Bachelorscriptie: Op zoek naar Miró in de bibliotheek

Op zoek naar Miró in de bibliotheekJacqueline Krans

VoorpaginaFig. 0.00: Joan Miró - Daybreak

1e druk: juni 20122e druk: juni 2012

Auteur: Jacqueline Krans

Stagebegeleider Saxion: John van de PasStagebegeleider de Bibliotheek Deventer: Jos Debeij

Lettertype lopende tekst: CalibriLettertype koppen: BauhausOmslag: 250 g/m² MC silkBinnenwerk: 130 g/m² MC silk

Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van een afstudeeropdracht. Het stagebedrijf waarvoor het onderzoek is uitgevoerd, is de Bibliotheek Deventer. De stagaire is afgestudeerd aan de studie Human Information Design & Strategy aan Saxion in Deventer.

Ceci n’est pas une thèse.

Voorwoord

Als sinds ik de vaardigheid beheers om iets met mijn vingers vast te houden, ben ik bezig met kunst. Hoewel het in mijn kindertijd geen kunst werd genoemd, maar knutselen en in mijn tienertijd tekenen, schaar ik het tegenwoordig toch onder de noemer kunst.

Halverwege de basisschool was ik er van overtuigd dat ik zou gaan studeren aan de kunstacademie om kunstenares te worden. ‘Helaas’ moest ik eerst nog naar de middelbare school waar ik gelukkig gemakkelijk doorheen kwam. Ik kon VWO doen, maar zag (en zie nog steeds) het nut er niet van in als ik daarna toch een HBO-studie zou gaan doen. In de lessen was ik altijd aan het tekenen. Ik maakte wel netjes de opdrachten - of raffelde ze af - en mijn huiswerk deed ik ook wel, maar zo minimaal mogelijk. De enige les waarin ik niet zoveel tekende, was tekenen. Dit kwam, doordat de leraar altijd ont-zet-tend eentonig en sloom de kunstgeschiedenis oplas uit een boekje. Ik vond de tekenles geen bal aan. Pas toen het tegen mijn eindexamen aanliep en de leraar vernam dat ik een voorstudie van een half jaar bij de kunstacademie in Kampen had afgerond en mij aan het voorbereiden was op het toelatingsexamen, werd hij wat geïnteresseerder in waar ik mij mee bezig hield. Ik begon de lessen weer leuk te vinden en haalde hoge cijfers. Ik deed één toelatingsexamen bij één kunstacademie (wat achteraf natuurlijk helemaal niet slim was) en ik werd aangenomen. Mijn eindexamen van de HAVO moest ik ook nog ‘even’ doen en ik kon aan een studie beginnen die bij mijn passie aansloot.

Tijdens mijn kunstacademieperiode heb ik onnoemelijk veel lopen vloeken op de docenten, de werkdruk en dat ene hele vervelende meisje uit mijn klas die hoge cijfers haalde door precies het werk te maken wat de docenten van haar vroegen. Ik ging mijn eigen gang, ontwikkelde mijn eigen stijl en vulde de opdrachten op mijn eigen manier in en dat werd me door de meeste docenten niet in dank afgenomen. Ik had drie docenten waar ik heel goed mee overweg kon, maar twee ervan gingen helaas met pensioen. Er bleef er nog één over waar niemand mee overweg kon, behalve ik. Hij begreep en steunde mij, terwijl de anderen mij vooral tegenwerkten. Toen mijn laatste beoordeling in zicht kwam - die de weg naar mijn eindexamen zou openen - waarschuwde die ene docent mij voor de andere docenten. Ik legde dat naast me neer, want ik geloofde niet dat ze me oneerlijk zouden beoordelen.Hoewel die ene docent, mijn klasgenoten, vrienden en ik zelf het erover eens waren dat ik enorm was gegroeid in mijn werk, boorden de andere docenten alles finaal de grond in. Dit was het einde van mijn kunstacademiecarrière. Ik was er behoorlijk kapot van.

Na vier jaar ploeteren had ik ineens geen opleiding meer en had ik geen idee wat ik met mijn leven moest. Als ik een andere opleiding zou vinden, zou ik zes jaar hebben om deze af te ronden om zodoende niet met een studieschuld te blijven zitten. Ik kon echter niets vinden en was er nog niet klaar voor om een andere kunstacademie binnen te stappen. Toen kwam HIDS op mijn pad. Het leek me een leuke, creatieve opleiding, het was in Deventer (ik woonde toendertijd in Arnhem) én ik kreeg er een baan bij in de bibliotheek. Tijd om opnieuw te beginnen. Ik begon aan een nieuwe studie, ging bij de Bibliotheek Deventer werken en verhuisde een paar maanden later ook naar een studentenhuis in Deventer. Wat viel die nieuwe studie eerst tegen. Het was lang niet zo creatief als ik had gehoopt of als de flyer mij had doen geloven.

7

Pas in het derde jaar werd HIDS echt leuk. Dit was het jaar waarin je je eigen studie ging vormgeven. Ik ging meer samenwerken met mijn docent John van de Pas, kwam in het Innovatielab terecht en leerde Mark Deckers kennen. Op dat moment is het idee voor dit onderzoek ontstaan. Dit onderzoek was geweldig voor mij. Het was HIDS en kunstacademie tegelijk. De timing was alleen niet goed en ik heb het na een tijdje aan de kant. In overleg met de docenten ging ik het rustiger aandoen, liep wat studiepunten mis en bewaarde dit onderzoek voor mijn afstuderen.

Hoewel ik het erg tof vond dat het derde jaar zo vrij was, werd het me iets teveel van het goede. Ik had het helemaal gehad met de vele onderzoeken. Ik ben een praktisch ingesteld mens en onderzoek is mij te theoretisch. Toch kwam ik toen weer op het spoor van iets wat ik op de kunstacademie veel deed: concepting! Achter bijna elk werk dat ik ooit gemaakt heb, zit een concept. Dat was ik even vergeten, tot ik samen met een studiegenootje het project De bibliotheek zonder subsidie ging doen. Dit was voor mij het perfecte project, omdat mijn partner het grootste deel van het onderzoek voor haar rekening zou nemen. Op basis van haar bevindingen mocht ik een vijftal concepten gaan bedenken die als aanbeveling dienden voor de opdrachtgever. Ik ontdekte iets over mezelf. Ik was hier goed in en vond het geweldig om te doen. Langzaamaan begon ik weer lol te krijgen in mijn studie.

In het vierde jaar moest ik 15 studiepunten inhalen. Dit deed ik door een specialisatie in webdesign te volgen en een onderzoek te doen voor de Bibliotheek Enschede. In dit onderzoek mocht ik een vijftal concepten aandragen die konden dienen als alternatief voor de Boekenbus van de Bibliotheek Enschede. Om het leuk te houden volgde ik daarnaast de minor Media, Design & Technology aan Saxion Enschede. Dit was voor mij een soort herbeleving van de kunstacademie, want de minor had veel te maken met grafisch ontwerpen - de richting die ik aan de kunstacademie studeerde.

Eindelijk was het dan zover. Ik had alle studiepunten gehaald en ingehaald en kon gaan afstuderen. Mijn eerste keus qua afstudeerplek was de Bibliotheek Deventer, omdat ik deze organisatie kende en ik dacht dat het onderzoek dat ik nog op de plank had liggen interessant kon zijn voor de nieuwbouw waar de Bibliotheek Deventer mee bezig was. Toevalligerwijs had de directeur van de Bibliotheek Deventer; Jos Debeij, een zelfde soort idee als waar ik mee bezig was, namelijk het inrichten van een belevingsruimte. Ik kon dus bij de Bibliotheek Deventer terecht.

De laaste fase van mijn studie was aangebroken. Ik had een leuke afstudeerplek en kreeg de vrijheid om mijn scriptie zo gek te maken als ik wilde. Daar heb ik dan ook gretig gebruik van gemaakt. Ik heb verscheidene musea bezocht, ben op bezoek gegaan bij een bureau dat belevingsruimtes inricht en zat helemaal in mijn element. Hoewel onderzoek nog altijd niet mijn ding was, ontdekte ik dat er ook leuke kanten aan zitten. Er zijn blijkbaar andere onderzoeksmethoden dan alleen met je neus in de boeken of op internet te zitten. Heel stiekem durf ik nu toe te geven dat onderzoek best tof kan zijn, net zoals sporks en zeekoeien.

98

Blz. 6Fig. 0.01: Zeekoe

Huidige blz.Fig. 0.02: Spork - combinatie van een lepel en

een vork

Inhoudsopgave

Inleiding 13Projectkader 14Samenvatting 16Begrippenlijst/lijst van afkortingen 19

1/ Situering 20 Organisatie 20 Missie 20 Kernfuncties 20 Visie 20

2/ Vraagstelling en randvoorwaarden 22 Doelstelling 22

3/ Aanpak 23 Invalshoek 23 Vooronderzoek 23 Onderzoeksvragen 23 Onderzoeksmethode 24 Moodboard 25 Mindmap 26 Connecties 27

4/ Vooronderzoek 28 Onderzoeksvragen 28

5/ Hoofdonderzoek 30

6/ Doelgroepen 31 Deklantiskoningin 31 Centrum 32

7/ Soorten bibliotheken 36 OpenbareBibliotheek 36 Wetenschappelijkebibliotheek 36 Digitalebibliotheek 36 Strandbibliotheek 37 Erfgoedbibliotheek 37 Koninklijkeofnationalebibliotheek 37 Privé-bibliotheek 38 Blindenbibliotheek 38 Muziekbibliotheek 38 Schoolbibliotheek 39 Beleefbibliotheek 39

8/ Toekomstscenario 40 Programma 41 NieuwbouwCentrum 41

9/ Beleving in de samenleving 42 Prakijkvoorbeeldenbelevingsruimtes 42

10/ Beleveniseconomie 56 Maslow 57 Apple 59 TheGoldenCircle 60

11/ Belevingsexposities 63 StadvanNederland 63 Architectuur 63 Beeldendekunst 64 Filosofie 66

12/ Het interbellum 68 “Dewaredadaïstistegendada.” 69 Degeborenanarchist 69 Surrealisme 69

13/ Surrealistische kunstenaars 73 Breton(1896-1966) 73 Freud(1856-1939) 73 Dalí(1904-1989) 75 Miró(1893-1983) 77 Margritte(1898-1987) 78

14/ Conclusie 82 Checklist 85

15/ Aanbeveling 86 Leesruimte 86 Studeerruimte 89 Themaruimtebibliotheek 93 Themaruimteartistiek 94

Bijlage A/ Literatuurlijst Inleiding 98 Projectkader 98 Begrippenlijst/lijstvanafkortingen 98 1/Situering 98 6/Doelgroepen 99 7/Soortenbibliotheken 99 8/Toekomstscenario 101 9/Belevingindesamenleving 101 10/Beleveniseconomie 102 11/Belevenisexposities 102 12/Interbellum 102 13/Surrealistischekunstenaars 104 14/Conclusie 104 BijlageB/ExcursieRotterdam 103 BijlageC/ExcursieUtrecht 103 BijlageG/ExperienceDesign 103 Inspiratiebronnen 105 Personen 106 Beeld 106

Bijlage B/ Excursie Rotterdam 112 NederlandArchitectuurInstituut 112 BoijmansvanBeuningen 116 Kunsthal 120

Bijlage C/ Excursie Utrecht Pop-upExpoUtrecht 122 GodsavetheQueen-kunst,kraak,punk1977-1984 126

Bijlage D/ Interview Bureau Tinker 134

1110

Inleiding

Hoewel volgens de Dikke van Dale de bibliotheek nog steeds een boekenverzameling/instelling die boeken uitleent is, is de bibliotheek altijd meer geweest dan dat. Een instelling die slechts dingen bewaart, heet namelijk een archief. De meerwaarde van de bibliotheek ten opzichte van het archief is dat de bibliotheek de collectie beschrijft, zorgt dat de materialen binnen de collectie vindbaar zijn en deze uitleent aan haar klanten.

De bibliotheeksector is aan het veranderen. De traditionele businessmodellen sluiten niet langer aan bij de behoeften van de samenleving van overmorgen. Tegelijkertijd weet de harde kern van de klanten van de bibliotheek hen op het aanbod van gisteren nog te vinden.

De bibliotheek is niet langer een leeszaal waar een beperkte collectie aanwezig is. Het is een informatiewinkel. Klanten kunnen er terecht voor allerhande informatie over duizenden uiteenlopende onderwerpen. De leeszaalfunctie is daarnaast altijd blijven bestaan en uitgebreid met studieruimtes, ruimte om te internetten en in steeds meer gevallen een ruimte waar een kopje koffie gedronken kan worden.

De volgende stap in de ontwikkeling van bibliotheken is zich te richten op de beleving van de klant. In het geval van de Bibliotheek Deventer zal dit plaatsvinden in de vorm van een belevingsruimte. Dit is een ruimte waar klanten heen kunnen gaan om te ontdekken, informatie tot zich te nemen door ervaringen op te doen en waar al hun zintuigen worden geprikkeld door bepaalde belevenissen te ondergaan en deze te delen met elkaar.

Voor deze scriptie is onderzocht hoe moderne kunst kan helpen bij het inrichten van belevingsruimtes die de verbeelding van de bezoekers van de Bibliotheek Deventer prikkelen en hen verrassen, vermaken, inspireren en uitdagen.

Allereerst zal in het projectkader het onderzoek in een context geplaatst worden. Daarna volgen er een samenvatting van de bevindingen van het onderzoek en een begrippenlijst. In het eerste hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van de organisatie waar de stage wordt gelopen, in dit geval de Bibliotheek Deventer, om vervolgens in het tweede hoofdstuk de globale en specifieke doelstelling uiteen te zetten. De aanpak en onderzoeksvragen komen in het derde hoofdstuk aan bod, gevolgd door de resultaten van het vooronderzoek in het vierde hoofdstuk. Deze eerste vier hoofdstukken behoren tot het vooronderzoek, vanaf hoofdstuk vijf worden de resultaten van het hoofdonderzoek beschreven. Dit is verreweg het grootste hoofdstuk van de scriptie. Hoofdstuk zes en zeven zijn opeenvolgend de conclusie van het onderzoek en de aanbeveling naar aanleiding van deze conclusie. Hierna volgen de bijlages waarin onder anderen de literatuurlijst en het plan van aanpak verwerkt zijn.

1312

Bijlage E/ Dromen als vorm van Denken 142

Bijlage F/ Klant is koningin - profielen 144 StudentenenStarters 144 JongeStedelingen 146 GepensioneerdeGezelligheidszoekers 147 Cultuurgenieters 149 DynamischeGezinnen 151 TraditioneleGezinnen 152 WelvarendeGenieters 154

Bijlage G/ Experience Design 156

Bijlage H/ Onderzoeksmethode 160 Systematischemethode 160 Sneeuwbalmethode 162

bi·bli·o·theek de; v -theken 1 boekenverzameling 2 instelling die boeken uitleent: de openbare ~

Geef de bibliotheek zo vorm, dat je bezoekers een leuke dag bezorgdt, ook al hebben ze niet de dvd kunnen vinden die ze zochten.

In dit onderzoeksontwerp worden doelstelling, onderzoeksmodel en vraagstelling van het onderzoek ‘Op zoek naar Miró in de bibliotheek’ uiteengezet. Het onderzoek zal antwoord geven op de vraag, hoe door middel van vormgeving en architectuur, het bibliotheekbezoek tot een ervaring kan worden gemaakt.

KortomTegenwoordig sluit de rol van de bibliotheek als ‘instelling die boeken uitleent’ niet meer volledig aan op de behoeften uit de maatschappij. Ook de nieuwere functie van bibliotheek als informatiewinkel kan niet in alle behoeften voorzien. Bibliotheken proberen in te spelen op de behoeften van bezoekers door ze Blu-ray discs, eReaders en iPads aan te bieden. Dit zijn echter slechts tijdelijke oplossingen, want - zoals met elk digitaal medium - zullen ook de nu zo hippe iPads en Blu-rays over enkele jaren niet meer voldoen aan de groeiende eisen die men eraan stelt.

Vergelijkbaar met de huidige status van bibliotheken is de vroegere status van musea. Vroeger hingen in musea schilderijen allemaal netjes uitgelijnd naast elkaar aan de muur. Het imago van musea was toen stoffig, en het museumpubliek bestond bijna uitsluitend uit échte kunstliefhebbers. Tegenwoordig zijn er meer musea die op beleving inspelen door de volledige ruimte te benutten voor bijvoorbeeld het bouwen van installaties. Een voorbeeld hiervan is Tate Modern in Londen. Bezoekers worden bij de kunstwerken betrokken. Ze ervaren kunst door er doorheen te lopen, het te voelen, te ruiken. In feite wanen ze zich in een schilderij, een andere wereld.

Of eenzelfde soort strategie voor bibliotheken zou kunnen werken, wordt in het onderzoek ‘Op zoek naar Miró in de bibliotheek.’, uitgezocht. Kan dit werken, en hoe kan dit bewerkstelligd worden? Welke rol spelen vormgeving en architectuur hierin? Waar zit het publiek op te wachten? Wat gaat er mis in huidige bibliotheken, waardoor hun bestaansrecht wordt bedreigd?

1514

Projectkader

Joan Miró was een modernistische kunstenaar uit de 20e eeuw. Als zoon van een horlogemaker en een goudsmid, kwam Miró al op jonge leeftijd in aanraking met kunst. Hij genoot zijn opleiding aan de kunstacademie van zijn geboortestad Barcelona.

Na zijn academietijd produceerde Miró werk dat vooral werd beïnvloed door het kleurgebruik van het fauvisme, vormen uit het kubisme en folkloristische invloeden van Catalaanse kunst en Romeinse fresco’s uit kerken. Op 27-jarige leeftijd vertrok Miró naar Parijs. Hier leerde hij enkele surrealistische kunstenaars kennen, en kwam zo in aanraking met surrealistische kunst. Toen hij op 44-jarige leeftijd weer terugkeerde naar Barcelona, was zijn schilderstijl erg veranderd. Tegenwoordig wordt Miró’s stijl gekenmerkt als bio-morfische schilderkunst.

