wikkelingen (spoel).We laten de leerlingen met eenvoudige proefjes dit ontdekken.

- De toepassingen van elektromagnetisme zijn zeer veelvuldig, laat de leerlingen deze opsommen.Deurbel, zoemer, relais, …De leerlingen kunnen voor deze les didactisch materiaal aanbrengen.

16.1 Een demoproef met een stroomvoerende geleider en een kompasnaald.

Proef met ijzervijlsel - leerlingproef.

Didactische proeven met verschillende toepassingen.

Demoproef met een grof gewikkelde spoel.



16.6

16.7

16.8

16.9

De rechterhandgreep gebruiken om de zin te bepalen.

Aan de hand van een proefopstelling het magnetisch veld in een solenoïde waarnemen.

De gevolgen van het aanbrengen van een ijzeren kern in een spoel verklaren.

De magnetisatiecurve verklaren. (U)Het begrip verzadiging verklaren.

Regel van de rechterhandgreep bij de bepaling van de zin van het veld

Een spoel met luchtkern of solenoïde

Een elektromagneet

Magnetisatiecurve


16.8 Een elektromagneet laten vervaardigen en aansluiten op een bron.Demoproef: regelbare bron, verschillende kernen in de spoel.


16.10

16.11

16.12

Aan de hand van schema’s de werking verduidelijken van een bel, elektromagnetische schakelaar, hefmagneten, elektromagnetische beveiliging.

Het principe van de kooi van Faraday beschrijven.

Zelfstandig de aantrekstroom en de houdstroom van een relais bepalen.

Praktisch gebruik van het elektromagnetisme

Magnetische afscherming

Metingen op een relais


16.10 Didactische verduidelijking van de schema’s.

16.11 Afscherming van computers, telekabels, …

16.12 De leerlingen stellen zelfstandig de schakeling samen en voeren de metingen uit.

17 ELEKTRODYNAMISCHE KRACHTEN


17.1 Het gedrag van een stroomvoerende geleider in een magnetisch veld

Stroomvoerende geleider in een magnetisch veld.


17.2

17.3

omschrijven en de gevolgen toelichten.

Met de linkerhandregel de zin van de Lorentzkracht bepalen.

De factoren die de waarde van deLorentzkracht bepalen opsommen

Lorentzkracht

Het symbool, de grootte, de eenheid .F = B . I . l (N)

17.4

17.5

Het gedrag van twee evenwijdig geplaatste stroomvoerende geleiders omschrijven en de gevolgen ervan toelichten.

Het werkingsprincipe van een elektromotor verklaren

Krachtwerking tussen twee evenwijdig geplaatste stroomvoerende geleiders

Praktisch gebruik van de elektrodynamische krachten


- Het is belangrijk dat de leerlingen in deze toch wel complexe materie de verbanden kunnen leggen.

- In dit onderdeel van het leerplan brengen we twee vorige begrippen samen, namelijk het magnetisme (permanent) en het magnetisme ontstaan bij stroomdoorgang in een spoel.

- Door de beide verschijnselen te combineren zal een stroomvoerende geleider krachten ondergaan.De leerling zal ontdekken dat dit verschijnsel (krachten) praktisch kan gebruikt worden.Het is van belang dit niet louter theoretisch aan te brengen maar minstens door demoproeven en als het enigszins kan via leerlingproeven te ondersteunen.

17.1 Via een demoproef de verschijnselen laten waarnemen.

17.2 Maak gebruik van transparanten of cd-rom met didactische software.

17.5 Elektromotor, draaispoelmeter, luidspreker, …

18 ELEKTROMAGNETISCHE INDUCTIE DOOR BEWEGING


18.1

18.2

18.3

Het ontstaan van elektromagnetische inductie verklaren.

De zin van de geïnduceerde spanning aanduiden en met de rechterhandregel bepalen in een rechte geleider.

De formule toepassen E = B . l . v (volt).

Het opwekken van een spanning in een rechte geleider

Zin van de opgewekte spanning in een rechte geleider

Grootte van de opgewekte spanning


18.4

18.5

18.6

De zin van de geïnduceerde spanning aanduiden en deze met de rechterhandregel bepalen.

De grootte van de opgewekte spanning in een spoel berekenen.De factoren die deze grootte bepalen duiden.

Het werkingsprincipe van een generator toelichten.

Zin van de opgewekte spanning in een spoel

De opgewekte spanning in een spoel E = N . ----- t

Het praktisch gebruik van de gegenereerde spanning


- Batterijen en accu’s zijn te zwak om langdurige en zware krachten te ontwikkelen, bv. het aandrijven van een elektromotor.

- Met elektriciteit kan men een mechanische beweging opwekken, het omgekeerde is ook waar, via beweging van een geleider in een magnetisch veld ontstaat een gegenereerde EMK in deze geleider (generator).

- Bij de behandeling van ‘elektrodynamische krachten’ kon al opgemerkt worden dat bij het bewegen van een geleider een EMK gegenereerd wordt.

- Waarnemen aan de hand van een didactische proefopstelling.- Fietsdynamo (generator).

19 ELEKTROMAGNETISCHE INDUCTIE DOOR STROOMVERAN-DERING


19.1

19.2

19.3

19.4

19.5

Het veranderlijk magnetisch veld door stroomverandering aantonen.

Uit de waarnemingen in een proef het zelfinductieverschijnsel toelichten.

De factoren die de zelfinductiecoëffi-cient beïnvloeden opsommen.Het symbool en de eenheid benoemen.

De inductieve componenten herkennen en hun samenstellingen omschrijven.

Enkele toepassingen van spoelen opsommen.

Stroomverandering in een spoel De formule E = - N ------- t

Zelfinductie

Zelfinductiecoëfficient (L)Eenheid henry (H)

Inductieve componenten:spoelen en smoorspoelen

Toepassingen van spoelen op DC en AC


19.6

19.7

19.8

19.9

Uit de waarnemingen vanuit een proef het verschijnsel van de wederzijdse inductie toelichten.

De principiële werking van een transformator verklaren.

Bij een transformator het magnetisch en het elektrisch deel onderscheiden en toelichten.

Enkele uitvoeringsvormen van enkelfasige transformatoren toelichten.

Wederzijdse inductie

Praktisch gebruik van het verschijnsel wederzijdse inductie

Transformator

Beltransformator, scheidingstransformator, regelbare transformator, veiligheidstransformator, ampèretang


19.1 Demoproef: spoel en kompas.Demoproef: via scoop, reactie op een blokspanning.Met verschillende spoelen, de invloed aantonen van kernmateriaal.Twee spoelen op één kern.Bifilaire wikkeling, transformator met middenaftakking.

Didactische borden gebruiken met verschillende uitvoeringsvormen van spoelen.Laat de leerlingen zelf op zoek gaan naar toestellen waar spoelen gebruikt worden.Vestig de aandacht op het veelvuldig gebruik van spoelen in de electronica en hoog-frequenttechniek. (U)

Bij transformatoren vooral de nadruk leggen op veiligheid, zoals bij het gebruik bij halogeenverlichting, kinderspeelgoed.

Het gevaar benadrukken bij een regelbare transformator (spaartransformator: geen netscheiding)


19.10

19.11

19.12

19.13

19.14

Uit de waarnemingen in een proef het bestaan van wervelstromen aantonen.

Het ontstaan van wervelstromen verklaren.

Het ontstaan van ijzerverliezen toelichten.

De maatregelen om het wervelstroom- en ijzerverlies te beperken toelichten.

Toepassingen van de elektromagne-

Wervelstromen

Ijzerverliezen (magnetisch verlies)

Maatregelen om wervelstromen te beperken

Toepassingen


tische inductie opsommen en verklarenPEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

19.10 Wervelstroomrem op vrachtwagens.Als rem in de kWh-meter.Foucaultrem (3de graad), transformatorprincipe, smoorspoel, inductieoven, …

19.14 Elektromagnetische microfoon, platenspeler,…

20 ELEKTROSTATICA


20.1

20.2

20.3

20.4

Het begrip elektrostatica verklaren

Het ontstaan van een positieve en een negatieve lading toelichten.

Het onderscheid in het aanbrengen van ladingen verklaren.

De onderlinge krachtwerking tussen elektrisch geladen voorwerpen aantonen.

Begrip elektrostatica

Het begrip elektrische lading (Q)Eigenschappen - eenheid de coulomb (C)

Lading overbrengen door:- contact- wrijving- inductie

Onderlinge krachtwerking


- Deze leerinhouden niet te theoretisch behandelen, zeer praktisch aanbrengen en beperken in tijd.

- We behandelen de elektriciteit in rust, geef een uitleg aan de benaming elektrostatica.

- Onze dagelijkse bezigheden laten ons kennis maken, soms voelen, dat deze ophopingen van ladingen een realiteit is.Dit tonen we best aan met zoveel mogelijk proefjes, afhankelijk van de mogelijkheden, tal van proeven zijn aanwezig in de labo’s fysica.

20.1 Verwijzen naar de bouw van de stof.20.4 Didactische proeven, praktijkvoorbeelden.

Leerlingproefjes.


21 CONDENSATOREN


21.1

21.2

21.3

21.4

Het begrip capaciteit omschrijven.

Het symbool en de eenheid herkennen.

De condensator als een specifieke component met capaciteit aanduiden.

Een aantal uitvoeringsvormen en hun toepassingsgebied opsommen

Capaciteit

Capaciteit (C), Farad (F)

CondensatorDe opbouw van een condensator

Soorten en hun toepassing

21.5

21.6

21.7

21.8

21.9

De samenstelling van een condensator omschrijven en zijn toepassing duiden.

De gevaren bij het gebruik van condensatoren onderkennen.

Het gedrag van een condensator aangesloten op een gelijkspanning verklaren.

De waarde van een capaciteit bepalen uitgaande van de constructiegegevens.

De gegevens vermeldt op condensatoren interpreteren.

SamenstellingToepassingen

Veiligheid

Condensator op gelijkspanning

Q AC = ------ C = ------ U d

GegevensKleurcode


Demoproef die aantoont dat een bron haar lading op de platen van een condensatoroverbrengt en dat die lading blijft bestaan na het wegnemen van de bron.Multimedia.

Veiligheid, milieu (pcb ‘s), zie ‘Installatiemethoden’.

Op een didactisch bord de verschillende uitvoeringen tonen, zeker een overzichtstabelbezorgen aan de leerlingen.

De nadruk leggen op het feit dat men bij ontlading zeker veiligheidsmaatregelen dientte treffen.



21.10

21.11

21.12

21.13

De Ur, Uc en i grafisch herkennen. De formule voor de tijdsconstante van een RC keten herkennen. (U)

De parallelschakeling van condensatoren tekenen en de vervangingscapaciteit berekenen.Inzien dat de lading verdeeld wordt.

De serieschakeling van condensatoren tekenen en de vervangingscapaciteit berekenen.Inzien dat de lading overal dezelfde is.

Laden en ontladen

Tijdsconstante

Parallelschakeling van condensatoren

Serieschakeling van condensatoren


21.6 Opnemen van een grafiek door de leerkracht als demo (U).

21.8 Enkele oefeningen oplossen rond de parallelschakeling van condensatoren.De leerlingen kunnen de grafieken en de metingen op een scoop vergelijken.De leerlingen voeren, indien mogelijk, de metingen zelf uit.De scoop dient dan wel als meetinstrument behandeld te zijn.

22 SINUSOÏDIALE SPANNINGEN EN STROMEN


22.1

22.2

22.3

22.4

22.5

De voornaamste vormen van spanningen en stromen herkennen.

Het opwekken van een wisselspanning verklaren en het ontstaan ervan toelichten.

De wiskundige formule voor het berekenen van de gegenereerde spanning in een draaiend raam toelichten.

De verband tussen pulsatie, frequentie en periode aantonen.

Het wiskundig verband tussen de periode T en de frequentie f aantonen.

Soorten elektrische stromenWisselspanning: sinusoïdale spanning

Opwekken van een sinusvormige éénfasige wisselspanning

Kenmerkende eigenschappen: periode(T), frequentie (f), cirkelfrequentie ()

Wiskundig verband


22.6

22.7

De begrippen van een sinusvormige wisselstroom of spanning onderscheiden en de praktische betekenis toelichten.

Het verband tussen deze twee begrippen begrijpen.

Waarden van de wisselspanning en stroom: - ogenblikkelijke waarde - effectieve waarde- gemiddelde waarde- top-tot-topwaarde


- De wisselstroom neemt een zeer belangrijke plaats in de leerstof van de derde graad.Deze vorm van energie wordt in de centrales opgewekt en komt via het net naar de verbruiker.De leerlingen dienen erop gewezen dat deze stroomsoort voortdurend van zin en grootte verandert.

- De begrippen wisselspanning, wisselstroom duidelijk plaatsen, dit kunnen we best doen met een grafische voorstelling.De leerlingen moeten voldoende vertrouwd worden met grafische voorstellingen om vervolgens andere begrippen te kunnen plaatsen.

22.1 Met een oscilloscoop aantonen - maak gebruik van een cd met didactische softwares.

22.2 De principiële opbouw van een éénfasige wisselstroomgenerator toelichten en aan de hand van een proef verduidelijken.

22.3 De verschillende eigenschappen benaderen en dit zelfstandig vanuit metingen met deoscilloscoop en de universele meter.

Indien mogelijk de leerlingen zelf deze waarden laten ontdekken via meting met de scoop.


23 VECTORIËLE VOORSTELLING


23.1

23.2

23.3

Het verband tussen een sinusoïdale wisselspanning en de vectoriële voorstelling aanduiden.

De begrippen faseverschil, voorijlen, naijlen, in fase, tegenfase toepassen op de sinusoïdale en vectoriële voorstelling.

Het optellen en ontbinden van vectoren toepassen.

Verband tussen vectoriële en sinusoïdale voorstelling

FaseverschilIn faseVoorijlenNaijlenTegenfase

Samenstellen en ontbinden van vectoren


- De leerlingen vertrouwd maken met het werken met vectoren, dit in samenspraak met de collega’s wiskunde en mechanica.

- Door middel van oefeningen de leerlingen het optellen en ontbinden van vectoren aanle-ren.Eenmaal hiermee vertrouwd kunnen we met de leerlingen nagaan hoe we met deze grootheden dienen te werken.

- Een sinus kunnen we voorstellen als een draaiende vector, wanneer spanning en stroom niet gelijktijdig vetrekken laten we vectorieel zien wat de begrippen in fase, voorijlen en naijlen betekenen.

- De leerlingen zullen na een tijd deze manier van benaderen overnemen en inzicht verwerven.

23.1 Maak gebruik van bestaande simulatiesoftware.Vertrekken vanuit vectoren die ronddraaien met een hoeksnelheid .

23.2 Via oefeningen het verband duiden.Verband met de wiskunde.

24 ENKELVOUDIGE WISSELSTROOMKETENS



24.1

24.2

24.3

24.4

24.5

Zelfstandig een resistieve keten opbouwen en stroom en spanning meten, op AC en DC.

De eigenschappen van een zuiver resistieve keten herkennen (AC en DC).

Weten dat de frequentie bij een zuiver resistieve keten geen invloed heeft.

Het spannings- en stroomverloop bij een zuiver resistieve keten sinusoïdaal en vectoriëel tekenen.

De wet van Ohm voor een zuiver resistieve keten toepassen.

De zuiver resistieve ketenMetingen op een zuiver resistieve kring

Eigenschappen bij wissel- en gelijkspanning

Invloed van de frequentie

Vectordiagram en formules

Wet van Ohm


- De leerlingen maken kennis met een wisselstroomketen, waarin een ohmse weerstand R, een spoel L (inductief) en een condensator C (capacitief) zich gedragen als elementen aangesloten op een wisselspanning.

- Aan de leerlingen tonen dat er zich bij wisselstroom andere verschijnselen voordoen dan bij gelijkstroom.

- Samen met de leerlingen het gedrag onderzoeken van deze 3 componenten, elk afzonderlijk aangesloten op een wisselspanning.

- Later in de 3de graad onderzoeken we de verschijnselen van de 3 componenten in combinatie met elkaar.Deze materie ondersteunen met proeven.

24.1 Zelfstandig via metingen tot een verklaring komen.

24.2 Demo met de scoop.



Het Joule-effect

De zuiver capacitieve ketenMetingen op een zuiver capacitieve keten

24.6

24.7

De Joule-verliezen in een weerstand berekenen. (U)

Zelfstandig een capacitieve keten opbouwen, de stroom en spanning meten op AC en DC.

24.8

24.9

24.10

De eigenschappen van een zuiver capacitieve keten herkennen (AC en DC).

De formule van capacitantie gebruiken.

De invloed van de frequentie verklaren op een capacitieve keten.

Eigenschappen bij wissel- en gelijkspanning

De capacitieve reactantie Xc



- Zelfstandig via metingen tot een verklaring komen.

- Grafische voorstelling Xc = f (f).

- De invloed verklaren van de frequentie op een capacitieve keten (tot 5 kHz).


24.11

24.12

24.13

24.14

24.15

Het spannings- en stroomverloop bij een zuiver capacitieve keten sinusoïdaal en vectoriëel tekenen.

Het bepalen van de capaciteit met behulp van de wet van Ohm.

De eigenschappen van een inductieve kring herkennen bij AC en DC.

De verschillen aantonen tussen een spoel op AC en DC.

Het equivalent schema van een praktische spoel tekenen.

De eigenschappen van een zuiver inductieve kring herkennen.

Wet van Ohm

De praktische inductieve kring

Metingen op een praktische spoel

Vervangingsschema

De zuiver inductieve kring



- De invloed verklaren tot 5 kHz.

- U en I verschoven, verschuiving bepalen.Demo met scoop.

- Metingen op een hoogohmige inductieve kring zowel op AC als op DC.

- De ohmse weerstand van een spoel bepalen met een ohmmeter of de V-A meter methode.


24.16

24.17

24.18

De formule voor inductantie gebruiken.De invloed van de frequentie verklaren.

Het spannings- en stroomverloop bij een zuiver inductieve keten sinusoïdaal en vectoriëel tekenen.

De wet van Ohm voor een zuiver inductieve keten toepassen. (U)

De inductieve reactantie XL en de invloed van de frequentie


De wet van Ohm


- Grafische voorstelling XL = f (f).

- De opbouw van dit hoofdstuk ondersteunen met een aanschouwelijke vorm van onder- richt. De leerlingen dienen door metingen en oefeningen inzicht te verwerven in deze leerstof. Ook het gebruik van simulatie via software kan een goede didactische ondersteuning vormen.


Klassikaal

- Een of meer verticale didactische panelen met de gepaste bouwstenen voor de demonstratieproeven

- Soorten geleiders en isolatoren- Batterijen, accu’s- Een DC-voeding- Een niet-gestabiliseerde voeding (ongeveer 20 A) voor proeven rond elektromagnetisme- Didactische, goed af te lezen meettoestellen- Een LF-functiegenerator (eventueel met digitale uitlezing)- Een oscilloscoop- Een Watt-meter- Een kWh-meter- Een cos -meter- Elektrische motor, luidspreker, draaispoelmeter, transformator- Multimedia pc met didactische software en internet-aansluiting


- Projectiesysteem- Transparanten- Catalogi, info-cd-rom’s …- Normen, reglementeringen, lijsten, tabellen, kenplaatjes van elektrische toestellen …

Per meetgroep

- Universeel plug-systeem met componenten en verbindingselementen voor de diverse proeven en metingen.

- Componenten om stroomkringen op te bouwen: bron, veiligheden, schakelaars, verbruikers zoals verschillende soorten lampen, soorten weerstanden, potentiometers, geleiders …

- Componenten voor de proeven rond magnetisme: magneten, kompas, ijzervijlsel, magnetisch en niet-magnetisch materiaal, spoelen, elektromagneten, relais …

- Condensatoren- Meetsnoeren- Digitale multimeters- Een regelbare DC-voeding (bijvoorbeeld 0-30 V, 0-2 A, kortsluitvast)- Een eenvoudige LF-generator (U)- Een eenvoudige oscilloscoop

3 EVALUATIE

Bij de evaluatie kan men de volgende basisprincipes in acht nemen:

- de evaluatiecriteria en -elementen dienen bij elke opdracht op voorhand bij de leerlingenbekend te zijn;

- zowel proces als product kunnen bij het evalueren aan bod komen;- evalueren is een continu proces met evoluerende parameters in de leerfase;- indien noodzakelijk moet aandacht worden besteed aan remediëring.

De volgende, mogelijke evaluatiemethoden kunnen voor dit vak worden aangewend:

- Oefeningen en huistaken: na het oplossen van voorbeeldoefeningen in klasverband, moeten de leerlingen in staat zijn gelijkaardige opgaven individueel op te lossen. Het verdient aanbeveling hierbij een vaste structuur aan te houden waardoor de leerlingen de probleemstelling correct interpreteren (gegeven, gevraagde, figuur ...). Bij de eenvoudigste opgaven volstaat het invullen van de gegevens in een basisformule. In andere gevallen dienen de leerlingen via een aantal tussenstappen het gevraagde uit de gegevens af te leiden.

- Verslagen: de leerlingen moeten de meetresultaten uit de meetoefeningen correct kunnen weergeven en verwerken in een gestructureerd verslag en er de gepaste interpretatie kunnen aan geven. Ook hier is het aangewezen om een duidelijk vooropgesteld stramien te hanteren. Deze evaluatie mag zich niet beperken tot dit verslag, maar dient ook de activiteiten van de leerlingen tijdens de meetsessies in rekening te brengen (persoonlijke inzet, zin voor zelfstandigheid en nauwkeurigheid, aandacht voor veiligheid, kritische ingesteldheid, bereidheid tot teamwork ...).


- Mondelinge overhoring: tijdens het aanbrengen van de leerstof kan men regelmatig duidelijk geformuleerde en doelgerichte vragen stellen. Uit de antwoorden van de leerlingen kunnen aandacht, inzet, inzicht en het begrijpen van de leerstof worden afgeleid.

- Overhoringen: regelmatige schriftelijke overhoringen zijn noodzakelijk. Een aantal vormen kunnen hierbij worden gebruikt:• Korte, eventueel onaangekondigde overhoringen op het einde van een les of bij het

begin van de volgende les, over enkele hoofdelementen van de beperkte leerstof.• Aangekondigde, summatieve overhoringen waarbij alle elementen van een reeks

lessen aan bod komen en waaruit ook moet blijken of de leerlingen de opgaven in hun juiste context kunnen plaatsen.

- Toetsen en examens: hiermee evalueert men of de leerlingen in staat zijn grotere pakketten leerstof te assimileren en ook dan de opgaven juist kunnen situeren in dit groter geheel.

4 BIBLIOGRAFIE

BAELE, D., BOODTS, W., CLABOUT, F., Elektra 1, Uitgeverij Plantyn Wolters.

CLAERHOUT, L., Elektriciteit 1-2, Uitgeverij Wolters Plantyn.

GOES, P., Basiselektriciteit, Uitgeverij Die Keure.

HAP, P., Tabellenboek en Elektrotechniek, Uitgeverij Wolters Plantyn.

NEDERVEEN, J.P., Tabellen Elektrotechniek, Uitgeverij Educaboek-Stam technische Boeken.

Op ’T ROODT, M.A.J., Elektriciteit 1-2, Uitgeverij van In.

ROELANTS, J., Software Elektra, Uitgeverij van In.STANDAERT, K., Gedifferentieerd leerpakket Elektriciteit, Standaard Educatieve Uitgeverij.

TEUNISSEN, F., Elektrotechniek vaktheorie-naslagwerk 1-2, Uitgeverij W.J. Thieme & Cie.

Software TINA, Uitgeverij Die Keure.

Software multiSIM, Electronics Workbench - Antratek.



INSTALLATIEMETHODEN

D/2002/0279/020

Installatiemethoden 83 ElektrotechniekenD/2002/0279/020 2de graad TSO

INHOUD

1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN................................................ 85

2 EVALUATIE....................................................................................................... 126

3 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN....................................................... 127

4 BIBLIOGRAFIE................................................................................................. 129


1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN ENPEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

1 VEILIG EN MILIEUBEWUST OMGAAN MET ELEKTRISCHE ENERGIE EN DE NODIGE MAATREGELEN VOORZIEN


1 De gevaren onderkennen die het gebruik van elektrische energie meebrengen.

Oorzaken en gevolgen van onveiligesituaties.

2 De gebods- en verbodstekens in functie van de uit te voeren werkzaamheden naleven.

Veiligheidsvoorschriften- de gebods- en verbodstekens- werkplaatsreglement- persoonlijke beschermingsmiddelen

3 Het werkplaatsreglement kennen en naleven.

Werkplaatsreglement

4 De persoonlijke beschermings-middelen en collectieve bescher-mingsmaatregelen kennen en de richtlijnen terzake naleven.

Persoonlijke beschermingsmiddelen

5 De voordelen van veilig gedrag versterken en het veilig gedrag aantrekkelijker maken.

Veiligheidsgewoonten

6 De bescherming van anderen bevorderen.

Bescherming


- Bij alle activiteiten dient het aspect veiligheid, hygiëne en milieu als een rode draad aanwezig te zijn.

- Enkel de gebods- en verbodstekens die concreet toepasbaar zijn op de werksituatie en de productrealisatie dienen aan bod te komen.

- Zorg voor een eenvoudig en duidelijk werkplaatsreglement, verwijs er voortdurend naar en voer geen gedoogbeleid.

- Bij de aanvang van elke nieuwe opdracht de aandacht vestigen op veilige werkmethoden.- Firma's raadplegen rond pictogrammen.- Sluiten van deuren, afdekken van klemmen, uitschakelen van voedingen.



7 Volgens de geldende afspraken afval sorteren en opslaan.

Milieuvoorschriften

8 De gereedschappen en machines veilig benaderen en ermee omgaan volgens de regels van goed vakmanschap.

Specifieke veiligheidsbegrippen in de elektriciteit:- aanrakingsgevaar, elektrocutieisolatie, aardingte treffen veiligheidsmaatregelen - keur- en veiligheidsmerken- keuze van beveiligen- opbouw van stellingen en ladders- bediening van hoogtewerkers

9 Controle uitvoeren van elektrische installaties.

Controle- door de gebruikerdoor de installateurdoor een erkend organisme


- Laat steeds met de nodige zorg restafval verwijderen en deponeren op de daartoe bestemde plaats.

- Raadpleeg de betreffende reglementering in het AREI en ARAB.- Minicontainerparken installeren in de school.- OVAM-regeling hanteren.- Zie de informatie bij het ‘Veiligheidsinstituut, Jesusstraat, Antwerpen’.


10 Weten hoe elektriciteitsgevaar aan te duiden.

Pictogrammen

11 De Europese regelgeving terzake toelichten.

Europese regelgevingNormenKwaliteitsmerkBeschermingsgraad van toestellen

12 De gepaste veiligheid kiezen in functie van de opdracht en de gebruikte toestellen, de veiligheidsregels in de elektrische installatie integreren.