Miró was uniek in zijn stijl. In een poëtische droomwereld koppelde Miró technische objecten los van hun oorspronkelijke functie om ze in zijn organische figurenwereld te integreren. Deze organische figurenwereld werd gedomineerd door de seksuele problematiek, de natuur, de maan, de ster of de vrouw. Spontaan opwellende poëzie is de hoofdtoon.

Bio-morfische schilderkunst werd nooit een beweging, noch een school, noch een groep.

Joan Miró, Salvador Dalí, Pablo Picasso en Antoní Gaudí worden tegenwoordig gezien als de ‘dragers’ van het 20e eeuwse modernisme. Kenmerken van het modernisme zijn: experimenteel, radicaal, readymade, primitief, internationaal, expressieve waarheid, kunst en kunstnijverheid en het onderbewustzijn. Avant-garde bewegingen binnen het modernisme waren het: expressionisme, dadaïsme, futurisme en surrealisme.

Hoewel Miró en het surrealisme bijna altijd in één zin genoemd worden, vond Miró zich geen surrealist. Hij zag zichzelf als een poëet. Naast schilderijen werkte hij ook met 3d-objecten en heeft hij zich een tijd toegelegd op de architectuur.

Maar wat heeft dit onderzoek met Miró te maken?

In de huidige belevingseconomie willen mensen informatie tot zich nemen door het zelf te ervaren. Denk hierbij aan 3d-films en games, de experience in Beeld en Geluid, de desert in Burger’s Zoo. Artis is saai vergeleken bij Burger’s Zoo, omdat in Artis de dieren in hokjes zitten. In enkele afdelingen van Burger’s Zoo zitten de mensen in hokjes, zij wanen zich in de (geënsceneerde) natuurlijke omgeving van de dierentuindieren. Er vindt een vorm van vervreemding plaats. Hier zit de overeenkomst met Joan Miró. Ook hij was ontwerper van vervreemdende werelden. Hij zag zichzelf niet als surrealist, maar al zijn werk wijst erop dat hij het wel was. Misschien is dat nog wel het meest surrealistische van het geheel.

Hoe kan vervreemding toegespitst worden op de rol van de bibliotheek in de samenleving?

De bibliotheek kan bijdragen aan - en aansluiten op - de belevingseconomie. Laat bezoekers de bibliotheek ervaren, zonder ze boeken aan te bieden.

Samenvatting

De Bibliotheek Deventer is een openbare bibliotheek die bestaat uit een centrale vestiging in het centrum van Deventer en kleinere vestigingen in Bathmen, Colmschate, Diepenveen, Keizerslanden, Okkenbroek, Schalkhaar en Lettele.

In 2015 gaat de centrale vestiging verhuizen naar een nog te bouwen pand aan de Stromarkt in de binnenstad van Deventer. Dit nieuwe pand biedt ruimte om te experimenteren met nieuwe samenwerkingsverbanden (Deventer Televisie) en diensten. Zo wordt er met de mogelijkheid gespeeld om een bibliotheekbelevingruimte in te richten.

Beleving speelt een steeds grotere rol in de samenleving. Het gaat in de beleveniseconomie niet langer om het product op zich, maar ook om de beleving rondom het product en/of de dienst. “De beleveniseconomie is de productie en dienstverlening die gericht is op de leniging van emotionele behoeftes van mensen als groep of als individu. Geluk is maakbaar. Emotionele behoeften vertalen zich in markten van veiligheid, romantiek, identiteit, betekenis en authenticiteit.”

De Efteling en Burgers’ Bush zijn gelegenheden waarbin beleving een grote rol speelt. De Efteling is verdeeld in verschillende ‘rijken’, zoals Ruigrijk en Reizenrijk. Elk rijk heeft zijn eigen attracties welke geïnspireerd zijn door sprookjes. Het sprookjesbos is hiervan de bekendste, maar zo is er bijvoorbeeld ook Droomvlucht: een achtbaan die de bezoekers meeneemt door een rijk van elfjes. In Burgers’ Bush zijn verschillende ecodisplays ingericht, zoals de Ocean en de Desert. In deze ruimtes zijn de natuurlijk habitats van zeedieren en woestijndieren nagebouwd. In de Bush lopen er zelfs dieren los rond. De bezoekers bevinden zich hier in de leefomgeving van de dieren in plaats van andersom, zoals in de meeste dierentuinen het geval is.

Bij belevingsruimtes spelen verschillende aspecten een rol. Zo is er het esthetische aspect wat ervoor zorgt dat bezoekers worden uitgenodigd om een ruimte te betreden, er plaats te nemen en er te blijven. Ook is er het onstsnappingseffect, wat bezoekers de mogelijkheid geeft om dingen te ondernemen als ze eenmaal in de ruimte zijn. Het is belangrijk om bezoekers wat mee te geven dat ertoe zal bijdragen dat de gasten zich bij het verwerven van kennis en vaardigheden betrokken gaan voelen. De belevenis moet ook leuk en plezierig zijn, zodat bezoekers bij de les worden gehouden.

Beleving speelde in het begin van de twintigste eeuw een grote rol in de kunstwereld. Dadaïsten en surrealisten herbeleefden hun dromen om tot beeldende kunst te komen. Veel surrealisten volgden de psychoanalystische theoriën van Sigmund Freud over dromen en het onderbewustzijn. Ze experimenteerden met geestverruimende middelen en slaapgebrek om zo dicht mogelijk bij hun onderbewustzijn te komen, en gebruikten schilderkunst om de beelden die dit opleverde vast te leggen.

De indrukken die we via onze zintuigen opdoen, leiden tot emoties die we als individu nodig hebben om met de buitenwereld om te leren gaan. Deze emoties zorgen ervoor dat de waarneming op een bepaalde manier beleeft wordt, wat leidt tot een belevenis. Belevenissen bestaan vaak uit meerdere emoties die zich tegelijkertijd of opeenvolgend voordoen. Ervaringen gaan nog verder dan belevenissen. Zij staan aan het eind van het ervaringsproces en hebben te maken met de som van onze interacties en met onze omgeving en de lering die we daaruit trekken.

Apple is een bedrijf dat inspeelt op de beleving van de bezoeker. In tegenstelling tot veel andere bedrijven verkopen zij hun producten vanuit hun schoonheid en idealen. Eerst maken ze duidelijk dat ze het beste met de klant voor hebben, vervolgens hoe belangrijk ze het vinden dat hun producten er mooi uitzien tot slot dat ze goede computers verkopen. Andere bedrijven laten de eerste twee punten vaak achterwege en proberen meteen duidelijk te maken dat hun product het beste is. Dit is de reden waarom Apple geen klanten heeft, maar trouwe volgers. Het doet consumenten geloven dat er om hun gegeven wordt en wij trappen daar maar al te graag in.

In de beleveniseconomie draait het om emoties, anders denken en patroondoorbreking. Eerlijkheid en authenticiteit moeten leidraad zijn bij de belevenis. De belevenis is de doorslaggevende factor bij het consumeren en tegelijkertijd het kersje op de taart. Met belevenissen worden klanten niet per definitie geamuseerd, maar eerder aangesproken. Een belevenis kan gasten op meerdere manieren ergens bij betrekken.

“Wie wij denken te zijn, bepaalt wat we kopen. En wat wij kopen, zegt iets over wie wij zijn” - Wim Schuurmans, Experientis B.V., lerenenmotiveren.nl (blz. 52)

“Klanten moeten zich met een product of dienst kunnen identificeren.”- Wim Schuurmans, Experientis B.V., lerenenmotiveren.nl (blz. 52)

“Het nadeel van beleving is, dat je het nooit helemaal kunt regisseren, want je moet de beleving van de bezoeker ook altijd de ruimte geven. Het enige wat je kan doen is triggeren en zorgen dat er bepaalde impulsen of ingrediënten in zitten, die de mensen in een bepaalde sfeer brengen.” - Wendy Rommers, Bureau Tinker (blz. 135)

“Bedenk niet dat je de hele Efteling gaat bouwen, maar dat het echt gaat over effecten.” - Wendy Rommers, Bureau Tinker (blz. 140)

1716

Begrippenlijst/lijst van afkortingen

Term Blz. BetekenisAnimatronic 52 Een animatronic is een pop die techniek bevat

om te kunnen bewegen. Meestal hebben ze een voorgeprogrammeerde volgorde van bewegingen. Zonder aankleding lijken ze op robots.

Artificieel 43 Kunstmatig, gemaakt, onecht.

Cash Cow 40 Onderdeel van de BCG-matrix. Minimaal positie vasthouden, ervoor zorgen dat het product niet aan populariteit verliest en de levensduur trachten te verlengen.

Stars 40 Onderdeel van de BCG-matrix. De positie van de Stars moet minimaal worden vastgehouden, maar het liefst worden uitbreid door investeringen. Stars moeten uitgroeien tot Cash Cows.

Questionmarks 40 Onderdeel van de BCG-matrix. Sommige Questionmarks kunnen uitgebouwd worden tot Stars, anderen zullen waarschijnlijk nooit winstgevend worden en dienen afgestoten te worden.

Dogs 40 Onderdeel van de BCG-matrix. Het product is (nog) winstgevend en heeft een redelijke omvang. Dit is het moment om het ‘uit te melken’, voordat het geld gaat kosten.

Commodity 59 Grondstoffen.

Cost leadership 61 Zoveel mogelijk bereiken met zo weinig mogelijk financiële investering.

Infobesitas 56 Een beleggingsklasse die betrekking heeft op grondstoffen en bulkgoederen.

Interbellum 68 Periode tussen twee oorlogen.

Narrowminded 79 Zwart/wit denken, niet openstaan voor andere inzichten.

Outdoorgear 84 Kleding en accessoires die nodig zijn bij het beoefenen van (extreme) buitensporten.

Out of the box 71 Buiten kaders denken, omdenken, anders denken dan anderen.

Podcatcher 63136

Kleine apparaatjes waarop audio te horen is. Bijvoorbeeld een uitleg bij objecten van een expositie in een museum.

Query/queries 23 Zoekterm(en), woorden die gebruikt zijn om bronnen te zoeken.

Rabbithole 238 Term uit de wereld van het tentoonstellingsontwerpen. Een rabbithole is een soort intermezzo tussen twee totaal verschillende ruimtes of werelden.

Ready-mades 69 Alledaagse fabrieksproducten die tot kunstwerken werden verheven.

1918

1/ Situering

OrganisatieDe Bibliotheek Deventer is een openbare bibliotheek die bestaat uit een centrale vestiging in het centrum van Deventer en kleinere vestigingen in Bathmen, Colmschate, Diepenveen, Keizerslanden, Okkenbroek, Schalkhaar en Lettele. Daarnaast zijn er zeven zorg- wooncentra uitgerust met een wisselcollectie.

MissieDe missie van de Bibliotheek Deventer is samengevat in drie kernwoorden: Kennis, Ontwikkeling en Verbeelding voor individu en samenleving.

Kennis: laagdrempelige toegang tot bronnen van informatie en de mogelijkheden om zich te bekwamen in het omzetten van informatie naar kennis.

Ontwikkeling: stimuleer de groei van individu en samenleving. Voor een goede participatie in onze huidige kennismaatschappij is het nodig dat burgers continu doorleren en zichzelf en hun eigen omgeving proberen te verbeteren.

Verbeelding: omvat de toegang tot een rijk scala aan bronnen op het gebied van kunst, cultuur en ontspanning. Ook omvat het inspiratie en het scheppen van nieuwe vormen van cultuur.

Kernfuncties De Bibliotheek Deventer ondersteunt drie kerntaken, deze bepalen de inhoud van de dienstverlening: • informatie & lezen • educatie • podium en cultuur

Hiermee zijn de vijf landelijk geformuleerde kerntaken samengevoegd tot drie. De landelijke kerntaken zijn als volgt:• informatie• educatie• cultuur• lezen en literatuur• ontmoeting en debat

VisieIn het Meerjarenplan 2012-2015 wordt gesproken over bezuinigingen, nieuwbouw en beleving. Er zal een drieslag moeten worden gemaakt:

Consolideren: vanuit het behoud van bestaande klanten zal op basis van hun binding met de huidige dienstverlening de groei in het bereik en het gebruik van de Bibliotheek geconsolideerd worden.

Krimpen: Frontoffice -> meer open tegen lagere kosten. Backoffice -> kwaliteit en ontwikkeling borgen tegen lagere kosten in de Provinciale Backoffice van Overijsselse Bibliotheken op een aantal gebieden: collectie, educatie en digitale bibliotheek.

Ontwikkelen: blijven investeren in vernieuwing van de functies die van belang zijn voor het toekomstig functioneren. De ontwikkeling richt zich op de Digitale Bibliotheek, de activiteitenprogramma’s van de beleefbibliotheek en op specifieke bibliotheekdiensten voor educatieve en maatschappelijk doelgroepen.

2120

2/ Vraagstelling en randvoorwaarden

De naderende nieuwbouw van de Bibliotheek Deventer biedt ruimte om te experimenteren met de inrichting van de bibliotheek. Tijdens de stageperiode zal onderzoek gedaan worden naar beleving in de bibliotheek. Wat is beleving, hoe breng je het tot stand en welke vorm moet het aan nemen? De resultaten van het onderzoek zijn vastgelegd in dit afstudeerrapport. Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten zal in de aanbeveling een viertal concepten voor bibliotheekbelevingsruimtes worden aangedragen.

Aan het eind van de stageperiode zullen de resultaten gepresenteerd worden in een openbare verdediging voor de examencommissie.

DoelstellingOp basis van onderzoek worden vier concepten aangedragen die ter inspiratie kunnen dienen bij het inrichten van een bibliotheekbelevingsruimte. Het onderzoek wordt vastgelegd in een adviesrapport, welke begin juni opgeleverd zal worden.

3/ Aanpak

In dit hoofdstuk wordt de invalshoek van het onderzoek beschreven. Ook wordt er uiteengezet hoe het vooronderzoek eruit heeft gezien dat geleid heeft tot de onderzoeksvragen en van welke methodes gebruik zal worden gemaakt om deze vragen te beantwoorden.

InvalshoekHet project zal benaderd worden vanuit de artistieke hoek. Beeldende kunst is beleving. Het brengt bepaalde emoties en ervaringen met zich mee en iedereen kan er een mening over hebben. Bij de ene persoon gaat deze mening niet verder dan ‘mooi’ of ‘lelijk’, bij de andere persoon wordt er bijvoorbeeld dieper ingegaan op compositie, kleurgebruik en gevoel. Beeldende kunst kan aantrekken of afstoten en is daarmee een krachtig medium om te gebruiken bij het inrichten van ‘belevingsruimtes’.

VooronderzoekOm tot de onderzoeksvragen te komen is er eerst een grote hoeveelheid beelden verzameld. Op basis van deze verzameling van inspiratie zijn een moodboard en een mindmap gemaakt, welke te zien zijn op pagina’s 25 t/m 37. Vervolgens is er gebruik gemaakt van de systematische methode om bronnen te zoeken waarvan verwacht werd, dat ze zouden helpen bij het beantwoorden van de onderzoeksvragen. Hierover wordt meer verteld in de paragraaf ‘Onderzoeksmethode’ op de volgende pagina. In Bijlage H is een tabel te vinden met de gebruikte queries en de daarbij horende resultaten.

OnderzoeksvragenDe centrale vraag van het onderzoek is:

Hoe kan moderne kunst helpen bij het inrichten van belevingsruimtes die de verbeelding van de bezoekers van de Bibliotheek Deventer prikkelen en hen verrassen, vermaken, inspireren en uitdagen?

Deze vraag zal beantwoord worden aan de hand van deelvragen. De deelvragen zijn opgedeeld in ‘gebruikers’, ‘organisatie’ en ‘informatie’.

Gebruikers• Wat zijn de eigenschappen van de doelgroepen van de bibliotheek?• Wat zijn de behoeftes van de doelgroepen van de bibliotheek?• Wat zijn de interesses van de doelgroepen van de bibliotheek?

Organisatie• Wat voor soorten bibliotheken zijn er?• Hoe past het project binnen de toekomstvisie van openbare

bibliotheken?• Hoe ziet de toekomstvisie van de Bibliotheek Deventer eruit?• Wat zal de Bibliotheek Deventer in de toekomst aanbieden?

Informatie• Wat voor rol speelt beleving in onze huidige samenleving?• Wat houdt de ‘experience economy’ in?• Hoe gaat het inrichten van belevingsexposities in zijn werk?• Welke rol spelen concepten bij het inrichten van exposities?• Welke kunstenaars houden zich bezig met het creëren van

2322

Fig. 3.01: Koppeling tussen gebruikers, informatie en organisatie

A.

B.

C.

droomwerelden en welke disciplines beoefenden deze kunstenaars? Waar halen zij hun inspiratie vandaan?

• Welke vormen nemen droomwerelden aan in de beeldende kunst?• Welke rol speelt ‘beleving’ in de beeldende kunst?

OnderzoeksmethodeVoor de deskresearch zal gebruik gemaakt worden van twee verschillende onderzoeksmethoden: de systematische- en de sneeuwbalmethode. De systematische methode houdt in dat er van te voren een aantal zoektermen en media worden vastgelegd en er aan de hand daarvan bruikbare bronnen voor het onderzoek worden gezocht. Deze methode wordt veelal voorafgaand aan het onderzoek gebruikt.

De sneeuwbalmethode is een manier om in korte tijd veel informatie te zoeken. Als startpunt wordt er gebruik gemaakt van een boek of andere bron die naar een daaraan gerelateerde bron linkt. Deze nieuwe bron kan weer leiden tot andere bronnen etcetera.

Naar de bronnen zal gezocht worden via bibliotheekcatalogi, archieven van vakbladen, internet en de boekenkasten in de bibliotheek.

Tijdens de fieldresearch zullen er vraaggesprekken met professionals plaatsvinden. Deze professionals worden gevonden door middel van internet of door gebruik te maken van het zakelijke netwerk van de stagiaire of de andere betrokkenen bij het project. Ook zullen er excursies plaatsvinden naar ‘inspirerende ruimtes’ en zal er veel naar beelden in boeken en op het internet gekeken worden om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van de mogelijkheden van het inrichten van ruimtes.