Normen ARAB - AREIVoorschriften van de plaatselijke stroomleverancier

13 De regels van goed vakmanschap omschrijven.

Goed vakmanschap

14 De hygiënische voorschriften toelichten.

Hygiënische voorschriften


15 Verantwoordelijkheid opnemen omtrent elkaars veiligheid en gezondheid.

EHBO-beginselen rond elektrocutieVerzorgen van kleine verwondingen

16 Zin hebben voor en verantwoordelijk zijn voor orde, netheid, gezondheid en milieu.

Orde, netheid, gezondheid, milieu

17 De klant inlichten over de plichten bij het veilig gebruiken van een elektrische installatie.

Plichten van de gebruiker


- Aan de hand van beschikbare didactische platen en videobanden de gevaren en de veiligheidsmaatregelen tonen.

- Aandacht voor linkshandigen.- Voorkeur- en veiligheidsmerken verwijs naar de Europese reglementering.- De keuze van de elektrische beveiligingen in schema's en schakelingen integreren.

Raadpleeg terzake ook NBN, EN 60204-1.- Aandacht voor restmaterialen en batterijen.- Tabellenboek gebruiken.- Koper en lood zijn giftig.

2 DE WERKZAAMHEDEN PLANNEN EN DE VOORBEREIDINGEN TREFFEN OM EEN HUISINSTALLATIE UIT TE VOEREN


18 Kennismaken met de gegevens op een bouwplan.

Het bouwplan

19 De noodzaak van tekennormen verklaren.

Tekennormen

20 De symbolen rangschikken naar type en gebruik.

Symbolen: types en gebruik

21 De noodzakelijke symbolen herkennen en toepassen.

Symbolen

22 De doelstellingen van de verschillende schema’s onderscheiden.

Naar tekenwijzeEénlijnig Veellijnig

23 Bestaande schema’s lezen. Indeling naar doelstellingen:Verklarende schema's- Eendraadschema's- Stroombaanschema's- Situatieschema's


Uitvoeringsschema’s- Bedradingsschema's- Leidingschema's- Aansluitschema's


- Uitleggen waarom er bepaalde normen dienen afgesproken te worden.Gebruik maken van enkele normen (EN 60617 – 1 tot 13).Vademecum van de installateur (Electrabel).

- De symbolen die gebruikt worden in een eenvoudige huisinstallatie dienen gekend te zijn, en dit in enkel- of meerlijnige tekenwijze.

- Bij codeletters verstaan we enkel de benaming van de symbolen.De nummering van de schakelaar-aansluitpunten wordt niet meer aangeleerd, omdat ze toch niet echt bestaan op de schakelaars.

- Wel belangrijk is de benaming en nummering van de reële bestaande klemnummering.- Bij schakelaars onderscheidt zich dit tussen een herkenningspunt (diep, ster, L, O).- Het onderscheid aantonen tussen de vaste en losse tekenwijze met enkele voorbeelden.- De leerlingen laten gebruikmaken van het dossier van een huisinstallatie.


24 De codeletters van symbolen opzoeken en gebruiken.

Codeletters van onderdelen

25 De codeaanduidingen op de juiste plaats tekenen.

Plaats van de codering

26 Op een eenvoudig schema de geleiders en contacten merken.

Fasegeleider, nulleider, PE-geleider,Hoofd- en hulpcontacten

27 Gebruik van 230 V spanning aantonen. Gebruik van 230 V

28 Kleurcode van de draden in een elektrische installatie herkennen.

Kleurcode


- Aan de hand van een of twee eenvoudige lichtschakelingen, voorbeelden geven van de verschillende soorten schema's. Dit alles op een overzichtelijke structuur samengevat en moet steeds ter beschikking van de leerling staan.

- Over het voedingsnet spreken we enkel over een mono- of enkelfasig net 230 V.Hoe wordt ze van het net gehaald, en met welke kabel binnengebracht (energiekabel)?Toevoer langs de lucht/ondergronds.

- Aantonen en laten aantonen over het gebruik van 230V, samenhangend met het gevaar en de nodige veiligheidsmaatregelen die moeten genomen worden.

- Het tonen van een video van CPR, elektrocutie, voordracht EHBO.- Voorbeelden van veilige en onveilige situaties laten aantonen door de leerlingen.


- Eventueel zelf voorbeelden geven van onveilige situaties en de leerlingen deze situaties laten uitwerken tot veilige situaties.

- Voorbeelden geven aan de hand van catalogi in verband met persoonlijke beschermingsmiddelen.

- Voorbeelden geven met didactische materialen goed, veilig gereedschap, persoonlijke beschermingsmiddelen.

- Kleurcode: blauw, geel-groen.De andere kleurcode is volledig vrij (een kleurcode in samenwerking met de plaatselijke stroomleverancier afspreken).

- Op enkele plaatsen in de werkplaats dienen informatieborden voorhanden te zijn in verband met hulp aan derden rond elektrocutie.


29 De eisen en reglementen waaraan een huisinstallatie moet voldoen opzoeken.

Voorschriften en reglementen AREI

30 De wensen van de eigenaar nagaan, begrijpen en uittekenen.

Bezoek aan een bestaande woningWensen van de eigenaar

31 Een situatieschema tekenen in functie van voorgaande doelstellingen.

Situatieschema

32 De vijf basisschakelingen op een situatieschema weergeven en verantwoorden.

Enkelpolige schakelingDubbelpolige schakelingDubbele aanstekingWisselschakelingKruisschakeling


- Gebruik van het AREI voor het opzoeken van de basisreglementen voor een huisinstallatie. diff. 30 en 300 mA, badkamer: verschillend volume en zijn verband met de elektrische installatie, stopcontacten met beveiliging: aarding, kinderbeveiliging, buitenverlichting, aantal stopcontracten per kring, aantal lichtkringen, speciale kringen (wasmiddelen, afwasmiddelen, droogkuis, elektrisch fornuis, stoom-

oven) (dus kringen met een zwaar vermogen), draadsectie met zijn installatieautomaten.

- De vijf basisschakelingen herhalen met een ander situatieschema.- De wensen van de eigenaar omzetten op een plan. De naverwerking is hier belangrijk.

Hier mag zelfs een bespreking komen met een eigenaar.- Heel voornaam is een plan van een reële nieuwbouw te bespreken met de eigenaar. (Dit

is motiverend voor de leerling).


Eventueel, op bepaalde tijdstippen, een bouwplaats bezoeken om de leerlingen voeling te geven met de realiteit.

- Een situatieplan van een eenvoudige woning zelfstandig kunnen uittekenen: living, badkamer en keuken: inbouw in stenen muur, garage: opbouw op stenen muur, slaapkamer: inbouw in gipsplaten muur.

- Aardingen komen later aan bod.- Aandacht bij het plaatsen van meubels, radiatoren, enz.- Schakelaars worden door de fabrikant voorzien van een nummer volgens de normen.


33 De installatie indelen in stroomkringen, rekening houdend met het AREI.

Indeling stroomkring

34 Het eendraadschema opstellen met de nodige symbolen en aantekeningen.

Het eendraadschema

35 Een aardingslus en een aardingsklem herkennen.

Aardingslus - aardingsklem

36 Een volledig elektrisch dossier samenstellen.

FrontbladSituatieplanEendraadschema

37 Het verband leggen tussen de draadsectie en de te kiezen beveiliging.

Draadsectie - beveiligingTabellen raadplegen


- Vooraf een bestand dossier tonen en grondig bespreken.- De installatie opdelen in kringen, rekening houdend met het AREI. Eveneens de speciale

kringen uitwerken.- Artikel van aardingsweerstand opzoeken in het AREI .- Aandacht schenken aan de juiste symboliek met de functie ervan.- Een volledig elektrisch dossier opbouwen:

Voorblad: gegevens eigenaar, uitvoerder, adres, ... Situatieplan: uitgewerkt op bouwplan, met aandacht voor bouwkundig tekenen.

(bv. bouwplan, muren, ramen, deuren, kasten, ...) Eendraadschema: volledig uitgewerkt, met al de symbolen, naam eigenaar, naam

uitvoerder.- De leerlingen krijgen tabellen ter beschikking: verhouding draadsectie - stroomdoorgang- 34: in het eerste jaar een zeer eenvoudige huisinstallatie

in het tweede jaar een uitgebreide volledige huisinstallatie met comfortschakelingen.



38 Een keuringsverslag lezen. Keuringsverslag

39 De vereiste materialen kiezen om een huisinstallatie uit te voeren.

Materialenlijst opstellen


- Een bestaand keuringsverslag lezen, en eventuele opmerkingen theoretisch oplossen.- De leerlingen kiezen de nodige materialen uit catalogi en multimedia.

Een video van de verschillende materialen en hun gebruik ervan is eveneens nuttig.De lijst moet volledig zijn.

- Bij het tekenen volgende wenken in acht nemen: normen: EN - 60617 van 1 tot en met 13, een cd-rom is ter beschikking in de school of bij de begeleiding, de leerlingen integreren schetsen en CAD bij het verwerven van de teken-

vaardigheden.


40 De noodzaak van normen verklaren. AREI, IEC, EN, ARAB

41 Het doel van het kwaliteitsmerk CEBEC omschrijven.

Kwaliteitsmerk

42 Enkele buitenlandse kwaliteitsmerken verklaren.

Buitenlandse kwaliteitsmerken

43 De verschillende beschermingsgraden (IP) verklaren.

Beschermingsgraden

44 De betekenis van letter- en cijfercombinaties in het AREI opzoeken.

Betekenis van letter- en cijfercombinaties

45 De soorten isolatie opnoemen en de symbolen herkennen.

Isolatie van materialenSymbolen bij dubbele en totale isolatie

46 De betekenis en de aanduiding toelichten bij klassen van materialen.

Klassen van materialen


- Opzoekingen doen in de reglementen in functie van een huisinstallatie (AREI).- Tabellen gebruiken met voorbeelden van:

klassen van het materiaal: 01- 02 - 03 - ... uitwendige invloedsfactor: AD1 - AD2 - AD3 - ... beschermingsgraad IPxx-A/IPxx-B/IPxx-c/IPxx-D

(AREI 24 juni 2002)


veiligheidscurve:verband leggen in curve tussen verschillende spanningen en de uitschakelsnelheid van de spanning bij verschillende huidvochtigheid: BB1 - BB2 - BB3.

- Al de symbolen voor een huisinstallatie met lettercode, bestaande klemnummering; (voorrangsrelais, voorkeurrelais, digitale klok, impuls, trappenhuis, trappenhuis met dimfunctie, eenvoudig programmeerbare toestellen, parlofoon, verduisteringschakeling, sensorschakeling (IR) met schakelaar om de volgende mogelijkheden te kunnen uitvoeren: verlichting volledig af, verlichting automatisch, verlichting manueel aan.

Uiteraard komen de items geleidelijk één voor één in het jaarplan ter sprake.


47 Gecombineerde lichtschakelingen herkennen, tekenen en hun werking verklaren.

De 5 basisschakelingen en:dubbelpolige wisselschakelingwissel- wisselschakeling

48 Basissymbolen voor een motorschakeling herkennen en tekenen.

De werking van een eenvoudige motorschakeling verklaren.

Letter- en nummercodering toepassen.

Kleurcode bedrading, signalisatie bij de drukknoppen toepassen.

Start-stop drukknopposten met coderingStart-stopschakeling vanop 1 plaatsStart-stopschakeling vanop 2 plaatsenStart-stopschakeling met signalisatie

Codering volgens AREI / EN 60204

Gebruik AREI en officiële keuringsorganisaties

49 Verschillende tekenwijze toepassen. Volgens plaatsVolgens tekenwijze

50 Soorten schema's kennen. Verklarende schema'sUitvoeringsschema'sSituatieschema'sStudieschema's


- De werking van verschillende gecombineerde schakelingen behandelen via tekenen.Bij gecombineerde lichtschakelingen vertrekt de leerling best vanuit een gegeven buisschema.Een gecombineerde lichtschakeling kan ook een wisselschakeling zijn in combinatie met een dubbelpolige , …

- Basissymbolen van een motorschakeling dienen aangebracht te worden: 'motor'-thermische beveiliging-start-stop-overneemcontact-contactor.

- Werking, materiaal, onderdelen van een contactor.- De verschillende soorten schema's worden met voorbeelden zeer duidelijk en eenvoudig

uitgetekend.Deze voorbeelden worden ter beschikking gesteld.


- Bij elke schakeling dient het AREI gebruikt te worden waarmee men aantoont waarom men een schakeling op een bepaalde manier opbouwt.

- Ook zeer belangrijk is dat men bestaande schema's van huisinstallaties en motorschakelingen leert ontleden en lezen. De juiste symbolen dienen herkend te worden.

- Met enige begeleiding de werking laten verklaren aan de hand van schema’s.- Kleurcode bedrading motorschakelingen (zwart-rood-blauw-lichtblauw-oranje).- Kleurcode signalisatielampen en drukknoppen opzoeken in EN-norm en de

machinerichtlijnen.

3 TECHNIEKEN EN GEREEDSCHAPPEN OORDEELKUNDIG KIEZEN BIJ DE UITVOERING VAN RUWBOUWWERKEN

3.1 Uitvoeringstechnieken en gereedschappen voor het maken van sleuven en gaten in muren, vloeren en wanden


51 Soorten bouwmaterialen ondetschei-den.

Snelbouw, Ytong, gipsblokken, beton ... onderscheid naar afmeting, hardheid van het materiaal, toepassingen, gebruikte mortelspecie, lijm

52 Machines om gleuven te maken met de soorten bouwmateriaal associëren.

Haakse slijpmachine (met stofafzuiging) met enkel of dubbelblad, freesmachine

53 Veiligheidsvoorschriften in verband met het gebruik van een haakse slijpschijf toelichten.

Veiligheidsbril, helm, stofmasker

54 Soorten slijpschijven met het soort bouwmateriaal associëren.

Staal, roestvrijstaal, steen en non-ferrometalen, beton, natuursteen

55 Werkmethode voor het maken van sleuven toelichten.

Stabiele werkpositie, slijprichting, slijp-schijf aangepast aan het te bewerken materiaalSleufdiepte, sleufbreedte

56 Soorten gereedschap om gleuven vrij te maken met het soort bouwmateriaal associëren.

Bouwhamer, platte beitel, puntbeitel, elektropneumatische hamer


- Het is de bedoeling dat de leerlingen zo realistisch mogelijk kennismaken met de bouwmaterialen die gebruikt worden in de residentiële woningbouw.

- Enkel die kenmerken aan bod laten komen die relevant zijn, zoals de hardheid van het materiaal, de vorm, de afmetingen, toe te passen mortelspecie, enz..

- Laat de leerlingen overzichtstabellen opstellen aangaande deze bouwmaterialen.


- Een goede kennis van de bouwmaterialen draagt bij tot de keuze van de juiste gereedschappen, ook deze kunnen in de tabel opgenomen worden.

- Speciale aandacht voor de samenhang tussen veiligheidsvoorschriften en de werkmethoden bij het gebruik van een slijpschijf.

- Opzoekingen via internet kunnen de leerlingen helpen bij het opstellen van de overzichtslijsten.


57 Soorten machines bij het maken van doorvoeren in muren, vloeren en wanden onderscheiden.

Elektropneumatische boormachine, met elektronische of mechanische slipkoppeling, snoerloze boormachine

58 Soorten boren met het soort bouwmateriaal associëren.

Steen, beton, hout, metaal

59 De werkmethode bij het maken van doorvoeren toelichten.

Boorrichting (van binnen naar buiten), boren in plafond, boren in betonnen dwarsliggers (afspraak met architect)

60 Veiligheidsvoorschriften in verband met het maken van doorvoeren toelichten.

Stabiele werkpositie (stelling), veiligheidsbril, helm, stofmasker, boormachine met slipkoppeling

61 Noodzaak van de netheid van de bouwplaats toelichten.

Na slijpen hakwerk de bouwplaats opruimen, veiligheid, kwaliteitszorg


- De soorten gereedschappen en machines opnemen in een documentatiemap.- Speciale aandacht besteden aan het maken van doorvoeren in beton, het nut van een

slipkoppeling benadrukken, als praktijkvoorbeeld kan hier het blokkeren van het boor aangehaald worden bij aanwezigheid van ijzer in het beton.

- Een boormachine heeft een stand ‘kloppen’ en een stand ‘boren’ , leerlingen vergetenvaak de omschakeling te doen.

- Goed gereedschap dient onderhouden te worden. We vergeten ook de verlengsnoeren niet.

3.2 Uitvoeringstechnieken en gereedschappen om gaten te maken in wanden voor inbouwdozen, verdeelkasten en inbouwspots


62 Soorten inbouwdozen onderscheiden en toelichten.

Diep, halfdiep, universele inbouwdoosCentraaldoos, merkgebonden inbouw-doosInbouwdoos voor holle wanden, samenstellen meervoudige inbouwdoos


63 Werkmethode voor het maken van gaten voor inbouwdozen en verdeelkasten in muren toelichten.

Gleufdiepte, slijprichting

64 Werkmethode voor het maken van gaten voor inbouwdozen in holle wanden toelichten.

Gebruik van een kroonboor, middelpunt bepalen en aftekenen, werkwijze voor enkelvoudige en dubbele inbouwdoos

65 Soort kroonboor met het soort bouwmateriaal associëren.

Kroonboor voor beton, steen en gips, gipsplaten, houten panelenBoren met waterkoeling (beton)

66 Veiligheidsvoorschriften in verband met het boren van gaten voor centraaldozen in inbouwspots toelichten.

Stabiele werkpositie, veiligheidsbril

67 Soorten machines voor het boren van gaten voor inbouwdozen, centraaldozen en inbouwspots toelichten.

Boormachine met elektronische of mechanische slipkoppeling


- De soorten inbouwdozen naar vorm, afmetingen en toepassingsgebied in een overzichtstabel opnemen.

- Ook aandacht besteden aan merkgebonden inbouwdozen.- De specifieke gereedschappen vermelden en opnemen in een overzichtstabel, ook de

gereedschappen die niet voorhanden zijn in de werkplaats.

4 UITVOERINGSTECHNIEKEN, MATERIALEN EN GEREED-SCHAPPEN KIEZEN BIJ HET PLAATSEN VAN INSTALLATIEMA-TERIALEN EN COMPONENTEN

4.1 Uitvoeringstechnieken, materialen en gereedschappen voor het plaatsen van inbouwdozen, buizen, kabel, centraaldozen en verdeelborden in muren en holle wanden


68 Werkmethode en gereedschappen voor het plaatsen van inbouwdozen in muren toelichten.

Voorbehandelen van de muur, pleister aanmaken (of cementmortel), aan-brengen van de pleister, plaatsingsdiepte, onderhoud gereedschap ...

69 Werkmethode voor het plaatsen van inwerkdozen in holle wanden toelichten.

Plaatsing vooraf in het frame van de holle wand (klassieke en merkgebonden inbouwdoos), plaatsing van de steunlatten, plaatsing achteraf


(inbouwdoos holle wand)

70 Gereedschap en materiaal om eenvoudig schrijnwerk uit te voeren toelichten.

Soort zaag, houtbeitel, hamer, houtschroeven (afmetingen), nagels (afmetingen), snoerloze boormachine, ...


- De voorschriften van de bouwfederatie in verband met de samenstelling van mortelspecies opvolgen.

- De voorschriften in verband met brandverspreiding, geluidverspreiding opvolgen.- Een overzichtstabel in verband met zagen, beitels, vijzen en nagels met hun handelsmaten

kan nuttig zijn.


71 De soorten buizen herkennen en het toepassingsgebied omschrijven.

Tth , voorbedrade buis, metaal

72 De eigenschappen van de verschillende materialen toelichten.

Metalen, isolatiestoffen, thermoharders, thermoplasten, niet-ontvlambaarOverzichtstabel kunststoffen

73 De betekenis van de lettercode verklaren en de handelsmaten opnoemen.

Tth, Tal, P, versterkte buisOverzichtstabel

74 Voorschriften van het AREI toelichten. Veiligheid, plaats, soort buisPlaatsingswijze.

75 Werkmethode om buizen te leggen toelichten.

Algemeen: gleuf op diepte controleren: plooien, lengte bepalen, afkorten, bevestigen ...PE: afkorten, vrije draadlengte, gebruik van haspel, bevestigenTal: afkorten, bevestigen, toepassingsgebiedHet bundelen van de buizen naar de verdeelkast.Voorbedrade buis: afkorten, bevestigen, plaatsen


- Werken met overzichtstabellen, waar de leerlingen naast de benamingen en symbolen ook de gangbare gegevens gemakkelijk kunnen terugvinden.

- Enkel de meest gebruikte materialen behandelen.- Bij voorbedrade buis het afrollen bespreken.



76 Gereedschap voor het bewerken en leggen van buizen toelichten.

Buizensnijder, elektricienmes, drijver, juniorzaag, plooiveer

77 Klein materiaal voor het leggen van buizen toelichten.

Kleine installatiematerialen

78 De werkmethode toelichten om een installatie in holle wanden uit te voeren.

Kabels en voorbedrade buis, geribde buis plaatsen en bevestigen, kabelreserve voorzien

79 Klein materiaal nodig om een installatie in holle wanden uit te voeren herkennen.

Zadelklemmen, afmetingen en soorten

80 Werkmethode om sleuven dicht te metselen toelichten.

Aanmaak van de mortelspecie, samenstelling, soorten mortelspecie volgens het soort bouwmateriaal, aanbrengen mortel, afwerking


- Een overzichtstabel laten opstellen rond het klein installatiemateriaal.- Speciale aandacht rond de samenstelling van mortelspecie/kalkspecie in functie van de

gebruikte bouwmaterialen.(doc. bij de bouwfederatie)

4.2 Uitvoeringstechnieken materialen en gereedschappen voor het trekken van draad, kabel en voorbedrade geribde buis


81 De benamingen en toepassingsgebieden van draden, snoeren, kabels en voorbedrade geribde buis verklaren.

Leidingen voor vaste aanleg

Overzichtstabel

82 De eigenschappen van geleiders opzoeken.

Non-ferrometalen, weerstandsmaterialenOverzichtstabel

83 De eigenschappen van de mantels en kernisolatie opzoeken.

Isolatiestoffen - overzichtslijstenThermohardende kunststoffen

84 Veiligheidstips herkennen in verband met het gebruik van kabels en bedrade geribde buis.

Veiligheidstips en reglementering over het gebruik van leidingen

85 De wettelijk bepaalde kleuren en genormaliseerde secties in een

Brochure van de stroomleverende maatschappij


installatie toelichten.PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

- Hier kunnen didactische panelen voorzien worden met de meest gebruikte draden, snoeren, kabels en voorbedrade geribde buis voor gebruik in een huisinstallatie. Benadrukken hoe de afwerking (ontmanteling) op een correcte manier gebeurt.

- Het is niet de bedoeling dat hier tijdens de les een opsomming gegeven wordt van alle eigenschappen en toepassingen van al deze materialen. Er wordt een overzichtslijst ter beschikking gesteld aan de leerling zodat deze zaken kunnen opgezocht worden wanneer het gebruik van een draad, snoer, kabel of voorbedrade gebruikt wordt in de installatie.

- Enkel leidingen tot 16 mm2 vermelden.- In de lijst de geharmoniseerde aanduidingen gebruiken naast de nationale aanduidingen.- Er worden overzichtslijsten ter beschikking gesteld van de gebruikelijke non-

ferrometalen, isolatiematerialen, weerstandsmaterialen, evenwel ook weer ter raadpleging te gebruiken wanneer over een bepaalde draad, snoer of kabel gesproken wordt.

- Lange leidingen worden via een haspel op een veilige en efficiënte manier aangebracht.- De voorschriften in verband met draadsecties en draadkleuren kunnen eventueel

opgezocht worden in de AIB-Vincottegids (beperkt AREI in verband met veiligheid en betrouwbaarheid van huishoudelijke elektrische installaties). Deze gids is voor de leerlingen gemakkelijk op te zoeken via www.aib-vincotte.com en is heel praktisch en bruikbaar opgevat.


86 De uitvoeringstechnieken om op een veilige wijze draden, kabels en voorbedrade buis te bewerken en monteren bespreken.

Bewerken van draden en kabelsOntmantelen van draden en kabelsTrekken van draden.

87 De uitvoeringstechnieken om een goede verbinding te maken bespreken.

Maken van draadogen aan geleidersgebruik van kabelschoenen, -hulzen, -ogen en -vorken

88 Een soepele snoer op een veilige manier aansluiten bespreken.

Algemene richtlijnen om een soepele leiding te verbinden aan een toestel

89 De verschillende gereedschappen voor het ontmantelen van leidingen herkennen en toelichten.

Ontmantelgereedschappen voor draad, kabel en voorbedrade buisGebruik van verschillende tangen voor het plooien van ogen en het bewerken van kabelVeilig werken met mes en kabelmes


- Bij deze leerinhouden moet veel gedemonstreerd worden door de leraar, vandaar best verwerken tijdens de praktijkles.

- Veel aandacht besteden aan veilige werkmethodes bij het ontmantelen en bewerken van kabels.

- Laat steeds met veel zorg het restafval verwijderen, sorteren en deponeren op de daartoe bestemde plaats.


- Het belang benadrukken van een goede verbinding, verwijzen naar Joule-effect, op draadeinden van soepele snoeren en kabels wordt steeds met draadhulzen (pinnen) gewerkt (nier meer vertinnen).

- Wijzen op veiligheid van personen die met het aangesloten toestel in contact komen.- Het juiste gereedschap gebruiken voor een bepaald werk: universele tang, zijdelingse

kniptang, draadstriptang (verschillende uitvoeringen tonen), drukverbindingstang, ronde en platte bektang.

4.3 Uitvoeringstechnieken, materialen en gereedschappen voor het aansluiten van schakelaars en wandcontactdozen


90 Stroombaan-, leidingen bedradingschema tekenen en de werking verklaren van de lichtschakelingen.

De enkelpolige schakelingDe dubbelpolige schakelingDe dubbele aanstekingDe wisselschakelingDe kruisschakelingDe dubbelpolige wisselschakelingDe wissel - wisselschakeling

91 Stroombaan-, leidingen bedradingschematekenen van elektrisch gestuurde schakelaars.

De impulsschakelingDe trappenhuisautomaat

92 Stroombaan-, leidingen bedradingschema tekenen bij schakelingen met contactdozen.

Contactdozen

93 Functie, bediening en uitvoering omschrijven bij schakelaars en contactdozen.

Indeling volgens functie, bedieningswijze en uitvoering

94 Technische gegevens opzoeken en interpreteren bij schakelaars en contactdozen.

Technische gegevens, isolatiemateria-len, non-ferrometalen, keramische matOverzichtslijsten


- Bij de tekenopgaven steeds vertrekken vanuit reële situaties in een perspectieftekening van een bepaald lokaal. Zo kan de enkelpolige schakeling bijvoorbeeld getekend worden voor een toilet.

- Vanuit het leidingschema en het stroomkringschema het bedradingschema opstellen.- Verlichte schakelaars en drukknoppen (controle- , oriëntatie - en signalisatielampjes).- Lichtschakelaars en contactdozen worden in catalogi van verschillende merken

opgezocht.Dit opzoeken wordt best geïntegreerd terwijl de lichtschakeling wordt getekend. Zo ziet de leerling het verband tussen een symbool en de eigenlijke uitvoering.