MoodboardOm tot de onderzoeksvragen te komen is er een moodboard gemaakt. De beelden die hierin verwerkt zijn zijn van artistieke aard. De richtlijnen die gebruikt zijn, zijn surrealisme, land-art, vervreemding en modernisme. Er zijn afbeeldingen van beeldende en toegepaste kunst gebruikt. Het beeld van de boomstammen (A) die omgedoopt zijn tot potloden heeft te maken met omdenken. De beelden van de levende schilderijen (B) gaan over het verplaatsen van objecten naar een andere context. In het linker beeld lijkt de beschilderde man op zijn plek in de beschilderde achtergrond, het levende schilderij. In het rechter beeld loopt de beschilderde man door de metro, hier vindt vervreemding plaats. Het beeld van de smeltende digitale klok (C) is een moderne variant op een schilderij van Salvador Dalí (pagina 74). Dit heeft te maken met het zien van dingen en deze vervormen naar een andere opvatting.

Het achterliggende doel van het moodboard is om de ogen te openen. Kijk om je heen, vind dingen leuk en maak hier iets eigens van. Deze gedachte zal een rol gaan spelen in de bibliotheekbelevingsruimte.

24

Blz. 25Fig. 3.02: Moodboard

Mindmap Aan de hand van het moodboard, het kijken naar beeld en het praten met de afstudeerbegeleiders is een mindmap opgesteld. Net als het moodboard, zal ook deze helpen bij het formuleren van de onderzoeksvragen. In de mindmap staat beleving in de bibliotheek centraal. Daar omheen zijn allerlei termen neergezet die in verband staan met het centrale begrip. Op deze termen is voortgeborduurd en er zijn verbanden tussen de termen gelegd. Uit het geheel zijn een aantal connecties ontstaan.

ConnectiesDe connecties die tijdens het mindmappen ontstaan zijn, zijn gebruikt bij het formuleren van de onderzoeksvragen.

2726

Blz. 26Fig. 3.03: Mindmap

Huidige blz.Fig. 3.04: Connecties uit mindmap

4/ Vooronderzoek

Voorafgaand aan het onderzoek zijn bronnen gezocht die van dienst kunnen zijn bij het beantwoorden van de onderzoeksvragen. Dit is op de klassieke manier gedaan door vooraf zoektermen en media vast te stellen waarmee naar de bronnen gevonden konden worden. Deze bronnen dienen als startpunt om aan het onderzoek te kunnen beginnen en naar andere bronnen te zoeken. De overige bronnen worden gezocht door vanuit de gevonden stof verder te associëren en redeneren. Een overzicht van de gebruikte zoektermen en de daarbij gevonden bronnen, is in te zien in bijlage H.

Naast dat er schriftelijke bronnen (deskresearch) worden gebruikt, zal er ook fieldresearch gedaan worden. Dit houdt in dat er vraaggesprekken met professionals zullen plaatsvinden. Ook zullen er een aantal excursies georganiseerd worden.

OnderzoeksvragenIn deze paragraaf zijn de onderzoeksvragen gekoppeld aan de bronnen die volgens klassiek literatuuronderzoek zijn gevonden.

Wat zijn de eigenschappen van de doelgroepen van de bibliotheek?Wat zijn de behoeftes van de doelgroepen van de bibliotheek?Wat zijn de interesses van de doelgroepen van de bibliotheek?

• Vereniging Openbare Bibliotheken (2006) Klantsegmentatie, http://www.bibliotheekonderzoek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

• Openbare Bibliotheek Amsterdam (2012) Doelgroepen, http://www.oba.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

• Brabants Netwerk Bibliotheek (2010), De klant is koningin, http://www.bnbibliotheek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Wat voor soorten bibliotheken zijn er?• Strandbibliotheek (2010) Standbibliotheek zomer 2012, http://www.

strandbibliotheek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012• Bibliotheek Zoetermeer (2008), Opsomming van een aantal soorten

bibliotheken, http://bibliotheekzoetermeer.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Hoe past het project binnen de toekomstvisie van openbare bibliotheken?• Bruijnzeels, R., Van Tiggelen, N., 2001, Bibliotheken 2040, Biblion

Uitgeverij: Den Haag• Huysmans, R., Hillebrink, C., Bais, K., 2008, De openbare bibliotheek tien

jaar van nu, SCP: Den Haag• Koomans, L.P., 2003, Marktgericht denken in en vanuit de bibliotheek:

Positionering, vernieuwing en profilering van een branche, Biblion: Den Haag

• Sandt, van de, C.H.C. et al, 1985, Onderzoek hostfunctie openbare bibliotheken, Spits en co: Bakkenist

Hoe ziet de toekomstvisie van de Bibliotheek Deventer eruit?• Debeij, J.P.A. (2012) Meerjarenplan 2012-2015: Persoonlijke ontplooiing

én maatschappelijke deelname voor velen, Deventer: de Bibliotheek Deventer

• De Bibliotheek Deventer (2012), Vestigingen en openingstijden, http://www.bibliotheekdeventer.nl, URL bezocht op 8 februari 2012

• Groot, de, M.E. (2008) Visie Bibliotheekwerk 2008-2012, Zevenbergen: Gemeente Moerdijk

Wat voor rol speelt beleving in onze huidige samenleving?• Joseph, B. et al, 2010, De beleveniseconomie, Academic Service: Den

Haag• Van Stratum, R., 2001, Nix is wat het lijkt maar dat maakt het juist zo

mooi!: over strijd en cultuur in de postmoderne beleveniseconomie, Eburon: Delft

• Gilmore, J.H., Pine, J.B., Zijlemaker, C., 2008, Authenticiteit: Wat consumenten echt willen, Academic Service: Den Haag

• Piët, S., 2003, De emotiemarkt: De toekomst van de beleveniseconomie, FT Prentice Hall Financial Times: Amsterdam

Wat houdt de ‘experience economy’ in?• Boswijk, A., Peelen, E., 2008, Een nieuwe kijk op de experience economy:

betekenisvolle belevenissen, Pearson Prentice Hall: Amsterdam• Kelley, T. (2005), The ten faces of innovation, Profile Book Ltd: Londen

Wat houdt ‘experience design’ in?• Buxton, B. (2005), Experience Design v.s Interface Design, (n.d.) Rotman

Magazine• Wallace, P. (2009), The architect of experience: conversation with a

service designer (31 augustus)• Garret, J.J. (2000), The elements of user experience, http://www.jjg.net,

URL bezocht op 6 februari 2012• Instituut voor Informatie Architectuur (2000), User Experience Design

Process: Critical Path, http://www.aiga.org, URL bezocht op 6 februari 2012

• Smashing Magazine (2010) What is user experience design?, http://www.smashingmagazine.com, URL bezocht op 6 februari 2012

Hoe gaat het inrichten van belevingsexposities in zijn werk?Welke rol spelen concepten bij het inrichten van exposities?• Boijmans van Beuningen (2009) Nieuwsbrief: tentoonstellingsontwerp,

http://www.boijmans.nl, URL bezocht op 13 februari 2012• Boijmans van Beuningen (2009) De conservator vertelt, http://www.

boijmans.nl, URL bezocht op 13 februari 2012• Teunissen, J. (2009), The art of fashion: installing allusions, Rotterdam:

Boijmans van Beuningen

Welke kunstenaars houden zich bezig met het creëren van droomwerelden en welke disciplines beoefenden deze kunstenaars? Waar halen zij hun inspiratie vandaan?Welke vormen nemen droomwerelden aan in de beeldende kunst?• Hoven, van den, G. (2011) De droomwereld van Chris Berens, Brabant

Dagblad (30 augustus)• Honour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis,

Meulenhoff Boekerij: Amsterdam• Fundació Miró, 2010, Fundació Joan Miró: Barcelona, http://www.

fundaciomiro-bcn.org, URL bezocht op 6 februari 2012• www.JoanMiro.com, 2010, Joan Miro Art, 13 december 2010, http://

joanmiro.com/, URL bezocht op 7 februari 2012

2928

• Ernst, B. (2007), De toverspiegel van M.C. Escher, Librero b.v.: Kerkdriel• Tolosa, L. (2002), Barcelona: Gaudí en de modernisten, Librero b.v.:

Kerkdriel

Welke rol speelt ‘beleving’ in de beeldende kunst?• Bruin, de L., (1998) De druk van de beleving: Filosofie en kunst in een

domein van overgang en ondergang, Uitgeverij Boom: Amsterdam

5/ Hoofdonderzoek

In de hierna volgende hoofdstukken volgen de resulaten van het hoofdonderzoek. De onderzoeksvragen zullen beantwoord worden en gevolgd worden door een conclusie. Aan het begin van elke hoofdstuk zal een korte inleiding worden gegeven van de inhoud van het hoofdstuk.

Naar aanleiding van de conclusie zal een aanbeveling worden gedaan. In deze aanbeveling worden concepten voor vier bibliotheekbelevingsruimtes gepresenteerd, te weten een leesruimte, een studeerruimte en twee themaruimtes. De aanbeveling zal leidend zijn bij de daadwerkelijke fysieke inrichting van de bibliotheekbelevingsruimte.

6/ Doelgroepen

De Bibliotheek Deventer heeft haar doelgroepen ingedeeld in dertien categorieën en subcategorieën. De verdeling van de doelgroepen verschilt per vestiging.

De klant is koninginIn het kader van het project `Wie is de klant?’, is er in 2008 een gezamenlijk onderzoek gestart door de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB), Van Spaendonck Management Consultants en een groep marketing-professionals van verschillende Nederlandse bibliotheekorganisaties.

De VOB heeft laten onderzoeken wie de volwassen betalende klanten van de bibliotheek zijn, wat voor levensstijl deze mensen hebben, hoe zij zich gedragen in de bibliotheek en wat hun behoeften zijn. Ook is er een beeld geschetst van hoe deze klanten de bibliotheek waarderen en welk imago de bibliotheek bij hen heeft.

Van het project is een handboek gemaakt: De klant is koningin. In dit handboek zijn de zeven belangrijkste klantsegmenten van openbare bibliotheken beschreven:• Jonge Stedelingen:

• Studenten en Starters;• Stedelingen.

• Gepensioneerde Gezelligheidszoekers;• Cultuurgenieters:

• Stedelijk; Eliteaire Cultuurgenieters;• Ontwikkelde Medioren en Senioren.

• Dynamische Gezinnen;• Traditionele Gezinnen:

• Behouden Medioren;• Bescheiden Burgers;• Niet-stedelijk; Agrarische Gezinnen.

• Welvarende Genieters. Onderstaande grafiek verbeeldt de omvang van de segmenten in de landelijke steekproef van 1,1 miljoen volwassen leden. Samen vormen de segmenten 98% van de leden.

3130

Fig. 6.01 - Verdeling doelgroepen volgens De klant is koningin

CentrumDaar de bibliotheekbelevingsruimte in de vestiging Centrum gevestigd zal worden, is voor dit onderzoek vooral de klantsegmentatie van die vestiging van belang.

Uit het schema op de vorige pagine (figuur 6.01) kan worden geconcludeerd dat de groepen Dynamische Gezinnen en Jonge Stedelingen het grootst zijn. Bij beide is echter een daling te zien. De groepen Cultuurgenieters, Gepensioneerde Gezelligheidszoekers, Traditionele Gezinnen en Welvarende Genieters zijn gegroeid. Er zijn nog niet genoeg gegevens beschikbaar om te kunnen spreken van een verschuiving in de doelgroepen. Het is echter wel iets om in te gaten te houden.

Worden beide grafieken met elkaar vergeleken, dan zijn er redelijk grote verschillen tussen de landelijke klantsegmentatie en de klantsegmentatie van de vestiging Centrum van de Bibliotheek Deventer te zien:

Landelijk CentrumJonge Stedelingen 12% 23,7%

Gepensioneerde Gezelligheidszoekers 5% 4,6%

Cultuurgenieters 25% 13,3%

Dynamische Gezinnen 14% 28,5%

Traditionele Gezinnen 31% 22,1%

Welvarende Genieters 11% 6,0%

Zijn bij de landelijke klantsegmentatie de Traditionele Gezinnen het grootst, bij de vestiging Centrum zijn dit de Dynamische Gezinnen. De kleinste groep - Gepensioneerde Gezelligheidszoekers - komt wel overeen. In de vestiging Centrum is deze groep ten opzichte van 2008 gestegen, wellicht omdat er in de bibliotheek meer aandacht besteed wordt aan gezelligheid door de samenwerking met het Volkshuis, waardoor bezoekers koffie en broodjes kunnen nuttigen in de achterzaal van de bibliotheek terwijl ze een krant, tijdschrift of boek lezen. Dit trekt veelal ouderen aan.

In het Meerjarenplan 2012-2015 staat vermeld, dat de brede dienstverlening van de Bibliotheek Deventer zowel marktgericht als vraaggestuurd is. Bij de marktgerichte organisatie wordt gekeken naar de doelgroepen van de Klant is Koningin en naar educatieve en maatschappelijke doelgroepen. De vraagsturing wordt georganiseerd op basis van gerichte communicatie met klantgroepen, individuen en alliantiepartners.

Omdat de Dynamische Gezinnen en Jonge Stedelingen de grootste doelgroepen zijn van de vestiging Centrum, wordt hun profiel hier beschreven. De profielen van de andere doelgroepen zijn in te zien in bijlage F.

Dynamische GezinnenDynamische Gezinnen wonen veelal in het westen van het land, zijn hoog opgeleid en hebben een huurwoning of starterswoning. Hun kinderen zijn meestal tussen de 0 en 12 jaar. De ouders combineren werk, zorg, hobby’s en ambities.

In de bibliotheekDe vrouw van het Dynamische Gezin gebruikt de bibliotheek vooral voor haar ontspanning en voor de kinderen. Ze is geïnteresseerd in activiteiten voor de kinderen en raadpleegt vaak online informatiebronnen. Lezen is voor haar ontspanning, daarnaast leert ze ervan. Het lenen van materialen is goedkoper dan ze te kopen en in de bibliotheek krijgt ze inspiratie om eens iets anders te lezen dan ze normaal doet.

Behoeftes• Fictie:

• Spannende boeken;• Jeugdboeken;• Literaire romans;• Psychologische romans;• Luisterboeken.

• Non-fictie:• Waargebeurde verhalen;• Psychologie;• Opvoeding/onderwijs;• Koken.

• Tijdschriften:• Psychologie;• Tuinbladen;• Woonbladen.

• Dvd’s;• Knutsel- en kinderactiviteiten;• Interactie met andere bezoekers;• Multimediale ondersteuning.

Materialen

Spannende boeken 69%

Boeken over reizen/vakantie 45%

Actuele Nederlandse Literatuur 44%

Romantische boeken 37%

Nieuw uitgekomen boeken 30%

Streek- en familieromans 27%

Ze heeft weinig behoefte aan andere materialen dan boeken.

Wensen• Alles over een onderwerp bij elkaar;• Kinderwagenvriendelijk;• Dicht bij huis;• Gratis parkeren;• Inleverattentie;• Zaterdag- en zondagopening;• Open, benaderbaar personeel;• Overzichtelijke indeling en bewegwijzering.

Bezoek• Lidmaatschap langer dan 10 jaar;• Eens per twee/drie weken in de bieb;• Kwartier tot drie kwartier per bezoek;• Vooral ‘s middags;

2011 2008

Jonge Stedelingen 23,7%

4,6% 3,8%

13,3% 11,9%

28,5% 30,8%

22,1% 21,5%

6,0%

1,7%

1,1%

30,9%

Gepensioneerde Gezelligheidszoekers

Cultuurgenieters

Dynamische Gezinnen

Traditionele Gezinnen

Welvarende Genieters

Overig

3332

Fig. 6.02: Verdeling doelgroepen 2011 ten opzichte van 2008

• Een leescafé;• Goede bereikbaarheid met OV en fiets;• Klantgericht en deskundig personeel.

Materialen


Actuele Nederlandse literatuur 44%


Buitenlandse literatuur 31%



Wensen• Zoveel mogelijk digitaal;• Overzichtelijke en aantrekkelijke presentatie;• Snelle levering bij reserveringen.

Bezoek• Kort lidmaatschap;• Sterk wisselend aantal bezoeken;• Blijft lang in de bibliotheek om zich te laten inspireren;• Meer dan gemiddeld bezoekt zij de bibliotheek in het weekend;• Komt meestal alleen;• Leent meestal vijf materialen, waaronder voornamelijk spannende

boeken.

Digitale dienstverlening• Maakt meer dan gemiddeld gebruik van internet;• Verlengen en reserveren via internet.

Betalen• Lage abonnementskosten;• Internetvoorzieningen;• Lagere boetegelden.

Wil niet• Wachten;• Extra moeite doen om een product te krijgen.

Voelt zich goed bij• Een bibliotheek die ontspannend en leuk is;• Prettige zitjes;• Koffie;• Rustige, overzichtelijke ruimte.

Voelt zich niet goed bij• Drukke omgeving;• Schreeuwende, rennende kinderen;• Niet-behulpzaam, onbekwaam personeel.

• Leent drie tot vijf materialen;• Leent meer dan gemiddeld jeugdboeken en boeken over onderwijs.

Digitale dienstverleningVerlengt meer dan gemiddeld materialen via internet;Multimediale ondersteuning: e-mail.

Betalen• Abonnement: geld speelt geen rol;• Parkeerkosten: liever niet;• Gevoelig voor kortingen en aanbiedingen.

Wil niet• Betalen voor reserveren en verlengen;• Hoge boetes.

Voelt zich goed bij• Ruimtelijke, overzichtelijke, goed verlichte inrichting;• Grote tafels, open kasten;• Een schone omgeving;• Interactie met andere lezers;• Toegankelijk personeel.

Voelt zich niet goed bij• Onoverzichtelijke ruimte;• Te stille omgeving;• Veel bibliotheekregels.

Jonge StedelingenDe Jonge Stedelingen zijn veelal tussen de 25 en 45 jaar en hebben een lage tot middelbare opleiding gevolgd, sommigen een hogere opleiding. Ruim tweederde (68%) is vrouw. De functies die zij vervullen zijn veelal middenkader-functies. Soms doen zij zware lichamelijke arbeid of leven zij van een uitkering. Jonge Stedelingen maken veel gebruik van internet.