- Het gebruikte installatiemateriaal wordt gekozen in functie van de omgeving waarin het zich bevindt, zo krijgen we inbouw-, opbouwen spatwaterdicht materiaal. Bij het opzoeken in catalogi hier ook de nodige aandacht aan besteden.

- Bij de bespreking van de technische gegevens kan verwezen worden naar de lijst van isolatiematerialen en non-ferrometalen.

- Bij het inrichten van winkelruimtes wordt veelvuldig gebruik gemaakt van modulaire schakelaars. Het is gewenst hier ook reeds de nodige aandacht aan te geven.


95 Beschermingsgraden opzoeken en interpreteren.

Beschermingsgraden bij elektrisch installatiemateriaalOverzichtslijsten

96 Werkmethoden opstellen om lichtschakelaars en contactdozen te monteren volgens de regels van goed vakmanschap.

Schakelaars en contactdozen bij inbouw-, opbouwen spatwaterdicht materiaal

97 Gereedschappen voor het monteren van lichtschakelaars en contactdozen herkennen en het veilig gebruik toelichten.

Soorten gereedschappen


- Overzichtstabellen ter beschikking stellen.

LEEPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

98 Het doel van een controlelamp in een schakelaar verwoorden.

Controlelampjes in schakelaars

99 Stroombaan-, leidingen bedradingsschema tekenen bij lichtschakelingen met controlelampjes.

Lichtschakelingen met controlelampen in de schakelaars

100 Het doel van een oriëntatielamp verwoorden.

Oriëntatielampjes in de schakelaars

101 De beperking in het aantal verlichte schakelaars toelichten.

Beperkingen

102 Stroombaan-, leidingen bedradingschema tekenen bij lichtschakelingen met oriëntatielampjes.

Lichtschakelingen met oriëntatielampjes in de schakelaars

103 Doel en toepassingsgebied van een signaallamp op een verdeelbord toelichten.

Signalisatie op een verdeelbord


104 Soorten elektrisch gestuurde schakelaars opsommen en hun toepassingsgebied verklaren.

Monostabiel, impuls en tijdrelaisMultifunctioneel tijdrelais

105 Het doel, toepassingsgebied, samenstelling en werking verklaren van gestuurde schakelaars.

Relais - hulpcontactContactor - groot vermogenImpulsrelaisTrappenhuisautomaatVoorkeurrelaisVoorrangrelaisSchakelklokThermostaat


- Gebruik catalogi van verschillende merken om aan te tonen hoe de lampjes kunnen verwerkt worden in de schakelaars. Bij sommige merken worden schakelaars geleverd met een extra aansluitklem ingeval een controlelamp moet geschakeld worden.

- Deze schakelingen vormen een toepassing op de serie- en parallelschakeling, er kan goed aangetoond worden waarom de lampjes een zeer grote weerstand moeten hebben.

- Bij het tekenen van schema's worden verschillende lichtschakelingen in één opgave verwerkt. Bij de elektrisch gestuurde schakelaars kunnen defecte relais gedemonteerd worden om het onderscheid tussen de soorten te zien en de werking te verklaren.


106 De technische gegevens van een relais opzoeken en interpreteren.

Technische gegevens van een relaisSpoelgegevens - contactgegevens

107 Het stroombaanschema en de aansluitlijst opstellen van een relaisschakeling.

Opbouw van een schakeling met relaisCodering en klemnummering bij relaisschakelingen

108 Het aansluitschema tekenen en de draadlijst opstellen van een relaisscha-keling. (U)

Een relaisschakeling

109 De keuze van draaddoorsneden en beveiliging verantwoorden bij een relaisschakeling.

Draaddoorsneden bij relaisschakelingen

110 Verantwoord kiezen van draadkleuren en klemmen (kabelschoenen, draad-pinnen) bij schakelingen met relais.

Draadkleuren en klemmen

111 Stroombaan-, leidingen bedradingschema bij impulsen trappenhuisschakelingen tekenen.

Impulsrelais en trappenhuisautomaat Netspanning - veiligheidsspanningSignalisatie in de drukknoppenVochtige omgeving - centrale bediening



- Voor het opzoeken van technische gegevens opnieuw gebruik maken van catalogi van verschillende fabrikanten. Goed onderscheid maken tussen de spoelen contactgegevens.

- Bij het tekenen van stroombaanschema's van relaisschakelingen zeer duidelijk de stuur- en vermogenkring van elkaar onderscheiden. De schakelingen laten uitvoeren in de praktijk op stuurspanning 24V, zeer interessant is het foutzoeken met voltmeter.Er worden enkel schakelingen gemaakt met lampen of kleine éénfasige motoren.(bijvoorbeeld: startstop met stop voorrang, bediening van op twee plaatsen, bediening van twee relais met vergrendeling, volgordeschakeling, kwisschakeling ...).Er kunnen ook combinaties gemaakt worden met schakelklok (bv. met mogelijkheid tot manuele bediening), schemerschakelaar (idem), voorkeurrelais, voorrangrelais ...Aandacht hebben voor de schakellogica, EN-functie, OF-functie, om vanuit een gesteld probleem tot een oplossing te komen.

- Bij de impulsschakelingen het voordeel ten opzichte van de klassieke lichtschakelingen toelichten. Besteed opnieuw de nodige aandacht aan de eventuele beperkingen in het aantal verlichte drukknoppen en de manier waarop dit probleem kan opgelost worden.

- De impulsschakelingen worden in combinatie met klassieke lichtschakelingen uitgevoerd.

4.4 Uitvoeringstechnieken, gereedschappen en materialen voor de montage van goot- en draagsystemen


112 De soorten kabelgoten onderscheiden. Handelsmaten, materiaalsoort ...

113 De werkmethode om kabelgoten te bewerken en te plaatsen toelichten.

Aftekenen, afkorten 'haaksheid', bevestigen ...

114 Het kleinmateriaal om kabelgoten te plaatsen herkennen en toelichten.

Keilbouten, pluggen, schroeven, bouten, eindstukken, hoekstukken, beugels

115 Voorschriften van het AREI toelichten in verband met montage van kabelgoten.

Aantal kabels, soort kabels, energie en telecommunicatieleiding

116 Plintmontage toelichten bij plaatsing van stopcontacten.

Plintmontage


- Werken met overzichtstabellen waaruit de leerlingen de juiste keuzes kunnen maken.


4.5 Uitvoeringstechnieken, materialen en gereedschappen kiezen voor het plaatsen en aansluiten van elektrische toestellen


117 De opbouw van een nokkenschakelaar toelichten.Een schakeltabel opvolgen.

Eénfasig SamenstellingSchakeltabelGebruik

118 Verschillende vermogens uit serie- en parallelschakelingen met weerstanden bepalen.

Warmteregimes

119 Rechtstreekse en onrechtstreekse verwarming onderscheiden.

RechtstreeksOnrechtstreeks

120 Stroomkringschema's lezen en de werking verklaren van eenvoudige toestellen met verwarmingselementen.

Waterdruk- of hogedrukvoorraadtoestellenDrukloze- of lagedrukvoorraadtoestellen Lagedrukaftap of leeglooptoestellenDoorstroomtoestellen

121 Plaatsingstechnieken doornemen gebruik makend van de gepaste gereedschappen.

Plaatsingstechnieken

122 Materiaalkennis van de onderdelen eigen maken.

MaterialenOverzichtlijsten

123 Voorschriften inzake brandveiligheid toelichten.

Brandveiligheid - AREI

124 De werking van een thermostaat verklaren.

Thermostaat:- mechanische- elektronische- programmeerbare- opbouw en modulaire inbouw

125 De samenstelling en de werking bespreken van enkele elektrische toestellen met een vaste standplaats.

Elektrisch vuur met ovenWasmachineDroogkastAfwasmachine ...

126 De samenstelling en de werking bespreken van enkele elektrische toestellen met een losse standplaats.

KookplaatStrijkijzerWafelijzerBroodroosterWaterverwarmer ...


127 De beveiliging en de temperatuurregeling herkennen en verklaren.

TemperatuurregelingBeveiliging

128 De soepele snoeren en aansluittechnieken bespreken om toestellen aan te sluiten met een losse standplaats.

Soepele snoerenBevestiging elektrisch - mechanischTrekontlasting

129 De kabels en aansluittechnieken bespreken om toestellen aan te sluiten met een vaste standplaats.

KabelsBevestiging elektrisch - mechanischTrekontlasting

130 Technieken ontwikkelen om fouten op te sporen in elektrische toestellen.

Fouten opsporen


- Kennis maken met de juiste en nieuwste gereedschappen.- Veilige werkmethodes aanhalen.- Oog hebben voor: lengte ontmanteling, degelijke verbinding, beschadiging kern, ...- Multimedia raadplegen.- Overzichtslijsten rond soepele snoeren en kabels.

4.6 Uitvoeringstechnieken en materialen voor het plaatsen en aansluiten van materialen in spatwaterdichte en niet-spatwaterdichte uitvoering


131 De soorten opbouwinstallaties onderscheiden.

Spatwaterdicht, niet-spatwaterdicht

132 Materiaal voor niet-spatwaterdichte uit-voering toelichten.

Klassieke uitvoering met montageplaat, uitvoering met opbouwplint

133 Materiaal voor spatwaterdichte uitvoering herkennen en toelichten.

Aftakdozen, buisingangen, geschroefde ingang, wartelingang (Pg), verbindingsklemmen, verhoogde beugels, railbevestiging van beugels, tullen, schroeven, pluggen, ...Overzichtstabellen

134 De werkmethode voor het plaatsen van een spatwaterdichte opbouw installatie toelichten.

Aftekenen, bepalen bevestigingspunten, plaatsen aftakdozen, ...

135 Het gereedschap om een spatwaterdichte installatie uit te voeren herkennen en toelichten.

Smetkoord, waterpas, boren, schroevendraaiers, ...


4.7 Aansluittechnieken, materialen en gereedschappen voor het plaatsen en aansluiten van verlichtingstoestellen en signaalgevers

4.7.1 Verlichtingstoestellen


136 Begrippen rond verlichting verwoorden. (U)

Lichtstroom, lichtsterkte, lichtrendement, verlichtingssterkte, luminatie

Kleurtemperatuur, kleurweergave, kleurnummer.

137 De noodzaak en voorwaarden van een goede verlichting toelichten.

NoodzaakVoorwaarden

138 De verschillende verlichtingssystemen opsommen en hun toepassingsgebied verklaren.

Direct - indirect - diffuus

139 De verschillende verlichtingssystemen opsommen en hun toepassingen toelichten.

Binnen - buitenOpbouw - inbouw

140 De voorschriften van het AREI toelichten, rekening houdende met de beschermingsgraad voor de verschillende lokalen.

Beschermingsgraad


- Maak gebruik van catalogi, laat de leerlingen hierin varianten opzoeken.- De voorschriften laten opzoeken in het AREI.- Rekening houden met de plaatselijke voorschriften bij de plaatsing van buitenarmaturen.


141 Afhankelijk van de situatie een gepaste verlichting kiezen.

Verlichting in een woning

142 De werking en de samenstelling van een gloeilamp weergeven.

LampvermogenBrandstandUitvoeringsvormen

143 Doel en gebruik van de verschillende lampvoeten toelichten.

Lampvoeten - overzichtstabel

144 De lamphouders opzoeken en hun eigenschappen toelichten.

Lamphouders - overzichtstabel


145 Een veilige plaatsingstechniek opstellen om een lamparmatuur te installeren of te vervangen.

Vervangen van een lampNoodverlichtingOntvlambare stoffenVochtige lokalenBevestigingenMontagetechnieken

146 De samenstelling en de werking van een fluorescentielamp verklaren.

Fluorescentielamp - samenstelling, materialen en werking

147 Het doel van het voorschakelapparaat toelichten.

Voorschakelapparaat


- Handelsmaten, vormen en technische gegevens van lampvoeten opzoeken in catalogi en zelf een overzichtstabel laten opstellen.

- 145 Didactisch bord met enkelvoudige TL-schakeling gebruiken: aansluiten op spanning, schakelen, metingen doen op de starter en de lamp om de werking te verklaren, voorschakelapparaten tonen en laten uitmeten, op verschillende voorschakelapparaten de verschillen aantonen.


148 De uitvoering met en zonder starter onderscheiden en toelichten.

Met starterZonder starter

149 Stroombaanschema's tekenen en de werking verklaren bij schakelingen met TL-lampen.

Duoschakeling- stroboscopisch effectTandemschakelingHandelsvormen Technische gegevens

150 De handelsvormen en technische gegevens opzoeken van TL-lampen.

Overzichtstabel

151 Speciale uitvoeringen van TL-lampen herkennen.

Inwendige reflectieCirkelvormigSpeciale effecten

152 De werking en de bouw van een spaarlamp toelichten.

De spaarlamp

153 De samenstelling, werking en de toepassingen van halogeenverlichting verklaren.

SamenstellingWerkingToepassingsgebiedGevaar


Lampvoeten

154 De vergelijking gloeilamp - halogeenlamp toelichten.

LevensduurLichtopbrengstBedrijfstemperatuur

155 Het onderscheid tussen halogeenver-lichting op lage spanning en op 230 V toelichten.

Lage spanning versus 230 V.VoordelenToepassingen


- De principiële werking van de verschillende onderdelen uitleggen: gloeilamp, TL-lamp, starter, voorschakelapparaat, de trafo's bij de halogeenverlichting, ...