In de bibliotheekDe Jonge Stedeling komt vooral voor ontspanning naar de bibliotheek, daarvoor leent ze graag Nederlandse fictieve boeken. Ook verzamelt ze informatie voor haar persoonlijke interesses en algemene ontwikkeling en leent daarvoor veel informatieve boeken. Van tijd tot tijd gebruikt ze de bibliotheek om te studeren.

Lenen is goedkoper dan kopen en zij waardeert weekendopenstellingen.Georganiseerde activiteiten interesseren hen niet zo.

Behoeftes• Actueel aanbod:

• Thrillers;• Chicklit;• Waargebeurde verhalen;• Films.

• Overzichtelijke en duidelijke presentatie:• Inspiratie.

• Internet;• Ruime openingstijden ‘s avonds en in weekends;

3534

• Vanuit een lijst met gevonden titels, gelijk doorklikken naar de digitale versie van een publicatie;

• Vanuit een lijst met gevonden titels, de bibliotheeklocatie van de betreffende publicaties achterhalen;

• Persoonlijke selecties (bestandenlijsten, zoekacties, treffers) bewaren voor later gebruik.

StrandbibliotheekIn de strandbibliotheek kunnen badgasten gratis boeken, tijdschriften en strips lezen. Hiervoor is geen pasje nodig, maar slechts een opgave van naam, adres en telefoonnummer. Aan het eind van de stranddag kunnen de materialen weer ingeleverd worden. In de strandbibliotheek zijn ruim 1.000 boeken aanwezig. Voor de kinderen worden er regelmatig activiteiten georganiseerd.

Met de landelijke bezuinigingen zijn een aantal strandbibliotheken verdwenen. In Noordwijk is een strandtenteigenaar opgestaan om de strandbibliotheek te redden. In ruil voor het lenen van de collectie betaalt het strandpaviljoen de kosten van een activiteit van de bibliotheek op het strand. Ook in Den Haag bestaat de strandbibliotheek nog, doordat deze is ondergebracht in een hotel op de boulevard van Kijkduin. Een deel van de collectie staat in de bar, een ander deel op het terras.

De strandbibliotheken in IJmuiden en Katwijk hebben een eigen gebouw en ook in Makkum is nog genoeg support om de strandbibliotheek te laten voortbestaan. In 2011 waren er nog zes strandbibliotheken open van de veertien die in 2008 zijn opgericht.

Erfgoedbibliotheek“Erfgoed Delft heeft als doel alles wat ooit in gedrukte vorm over Delft verschenen is, te verzamelen en beschikbaar te maken voor het publiek. Erfgoed Delft beschikt over een archief met een collectie boeken, tijdschriften, artikelen en periodieken, die (op aanvraag) ter inzage beschikbaar zijn. Ook is er een uitgebreide verzameling boeken over de museale collecties van Museum Het Prinsenhof, Museum Nusantara en Museum Lambert van Meerten, en zijn er publicaties over archeologische opgravingen in de stad in te zien.”

De Stedelijke Erfgoedbibliotheek in Mechelen is opgedeeld in de Mechelse Bibliotheek en de Algemene Bibliotheek. In de Mechelse Bibliotheek worden boeken, drukwerken en handschriften verzameld die te maken hebben met de geschiedenis van Mechelen en omstreken. De Algemene Bibliotheek richt zich meer op de geschiedenis van Nederland en België.

Uit bovenstaande voorbeelden valt te concluderen dat een erfgoedbibliotheek zich vooral richt op het bewaren van historische documenten. Deze bibliotheken hebben meer een archieffunctie dan een uitleenfunctie.

Koninklijke of Nationale BibliotheekDe Koninklijke Bibliotheek (KB) bevindt zich in Den Haag, dit is de nationale bibliotheek van Nederland. De missie van de KB is om mensen en informatie te koppelen. De kernwaarden daarbij zijn toegankelijkheid, duurzaamheid, innovatie en samenwerking.

7/ Soorten bibliotheken

Voordat er gekeken wordt naar de inrichting van de bibliotheek-belevingsruimte, zal er uiteengezet worden welke bibliotheken Nederland kent. Dit, omdat er zo geen zaken dubbel gedaan worden en om te kijken of de bibliotheekbelevingsruimte wellicht in meerdere bibliotheken kan worden toegepast. De opsomming van bibliotheken is tot stand gekomen door via internet op te zoeken welke soorten bibliotheken er zijn. De bibliotheken die in dit hoofdstuk aan bod komen, zijn de meest bekende en meest gebruikte bibliotheken in Nederland.

Openbare BibliotheekVolgens de Richtlijn voor Basisbibliotheken (2005), is de openbare bibliotheek een:• warenhuis van kennis en informatie;• centrum voor ontwikkeling en educatie;• encyclopedie van kunst en cultuur;• inspiratiebron van lezen en literatuur;• podium voor ontmoeting en debat;

De definitie van de openbare bibliotheek volgens de Bibliotheek Nederland:“De openbare bibliotheek is de plaatselijke toegangspoort tot kennis, die een essentiële voorwaarde schept voor levenslang leren, onafhankelijke besluitvorming en de culturele ontwikkeling van individuen en maatschappelijke groeperingen.”

Als bovenstaande definities samengevoegd worden, kan er gesteld worden dat de openbare bibliotheek een plek is om te leren. Iedereen is er welkom om te lezen en kennis te maken met kunst en cultuur, en daarnaast is het een plek voor ontmoeting en debat. Het is dus een sociale gelegenheid waar mensen de interactie met elkaar kunnen aangaan, maar tegelijkertijd kunnen mensen zich er terugtrekken met een boek of een computer om aan hun eigen ontwikkeling te werken.

Wetenschappelijke bibliotheekUniversiteitsbibliotheken en researchbibliotheken van bedrijven en instellingen worden tot wetenschappelijke bibliotheken gerekend. De bibliotheken bezitten specialistische verzamelingen ten dienste van onderzoek.

Ook kloosterbibliotheken worden vaak tot de wetenschappelijke bibliotheken gerekend, omdat ook zij specialistische collecties beheren.

Digitale bibliotheekEen digitale bibliotheek is een bibliotheek waarvan de content bestaat uit digitale informatiebronnen. Een digitale bibliotheek kan onderdeel zijn van een grotere ‘bibliotheek’ die zelf een hybride karakter heeft (zowel analoog als digitaal).

Volgens de website van de Universiteit van Leiden is het volgende mogelijk in een digitale bibliotheek:• E-journals of databases op een bepaald vakgebied vinden en raadplegen;• Zoeken naar literatuur over een bepaald onderwerp in een of meerdere

databases;

3736

SchoolbibliotheekVaak hebben scholen een kleine collectie boeken die de leerlingen kunnen lezen en soms bezoeken ze daarnaast een bibliotheek of boekenbus. Sinds een aantal jaren bestaat er het project ‘de Bibliotheek op School’. Dit is een grootschalig samenwerkingsverband tussen het primair en voortgezet onderwijs, MBO’s en de bibliotheek. In sommige gevallen worden de leerlingen benaderd via een elektronische leeromgeving, in andere gevallen worden er volwaardige bibliotheken op de scholen ingericht.

BeleefbibliotheekBeleefbibliotheken zijn bibliotheken die meer te bieden hebben dan een uitleenfunctie. De ruimte is verdeeld in ‘werelden’ die ingericht zijn naar verschillende thema’s. De uitleen- en inleverapparatuur werkt op basis van zelfbediening, waardoor het personeel beschikbaar is om meer aandacht aan de klanten te besteden.

Klanten in beleefbibliotheken komen niet meer slechts om materialen te lenen; ze komen ook om te gamen, de krant te lezen, te studeren, te ontspannen of om een cursus te volgen. Er worden veel evenementen georganiseerd in dit soort bibliotheken.

De strategische prioriteiten van de KB zijn voor de periode 2010-2013 als volgt geformuleerd:• Wij verschaffen iedereen, toegang tot alles wat in en over Nederland is

gepubliceerd;• Wij verbeteren de nationale informatie-infrastructuur;• Wij garanderen duurzame opslag van digitale informatie;• Wij onderhouden, presenteren en versterken onze collecties;• Wij ontwikkelen de KB tot een uitdagende organisatie waar mensen

graag voor willen werken;

De KB bezit allerhande collecties die van belang zijn voor Nederland. Daarnaast is de KB zich aan het ontwikkelen tot digitale bibliotheek door een groot deel van deze collecties te digitaliseren.

Privé-bibliotheekEen privé-bibliotheek is een particuliere bibliotheek. Van vroeger uit waren het vooral geleerden, hoogleraren, beoefenaars van academische beroepen, kooplieden, regenten en ambtenaren die zo’n bibliotheek aan huis hadden. Sommigen hadden boeken nodig voor hun beroep die ze niet uit andere bibliotheken konden halen. Een privé-bibliotheek was een statussymbool. De meeste bezitters van privé-bibliotheken hadden daarom veel meer boeken dan ze nodig hadden om hun beroep uit te kunnen oefenen.

BlindenbibliotheekBlindenbibliotheken bieden collecties aan in braille en Daisy-roms. Hierbij gaat het vooral om leesboeken, tijdschriften en studieboeken. Er zijn vier blindenbibliotheken in Nederland, die allemaal hun eigen expertise hebben. Dit gaat van algemene lectuur in aangepaste vorm, zoals romans, jeugdboeken en populaire wetenschappelijke boeken, tot kranten en tijdschriften in aangepaste leesvorm.

Onder de noemer Loket aangepast-lezen zijn er afdelingen in openbare bibliotheken, die ingericht zijn voor mensen met een leeshandicap. Binnen dit Loket kunnen brailleboeken, gesproken boeken, kranten en tijdschriften in aangepaste leesvorm en reliëfwerk worden aangeboden.

MuziekbibliotheekVeel (grotere) bibliotheken in Nederland hebben een muziekafdeling; de muziekbibliotheek. Deze afdelingen zijn voorzien van cd’s, dvd’s, bladmuziek en muziektijdschriften.

Er zijn ook bibliotheken die uitsluitend muziek aanbieden, zoals de Centrale Discotheek in Rotterdam (CDR). CDR heeft een website ingericht - Muziekweb - waarop bibliotheekleden informatie over muziek kunnen vinden en dragers van muziek, zoals cd’s, lp’s en dvd’s kunnen aanvragen.

Een andere muziekbibliotheek is de Muziekbibliotheek van de Omroep. Deze bibliotheek beheert één van de grootste bladmuziekcollecties van Europa. De collectie is vooral gebaseerd op klassieke muziek en wordt beschikbaar gesteld aan het koor en de orkesten van de Omroep en de omroepmedewerkers. Via de online catalogus is de collectie echter voor iedereen beschikbaar. Naast cd’s worden er ook boeken aangeboden en cd’s, lp’s en dvd’s met opnamen van de omroepenensembles vanaf 1945.

3938

8/ Toekomstscenario

Net als alle andere bibliotheken, heeft ook de openbare bibliotheek in Deventer te maken met bezuinigingen. Met de nieuwbouw op komst zullen er manieren gezocht moeten worden om de bibliotheek te financieren. In het Meerjarenplan 2012-2015 wordt gesproken over een drieslag van consolideren, krimpen en ontwikkelen.

ConsoliderenDe uitleenfunctie is de cash cow van de bibliotheek. Vanuit het behoud van bestaande klanten op basis van hun binding met de huidige dienstverlening zal de groei in het bereik en het gebruik van de Bibliotheek geconsolideerd worden. De goed gespreide bibliotheekwinkel, waarbij uitlenen van waarde is voor grote groepen mensen, blijft de komende jaren belangrijk.

KrimpenFrontoffice: meer open tegen lagere kosten. Het doorvoeren van de vergaande zelfbedieningsconcepten en de huisvesting in multi-functionele accommodaties zorgt dat de vestigingen meer open zijn tegen lagere (formatie) kosten.

Backoffice: kwaliteit en ontwikkeling borgen tegen lagere kosten in de Provinciale Backoffice van Overijsselse Bibliotheken op een aantal gebieden: collectie, educatie en digitale bibliotheek. Het digitaliseren van facilitaire processen zorgt voor beperking van de eigen formatie.

OntwikkelenDe Bibliotheek zal blijven investeren in vernieuwing van die functies die van belang zijn voor het toekomstig functioneren. De ontwikkeling richt zich op de Digitale Bibliotheek, de activiteitenprogramma’s van de Beleefbibliotheek en op specifieke bibliotheekdiensten voor educatieve en maatschappelijke doelgroepen. Van belang, is dat deze diensten een substantieel bereik hebben, waardoor de waarde van de lidmaatschapspas verschuift van ‘uitleenpas’ naar ‘bibliotheekpas’. Naast de ontwikkeling van nieuwe diensten is de vernieuwing van de huisvesting van Bibliotheek Centrum, Diepenveen en Bathmen noodzakelijk.

De Bibliotheek Deventer wil de uitleenfunctie behouden, omdat deze voor een groot deel van de doelgroep van belang is. Daarnaast zal er geïnvesteerd worden in vernieuwing van de functies, die van belang zijn voor het toekomstig functioneren van de bibliotheek. Hierbij wordt gedacht aan de Digitale Bibliotheek, de specifieke bibliotheekdiensten voor educatieve en maatschappelijke doelgroepen en de activiteitenprogramma’s van de Beleefbibliotheek

Ook in het toekomstscenario van het Directie Overleg Bibliotheken Overijssel (DOBO) wordt gesproken over de Beleefbibliotheek. Er wordt gesteld, dat de fysieke beleving van de bibliotheek vergroot moet worden. Met andere woorden: het bibliotheekbezoek moet leuker gemaakt worden. Het DOBO stelt zichzelf de vraag: “Hoe kan de bibliotheek meer beleving creëren, waardoor de bibliotheek meer uitnodigend wordt?”

Enkele antwoorden op deze vraag heeft het DOBO zelf gegeven:• Het ‘gezamenlijk’ informatie verwerken/delen zal geherdefinieerd

moeten worden.• Informatie moet leuker/interactief worden gemaakt door het stimuleren

van de zintuigen.• Laat klanten zelf ontdekken, maak dit ook fysiek mogelijk door een

fysieke ruimte te creëren waar (gezamenlijk) ontdekt kan worden.

Het sleutelwoord wat in het toekomstscenario van het DOBO vaak terugkomt, is ‘leuk’. Ook Jos Debeij (directeur van de Bibliotheek Deventer) heeft dit in een personeelsbijeenkomst over het meerjarenplan onderstreept. De bibliotheek moet weer leuk worden.

ProgrammaDe komende jaren zal de Bibliotheek Deventer streven naar het handhaven van het zelfbedieningsconcept om allerlei media te lenen, bronnen te raadplegen, om er te werken of te studeren en in toenemende mate ook om aan beleefbibliotheekprogramma’s deel te nemen. De groei van de uitleenfunctie en de kernfunctie Informatie & Lezen wordt doorgezet, terwijl de kernfuncties Educatie en Podium & Cultuur worden ontwikkeld. Ook wordt er voorbereid op de vernieuwingen van de vestigingen Bathmen en Diepenveen en voor de nieuwbouw van de Centrumbibliotheek in 2015.

Nieuwbouw CentrumDe stedelijke Beleefbibliotheek zal de centrale basis vormen voor het bibliotheeknetwerk van Deventer. De nieuwbouw zal plaatsvinden op de Stromarkt en het pand zal gedeeld worden met Deventer Radio & Televisie (DRTV). De Bibliotheek Deventer zal samenwerken met stedelijke en regionale partners om de Beleefbibliotheek te realiseren. Er zullen bijvoorbeeld cursussen rond lezen en literatuur worden georganiseerd, activiteitenprogramma’s worden samengesteld in samenwerking met het Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek, Saxion en Architectuurcentrum Rondeel, films worden vertoond en digitale dossiers worden bijgehouden.

4140

Fig. 8.01: BCG-matrix uit het meerjarenplan van de Bibliotheek Deventer

EcodisplayDoordat de leefgebieden van de dieren zo natuurlijk mogelijk worden nagebouwd, is het mogelijk om meerdere diersoorten bij elkaar te zetten, wat een nog natuurlijker effect geeft. De dieren kunnen interactie met elkaar aangaan, op rotsen of in bomen klimmen, van de planten eten, terwijl het menselijk ingrijpen beperkt is. Hoewel dieren zich beter voelen in de ecodisplays en bezoekers het leuker vinden om de dieren te bezoeken, zitten er ook nadelen aan. Niet alle diersoorten kunnen namelijk bij elkaar in een hok, zoals roofdieren en prooidieren. Ook kunnen sommige dieren gevaarlijk zijn voor bezoekers. Zo zijn bijvoorbeeld de ‘probleemdieren’, die niet vrij in de Bush kunnen rondlopen, in een aparte wereld geplaatst: de Rimba. Zowel in de Bush als in de Rimba is een tropisch regenwoud nagebouwd, echter leven de dieren in de Bush in vrijheid, maar zijn ze bij de Rimba ingesloten. BushDe bush is een artificieel tropisch regenwoud. In deze overdekte ruimte is het vochtig en warm, er groeien veel planten en het ruikt en klinkt er als een echt regenwoud. Alle dieren wonen hier in vrijheid. Er zijn veel zandpaden, trappen en bruggen waar de bezoekers overheen kunnen lopen en kunnen ontdekken. Er vliegen vogels en vliegende honden rond, er zitten hagedissen in de boom en de zeekoeien, capibara’s en aardvarkens hebben een stukje privéhabitat om in rond te lopen.

Of de Bush een natuurgetrouwe nabootsing van het tropische regenwoud is, kunnen maar weinig mensen zeggen

Wat ik aan tropisch regenwoud op televisie heb gezien, is dat het er warm, vochtig en vooral gevaarlijk is. Overdag schijnt het nogal mee te vallen, als je niet per ongeluk in het web van een tarantula loopt of gewurgd wordt door een slang. ‘s Nachts echter kun je er beter niet komen, want dan gaan de roofdieren op pad.