- 148 Zelf metingen uitvoeren om de begrippen te verduidelijken.- Schema's van installateurs ter beschikking stellen bij halogeenverlichting.- Veelvuldig gebruik maken van catalogi, vooral kieskeurig zijn met de keuze hiervan, er

zijn firma's die catalogi bezitten met aansluitschema's en de technische gegevens van de materialen en componenten.

- Overzichtstabellen aangaande verschillende verlichtingsmogelijkheden en lampvoeten.


156 De verschillende handelsvormen van halogeenlampen herkennen en hun toepassingsgebied omschrijven.

HandelsvormenToepassingsgebiedOverzichtstabel

157 De veiligheidsmaatregelen verwoorden bij het installeren van halogeenverlichting.

Inwendige overdrukGrote stralingswarmteAanrakingenOpwarmen van de toevoerleidingenNadeel bij het dimmen

158 De gebruikte trafo's onderscheiden en een juiste keuze maken.

VeiligheidstrafoBeschermingstrafoElektronische trafo

159 De soorten schakelingen met halogeen schetsen en verklaren.

LijnschakelingDe ster- of T-schakelingDe ringschakeling

160 Het doel en principe van lichtdimming verklaren.

Dimmer met stuursignaal via lage veiligheidsspanning of draadloos

161 Het dimmen van gloeilampen omschrijven en een stroombaanschema lezen.

Dimmen van gloeilampen


162 Het dimmen van halogeen op zeer lage spanning omschrijven en een stroombaanschema lezen.

Dimmen van halogeen op lage spanning

163 Het dimmen van TL-lampen omschrijven en een stroombaanschema lezen.

Dimmen van TL-lampen

164 De soorten dimmers opsommen en hun toepassingsgebied afbakenen.

DrukknopdimmerDraaiknop of potentiometerModuuldimmer met of zonder geheugen

165 Het principe van draadloze lichtsturing toelichten. (U)

Draadloze lichtsturing

166 Principe van lichtsturing door middel van een sensor toelichten en een stroombaanschema lezen.

Sensor

167 Het begrip noodverlichting en het toepassingsgebied omschrijven.

Noodverlichting


- Schema's ter beschikking stellen vanuit catalogi.

4.7.2 Signaalgevers


168 De constructie en de werking van een bel toelichten.

Universele bel, wisselstroombel, gong, zoemer

169 Stroombaan-, leidingen bedradingschema's tekenen.

Schakelingen met bellen, keuze van bel of zoemer, keuze van drukknop, eenvoudige deurmelder

170 Uitvoeringstechnieken voor het plaatsen en aansluiten van contactdozen voor telefonie.

Soorten contactdozen voor telefonie, telefoniekabel


- Alhoewel het elektromagnetisme nog niet behandeld werd in de les elektriciteit en labo, kan hier reeds de principiële werking van de verschillende toestellen worden gegeven (een spoel wordt een elektromagneet als er een stroom doorvloeit)

- Bij de belschakelingen worden best verschillende tekenopgaven voorzien, vertrekkende vanuit reële situaties in perspectieftekeningen. Hier vooral belang hechten aan het schakeltechnisch denken.


- Ook hier weer de verschillende onderdelen van een belschakeling in catalogi laten opzoeken, ook verwijzen naar de overzichtslijsten over draad en kabel, isolatiestoffen, non-ferrometalen.

- Het materiaal voor telefonie, tv en stereodoeleinden laten opzoeken in catalogi, wijzen op het belang van wachtbuizen in een huisinstallatie in sterverdeling.

- Bij lage spanning, rekening houden met de draadlengte.


171 De installatietechnieken om contactdozen om tv- en kabeldistributie te plaatsen en aan te sluiten bespreken

Soorten contactdozen voor kabel-tvCoaxiale kabel

172 De installatietechnieken en contactdozen om luidsprekers te plaatsen en aan te sluiten bespreken.

Soorten contactdozen voor luidsprekers Parallelsnoer

173 Schema's van een parlofooninstallatie en video lezen en een aansluitmethode opstellen.

Deurtelefoon voor ééngezinswoningen en appartementsgebouwRichtlijnen voor het installeren

174 De functie van een microfoon, telefoon en luidspreker omschrijven en de werking verklaren.

Omzetting geluidstrilling in elektrische trilling en omgekeerdSoorten microfoons en eigenschappenSoorten telefoons en luidsprekers

175 De functie van een elektrisch deurslot omschrijven en de werking verklaren.

Deurslot

176 Doel en toepassingsgebied van een deurmelder verantwoorden.

Aan de hand van een stroombaanschema de werking van een deurmelder verklaren en het bedradingschema afleiden.

Deurmelder

177

178 Doel en toepassingsgebied verantwoorden van een videofoon. (U)

Videfoon

179 Aan de hand van een stroombaanschema de (principiële) werking van een telefoon verklaren en het bedradingschema afleiden. (U)

Telefoon

180 Aan de hand van een stroombaanschema de werking verklaren van rook- en brandmelders. (U)

Rookmelders Brandmelders



- De contactdozen voor communicatiedoeleinden laten opzoeken in catalogi, ook aandacht besteden aan nieuwe evoluties (computernetwerken in UTP-kabel of Coax kabel, telenet ...).

- Ook hier weer het belang van wachtbuizen in een installatie aantonen ...- Bij de aansluiting van luidsprekers moet aandacht gegeven worden aan de polariteit

ervan.- Een klassieke parlofooninstallatie laten uitvoeren (praktijk) in telefoniekabel, de nadruk

leggen op het maken van verbindingen, draaddoorsnede voor deurslot, afstand van energieleidingen ... eventueel schema's van verschillende fabrikanten bespreken. Hetzelfde voor de videoaansluiting.

- 2-draads, 4-draads, appartementen.- Microfoons en luidsprekers vormen een mooi te illusteren toepassing op Lorentzkracht en

genereren van spanning door beweging, hier kan eventueel naar de les elektriciteit en labo verwezen worden.

- De leerlingen documentatie geven (eventueel laten opzoeken) over de nieuwe generaties parlofoons en videofoons in tweedraadsaansluiting.

5 AANSLUITTECHNIEKEN, MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN BIJ HET INSTALLEREN VAN COMFORTSCHAKELINGEN


181 Inzicht verwerven bij de plaatsing en het onderhoud van programmeerbare schakelmodules.

Domotica - woningintelligentieProgrammeerbare schakelmodule

182 Kennis maken met verschillende programmeerbare schakelmodules.

Verschillende programmerbare schakelmodules

183 Het doel en toepassingsgebied toelichten van een domoticasysteem.

Nut van domoticaEnergiebeheer - comfort - veiligheid - communicatie - technisch beheer

184 De voor- en nadelen van een domoticasysteem aantonen ten opzichte van een klassiek systeem.

Voor- en nadelen

185 Een situatieschema van een nieuwe installatie modulair omvormen.

Nieuwbouw

186 Een situatieschema van een bestaande installatie modulair omvormen.

Renovatie

187 Een keuze maken tussen 2- of 4-aderige busbekabeling. (U)

Bekabeling


188 Een programmatietechniek van een programmeerbare schakelmodule toepassen.

Programmatietechniek

189 De componenten selecteren en een bestellijst opstellen.

Componenten - bestellijst


- Een keuze maken uit enkele systemen, ze met de leerlingen bespreken en er enkele toepassingenin een huisinstallatie mee doorvoeren.De omvormingen klassikaal doorvoeren , onder leiding van de leerkracht, we geven hier een aanzet naar domotica, de uitwerking komt in de 3de graad.


190 Het belang van een programmeerbare logische module toelichten.

Programmeerbare logische module

191 De voor- en nadelen van een bedrade oplossing ten opzichte van een programmeerbare oplossing nagaan.

Voor- en nadelen

192 Het systeemconcept toelichten aan de hand van de typische eigenschappen.

Ingangen, uitgangen en schakelprogramma

193 De waarheidstabel opstellen in functie van de programmeerbare module.

Logische blokken: AND, OR, NOT, NAND, NOR, EXOR

194 De typische eigenschappen van elk logisch blok opnoemen.

Eigenschappen

195 De typische eigenschappen van elk functieblok opnoemen

Functieblokken: delay, impuls, set-reset, klok ...


- Programmeerbare modules voor huishoudelijke en tertiaire toepassingen worden onder andere op de markt gebracht door Mitsubishi (alpha); Siemens (logo), Moeller (easy) en zullen ongetwijfeld hun plaats in een huisinstallatie innemen.

- Als documentatie kan heel wat informatie op internet worden teruggevonden: www.meau.com/alphaplc/software/visual_logic.htm (Mitsubishi) www.ad.siemens.de/logo//html_76/basic_pure.htm (Siemens) http://easy.moeller.net/easy/englisch/indes.html (Moeller)- In de tekenles kunnen verschillende opdrachten worden uitgewerkt: vanuit een gesteld

probleem de logische formule opstellen, een schema tekenen en laten uitvoeren via de simulatiesoftware. De schakelaar zelf kan dan geprogrammeerd worden vanuit de meegeleverde software of eventueel via de bedieningsknoppen op het toestel. Bij het


werken met functieblokken enkel de reeds gekende behandelen, tekenen en laten programmeren.

- Als praktische toepassingen kunnen gecombineerde opgaven met trappenhuisautomaat en impulsschakelaar worden uitgevoerd. Een programmeerbare module kan eventueel opgenomen worden in een zekeringkast en toegepast worden in een volledige huisinstallatie.Andere voorbeelden zijn comfortschakeling voor verlichting, automatische sturing , zonnewering, sturing rolluiken apart en gecentraliseerd, verschillende lichtfuncties in een woning met centrale bediening, automatische sturing regenwaterpomp/ventiel leidingwater ...


196 Bij lichtschakelingen met bewegingsmelders de uitvoeringen en toepassingen toelichten.

BewegingsmeldersPrincipewerkingBuiten de woningBinnen de woning

197 Aansluitschema's met verschillende bewegingsdetectoren (2 en 3 aansluitpunten) tekenen en verklaren.

Detector in combinatie met een schakelaar voor handbedieningIn combinatie met een serieschakelaar als keuzeschakelaarAansluitschema met 2 detectoren (U)

198 Het principe van draadloze bediening toelichten. (U)

Principe draadloze bediening

199 Het principe van radiofrequentie en infrarood toelichten. (U)

Principe radiofrequentie - infrarood

200 De begrippen zender en ontvanger verklaren. (U)

Zender - ontvanger

201 Opstellingsmogelijkheden en aan-sluitschema's uitleggen. (U)

Van bestaande schema's en opstellingen

202 Het begrip woningbeveiliging toelichten.

Beveiligen van een woning

203 Het principe verklaren van sensoren die warmte en/of beweging detecteren.

Warmte - beweging


- Schema's van verschillende fabrikanten gebruiken.- De nodige catalogi, boeken, diskette of cd ter beschikking stellen en de leerlingen

begeleiden in hun keuze.- De leerlingen op een efficiënte wijze de materialen en gegevens leren opzoeken en

vergelijken.- Didactische panelen voorzien.


6 EEN VERDEEL- OF SCHAKELKAST OORDEELKUNDIG SAMENSTELLEN IN FUNCTIE VAN EEN INSTALLATIE

6.1 De verdeel- of schakelkast


204 Een overzicht geven van de diverse soorten verdeelkasten.

Kasten voor huishoudelijk gebruik

205 De verschillende onderdelen van een verdeelkast herkennen en de kast op schaal tekenen

Onderdelen van een verdeelkast

206 Weten hoe een kast dient geplaatst te worden rekening houdend met het AREI, ARAB en de eisen van de plaatselijke stroomleverancier.

Plaatsing van een kast

207 De kenmerken opzoeken en relateren naar de keuze van de te gebruiken kast.

De gegevens van het lastenboekDe IP-klasseDe plaatsingswijze


Een overzicht geven van de diverse soorten verdeelkasten: de leerlingen een beperkt aantal modellen ter keuze voorleggen.

De verschillende onderdelen van een verdeelkast herkennen en kiezen:

- Ploftekening gebruiken.- Bij de maatschappijen zijn plaatsingsmallen op papier te krijgen waarop alle aansluitingen

staan. Deze gebruiken om de juiste plaatsing toe te lichten. Een verkleind exemplaar in de cursus is geen overbodige luxe voor later.

- Bij de schaaltekening van een kast enkel gebruik maken van de schalen die in de techniek gebruikelijk zijn.

De kenmerken kunnen opzoeken en relateren naar de keuze van de te gebruiken kast:

- Elke fabrikant heeft in zijn technische gegevens een overzicht van de IP-normalisatie. Dit is een prima basis om deze leerstof aan te brengen.

- Het kiezen van de juiste bevestigingsmiddelen is een item op een andere plaats in dit leerplan. Denk eraan, herhalen kan nooit kwaad.

- De bijkomende eisen van de maatschappij zouden kunnen zijn dat er een zekere overschot op de invoerkabel moet zijn, of dat die bij hen dient gekocht te worden, dat zij enkel de sleuf mogen graven. Dit punt is facultatief naargelang de plaatselijke situatie.



208 Het aantal benodigde modules bepalen en de kast indelen.

Kringen - modulesDe kastgrootteDe kastlay-out tekenenBedradingsschema Nummeren en labelen


Het aantal benodigde modules bepalen en de kast indelen:

Dit deel van de leerstof kan men het best aanbrengen door de voorbeeldoefening waarrond dit jaar wordt gewerkt te gebruiken als basis. Een extra voorbeeld kan verduidelijkend werken.De keuringsorganismen verstrekken didactische platen met daarop de benodigde markeringen en veiligheidsvoorschriften.

6.2 De smeltveiligheden


209 Begrippen rond smeltveiligheden verklaren en toelichten.

De EN-normenDe begrippen: nominale stroom, gebruiksspanning en uitschakeltijdDe basissamenstelling

210

211

212

213

Het doel van een smeltveiligheid verklaren.

Het doel van kalibreerelementen toelichten.

De soorten smeltveiligheden onderscheiden.

Uitschakelkarakteristieken toelichten.

De relatie nominale stroom en de uitgaande aansluitsectie

Kalibreerelementen

Snelle en trage zekeringenPen-pen, pen-bus, glaszekeringen, mes en schroefveiligheden

Uitschakelkarakteristieken


De basisbegrippen aangaande smeltveiligheden verklaren en toelichten:

- De leerlingen dienen de norm niet van buiten te kennen maar moeten hem wel kunnen interpreteren.

- Een uittreksel van een cataloog gebruiken als basis om de begrippen aan te brengen.- Vertrekkende van doorsnedentekening de samenstelling en het doel van elk onderdeel

verklaren.Aandacht besteden aan het eventueel herstellen van smeltveiligheden.


- Inhoud van een zekering tonen aan de hand van doorsnedentekening en een opengewerkte meszekering. Volgende onderdelen zeker behandelen: houder, zand, smeltdraad, aansluitingen, codering en een vervangset voor industriemodellen.

Het doel van een smeltveiligheid verklaren:

- Aan de hand van een tabel uit een catalogi het verband tussen stroom en sectie verduidelijken.

- Het verband stroom en kalibreerelement verduidelijken aan de hand van een kleurtabel (catalogi).

- Geen oefeningen maken op verschil tussen snelle en trage zekeringen. Enkel het verschil verduidelijken.

- De soorten verduidelijken aan de hand van een groep modellen uit diverse catalogi en echte voorbeelden.

- Van een bepaalde smeltveiligheid enkel kunnen aflezen hoe snel hij bij een bepaalde stroom gaat uitvallen.

- De samenstelling, afmetingen en modellen van glaszekeringen zeker behandelen.


214 De smeltveiligheden opzoeken, benoemen en tekenen rekening houdend met de gestelde eisen.

Soorten smeltveilighedenSymbolen en coderingMeerpoligheidBestellijst

215 De samenstelling van een zekeringhouder schetsen en toelichten.

Diverse modellenDe onuitwisselbaarheidKleurcode van kalibreerelementenKleurtabel


De smeltveiligheden tekenen, benoemen en opzoeken rekening houdend met de gestelde eisen.

- Een beperkt cataloogaandeel bezorgen aan de leerling en die daaruit onder begeleiding leren en laten kiezen.

- De juiste symbolen zijn te vinden in het AREI. (enkel ter informatie ook de niet Europese symboliek tonen).

- Duidelijk het verband tussen de één- en de veellijnsymboliek verklaren.- Een cataloog van een doorsnee ‘doe het zelf-zaak’ is een voldoende basis voor dit werk.

Prijslijsten van de fabrikanten kunnen verhelderend zijn om het verschil in prijs te verduidelijken.

- Bij het samenstellen van de bestellijst rekening houden dat veiligheden, de voeten, de versleutelingen en de genaakbaarheidsplaten één geheel vormen.

De samenstelling van een zekeringhouder schetsen en toelichten:

- Een overzicht uit een cataloog is een voldoende basis.- De verschillende vergrendelingsystemen laten zien en de plaatsing verduidelijken.


- Het gepaste gereedschap tonen, en het gebruik toelichten, waarmee deze uitwisseling dient te geschieden.

- Het gebruik van een handvat bij de verwisseling van mesveiligheden uitleggen en demonstreren.

6.3 De automaten


216 De basisbegrippen aangaande automaten verklaren.

Begrippen: uitschakelcurve, onder-brekingsvermogen, afschakelvermogenNorm NBN

217 Het doel van de automaten omschrijven.

Pen, schroef, en installatieautomaatSamenstelling - werking

218 De juiste automaat kiezen. In functie van de aangesloten sectie en dit volgens het AREI

219 Een automaat tekenen en benoemen. Soorten, symbolen, codering meerpoligheid, bestellijst.


- Transparanten gebruiken om de samenstelling te verduidelijken. Diverse fabrikanten kunnen deze leveren in kleur en beschikken ook over een inkijkautomaat. Een defect exemplaar dat opengewerkt is kan ook verrijkend werken.

- De leerlingen dienen te weten dat het bimetaal dient om overbelasting te detecteren (traag) en de elektromagneet dient om een kortsluiting te detecteren (snel).

- Aandacht besteden aan het doel en het nut van de vonkenkamer.- De BCD-uitschakelkarakteristieken behandelen en toepassen (behoren meestal bij

bovenstaande transparantenreeks). Een zwart-wit exemplaar voor de leerlingen als hulp bij het oplossen van toepassingen is aangewezen.

6.4 De verliesstroomschakelaar


220

221

222

De functie van een verliesstroom-schakelaar toelichten.

De verliesstroomschakelaar kiezen.

Aantal verliesstroomschakelaars in een installatie bepalen aan de hand van de waarde van de spreidingsweerstand.

De plaats van een verliesstroomschake-laar

De verliesstroomschakelaar kiezen in functie van de nominale stroomSymboliek conform het AREIAanluitingswijzeDe testknop

Aantal verliesstroomschakelaars



Het doel van een verliesstroomschakelaar verklaren:

- De werking komt in het tweede leerjaar aan bod en dient dus niet behandeld te worden in het eerste leerjaar.

- De verliesstroomschakelaar behandelen in het eerste leerjaar als een zwarte doos waar enkel de nominale stroom belang heeft.

- De symboliek dient gekregen te worden zonder toelichting qua opbouw.- Onderscheid maken tussen verschillende gevoeligheden.- Periodiek gebruik van de testknop toelichten, duiden op gevaren. Toestellen met

uurwerken en vluchtige geheugens zoals uurwerken, keukenapparatuur en verwarmingssystemen verliezen hun instellingen.


223 Het werkingsprincipe van een verlies-stroomschakelaar toelichten.

Inwendige opbouwTransformatorprincipeDe gevoeligheid

224

225

Soorten en types verliesstroomschakelaars opzoeken in catalogi en de verschillen aantonen.

Een verliesstroomschakelaar aanbrengen op schema's en dit volgens de geldende normen.

Soorten en typePrijsevaluatie

SymboolNormen

226 Het verschil tussen een verliestroomschakelaar en een verliesstroomautomaat aantonen.

VerschilEnkele samenstellingen


- Prijzen bij verschillende firma's opvragen hetzij via catalogi of met multimedia.- Twee versies maken, één met een gewone en één met een automaat, beiden met dezelfde

eisen en daarvan een materiaal- en prijsvergelijking maken.

6.5 De overspanningbeveiliger


227 Het begrip overspanningbeveiliging definiëren.

OverspanningbeveiligingOverspanning = inwendige storing

228 Aandacht besteden aan de keuze van een verliesstroomschakelaar bij gebruik van een overspanningbeveiliger. (U)

Aandacht


229

230

De juiste overspanningbeveiliger kiezen in functie van de installatie.

In schema’s het juiste symbool gebruiken.

KeuzeMeerpoligheid Prijsbewust

Symbool


- Verklaren wat de gevolgen zouden kunnen zijn als de N van een systeem 3F+N wegvalt, dit in het kader van een overspanningbeveiliging.

- Het symbool van een overspanningbeveiliging geven en verklaren waarom het er zo uitziet.

- Aandacht besteden aan de verschillende niveaus van overstroombeveiliging, dit om een zekere vorm van selectiviteit te kunnen bewerkstelligen.

6.6 De tijdelijke aansluiting


231 Het doel van een tijdelijke aansluiting uitleggen.

DoelAanvraagformulierVoorschriften

232 Een werfkast herkennen en uittekenen. Diverse bouwvormenDe onderdelenUittekenenSymbolen en het AREI


Het doel van een tijdelijke aansluiting verklaren:

- Samen met de leerlingen de elektriciteitsleveranciers uit hun doelgebied opzoeken met gebruikmaking van telefoonboek of multimedia.

- Een aanvraagformulier voor een denkbeeldige werf samen met de leerlingen invullen.- Het AREI somt al de eisen op waaraan een werfaansluiting dient te voldoen.- Aan de hand van het bouwplan en de ligging van de voedingleiding de beste keuze

bepalen rekening houdend met het gemak op de werf en de plaatsing van de definitieve kast. De werf- en de definitieve kabel kunnen mogelijkerwijze dezelfde zijn.

Een werfkast herkennen en uittekenen:

- Een greep uit de catalogen van diverse producenten kan dienen als basis.- Markt- en kermiskasten kunnen ook als voorbeeld dienen. Dergelijke kasten kunnen soms

in bruikleen worden bekomen bij de gemeente- of stadsbesturen.- Indien nodig de speciale stopcontacten voor dergelijke kasten behandelen.


6.7 De energiekabels


233 Soorten aansluitkabels kiezen in functie van de installatie.

Onder- en bovengrondse installaties EXVB - EVVBDe kabellengte De geleiderdoorsnede

234 Benodigdheden voor ondergrondse aansluitingen opsommen.

Materialen - gereedschappen - ver-Bindingsmethoden.

235 Benodigdheden voor bovengrondse aansluiting opsommen.

Materialen en gereedschappen - verbin-dingsmethoden

236 De verschillende voedingsspanningen bij een huisaansluiting opsommen.

Spanningen afhankelijk van de regioVeiligheidsinstructies bij gebruik

237 Soorten tarieven herkennen. NT/TUT/DUT/UNT/ECOSociaal tarief

238 De normen en regels van de plaatselijke stroomleverancier kennen.

NormenRegels

239 De aansluitmodaliteiten van een huisaansluiting verwoorden.

Scheider - aansluitmode - meetmodule - ontvangtoestel - stuurkring - verbindingskabel - kleurenvolgorde bij de scheider - aftakkabel - aansluitbocht - aansluitplaat - meterkast


- Rekening houden met de eisen en de verlangens van de plaatselijke energieverdeler. Deze kunnen sterk variëren van regio tot regio. Documentatie opvragen bij de stroomleverende maatschappij. De verschillen in netspanningen duiden en de voor- en nadelen verklaren. De soorten aansluitkabels en hun hulpstukken bespreken vanuit een overzichtslijst. Voldoende didactisch materiaal aanbrengen om deze lessen te ondersteunen en

duidelijk te maken. De tarieven aan de hand van prijs/uren /voordeel/nadeel:

NT Normaal tariefTUT Tweevoudig urentariefDUT Dubbel urentariefUNT Uitsluitend nachttarief


6.8 De definitieve keuring van een installatie


240 Een procedure opvolgen om de installatie te controleren op zijn goede werking.

De aardingsweerstandIsolatieweerstand Eventuele fouten opzoekenHerstellingen uitvoeren

241 Een keuringsaanvraag invullen. Keuringsaanvraag

242 Opsommen aan welke formaliteiten dienen voldaan en welke schema's dienen aanwezig te zijn.

FormaliteitenSchema's

243 Opsommen welke personen er dienen aanwezig te zijn bij de keuring.

Aanwezige personen

244 Een procedure volgen wanneer de keuring negatief is.

Procedure bij negatieve keuring


Een keuringsovereenkomst behandelen en daaruit de verschillende procedures afleiden.Een keuring bijwonen op een werf.

7 WERKWIJZEN VASTLEGGEN OM FOUTEN OP TE SPOREN IN EEN INSTALLATIE EN IN EEN TOESTEL


245 Een algemene methode om fouten op te sporen vastleggen.

Opzoekmethoden

246 Door redenering de mogelijke oorzaken opsommen.

Onderbreking, doorverbinding, kortsluiting, aardsluiting

247 Het gebruik van verschillende testapparaten verantwoorden.

Testlamp, doormeetapparaat, multimeter, isolatiemeter

248 Een herstellingsplan opstellen. Herstellingsplan

249 De herstelling vakkundig uitvoeren. Herstelling

250 De controle uitvoeren na een herstelling.

Bezichtiging, meting, in dienst stellen

251 Het gebruik van meet- en regelapparatuur toelichten bij

Meet- en regelapparatuur


comfortschakelingen.PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

- Het komt er voornamelijk op aan dat de leerling een algemene werkwijze kan toepassen om de fouten op te sporen in de lichtschakelingen en de signalisatieschakelingen die hij/zij maakt.

- Benadrukken dat herstellen op een doordachte en op een veilige wijze dient te gebeuren.- De verschillende methoden inoefenen om fouten op te sporen:

door bezichtiging, door gebruik te maken van een foutenopsporingsdiagram, door waar te nemen en te redeneren.

- De controle is een belangrijke schakel naar het afleveren van een goed product.- We beperken ons hier tot het opsporen en herstellen bij de basisschakelingen van licht en

signaal.- Het opsporen van fouten dient uiteraard te gebeuren bij de schakelingen zelf, maar ook

speciale didactische panelen met een aantal schakelingen kunnen hier gebruikt worden.

8 KWALITEIT, VEILIGHEID EN MILIEUZORG NASTREVEN VOOR ZICHZELF EN DE ANDEREN


252 Aandacht besteden aan een veilige en zuivere werkplek.

VeiligheidsvoorschriftenPersoonlijke beschermingsmiddelenHygiënische voorschriften

253 Het werkplaatsreglement kennen en naleven.

Werkplaatsreglement

254 De persoonlijke beschermingsmidde-len en collectieve beschermingsmaatregelen kennen en de richtlijnen terzake naleven.