Naar mijn mening was het ook interessant geweest als Burgers’ Zoo af en toe het licht uitdoet in de Bush en de minder gezellige kant van het tropisch regenwoud laat zien. De ecodisplays zijn goed voor het welzijn van de dieren, waar ik helemaal achter sta, maar ik denk dat bezoekers op deze manier geen realistisch beeld van het regenwoud te zien krijgen.

9/ Beleving in de samenleving

Beleving speelt een steeds grotere rol in de samenleving, zoals later in deze scriptie aan de hand van wetenschappelijke en filosofische theorieën zal worden uitgelegd. Er zal onder andere naar de piramide van Maslow worden gekeken om de ontwikkelingen van de beleveniseconomie in context te plaatsen.

Om te laten zien dat belevingsruimtes al langer worden toegepast, zijn er een aantal praktijkvoorbeelden onderzocht. De voorbeelden zullen bondig beschreven worden, en voorzien worden van beeldmateriaal en een persoonlijke visie. Deze persoonlijke visie zal vooral kritisch en analytisch van aard zijn.

Prakijkvoorbeelden belevingsruimtesBurgers’ Zoo - ArnhemEen organisatie die zich veel bezighoudt met beleving is Burgers’ Zoo in Arnhem. In deze dierentuin worden dierenverblijven zo natuurlijk mogelijk nagebouwd. In 1913 bouwde de oprichter van Burgers‘ Zoo - Johan Burgers - al dierenverblijven zonder tralies. Ook plaatste hij rotspartijen en valleien om de dieren in een natuurlijker omgeving aan bezoekers te tonen.

In 1968 opende Burgers’ Zoo het eerste Safaripark van Europa. Later, in de zeventiger jaren, kreeg het dierenpark grote bekendheid met zijn chimpanseekolonie, het wolvenbos en later ook het gorilla-eiland. Telkens stonden ruimte en vrijheid voor het dier centraal. Maar Burgers’ Zoo ging verder. Zij gingen ecodisplays bouwen; nu zouden de bezoekers de leefomgeving van de dieren betreden, in plaats van andersom.

4342

Blz. 42Fig. 9.01: Capibara’s in Burgers’ Zoo

Huidige blz. links bovenFig. 9.02: Een eetgelegenheid in de Bush

Huidige blz. Rechts middenFig. 9.03: Een brug en waterval in de Bush

Blz. 44 bovenFig. 9.04: De Desert

Blz. 44 links onderFig. 9.05: Dikhoornschapen in de Desert

Blz. 44 rechts onderFig. 9.06: Een krokodil in de Mangrove

RimbaDe Rimba biedt onderdak aan verschillende apen, zoals siamangs, laponders, langoeren en gibbons. Ook wonen er Maleise beren, herten, bantengs, Aziatische runderen, en tijgers. Onder de grond bevindt zich een ruimte waar pythons en varanen wonen. In dit gebied is het Maleisische tropische regenwoud gesimuleerd.

SafariIn de Safari wonen jachtluipaarden en leeuwen die vanuit een observatiehut bekeken kunnen worden. Ook is er een savanne waar neushoorn, giraffen, zebra’s, waterbokken, koedoes en gnoes leven. Voor de bezoekers is er een terras aangelegd op een rotspartij, vanaf waar zij een uitzicht hebben over de savanne, terwijl ze genieten van Afrikaanse gerechten en drankjes.

In het computerspel Zoo Tycoon, waar je zelf een dierentuin moet opbouwen en runnen, maak je de bezoekers extra blij door verschillende diersoorten bij elkaar in een habitat te gooien. De makers van Zoo Tycoon hebben dit niet uit de lucht gegrepen, want ik wordt ook zo blij als een kind als ik in de Safari de giraffen, gnoes en zebra’s door elkaar zie scharrelen. Dit is wat mij betreft een van de leukste ecodisplays, omdat de dieren ontzettend veel ruimte hebben en je de interactie ziet tussen de verschillende diersoorten. Het terras dat uitkijkt op de Savanne is een heerlijke plek om een hapje te eten en de wijde omtrek te bekijken.

DesertIn de Desert zijn de Sonara- en Mojavewoestijn van Arizona en het noorden van Mexico nagebouwd. ‘s Zomers is het hier heet en ‘s winters koud. Er groeien cactussen, agaves, yucca’s en kleinbladige bomen en struiken. Het is een rotsachtig landschap met veel zand, waar vogels en kalkoengieren wonen, alsmede pekari’s, dikhoornschapen en bobcats. Ook zijn er droge rivierbeddingen, puinhellingen en donkere spelonken te zien en is er een grot waar ratelslangen, schorpioenen en gilamonsters wonen.

MangroveDe bomen en planten die in de mangrove leven, wortelen in brak water en hebben de eigenschap om in deze situatie te overleven. Tussen de wortels zwemmen veel verschillende vissoorten en ongewervelde dieren. Er wonen ook slangenhalsvogels, mangrovereigers, rivierschildpadden en zeilhagedissen.

Net als een echte woestijn, is de Desert geen fijne plek om te vertoeven. Het is er droog, muf, benauwd en het stinkt. Ik ben nooit diep in een woestijn geweest, slechts aan de rand ervan in Australië, maar volgens mij is het nooit heel erg benauwd in de woestijn, aangezien het daar haast nooit regent en er ook weinig wolken zijn... op televisie zijn woestijnen altijd voorzien van een strak blauwe lucht. Dit discussiepunt terzijde, vind ik de Desert zeer geslaagd. Ik bedoel, ze hadden er ook een lege zandvlakte van kunnen maken. Het geeft een bepaalde meerwaarde dat je naar de dieren moet zoeken, in plaats van dat ze pal voor je neus staan, uitzonderingen daargelaten.

Huidige blz. midden bovenFig. 9.07: Maleise beer in de Rimba van Burgers’

Zoo

Huidgie blz. rechts middenFig. 9.08: Dieren in de Safari van Burgers’ Zoo

OceanDe Ocean is een grote onderwaterwereld waar honderden vissen en andere zeewezens te zien zijn. Er is een koraalrif waartussen de koralen, sponzen, zeeanemonen, zee-egels en zeekomkommers, murenen, diklipvissen en rifbaarzen wonen. Ook is er een groot aquarium waar haaien zwemmen en een tunnel waar roggen over de bezoekers heen zwemmen.

DierenparkBuiten de ecodisplays bevinden zich ook ‘normale’ dierenverblijven. Ook hier is moeite gedaan om de dieren zo gelukkig mogelijk te maken door ze veel ruimte te bieden en zoveel mogelijk hun natuurlijke leefomgeving na te bootsen. Er woont bijvoorbeeld een grote gorillafamilie op een bosrijk eiland en er is een jungle waar panters wonen. Ook is er een wereldberoemde chimpanseekolonie van ruim twintig dieren die vanuit observatieposten te bekijken zijn.

De Ocean is mijn insziens de mooiste ecodisplay die Burgers’ Zoo aanbiedt. Het is tevens een grote inspiratiebron geweest bij het vormgeven van het idee achter dit onderzoek.

Als je door de Ocean loopt, krijg je het idee dat je als mens maar nietig bent. Je stelt niet zoveel voor. En dat is zo. De mens is in mijn ogen maar een arrogant wezen dat denkt de baas te zijn over de hele wereld.

In de Ocean zijn niet de dieren opgesloten, maar de mensen. Hier betreed je bijna letterlijk hun wereld. Ik zeg bijna, want je zwemt nog net niet tussen de vissen. Dit is wat mij betreft een belevenisruimte ten top. Je ervaart bijna hoe het is om in de zee te leven.

Net als bij de Safari leven hier ook verschillende diersoorten door elkaar heen. Zo zwemmen de schildpadden bijvoorbeeld op hun dooie gemakje tussen de haaien door. Dit kan ook alleen doordat de dieren in Burgers’ Zoo zo goed verzorgd worden en voldoende ruimte en voldoende te eten krijgen.

Qua belevenisruimtes loopt Burgers’ Zoo denk ik voorop in Nederland, vooral omdat ze zowel uit het oogpunt van de klant denken, als van het dier. Dieren worden naar mijn mening iets te vaak vergeten in dierentuinen, maar Burgers’ Zoo heeft het goed begrepen.

514746

Blz. 45Fig. 9.09: Uitzicht vanaf het terras op de Safari

Blz. 46Fig. 9.10: Haaien in de Ocean

Huidige blz. links bovenFig. 9.11: De tunnel in de Ocean

Huidige blz. links onderFig. 9.12: Pinguïns in het regulieren dierenpark-

gedeelte van Burgers’ Bush

Corpus - OegstgeestCorpus is een museum, dat gebouwd is in de vorm van een menselijk lichaam. Tijdens deze ‘reis door de mens’ kunnen de bezoekers zien, voelen en horen hoe het menselijk lichaam werkt en welke rol gezond eten, leven en veel bewegen daarbij spelen.

Corpus speelt een educatieve, informatieve en preventieve rol op het gebied van gezond leven en welzijn. Er wordt in de vorm van tastbare, zichtbare en hoorbare verbeelding uitleg gegeven over vragen als waarom mensen moeten slapen, of hoe haar groeit. Voor het presenteren van de informatie worden de nieuwste technieken op het gebied van animatie, geluid en 3d-effecten gebruikt.

Beeld en Geluid - HilversumBeeld en Geluid is hét media-archief van Nederland. Hier is meer dan 700.000 uur aan bewegend beelden geluidsmateriaal opgeslagen. Het archief - de Beeld en Geluid Experience - is toegankelijk gemaakt voor bezoekers die tijdens hun tocht geholpen worden door virtuele gidsen. Bezoekers krijgen bij binnenkomst een ring die ze kunnen scannen. Vervolgens kiezen ze uit vijftien bekende Nederlanders hun begeleider. Tijdens de interactieve Experience kan er meegespeeld worden in een quiz of in animatiefilms. Ook wordt er veel informatie gegeven over de geschiedenis van Nederland. Bij alles wat Beeld enGeluid aanbiedt staan interactie en zelfredzaamheid hoog in het vaandel.

Nemo - AmsterdamIn 1997 opende Koningin Beatrix het grootste science center van Nederland. Zij opende daarmee een unieke plek in Amsterdam die bestaat uit vijf verdiepingen vol wetenschappelijke en technologische doe- en ontdekdingen. NEMO bewijst dat science boeiend en fascinerend is. Science Center NEMO is dè plek om spelenderwijs bezig te zijn met wetenschap en technologie.

4948

Blz. 48 Links bovenFig. 9.13: Corpus exterieur

Blz. 48 middenFig. 9.14: Bezoekers in Corpus

Blz. 48 midden onderFig. 9.15: Corpus interieur

Huidige blz. rechts bovenFig. 9.16: Beeld en Geluid exterieur

Huidige blz. links middenFig. 9.17: Quiz in Beeld en Geluid

Huidige blz. rechts middenFig. 9.18: Nemo exterieur

Huidige blz. links onderFig. 9.19: Kinderen spelen in Nemo

Huidige blz. rechts onderFig. 9.20: Kinderen spelen in Nemo

Bezoekers van deze attractie leggen eerst een pad af door het huis van de hoofdrolspeler in de sage: Willem van der Decken. Dit huis lijkt mooi van buiten, maar van binnen is het verbrand, wat ook te ruiken is. Via een door de brand verwoest schilderij komen de bezoekers in een smokkelgang uit waar schatten verborgen liggen. Elke vier minuten raast echter de geest van Van der Decken door de gang en zet daarbij de hele gang in brand.

Uit het huis gekomen staat de bezoeker in een haventje. Hier zijn opstapplaatsen voor de achtbaan. De achtbaan neemt de bezoeker mee naar open zee, nacht, duisternis, mistbanken en watervallen. De achtbaan eindigt weer in het havendorpje waar het begonnen is.

ReizenrijkReizenrijk heeft allerhande attracties die met reizen/transport te maken hebben, zoals de Carnaval Festival, Monsieur Cannibale en de Vogelrok;

EftelingDe Efteling is opgebouwd uit: het attractiepark, vakantiepark Bosrijk, het Efteling Hotel, het Efteling Theater en het Efteling Golfpark. Daarnaast worden er ook radio en tv-shows vanuit de Efteling uitgezonden.

‘s Winters is er de Winterefteling, dan zijn niet alle attracties geopend, maar hiervoor komen dan onder anderen een langlaufbaan, een snowtubebaan en een schaatsbaan in de plaats.

Het attractiepark van de Efteling is opgebouwd uit vier rijken, te weten Ruigrijk, Reizenrijk, Marerijk en Anderrijk.

RuigrijkIn Ruigrijk staan de ruigere attracties, zoals de Halve Maen; het grootste schommelschip ter wereld.

Ook staat er de Vliegende Hollander, welke in 2007 is geopend. Deze attractie is gethematiseerd rond de sage van de Vliegende Hollander. Er is een 17e eeuws havenstadje nagebouwd, inclusief vuurtoren en een pleintje met huisjes en horecagelegenheden.

De Efteling heeft op mij hetzelfde effect als Nieuw Zeeland: ik ben er pas één keer geweest, maar ik heb een paar keer per maand een moment van heimwee met daaropvolgend een moment van teleurstelling omdat het zo duur is om er te komen. Hoewel je het niet zou zeggen, ervaar ik dit als uitermate positief.

Ik weet nog, dat ik kotsmisselijk de bus uit struikelde op de parkeerplaats van de Efteling (bussen zijn niet mijn ding). In de verte zag ik een raarvormig gebouw wat wel eens de entree van de Efteling zou kunnen zijn. Ik zette drie stappen en mijn misselijkheid ging spontaan over in vreugde. Wat zag dat er ontzettend vet uit! Al zou ik alleen al de hele dag in en om dit gebouw hebben heen gedwaald, dan zou ik alsnog de Efteling de hemel in prijzen. Zij hebben hun shizzle goed onder de knie.

Het blije gevoel bleef de hele dag aanhouden en ik voelde me net een klein kind in een snoepwinkel. In de Efteling was zoveel te zien en te beleven, en alles was zo ontzettend mooi vormgegeven! In de Efteling kijk of luister je niet naar sprookjes, je belééfd ze. Zelfs als je niet van attracties houdt, zul je blij zijn dat je dit pretpark hebt mogen ervaren.

5150

Huidige blz. bovenFig. 9.21: Entree van de Efteling

Huidige blz.onderFig. 9.22: Het grootste schommelschip ter wereld; de Halve Maen

Blz. 51 rechts bovenFig. 9.23: Fata Pardoes

Blz. 51 links middenFig. 9.24: De Vliegende Hollander

Blz. 51 rechts middenFig. 9.25: Monsieur Cannibale

Blz. 51 links onderFig. 9.26: Achterbaan de Vogelrok

AnderrijkAnderrijk neemt de bezoeker mee naar andere werelden, zoals die van de Fata Morgana, het Spookslot of de Bobsleebaan.

MarenrijkIn het Marenrijk bevinden zich de rustiger attracties, zoals draaimolens, maar ook de beroemde attracties Droomvlucht, Villa Volta en het Sprookjesbos.

Het idee achter Droomvlucht is dat bezoekers zich als elfjes door het Wonderwoud bewegen, waar ze andere elfjes en trollen ontmoeten. Ze dromen met hun ogen open. In Droomvlucht is alles mogelijk.

Villa Volta is een huis waarin de illusie wordt gewekt dat het over de kop rolt terwijl je erin zit. Al tijdens de wachtrij is er vermaak in de vorm van audio. Hierna komen de bezoekers een ruimte binnen waar ze een hoorspel over de Bokkenrijders te horen krijgen. In de tweede ruimte wordt er een verhaal verteld door een animatronic. In de derde ruimte - de huiskamer - nemen de bezoekers plaats op banken, alwaar ze met beugels wordt vastgezet. Doordat de banken bewegen en de kamer er omheen beweegt, wordt de illusie gewekt, dat het huis over de kop rolt.

Het Sprookjesbos bestaat al sinds 1952. De Nederlandse kunstschilder Anton Pieck heeft de ontwerpen voor deze zes hectare grote attractie gemaakt. Het bos staat vol sprookjesfiguren. Een wandelroute leidt de bezoekers langs 27 sprookjes.

5352

Huidige blz.links onderFig. 9.27: Droomvlucht

Huidige blz. rechts middenFig. 9.28: Droomvlucht exterieur

Huidige blz. rechts onderFig. 9.29: Elfjes in de Droomvlucht

Blz. 53 Links bovenFig. 9.30: Sprookjesboom

Blz. 53 Links middenFig. 9.31: Koekhuisje in het Sprookjesbos

Blz. 53 midden bovenFig. 9.32: Villa Volta exterieur

Blz. 53 middenFig. 9.33: Villa Volta interieur

Blz. 53 Rechts bovenFig. 9.34: Spookslot exterieur

Blz. 53 Rechst middenFig. 9.35: Spookslot spook

Nederlands Architectuur Instituut - RotterdamHet Nederlands Architectuur Instituut (NAI) heeft de laatste jaren een wijziging in zijn strategie doorgevoerd. Tegenwoordig wil het NAI toegankelijker en laagdrempeliger zijn voor het ‘gewone volk’ in plaats van slechts een soort archieffunctie te vervullen voor architecten. Naast dat er nog steeds een ruimte is waar maquettes worden getoond (de Schatkamer), zijn er ook exposities die meer op de beleving van de bezoekers inspelen.

Nederland uit voorraad leverbaarDe expositie ‘Nederland uit voorraad leverbaar’ gaat over de winkelstraten en pleinen van Nederlandse binnensteden. Fotograaaf Hans van der Meer maakte foto’s van winkelstraten in Boskoop, Raalte en Winschoten, omdat het karakter juist daar het beste naar voren komt. Doodgewoon lijkende straten zijn vaak het resultaat van jarenlang plannen, herontwerpen, discussiëren en compromissen sluiten.

Hoewel het uiterlijk van pleinen en straten door de jaren heen verandert, blijven ze steeds herkenbaar. Overal zijn winkelketens, terrasmeubilair en stoepborden. Het meubilair kan worden besteld uit een catalogus waarin modern vormgegeven zitbanken, boomroosters, fietsenrekken of prullenbakken netjes op een rij staan. Elke gemeente probeert zich te onderscheiden door een andere uitstraling, maar door de overeenkomst tussen de ontwerpen gaat alles toch weer op elkaar lijken.