Aanrakingsgevaar, elektrocutie,Isolatie, aardingTe treffen veiligheidsmaatregelen

255 Volgens geldende afspraken afval sorteren en opslaan.

Afval, sorteren en opslaan

256 De gebods- en verbodstekens in functie van de uit te voeren werken naleven.

Gebods- en verbodstekens

257 De veiligheidsvoorschriften om veilig om te gaan met gereedschappen en machines kennen.

Veiligheidsvoorschriften

258 Kwaliteit nastreven bij de uitvoering van werkzaamheden om samen met anderen een goed product af te leveren.

Opgestelde criteria



- Deze leerinhouden aanbrengen in de loop van het schooljaar, telkens wanneer ze aan bod komen.

- Doorheen alle werkzaamheden dient steeds aandacht gegeven aan veiligheid, hygiëne en milieu.

- Een duidelijk uitgeschreven werkplaatsreglement dient als leidraad genomen en er voortdurend naar verwezen.

- Laat steeds met veel zorg de restafval verwijderen, sorteren en deponeren op de daartoe bestemde plaats.

- Didactische panelen op goed zichtbare en juist gekozen plaatsen helpen ter ondersteuning.- Kwaliteit dienen we na te streven in elk deelaspect in de uitvoering.- De leerlingen dienen te weten dat de producten die we afleveren door anderen op een

veilige wijze kunnen gebruikt worden.


259 Assistentie verlenen bij de keuring. Keuring van de installatie

260 Het eigen werk analyseren en beoordelen.

Zelfevaluatie

261 De kwaliteit van het eigen werk en de onderneming bevorderen.

Nastreven van kwaliteit

262 Voorkomen van situaties die milieu en personen schaden.

Milieu

263 De equipotentiale verbindingen volgens de gestelde criteria voorzien.

Equipotentiale verbindingenAan te sluiten onderdelen, machines en constructies

264 De onderdelen van een equipotentiaal-installatie opsommen.

Onderdelen van een equipotentiale systeem

265 De secties van equipotentiaal verbindingen bepalen.

De secties Soort van geleider


Het doel van een equipotentiaal verbinding verklaren:

- Voor de plaatsing een didactische bouwtekening gebruiken.- In het AREI en Codex staan doorsnedentekeningen van fundering en de plaatsing van de

lus.- Didactische tekening van onderdelen gebruiken die te vinden zijn in het AREI.


De onderdelen van een equipotentiaal installatie herkennen en benoemen:

- Aardingspen (rond en kruis), aardingslus ondergronds, bovengrondse aardingsgeleiders, meetklem, verzamelrail, overschuifisolatiemantel bij funderingsdoorgang, buisaansluitingen (lint en beugel) en vloerdoorgang zeker behandelen.

- Prijzen verzamelen uit catalogi van doe-het-zelf-zaken.

De secties van equipotentiaalverbindingen opzoeken:

- Oude en nieuwe benaming van aardingsgeleiders door elkaar gebruiken.- Brugles naar plaatsing geleiders in opbouw, aarding niet samen met andere geleiders in

dezelfde buis of koker trekken.


266 Op een bouwplan het equipotentiaal systeem tekenen.

BouwplanSymbolen

267 De uitvoeringstechnieken bij de plaatsing van een equipotentiaal systeem beheersen.

Uitvoeringstechnieken


Het equipotentiaal systeem op tekeningen en schema's tekenen en lezen:

- Vertrekken van een bestaand bouwplan en de plaatsing en ligging bespreken.- Idem voor situatieschema.- Symbolen geven (om in het vademecum te steken) en toelichten. Betekenis zelf laten

beredeneren en opschrijven.

De juiste uitvoeringstechnieken toepassen bij de plaatsing van een equipotentiaal systeem:

- Overzicht van productiegamma van kabelschoenen gebruiken en het gebruik van een kabelschoentang demonstreren. Toepassen in de praktijkles.

- Buisaansluitingen opzoeken in catalogi en de plaatsing demonstreren. Toepassen in de praktijkles.

- Plaatsing van aardingen aan metaalconstructies door middel van blindklinknagels en schroefdraadverbindingen. Aandacht schenken aan roest bij slechte plaatsing.

- Metalen kabelgoten dienen gelust te worden ook al is er een galvanische verbinding via de steunen. Zie AREI.

- Verschillende markeringen laten zien zoals plakkers met aardingssymbool, draadnummers, kabellabels en de juiste manier om deze te plaatsen.

- De plaatsing van een verzamelrail en de meetklem.De juiste kabelschoenen kiezen bij geleiders waar de kern uit verschillende draden bestaat.De juiste kabelschoentang kiezen om deze schoenen te persen.RVS-verbindingen kiezen om toe te passen in ondergrondse en vochtige omgevingen.

- Deskundig de juiste aansluitingen kiezen om op water-, gas- en CV-buizen aan te sluiten.



268

269

Het doel van beschermingsgeleiders duiden.

De beschermingsgeleiders aanduiden en tekenen.

Soorten.AREI

AanduidenSymbool


- Het verschil tussen equipotentiaal en beschermingsgeleiders aangeven.- Hoe beschermingsgeleiders koppelen aan een aarding. Rail, die voorzien is van

aansluitingen, tonen en toelichten.


270 Het principe van een aardingsmeting uitleggen.

Aardingsmeting

271 Het verschil tussen een elektronische, een manuele en een stopcontacttoestel duiden en verklaren.

Manueel toestel.Elektronisch toestel.Stopcontacttoestel.

272 Uitvoeringstechniek vastleggen om een aardingsweerstand te meten.

Uitvoeringstechniek.

273 Factoren die de aardingsweerstand beïnvloeden opsommen.

Factoren


- Bij diverse fabrikanten van meettoestellen zijn deze beschrijvingen voorhanden. Zeker één toestel laten zien en de meting uitvoeren tijdens de les elektriciteit-labo of de praktijk.

- Hoe en waar de elektroden dienen geplaatst te worden staat meestal in het boekje van het meetinstrument zelf.

9 HULPMIDDELEN, GEREEDSCHAPPEN EN MACHINES KIEZEN BIJ REALISATIES MET METAAL, HOUT EN KUNSTSTOFFEN


274 De functie en werking van hulpmiddelen, gereedschappen en machines toelichten.

Aftekengereedschappen voor metaal, hout en kunststoffen: hoogtemaat, kraspen, centerponsKlemgereedschappen, gereedschappen om te vervormen, te verspanen, te verbinden, af te werken


275 De hulpmiddelen, gereedschappen en machines met zorg schoonmaken en opbergen.

Zorg en orde op de werkplek

276 Op een veilige wijze bewerkingen uitvoeren op metalen, hout en kunststoffen:borenzagenvijlentappen van plaat- en staafmateriaal, profielenplooien van plaat- en staafmateriaal, profielen

Bewerkingen op metaal, hout en kunststoffen

277 Lijmenklinkensolderenpuntlassenkunststoflassen

278 Oppervlakken behandelen en afwerken Verven, polijsten

PEDAGOGISCH DIDACTISCHE WENKEN

- Integreren in praktijk.- Correcte benamingen gebruiken.- Hulpmiddelen en gereedschappen worden bij het begin door de leerkracht gekozen,

naderhand meer en meer door de leerlingen zelf.- Een aantal van deze doelstellingen werden, in beperkte mate, reeds nagestreefd in de

eerste graad.- Zeer veel belang hechten aan veiligheid en orde.

10 MEETKUNDIG EN MECHANISCH TEKENEN


279 Elementaire meetkundige constructies uitvoeren.

Meetkundige constructies

280 Elementaire projecties tekenen. Projecties

281 Elementaire ontvouwingen tekenen. Ontvouwingen

282 De regels van de isometrische projectie toelichten.

Isometrische projectie



283 Aanzichten van een werkstuk tekenen. Aanzichten

284 Maataanduidingen op een tekening lezen en verklaren.

Maataanduidingen

285 Het doel van een doorsnede toelichten.

Doorsneden

286 Uit samenstellingen de onderdelen afleiden.

Samenstellingen

287 Verschillende schroefdraadvormen herkennen.

Buitendraad, binnendraad, afmetingen en samenstelling


- Volgens de geldende normen tekenen.- Integreren in praktijk waar mogelijk.- Waar mogelijk het verband met de wiskunde duiden.- Zoveel mogelijk tekeningen van werkstukken in verband met componenten en apparaten

uit elektrische installaties gebruiken (zie catalogi).- De doelstellingen via schetsen en gebruik van een eenvoudig CAD-pakket nastreven,

waarbij het tekenen en niet de software centraal staat.

2 EVALUATIE

Bij de evaluatie kan men de volgende basisprincipes in acht nemen:

- de evaluatiecriteria en -elementen dienen bij elke opdracht op voorhand bij de leerlingen bekend te zijn;

- zowel proces als product kunnen bij het evalueren aan bod komen;- evalueren is een continu proces met evoluerende parameters in de leerfase;- indien noodzakelijk moet aandacht worden besteed aan remediëring.

De volgende, mogelijke evaluatiemethoden kunnen voor dit vak worden aangewend:

- Oefeningen en huistaken: na het oplossen van voorbeeldoefeningen in klasverband, moeten de leerlingen in staat zijn gelijkaardige opgaven individueel op te lossen. Het verdient aanbeveling hierbij een vaste structuur aan te houden waardoor de leerlingen de probleemstelling correct interpreteren (gegeven, gevraagde, figuur ...). Bij de eenvoudigste opgaven volstaat het invullen van de gegevens in een basisformule. In andere gevallen dienen de leerlingen via een aantal tussenstappen het gevraagde uit de gegevens af te leiden.

- Verslagen: de leerlingen moeten de meetresultaten uit de meetoefeningen correct kunnen weergeven en verwerken in een gestructureerd verslag en er de gepaste interpretatie kunnen aan geven. Ook hier is het aangewezen om een duidelijk vooropgesteld stramien te hanteren.


Deze evaluatie mag zich niet beperken tot dit verslag, maar dient ook de activiteiten van de leerlingen tijdens de meetsessies in rekening te brengen (persoonlijke inzet, zin voor zelfstandigheid en nauwkeurigheid, aandacht voor veiligheid, kritische ingesteldheid, bereidheid tot teamwork ...).

- Mondelinge overhoring: tijdens het aanbrengen van de leerstof kan men regelmatig duidelijk geformuleerde en doelgerichte vragen stellen. Uit de antwoorden van de leerlingen kunnen aandacht, inzet, inzicht en het begrijpen van de leerstof worden afgeleid.

- Overhoringen: regelmatige schriftelijke overhoringen zijn noodzakelijk. Een aantal vormen kunnen hierbij worden gebruikt: Korte, eventueel onaangekondigde overhoringen op het einde van een les of bij het

begin van de volgende les, over enkele hoofdelementen van de beperkte leerstof. Aangekondigde, summatieve overhoringen waarbij alle elementen van een reeks

lessen aan bod komen en waaruit ook moet blijken of de leerlingen de opgaven in hun juiste context kunnen plaatsen.

- Toetsen en examens: hiermee evalueert men of de leerlingen in staat zijn grotere pakketten leerstof te assimileren en ook dan de opgaven juist kunnen situeren in dit groter geheel.


Lokaal

Multimedia pc met internetaansluitingProjectiesystemenCatalogiPrijslijstenInfo nutsbedrijvenDidactische panelen:- Aarding- aardverbindingen

equipotentiale verbindingen aardonerbreker

- TL-schakeling- Bouwplan- Soorten lampen- Soorten lamphouders

WerkplaatsreglementCD-romVeiligheidsvoorschriftenARAB-AREINormbladenPictogrammenBouwplannenTekenprogramma voor pc (CAD)Tekenbenodigdheden


Symboollijsten- bouwkundig- elektrischDidactische materialen:- gereedschappen- installatiematerialen- hulpstukkenTabellenOverzichtslijstenHuishoudelijke toestellenVerlichtingstoestellenSignaalgeversProgrammeerbare schakelmoduleMeetapparatuur

Per leerling

BouwplanLijst symbolen volgens CADLijst bouwkundige symbolenTabellen:- handelsmaten buizen- draadsectie - veiligheid- ……Overzichtslijsten- installatiematerialen- hulpstukken- materialen- draden en kabels- snoeren- veiligheden- automaten- verdeelkasten- …

VeiligheidsfichesInstructiefichesKeuringsformulier


4 BIBLIOGRAFIE

DEKELVER, V., FICHET, J.M., VAN OPSTAL, J.-E., Technologie - Installatieleer1-2, Uitgeverij Wolters Plantyn.

HAP, P., Tabellenboek voor Elektrotechniek, Uitgeverij Wolters Plantyn.

COOREMAN, H., DE BRUYN, M., Elektrotechnisch tekenen - schemalezen, Uitgeverij Wolters Plantyn.

NEDERVEEN, J.P., Tabellen Elektrotechniek, Uitgeverij Educaboek-Stam Technische Boeken.

VANDEVIJVERE, J., Realisatietechnieken elektriciteit, Standaard Educatieve uitgeverij.

VEKENS, J., Installatiepraktijk van de elektricien 1-2, Standaard Educatieve Uitgeverij

Het installatieboek, GE Power Controls-Vynckier

Bouwen, verbouwen: de aansluiting van de woning, Electrabel Distributie Vlaanderen

Algemeen reglement op de elektrische installaties, AREI, AIB-Vinçotte, Uitgeverij CED-Samson

Normen EN-60617, 1 tot 13, BIN

Technisch tekenen - tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: theorieboek , VVKSO, UitgeverijWolters Plantyn

Technisch tekenen - tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: oefeningenboek, VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn.

Technisch tekenen, - Tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: bundel leraar, VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn.


Start - Uitwisselingsplatform nascholingsprojecten Katholiek...

Documents

Transcript of Start - Uitwisselingsplatform nascholingsprojecten Katholiek...