Stad van NederlandDe belevingstentoonstelling Stad van Nederland slingert bezoekers heen en weer tussen allerlei tegenstrijdige gevoelens. De mooie kanten van de stad worden getoond, maar ook de sombere, lelijke kanten.

Steden bepalen hoe mensen zich voelen. De tentoonstelling voert de bezoekers door de aspecten van Nederlandse steden, zoals historische centra, bedrijventerreinen en VINEX-wijken. Zes bewoners vertellen hun visie op de stad. De ene is vol bewondering waar de andere vol afschuw is. Op deze manier dwingt de tentoonstelling de bezoekers om zelf een mening te vormen over wat ze zien. De tentoonstelling laat zien dat architectuur overal is en iedereen ermee te maken heeft.

Tijdens mijn excursie naar NAI Rotterdam heb ik in de eerste plaats de exposities bekeken als bezoeker om een zo objectief mogelijke indruk te krijgen. Vervolgens ben ik de exposities gaan analyseren op sterke en zwakke punten en heb ik gekeken hoe de exposities zijn opgebouwd, en waarom dit zo is gedaan. Het volledige verslag van deze excursie is te lezen in Bijlage B.

54

Blz. 55 middenFig. 9.39: Stad van Nederland

Blz. 55 midden onderFig. 9.40: Stad van Nederland

Blz. 53 midden onderFig. 9.36: Fata Morgana

Blz. 54 rechts middenFig. 9.37: Nederland uit voorraad leverbaar

Blz. 54 midden onderFig. 9.38: Nederland uit voorraad leverbaar

55

in verschillende contexten van zijn leven. Een ervaring zorgt ervoor dat het individu een ander beeld van de wereld en/of zichzelf krijgt.

“Commoditieszijninwisselbaar,goederentastbaarendienstenimmaterieel,maar diensten zijn gedenkwaardig.” - Pine, J.B. & Gilmore, J.H. (2009)

MaslowIn de motivatiehiërarchie van Maslow worden vijf niveaus van behoeften gehanteerd, welke weergegeven worden in de vorm van een piramide: de Piramide van Maslow. Iedereen begint onderaan de piramide. Is er aan de behoeftes van dit niveau voldaan, dan wordt men gemotiveerd door de behoeften van het volgende niveau. Mensen voelen zich pas goed als ze hun potentieel zoveel mogelijk hebben kunnen realiseren. Iemand die honger heeft, zal alleen bezig zijn met het stillen van deze honger en bijvoorbeeld niet met het nastreven van hogere intellectuele prestaties.

De meningen van wetenschappers over deze theorie zijn verdeeld. De theorie is veralgemeniserend en gaat niet voor iedereen op. Het belang van een motief neemt namelijk niet altijd af als aan dat motief tegemoet gekomen wordt. Bij verslavingen blijven mensen behoefte houden aan een bepaalde voldoening. Ook zijn de niveaus niet voor iedereen gelijk; mensen geven soms een veilige situatie op om aan iets gewaagds te beginnen.

Ondanks dat wetenschappers verschillende visies op de Piramide van Maslow nahouden, sluit hij aan bij de huidige beleveniseconomie. Over het algemeen is de westerse wereld de overlevingsmaatschappij voorbij; er hoeft niet meer geknokt te worden voor werk, gezondheid, liefde, voedsel en veiligheid. Het enige waar we ons druk om hoeven maken is of we wel of niet gelukkig zijn.

Als de Piramide van Maslow een flatgebouw zou zijn, zou zich op de begane grond de behoefte aan voedsel - oftewel stillen van honger en dorst - plaatsvinden. Is hieraan voldaan, dan kan op de tweede verdieping bescherming tegen gevaar worden gevonden. Is dit gevaar geweken, dan bevinden zich op de derde verdieping het sociale contact en op de vierde verdieping het domein van respect. Op de vijfde verdieping - het penthouse - bevindt zich de zelfontplooiing; de optimale verwezenlijking van potenties, het samenvallen van zijn en kunnen, oftewel het vinden van een balans. Het penthouse is pas te bereiken als de onderliggende behoeften zijn vervuld. Zit je in het penthouse, dan kun je je afvragen of je gelukkig bent.

Iedereen vindt dat zij het recht hebben om gelukkig te zijn, wat stress kan opleveren. Deze vraag zorgt ervoor dat mensen zich ongelukkig voelen en naar middelen gaan zoeken om hun gemoedstoestand op te vrolijken. Het zoeken naar prikkels kan extreme vormen aannemen. Er zit een tegenstelling tussen overleving en beleving. Een voorbeeld is het filmgenre nouvelle violence. Deze hyperrealistische films bevatten zeer gewelddadige scènes, zoals bijvoorbeeld in de film Irréversible, waarin langdurig en in close-up een verkrachtingsscène te zien is. Uitzonderingen daargelaten, zullen de meeste mensen zo’n situatie niet in het echt willen meemaken, maar de kijkcijfers vertellen dat ze er toch nieuwsgierig naar zijn. De realistische geënsceneerde setting, maakt dat mensen gevaarlijke situaties kunnen beleven in een veilige omgeving. Het is mogelijk, dat deze mensen die prikkels nodig hebben voor hun overleving. Een ander ‘onschuldiger’ voorbeeld is bungyjumpen. Niemand wil honderd meter naar beneden vallen van een brug, tenzij ze in de wetenschap zijn dat ze het zullen overleven.

10/ Beleveniseconomie

Artikel PrijsDe prijs van een koffieboon. Verwaarloosbaar

Een zelfgemaakt kopje koffie van een pak koffie uit de supermarkt.

€ 0,10 - € 0,20

Een kop koffie in een café. € 1,50 - € 2,00

Een kop koffie bij Starbucks. € 3,00 - € 5,00

Een café bij een sterrenrestaurant. € 10,00

Een espresso of cappuccino bij Café Florian op het Piazza San Marco in Venetië.

€ 17,00

Bij de beleveniseconomie gaat het niet alleen om het product op zich, maar ook om de beleving rondom het product en/of de dienst. In deze tijd van infobesitas wordt het steeds moeilijker om de aandacht van de consument te trekken. Niet de ervaring moet hierbij centraal gesteld worden, maar de emotie. “De beleveniseconomie is de productie en dienstverlening die gericht is op de leniging van emotionele behoeftes van mensen als groep of als individu. Geluk is maakbaar. Emotionele behoeften vertalen zich in markten van veiligheid, romantiek, identiteit, betekenis en authenticiteit.”

Het ervaringsproces begint bij zintuiglijke waarneming. De indrukken, die we via onze zintuigen opdoen, leiden tot emoties, die we als individu nodig hebben om met de buitenwereld te leren omgaan. Deze emoties leiden vervolgens tot een belevenis; zij zorgen ervoor dat de waarneming op een bepaalde manier beleefd wordt. Belevenissen bestaan vaak uit meerdere emoties die zich tegelijkertijd of opeenvolgend voordoen. Ervaringen gaan nog verder dan belevenissen. Zij staan aan het eind van het ervaringsproces en hebben te maken met de som van onze interacties en met onze omgeving en de lering die we daaruit trekken.

EmotieEmoties hebben een affectieve en een cognitieve component en zijn een manier om informatie te verwerken. Belangen en drijfveren liggen eraan ten grondslag. Emoties bepalen de zin van verandering en de actiebereidheid van het individu. Ze kunnen zich manifesteren door middel van gevoelens, expressief gedrag, gemotiveerd gedrag en fysiologische veranderingen.

BelevingEen beleving is een onmiddellijke, relatief geïsoleerde gebeurtenis met een complex aan emoties die indruk maken, en een bepaalde waarde vertegenwoordigen voor het individu binnen de context van een specifieke situatie.

ErvaringErvaren is een continu interactief proces van doen en ondergaan, van actie en reflectie, van oorzaak en gevolg, die een betekenis hebben voor het individu

beleven ervaren zingevenemotiezintuiglijk waarnemen

5756

Blz. 56 links bovenFig. 10.01: Koffiebonen

Blz. 56 links boven het middenFig. 10.02: Kopje koffie

Blz. 56 rechts middenFig. 10.03: Ervaringsproces schematisch

weergegeven

Blz. 56 links onder het middenFig. 10.04: Starbucks

Blz. 56 Links onderFig. 10.05: Café Florian in Venetië

Huidige blz.Fig. 10.06: Pyramide van Maslow

In Nederland besteed de outdoor sportwinkelketen Bever Zwerfsport ook veel aandacht aan de beleving van de bezoeker in van het interieur van de winkel. In vrijwel elke vestiging is een rotspartij met een watertje met vissen te vinden. In sommige vestigingen is er zelfs een schuine brug over het water geplaatst waarop klanten bergschoenen kunnen testen.

De achterliggende gedachte van de hierboven besproken winkels, is dat fabrikanten hun producten met opzet zo zouden moeten ontwerpen, dat de belevenis van de gebruiker erdoor wordt versterkt. In feite moeten ze de producten beleveniswaarde geven, ook voor de klanten die niet zulke avontuurlijke ambities hebben. Autofabrikanten concentreren zich bijvoorbeeld op het versterken van de rijbelevenis. Voor andere fabrikanten, zoals een ventieltjesfabrikant, wordt het moeilijker. Wat moet deze doen om de pompbelevenis te versterken? Wat moet een meubelfabrikant doen om de zitbelevenis te versterken, of de uitgever om de leesbelevenis te versterken? Hoe versterk je een was-, droog- of kookbelevenis?

AppleEen fabrikant die zich erg bezig houdt met het creëren van belevenis, is Apple. De ‘Think Different’- campagne van Apple uit de jaren ’90 zette het bedrijf opnieuw op de kaart. Ook zorgde het ervoor dat Apple zich profileerde als een organisatie die gelooft in het verleggen van grenzen, in anders durven denken en het uitdagen van de status quo. De allergrootste sterkte van Apple is echter dat het bedrijf deze visie perfect van binnen naar buiten wist te vertalen. Door te vertrekken van ‘waarom’ en dit vervolgens te vertalen naar Apple-producten (‘hoe’) en nog concreter, naar het Apple-aanbod (‘wat’), kreeg het bedrijf fans in plaats van klanten. Die fans zijn loyaal en bereid elke prijs te betalen die Apple voor zijn producten vraagt. Dit komt volgens Wim Schuurmans (Experientis B.V., lerenenmotiveren.nl), doordat er van een commodity een belevenis wordt gemaakt.

Als er veel prikkels in de markt zijn, is het mogelijk dat er gewenning en uiteindelijk verveling toetreedt. Dit verklaart deels de behoefte aan steeds heftiger prikkels. Een andere verklaring is de angst voor verveling en de daaruit voortkomende onrust. Extreme prikkels kunnen een uitlaadklep bieden voor opgehoopte energie.

Met spannende en erotische films en tv-programma’s zoals Big Brother, Expeditie Robinson of Idols kan nieuwsgierigheid en behoefte aan leedvermaak bevredigd worden, en kunnen mensen erover meepraten. Je kunt met anderen ervaringen delen (Maslow’s derde verdieping) en erover oordelen. Wat hierbij belangrijk is, is dat ongeveer dezelfde gevoelens op hetzelfde moment worden gedeeld, wat zowel (positieve of negatieve) opwinding oplevert als het delen van een ervaring. Een voorbeeld hierbij is het WK voetbal. Dit evenement is leuk voor voetballiefhebbers, maar ook niet-voetballiefhebbers vinden het leuk, omdat er een groot saamhorigheidsgevoel onder het volk leeft.

Wil een onderneming zich manifesteren als belevenissenregisseur, dan volstaat deze niet met het uitsluitend leveren van goederen en diensten. De onderneming zorgt voor belevenissen die gewaarwordingen bij de klant teweegbrengen. Elke belevenis is het gevolg van de interactie tussen het evenement en de geestelijke- en lichamelijke toestand, waarin de persoon, die de belevenis ondergaat, verkeert.

Een voorbeeld: Recreational Equipment Inc. (REI) is een outdoor kledingwinkelketen in Canada en de Verenigde Staten. In een van de vestigingen van deze keten is een achttien meter hoge berg gebouwd waarop bergbeklimmers hun materiaal kunnen testen (figuur 10.07). Een andere outdoor kledingwinkel uit de Verenigde Staten, Cabela’s, bouwde een twaalf meter hoge berg in een diorama vol opgezette wilde dieren (figuur 10.10).

5958

Fig. 10.07: Achttien meter hoge berg in een filiaal van Recreational Equipment Inc.

Huidige blz. rechts bovenFig. 10.08: Interieur Bever Zwerfsport

Huidige blz. rechts middenFig. 10.09: Interieur Cabela

Huidige blz. rechts middenFig. 10.10: Twaalf meter hoge berg met

opgezette dieren in een vestiging van Cabela’s.

dachten zoals elk ander merk, dan zou hun slogan iets zijn in de trant van: “We maken mooi vormgegeven computers die gemakkelijk te bedienen en gebruiksvriendelijk zijn. Wil je er een kopen?”. Apple’s boodschap is echter: “We geloven in het uitdagen van de status quo bij alles wat we doen. We geloven in anders denken. De manier waarop we de status quo uitdagen is door onze producten mooi vorm te geven, gemakkelijk te bedienen en gebruiksvriendelijk te maken. Toevallig maken we ook nog geweldige computers, wil je er een kopen?”

Met de eerder aangehaalde ‘Think Different’ clip zette Apple zich in de jaren ’90 opnieuw op de kaart. Zij hadden toen al door dat de hamvraag ‘waarom’ is. De clip zorgde ervoor dat Apple zich profileerde als een organisatie, die gelooft in het verleggen van grenzen, in anders durven denken en het uitdagen van de status quo. De grootste sterkte is echter dat Apple deze visie perfect volgens het principe van The Golden Circle wist te vertalen. Ze begonnen bij ‘waarom’ en vertaalden dit naar de Apple producten - het ‘hoe’ -, welke ze toen doorvertaalden naar het Apple aanbod, het ‘wat’. Op deze manier kreeg Apple meer de status van superheld, dan van bedrijf, en kreeg het bedrijf fans in plaats van klanten. Behalve dat de fans loyaal zijn, zijn ze ook bereid een hoge prijs te betalen voor producten van Apple.

Bedrijven hebben tegenwoordig twee keuzes; gaan ze voor cost leadership of voor differentiatie? Bij differentiatie gaat het erom dat er van een commodity een belevenis gemaakt wordt. Eén koffieboon kost haast niets, een kop koffie - een product van meerdere koffiebonen - kost al meer. Wordt deze kop koffie in een café gedronken, dan wordt de prijs nog hoger opgedreven. Staat dit café op een unieke locatie zoals Café Florian op het Piazza San Marco in Venetië, dan worden niet alleen de kosten van de grondstoffen, het personeel en het pand erin doorberekend, maar ook de belevenis van de locatie waar de kop koffie wordt gedronken.

In de beleveniseconomie draait het om emoties, anders denken en patroondoorbreking. Eerlijkheid en authenticiteit moeten leidraad zijn bij de belevenis. De belevenis is de doorslaggevende factor bij het consumeren en tegelijkertijd het kersje op de taart. “Wie wij denken te zijn, bepaalt wat we kopen. En wat wij kopen, zegt iets over wie wij zijn”, aldus Wim Schuurmans. “Klanten moeten zich met een product of dienst kunnen identificeren.”

Bij veel producten is er differentiatie mogelijk, omdat zij ruimte bieden voor meer dan één belevenisaspect. Fabrikanten van huishoudelijke apparatuur zouden zich kunnen concentreren op de draagbelevenis, de schrobbelevenis, of de roerbelevenis. Andere bedrijfstakken kunnen zich richten op de aansteekbelevenis, de dichtritsbelevenis, of de vouwbelevenis. Om hun producten een gedenkwaardig karakter te geven, moeten fabrikanten ze een beleveniswaarde meegeven.

Met belevenissen worden klanten niet per definitie geamuseerd, maar eerder aangesproken. Een belevenis kan gasten op meerdere manieren ergens bij betrekken, zoals is weergegeven in figuur 10.13 op de volgende pagina.De twee belangrijkste manieren om gasten ergens bij te betrekken, zijn de mate van deelname van de gast (passief of actief) en de aard van de relatie of verhouding tot de omgeving die de bezoekers van het evenement of de belevenis bijeenbrengt. Aan de bovenkant van het schema staat de term absorptie, wat inhoudt dat iemand zo aandachtig wordt vastgehouden, dat hij de belevenis in zich opneemt. Aan de andere kant staat onderdompeling,

why

how

what

Schuurmans stelt, dat ondernemers zichzelf moeten afvragen waar hun klanten blij van worden. Prijs en kwaliteit zijn niet langer bepalend voor de keuze van de klant, beleving is dit wel. De belevingswaarde verklaart waarom iemand € 17,00 voor een kop koffie betaalt op een terras in Venetë.

Mensen zijn geneigd eerder voor veiligheid dan voor verandering te kiezen; het vraagt moed om het vertrouwde los te laten. In de ‘Think different’-clip van Apple zijn mensen als Albert Einstein, Bob Dylan, Martin Luther King, Richard Branson, John Lennon en Yoko Ono, Thomas Edison, Muhammed Ali, Maria Callas, Mahatma Gandhi, Amelia Earhart, Alfred Hitchcock, Martha Graham, Jim Henson, Frank Lloyd Wright en Pablo Picasso te zien. Dit zijn stuk voor stuk mensen die het lef hadden om buiten de lijnen te kleuren. Ze werden als gek of geniaal bestempeld, maar waren allemaal eigenzinnig genoeg om te doen waar ze in geloofden. Deze mensen hebben de wereld veranderd. De tekst uit de Think Different clip luid als volgt:

“Here’stothecrazyones.Themisfits.Therebels.Thetroublemakers.Theroundpegsinthesquareholes.Theoneswhoseethingsdifferently.They’re not fond of rules. And they have no respect for the status quo. You can quote them, disagree with them, glorify or vilify them. About the only thing you can’t do is ignore them. Because they change things. They push the human race forward. While some may see them as the crazy ones, we see genius. Because the people who are crazy enough to think they can change the world, are the ones who do.” - Apple Inc.

The Golden CircleDe meeste bedrijven houden vast aan wat zij maken en hoe zij dit maken. De klant wil echter slechts weten waarom het product de prijs waard is die ervoor gevraagd wordt. The Golden Circle-theorie van Simon Sinek verschaft inzicht in hoe een idee veranderd kan worden in een sociale beweging. Het verklaart waarom sommige mensen en organisaties innovatiever en invloedrijker zijn dan anderen, en waarom hun klanten of volgers loyaler zijn dan die van andere mensen en organisaties. Ook verklaart het waarom het succes van deze mensen en organisaties eindeloos lijkt te zijn.

De meeste bedrijven formuleren hun boodschap van buiten naar binnen; van ‘wat’ naar ‘hoe’ naar ‘waarom’. Mensen kopen echter niet wat bedrijven doen, maar waarom zij het doen. Apple heeft dit feilloos door. Als zij

6160

Fig.10.11: Think different campagne van Apple met Apple logo.

Fig.10.12: The Golden Circle

11/ Belevingsexposities

Om uit te zoeken hoe het inrichten van belevingsexposities in zijn werk gaat, is er een bezoek gebracht aan Bureau Tinker in Utrecht. Dit bureau heeft onder andere de Stad van Nederland in het Nederlands Architectuur Instituut (NAI) ingericht. Het interview dat met Wendy Rommers - ruimtelijk en grafisch ontwerper bij Bureau Tinker - is gehouden, is te lezen in bijlage D. Het verslag van het bezoek aan de Stad van Nederland in het NAI is te lezen in bijlage B.

Stad van NederlandBij het inrichten van belevingsexposities is het meestal zo, dat een instelling een bureau hiervoor benadert. De instelling heeft dan in de meeste gevallen slechts het plan opgevat om een belevingsexpositie in te richten, maar soms - en dit was ook het geval bij het NAI - bedenkt de instelling zelf het hele concept van de expositie en benadert dan een bureau om dit bij te schaven en uit te voeren.

Het NAI was vroeger een instituut dat vooral voor architecten interessant was. Er werden maquettes tentoongesteld, wat het instituut een soort archieffunctie gaf. De laatste jaren wil het NAI echter toegankelijker zijn voor publiek en de bezoekers laten beleven dat architectuur er ook voor hen is en dat zij ermee te maken hebben. Met deze gedachte in het achterhoofd is de Stad van Nederland ingericht. Deze expositie is verdeeld over een aantal ruimtes die de bezoeker steeds een ander gevoel geven. Gedurende de hele route kunnen de bezoekers door middel van een podcatchers worden begeleid door een karakter, zoals bijvoorbeeld de burgervader, de fashionista of de oude vrouw achter de geraniums. Deze gidsen hebben allemaal een eigen mening over wat er te zien is, waardoor de bezoeker uigedaagd wordt om na te denken over wat hij ziet en om zelf ook een mening te vormen.

In de Stad van Nederland speelt de tegenstelling tussen de prachtige schoonheid en positieve sfeer, en het irritante, lelijke en vieze van de stad. Via een lange gang benadert de bezoeker de stad vanuit de polder. Hierna komt de bezoeker in een kleine ruimte waar de geuren, geluiden en beelden van de stad in snel tempo op hem afkomen, dit wordt de shaker genoemd. De chaos van de stad wordt op de bezoeker losgelaten. Verlaat de bezoeker deze ruimte, dan komt hij in een ruimte met maquettes. Hierin zit een verloop van goed gelukte architectonische projecten, zoals de kubuswoningen, tot mislukte architectonische projecten, zoals de Bijlmer. Bezoekers verlaten deze ruimte door een witte gang die leidt naar de stad van de toekomst. Deze laatste witte ruimte is gevuld met witte volumes waarop beelden gebeamd worden. De bezoeker wordt hier uitgedaagd om zelf na te denken over hoe de stad van de toekomst eruit kan zien.

De hele expositie heeft te maken met hoe de bezoeker de stad beleeft. Door de tegenstellingen tussen mooi en lelijk, dag en nacht, prettig en irritant en de ondersteuning van de verhalen en meningen van de gids, wordt de bezoeker gedwongen zich een mening te vormen over wat hij ziet. Er is getracht de beleving van de stad in al zijn aspecten na te bootsen.

ArchitectuurOok bij architectuur speelt beleving een rol, al dan niet in de letterlijke zin van het woord ‘belevingsexpositie’. De Nederlandse architect Herman

hierbij gaat de betrokkene fysiek of virtueel deel uitmaken van de belevenis. De rijkste belevenissen bevatten aspecten van alle vier de domeinen, en zouden dus in het midden van het schema geplaatst kunnen worden.

Bij het bedenken van een belevenis moet over de volgende vragen worden nagedacht:• Hoe worden klanten uitgenodigd om naar binnen te gaan, plaats te

nemen en te blijven? Dit heeft te maken met esthetiek.• Het ontsnappingsaspect: wat moeten gasten doen als ze binnen zijn? Dit

aspect betrekt klanten bij de belevenis en dompelt ze onder.• Wat wil je de gasten meegeven? Wat zal ertoe bijdragen dat de gasten

zich bij het verwerven van kennis en vaardigheden betrokken gaan voelen?

• Hoe kan de belevenis zo leuk en plezierig zijn dat de gasten bij de les blijven? Worden de gasten onderhoudend beziggehouden, dan doen ze eigenlijk niet meer dan op de belevenis reageren.

6362

Fig. 10.13: Schema waaraan de rijkheid van een belevenis kan worden getoetst.

Blz. 63 rechts bovenFig. 11.01: Wendy Rommers - ontwerper bij Bureau Tinker

Fig. 63 rechts boven het middenFig. 11.02: Rabbithole bij de Stad van Nederland

Blz. 63 rechts middenFig. 11.03: Onderdeel van de Stad van Nederland

Blz. 63 rechts onder het middenFig.11.04: Onderdeel van de Stad van Nederland

Blz. 63 rechts onderFig. 11.05: Onderdeel van de Stad van Nederland

op de tijd lette. Dalí schilderde zijn dromen, omdat Freud geloofde dat in dromen het onderbewustzijn naar boven kwam. Dalí herbeleefde ze en ontdekte zo waar zijn dromen symbool voor stonden.

De techniek die Dalí en andere surrealisten gebruikten in hun werk, wordt de Trompe l’oeil- techniek genoemd, maar soms ook de Droomtechniek. Een voorbeeld van deze droomtechniek is het werk Onzichtbare Afghaan van Dalí (figuur 11.08). Dit beeldt een verschijning op het strand uit van het gezicht van Garcia Lorca in de vorm van een fruitschaal.

Anna-Nicole Zische is een beeldend kunstenaar die met beleving werkt. In haar film Childhood Storage is een replica te zien van haar vroegere kinderkamer. De film is geïnspireerd op het feit dat moeders vaak de slaapkamer van hun kind intact laten als deze het huis uit gaat, om er daardoor een soort fysieke opslag van hun kindertijd van te maken.

In de film worden verschillende verhaallijnen bijeengebracht, maar een steeds terugkerend motief is de letterlijke omkering van de kinderkamer. Een spel dat Zische als kind veel speelde, was: op de grond gaan liggen met de benen omhoog en zich voorstellen dat het plafond de vloer was. Op deze wijze verandert letterlijk de manier waarop men naar de wereld kijkt en wordt deze bekeken vanuit het perspectief van het kind, en vanuit de kijk van volwassenen op het perspectief van het kind. De vraag naar aanleiding van de film is of de volwassene een kind op de kop is, of dat volwassenheid symmetrisch is aan de kindertijd.

In de modernistische kunststroming, en dan vooral de dada en het surrealisme, speelde beleving een grote rol. Zo hield de Duitse schilder Max Ernst (1891-1976) in 1920 een beruchte tentoonstelling in Keulen, die via een openbaar toilet betreden diende te worden. De bezoekers van de surrealistische tentoonstelling werden ontvangen door een jong meisje in een communiejurk dat obscene gedichten voordroeg en ontvingen vervolgens een bijl om het tentoongestelde werk kapot te slaan.

Herzberger zegt over architectuur het volgende:“Voor mij laat het theater in het algemeen - en het theater in Epidauros in het bijzonder - zien wat architectuur behoort te zijn, wat de kern van de architectuur uitmaakt: het omvattend vermogen om mensen tijdelijk een gemeenschap te laten vormen. Het theater is een oervorm van architectuur.

In mijn boek ‘De ruimte van de architect’ heb ik Epidauros afgezet tegen de Egyptische piramide, die je het ultieme monument zou kunnen noemen, die slechts buitenkant is, een sterke vorm die wél opvalt, maar geen aandacht heeft voor het gebruik. Theater en piramide verhouden zich tot elkaar als plein tot gebouw. Mij gaat het erom pleinen te maken, theaters. Eigenlijk zie ik het als mijn opgave om van elk gebouw een theater te maken. Ook daarom heb ik een zwak voor de scholenbouw. Scholen vragen om die theatrale aanpak. De bruisende activiteit die er toch altijd is, laat zich op een prachtige wijze dramatiseren. Je kunt het leven er intensiveren, de interactie tussen mensen zichtbaar maken. Wat in het gewone leven opgekropt is, vindt in het theater een dramatische uitweg; gewone gevoelens, zoals verliefdheid, worden uitvergroot. Die intensivering is waar het me om gaat.”

Beeldende kunstHet uitgangspunt van veel surrealistische kunstenaars is de psychoanalyse van Sigmund Freud. Freud geloofde dat je iemand kon genezen door naar zijn onderbewustzijn te kijken. Buitenstaanders, of zelfs de persoon in kwestie, hebben geen weet van wat zich daar allemaal afspeelt. Het onderbewustzijn komt vaak in dromen naar voren en kan alle mogelijke vormen aannemen. De surrealisten wilden het onderbewustzijn beter leren kennen, of in ieder geval naar voren halen. Om dit te bereiken schilderden ze vaak droombeelden. Salvador Dalí probeerde bijvoorbeeld zijn eigen angsten en fantasieën te verkennen en legde dit vast met symbolische beelden.

Dalí schildert vaak klokken en (onherkenbare) zelfportretten. In La persistencia de la memoría (De halsstarrigheid der herinnering- figuur 13.03, blz. 74) beelden de smeltende klokken uit dat tijd irrelevant is. Dalí vertelde dat als hij met zijn vrouw Gala aan het schilderen was, hij niet of nauwelijks

6564

Fig. 11.08: Onzichtbare Afghaan - Dalí

Fig. 11.06: Theater Epidauros

Fig. 11.07: Egyptische pyramide

verstaan mag worden, dat het ook een gebeuren aan kan duiden dat zich onbewust voltrekt. Nietzsche heeft het in elk geval zo ingezet, en hetzelfde zien we naderhand gebeuren in de traditie van de psychoanalyse, de studie waar Sigmund Freud zich mee bezig hield (blz. 70).

Dada was ook een stroming die protesteerde tegen het hoogdravende fatsoen van de samenleving. Alles wat ernstig werd genomen werd belachelijk gemaakt, vooral alles wat als ‘kunst’ en ‘cultuur’ in aanzien stond. De dadaïsten maken de indruk dat ze een weg hebben willen banen voor een nieuwe maatschappelijke, intellectuele en artistieke orde. Weinigen van hen hadden echter zulke politieke bedoelingen. Dat gold echter wel voor hun opvolgers, de surrealisten. Zij voelden zich nauw betrokken bij politieke omwentelingen.

FilosofieHet woord Erlebnis ontstaat in de eerste helft van de negentiende eeuw als substantivering van erleben, wat beleven betekent in het Duits. Erleben betekent in de eerste plaats; nog in leven zijn als iets gebeurt. Zo willen mensen na een tijd van schijnbaar vruchteloos zwoegen en afzien nog weleens zeggen: “Dat ik dit nog mag beleven!”

Bij de vorming van een Erlebnis komen verschillende aspecten kijken. Zo is er ten eerste het motief van de onmiddelijkheid, het er zelf bij zijn. Beleef je iets, dan is het niet verzonnen of geconstrueerd, je bent er zelf bij en staat zo borg voor de onmiddelijke en tastbare werkelijkheid ervan. Ten tweede duidt het beleefde op een zekere duurzaamheid, het heeft betekenis in iemands leven. “Dat ik dat nog mag beleven.” impliceert dat de persoon die de uitspraak doet zelf bij de belevenis aanwezig was én dat het gehalte van het beleefde een bijzondere betekenis voor hem of haar had. Tot slot is het onmogelijk om het gehalte van het beleefde met rationele middelen uit te putten.

“Waartoemenvanuitbelevinggeentoegangheeft,daarheeftmenookgeenoor voor.” - Nietzsche, Ecce Homo

Bij een Erlebnis gaat het volgens Nietzsche om het unieke, het onherleidbare individuele van de gewaarwording. Om het gegeven dat zelfs het kleinste dat zicht voordoet nooit door twee mensen op precies dezelfde manier zal worden ervaren. Iedereen kent zijn eigen geschiedenis en levensachtergrond.

“Elkehandelingbouwtverderaanonszelf,zeweeftonsbontgewaad.Elkehandeling is vrij, maar het gewaad is noodzakelijk. Onze beleving -dat is ons gewaad.” - Nietzsche

Erlebnis geeft te kennen dat een Empfindung (sensatie) pas iets zegt wanneer ze zich kan voegen in het weefsel van een leven. Erlebnis staat bij Nietzsche dus niet voor het verband van het organische (onbewust werktuiglijke) leven, dat een gewaarwording de unieke gewaarwording laat zijn in dit organisme. “Een gewaarwording is altijd niet neutraal, maar altijd mijn gewaarwording. Dit betekent niet alleen dat ik haar voel, maar eveneens dat ik haar onomstotelijk voel.”

Nietzsche hechtte aan het woord Erlebnis, omdat dit woord het levende van de gewaarwording aanduidt. Dit ‘levende’ houdt het lijfelijke van de ervaring in, het aan den lijve ondervinden. Het houdt ook het gegeven in, dat het merendeel van wat iemand ondervindt zich onbewust voltrekt. Mensen zijn geneigd het bewustzijn te beschouwen als het subject van de gewaarwording. Erlebnis geeft daarentegen aan dat het subject van de gewaarwording - of welke handeling dan ook - het organisme het organische leven is en niet de bewuste ik. Het is de vraag of ‘Erlebnis’ inderdaad zo ruim

6766

Fig. 11.09: Ocell de Foc - Max Ernst

“De ware dadaïst is tegen dada.”Toen in het begin van 1916 de Duitsers en de geallieerden zich ingegraven hadden in de loopgraven van Verdun, maakt dada zijn entree in de kunstwereld. Volgens de Roemeense dichter Tristan Tzara (1886-1963) was dada meer een geestesinstelling dan een literaire of artistieke beweging. Het was anarchistisch, nihilistisch en ontwrichtend. De dadaïsten bedreven de spot met alle gevestigde waarden: traditionele opvattingen van goede smaak in kunst en literatuur, die zij beschouwden als de culturele symbolen van een samenleving die berustte op hebzucht en materialisme en nu in de laatste fase van haar doodstrijd verkeerde. Dada ontkende zelfs dat kunst waarde had, vanwaar de naam anti-kunst, en ontkende uiteindelijk zelfs zichzelf.

Het dadaïsme schokte de kunstwereld met de volledige ommekeer die zij teweegbrachten in het denken over kunst en literatuur. Het toeval ging in deze stroming een grotere rol spelen dan het bij eerdere kunststromingen had gedaan.

Door het dadaïsme werden veel kunstenaars beïnvloed, waaronder de eerste surrealisten. Er wordt dan ook gesteld dat het surrealisme voortkwam uit het dadaïsme. Waar de anti-kunst was bedoeld om de grenzen van de interpretatie van de kunst verder te leggen, had surrealisme meer het positieve doel om het fantasierijke element toegankelijker te maken. Eigenlijk maakt het surrealisme het abnormale toegankelijker, in tegenstelling tot dada of anti-kunst.

De geboren anarchistDe Franse kunstenaar Marcel Duchamp verbleef het grootste deel van de Eerste Wereldoorlog in New York, net als vele andere intellectuelen in die tijd. De Verenigde Staten bleven tot 1917 neutraal en boden de intellectuelen een veilige haven om van daaruit te protesteren tegen een samenleving die een dergelijke oorlog had ontketend. Zij werkten daar verder, organiseerden tentoonstellingen en andere openbare manifestaties, betrokken andere kunstenaars bij de beweging en hielpen zo de weg te bereiden voor naoorlogse Amerikaanse artistieke stromingen, met name voor het abstract expressionisme.

Duchamp maakte radicale anti-kunst en gebruikte hierbij ready-mades, dit zijn alledaagse fabrieksproducten die tot kunstwerken werden verheven. Duchamp veranderde niets aan de voorwerpen, hij maakte ze niet eens zelf, hij stelde ze ‘slechts’ ten toon aan publiek. Dit was het gebaar van totale afwijzing en opstand tegen de geldende artistieke regels, want door de creatieve daad te reduceren tot het kiezen van ready-mades, worden het ‘kunstwerk’ in de traditionele zin en alle goede smaak, vakmanschap en het talent dat daarin belichaamd werd is in één klap belachelijk gemaakt. Dada was voor Duchamp een extreem protest tegen de visuele benadering van de schilderkunst geweest.

SurrealismeHet surrealisme zou in het interbellum een belangrijke rol gaan spelen in de kunstwereld, waarbij ideeën van wetenschap en kunst verenigd werden in een positief denkbeeld tegen het paradigma waarin de westerse wereld verkeerde en die, volgens de surrealisten, de Eerste Wereldoorlog had veroorzaakt. Het was evenzeer gericht tegen alles wat burgerlijk was en streefde in dezelfde mate naar ontwrichting als het dadaïsme, maar het had

Fig. 12.02: Fountain - Duchamp

“Of Mr. Mutt de fontein eigenhandig heeft gemaakt of niet is van geen enkel belang, hij koos haar. Hij nam een alledaags voorwerp,

zette het zo neer dat de zinvolle functie ervan verdween onder nieuwe titel en gezichtshoek

- creëerde een nieuwe gedachte voor dat voorwerp.” - Anoniem, maar vermoedelijk door

Marcel Duchamp.

12/ Het interbellum

De Eerste Wereldoorlog betekende het eind van een lange periode van materiële vooruitgang en welvaart in Europa en kapte de enorme uitbarsting van creatief talent omstreeks de eeuwwisseling abrupt af. Gedurfde en innovatieve kunstuitingen moesten plaats maken voor veilige onderwerpen zoals vruchten, zonnige landschappen en bloemen. Tegelijkertijd kwamen er andere manieren op om de werkelijkheid mee weer te geven, zoals fotografie en film. Daarmee begon het belang van realistische schilderkunst af te nemen.

Hoewel Parijs haar belangrijkste positie op veel culturele en maatschappelijke gebieden begon te verliezen, bleef de stad in de hele periode tussen de twee wereldoorlogen de hoofdstad van de westerse kunst en de mode.

Dada en het surrealisme waren twee verwante stromingen die de jaren van het interbellum bepaalden.

6968

Fig. 12.01: Bicycle wheel - Duchamp

Volgens de psychiater Sigmund Freud waren dromen een deur naar het onderbewustzijn. Hij wist surrealistische schilders, zoals Dalí te bereiken met zijn kennis over het onderbewustzijn. De schilders werden hierdoor aan het denken gezet, waar ze hun inspiratie uit konden halen. Het onderbewustzijn is in feite een onuitputtelijke bron van inspiratie. Het resultaat van deze inspiratiebron was vaak de exacte weergave van droombeelden of volledig willekeurige objecten in een ruimte geplaatst, met als doel schrikreacties, verbazing of opwinding bij het publiek teweeg te brengen. Alleen door dergelijke heftige reacties en ervaringen willen mensen overwegen hetgeen zij geloven los te laten. Dat is precies wat de surrealisten voor ogen hadden bij hun streven naar totale vernieuwing van alle maatschappelijke en culturele waarden en normen.

De eerste surrealistische tentoonstelling werd in 1925 in Parijs georganiseerd. In deze tentoonstelling was werk van de vroegere dadaïsten Hans Arp en Max Ernst te zien. Ook werd het werk van Joan Miró en andere surrealisten vertoond. Opvallend afwezig waren René Margritte en Salvador Dalí, zij sloten zich pas later bij de surrealistische beweging aan.

Het dromerige van het surrealisme is van grote invloed geweest op de kunst en de manier van kijken in het algemeen. Het helpt mensen een persoonlijker interpretatie van de problemen in de wereld te vormen, ook helpt het mensen om creatiever met problemen om te gaan. Men denkt immers niet meer in vaste kaders, maar outofthebox.

niet de anarchistische spontaniteit van dada. Het had een theorie en een programma en werd uiteindelijk bijna tot een dogmatische leer. Niettemin sloten de meeste dadaïsten zich erbij aan toen de dichter André Breton (1896-1966), die de leider en theoreticus van de beweging zou worden, in 1924 zijn eerste surrealistische manifest publiceerde.

In zijn Manifeste du Surrealisme schreef Breton een onderbouwing van het surrealisme. Hij stelde hierin dat het surrealisme zich wijdde aan het onderbewuste als ‘de wezenlijke bron van alle kunst’. Op deze manier probeerden kunstenaars een volledige herziening van alle waarden tot stand te brengen. Het doel was de wereld van de psyche, door Freud en het psychoanalytisch onderzoek toegankelijk gemaakt, te verkennen en ‘die twee ogenschijnlijke tegenstrijdige toestanden, droom en werkelijkheid om te smeden tot een soort absolute realiteit, een surrealiteit…’

De ideologische oorsprong van het surrealisme ligt in de theorieën van Freud en zijn methoden werden voor schrijvers en beeldend kunstenaars het model om het onbewuste te verkennen. Hoewel Breton later meende dat zijn vroege definitie van het surrealisme te beperkt was geweest, zijn de hoofdpunten niettemin het vermelden waard: “zuiver psychisch automatisme: waardoor wij het werkelijke denkproces in woord, in geschrift of met welke andere middelen dan ook willen weergeven… Het surrealisme is gebaseerd op het geloof in de hogere realiteit van bepaalde associatievormen die tot nu toe veronachtzaamd zijn, in de almacht van de droom, in het belangeloos gedachtenspel.”

Omdat schilderen een bewuste daad was, werd er gesteld dat zoiets als surrealistische schilderkunst niet kon bestaan. In 1925 herzag Breton zijn eerdere definitie en raakte ervan overtuigd dat kunst een middel tot ontdekking kon zijn. De surrealisten wisten al eerder dat het automatisme de zwakke plek van de definitie was. Zij zagen dit als gevaar voor monotonie en herhaling bij gebrek aan bewuste controle.

De Spaanse schilder Salvador Dalí was het eens met het gebruik van een vorm van vrije expressie die door dromen geïnspireerd werd. Hij zag echter ook dat de vreemde en vaak gewelddadige beelden die in hem opkwamen alleen volledig bewust uitgewerkt konden worden. Hij gaf er een concrete werkelijkheid aan, door er zijn artistieke vaardigheden op los te laten. Door de interpretatie van Dalí op het surrealisme ontstond er een tweedeling; de richting van het psychisch automatisme, wat leidde tot het abstract surrealisme, en de richting van het vastleggen van dromen en de uiting van gedachten, wat leidde tot het figuratief surrealisme.

De eerste richting kenmerkt zich door het gebruik van organische, vloeiende vormen die veelal samengaan met poëtische titels. In deze kalligrafische richting werd vooral het toeval gebruikt voor de beeldvorming. Joan Miró en André Masson waren kunstenaars die deze richting vertegenwoordigden.

De tweede - figuratieve - richting kenmerkt zich vooral door het naast elkaar plaatsen van gewoonlijk niet te combineren objecten. Onderwerpen worden hierdoor in een andere context geplaatst. Tot de vertegenwoordigers van deze richting behoren Salvador Dalí, Paul Delvaux, René Margritte en Hans Richard Giger. Hoewel laatstgenoemde kunstenaar van een ander tijdperk was, namelijk de jaren ’60 tot het heden, kan zijn werk het best gerekend worden door de surrealistische kunst.

7170

Huidige blz.Fig. 12.03: Le Viol- Dalí

Blz. 72Fig. 12.04: Giraffe on fire - Dalí

13/ Surrealistische kunstenaars

Het surrealisme kende veel grote kunstenaars. Over enkele daarvan zal in dit hoofdstuk een stukje worden geschreven. Er zal over hun leven worden verteld, hun werk en hun werkwijze.

Breton (1896-1966)André Breton werd in 1896 geboren in Tinchebray, Frankrijk. Hij studeerde medicijnen, maar werd schrijver. Via het werk van de schrijvers Paul Valéry en Apollinaire en de schilder Gustave Moreau kreeg hij belangstelling voor het symbolisme. Via Apollinaire kwam Breton in contact met de schilders Giorgio de Chirico, André Derain en Pablo Picasso. Hij richtte met twee andere schrijvers het tijdschrift Littéraire op, wat bijdroeg aan het succes van (onder andere) de kunstenaars Max Ernst, Marcel Duchamp en Man Ray. In 1921 organiseerde Breton in Parijs een symposium over dada.

André Breton wordt gezien als de leider van het surrealisme. Hij gaf er in zijn Manifeste du Surrealisme de theoretische basis voor. Door het werk van Sigmund Freud te lezen, leerde Breton over het belang van het onderbewuste. Net als Freud, ging Breton zich bezig houden met experimenten op het gebied van hypnose en psychoanalyse. Volgens Breton moest een schilderij meer verbeelden dan wat men op het eerste gezicht waarnam.

In 1928 verscheen de belangrijkste roman van André Breton: Nadja. Het was een surrealistisch geschrift in dagboekvorm. Dit boek werd door sommigen geprezen, maar door velen verworpen. In 1929 beschreef Breton in zijn tweede manifest Le Second Manifeste du surréalisme dat elk creatief individu op zoek is naar een gemoedstoestand, waarin ogenschijnlijke tegenstellingen van leven en dood, heden en verleden, realiteit en fantasie toch in harmonie zijn.

In 1941 ging Breton naar de VS, waar hij medestanders voor zijn ideeën vond. Na de Tweede Wereldoorlog keerde hij weer terug naar Frankrijk, waar hij de laatste jaren van zijn leven gebruikte voor het schrijven van een publicatie waarin hij het magische in de kunst beschreef. In 1966 overleed hij in Parijs.

Freud (1856-1939)Sigmund Freud werd op 6 mei 1856 geboren in Oostenrijk. Vier jaar later, als de wolzaak van zijn vader failliet gaat, verhuist de familie Freud naar Wenen. Freud slaagt cum laude op het gymnasium en in 1873 besluit hij medicijnen te gaan studeren. Hij is erg geïnteresseerd in het werk van Goethe en Darwin.

Tijdens zijn studie volgt Freud colleges in filosofie, psychiatrie en doet onderzoek naar het geslachtsorgaan van de paling. Na zijn studie is hij werkzaam op de afdeling interne geneeskunde van het iekenhuis in Wenen. In 1885 krijgt Freud een beurs om een studiereis te maken en besluit naar Parijs te vertrekken, waar hij gevallen van hysterie en de gevolgen van hypnose onderzoekt. Na Parijs bezoekt Freud Berlijn, waar in de kliniek voor kindergeneeskunde zijn belangstelling wordt gewekt voor de neuropathologie van het kind. Al snel hierna opent Freud zijn privé-kliniek waar hij hypnose op patiënten toepast om hun een traumatische ervaring te laten herbeleven. Ook doet hij meer onderzoek naar hysterie en traumatische verleiding. In 1897 ontdekt Freud het Oedipus complex.

73

Fig. 13.01: Portret van André Breton

Fig. 13.02: Portret van Sigmund Freud

Dalí (1904-1989)Salvador Dalí werd op 11 mei 1904 geboren in Figueres, Spanje. Hij begon al vroeg met schilderen; op zijn zesde maakte hij zijn eerste schilderij. Toen hij dertien was begon hij op een privé-school met schilderlessen. Hij verdiepte zich vooral in de werking van licht en donker en het werk van de impressionisten. Nog drukker was hij eigenlijk met het opbouwen van zijn imago. Hij wilde bekend worden, dus nam hij een opvallend uiterlijk aan. Hij had lang haar en bakkebaarden, droeg een lange cape en bont gekleurde vlinderjas, en hij liet zijn snor staan met een krul aan beide kanten.

Van kleins af aan leed Dalí aan grootheidswaan en had een uitzonderlijke fantasie. Hij trachtte de hallucinatoire helderheid van dromen vast te leggen in zijn zogenaamde ‘handgeschilderde droomfoto’s’.

Toen Dalí veertien was, maakte hij een aantal moderne schilderijen die hij met groot succes tentoonstelde. Later ging hij naar de kunstacademie in Madrid, waar hij verder werkte aan zijn repertoire. Hij leerde hier Luis Buñuel kennen, die groot tegenstander was van religie en de maatschappij. Buñuel probeerde mensen te choqueren met de boeken die hij schreef en de films die hij maakte. Samen maakten ze UnchienAdanlou en L’Âge d’Or, twee vrij scandaleuze films.

Het leven in de grote stad was heel anders dan het plattelandsleven dat Dalí gewend was. Hij kwam een aantal keren met de politie in aanraking, werd

In 1900 publiceert Freud De Droomduiding, waarin hij zijn ontdekking over dromen beschrijft. Dromen zouden een product zijn van onbewuste impulsen en conflicten. Freud maakt hierin het onderscheid tussen primaire en secundaire denkprocessen, het lustprincipe en het realiteitsprincipe.

In de jaren daarna zal Freud (onder andere) naar Rome, Napels, Salzburg, de Verenigde Staten, Nederland en Boedapest reizen en een grote groep medestanders zal zich rondom hem vormen. Hij wordt benoemd tot buitengewoon hoogleraar, publiceert diverse onderzoeken en organiseert congressen over zijn vakgebied.

Op 28 augustus 1930 ontvangt Freud de Goethe-prijs. Zijn dochter Anna leest de dankrede voor, omdat Freud kaakkanker heeft en niet in staat is het zelf te doen. Ondanks zijn ziekte blijft Freud publiceren. In 1935 wordt hij erelid van The Royal Society of Medicine en in 1935 - op zijn tachtigste verjaardag - ontvangt hij van Thomas Mann en Stefan Zweig een felicitatie met handtekeningen van 191 kunstenaars uit de hele wereld. Kort hierna, rond het begin van de Tweede Wereldoorlog, vlucht Freud - die Jood was - met zijn gezin naar Londen. Hier werd hij triomfantelijk onthaald,

In 1939 bracht Stefan Zweig Freud in contact met Salvador Dalí. Ook wordt hij bezocht door Herbert George Wells, Virginia Woolf en andere beroemdheden. Later dat jaar overlijdt hij in zijn huis in London.

7574

Fig. 13.03:La persistencia de la memoria - Dalí

Fig. 13.04Het raadsel van Wilhelm Tell - Dalí

Miró (1893-1983)Miró werd in 1893 geboren in Barcelona, Spanje. In zijn jonge jaren schilderde hij graag landschappen en putte inspiratie uit het Catalaanse boerenleven. Voordat Miró zich aansloot bij het dadaïsme, had hij zich eerst laten beïnvloeden door het fauvisme, daarna - toen hij Picasso ontmoette - door het kubisme en vervolgens door het dadaïsme. Breton dacht dat Miró “het meest surrealistische van ons allen” zou worden.

In de jaren ’20 woonde Miró in Parijs, waar hij met andere kunsten veel inspiratie putte uit teksten en poëzie. Op zijn schilderijen waren steeds vaker, steeds vreemdere wezens te zien. Volgens Miró kwamen deze uit zijn geest tevoorschijn tijdens de vele hongerhallucinaties die hij had in die tijd. Miró ontwikkelde een nieuwe techniek, het ‘zuiver psychisch automatisme’; hij liet het onderbewuste vrij spel bij het schilderen van half abstracte vormen. “Ik begin te schilderen en terwijl ik schilder, begint het werk zich onder mijn penseel te manifesteren of op te doemen. De vorm wordt een teken voor eenvrouwofvogeltijdenshetschilderen.” Uit de vroege werken van Miró spreek een soort kinderlijke fantasie en plezier, maar dit veranderde bij het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog en de Tweede Wereldoorlog.

Miró heeft zich nooit officieel aangesloten bij de groep surrealistische kunstenaars in Parijs. Wel werd hij door ze beïnvloed, omdat hij veel met ze omging. Er zijn zowel kubistische als surrealistische kenmerken te herkennen in Miró’s werk. Een typisch surrealistisch kenmerk dat in zijn werk naar voren komt, is de referentie aan de droomwereld.

geschorst door de academie en belandde zelfs een keer in de gevangenis. Ondertussen schilderde hij veel en liet zich daarbij inspireren door het kubisme.

In 1927 ging Dalí naar Parijs, waar hij in aanraking kwam met het surrealisme. Hij leerde hier Pablo Picasso kennen en werd door Joan Miró geïntroduceerd bij de surrealisten. In 1929 sloot Dalí zich aan bij de surrealistische beweging in Parijs. Hij haalde zijn inspiratie uit de psychoanalyse van Freud. Al snel ontmoette Dalí zijn toekomstige vrouw Gala, welke een nog grotere inspiratiebron - en vaak het onderwerp van zijn schilderijen - was. Eind 1929 verhuisden Gala en Dalí naar Spanje waar ze trouwden met elkaar.

Terug in Spanje schilderde Dalí een van zijn bekendere schilderijen La persistencia de la memoría (de halsstarrigheid der herinnering). Op dit schilderij staat de tijd stil in de geest van de dromer, net als in Freud’s tijdloze onderbewustzijn, zodat in Dalí’s dorre, benauwde landschap de metalen horloges slap hangen en voor altijd stilstaan. De schilderijen die Dalí maakte, verbeeldden merkwaardige voorstellingen die op een realistische manier zijn afgebeeld. Dalí zei over zijn eigen stijl: “Ik geloof dat het ogenblik nadert, waarop het via een proces van actief paranoïde denken mogelijk zal zijn, verwarring te systematiseren en zo bij te dragen tot het volledig ondergraven van de wereld van de werkelijkheid.”

Dalí’s obsessie voor Hitler, zijn ‘politieke opvattingen’ en zijn monarchistische sympathieën zorgden in 1934 voor een breuk tussen Dalí en de andere surrealisten. De publicatie van zijn schilderij Het raadsel van Wilhelm Tell, waarop Lenin zonder broek wordt afgebeeld, maakte de breuk nog groter.

Vlak na de breuk vertrokken Dalí en Gala naar de Verenigde Staten. Hier exposeerde Dalí veel van zijn werk en verkocht er ook veel van. Hij kreeg zoveel nieuwe opdrachten dat hij zelfs opdrachten moest afwijzen. Hij raakte overwerkt en depressief. Naast schilderijen en beelden is Dalí films en decors gaan maken, en gedichten, essays en boeken gaan schrijven.

I948 besloten Dalí en Gala terug te gaan naar hun huis in Port-Lligat, Spanje. Dalí kreeg interesse voor religie , wat terug te zien was in zijn schilderkunst. Deze was vanaf nu vooral mystiek/religieus getint. Doordat Dalí houvast had aan religie, werd zijn chaotische leven gestructureerder en georganiseerder. Hij reisde tussen Port-Lligat, Parijs en New York. In zijn werk werd hij gedwongen om constant te vernieuwen, zodat hij de wereld kon blijven choqueren en de mensen kon laten luisteren.

Dalí was nog meer geïnteresseerd in zijn dromen, dan in het onderbewustzijn. Hij voelde zich een soort held boven alle mensen en werd daardoor vaak als krankzinnig gezien. In zijn droomwereld kon hij zichzelf zijn. Toen Dalí in aanraking kwam met Freud, was dit een bevestiging dat zijn droomwereld de echte wereld was in zijn onderbewustzijn. Hij begon zijn dromen vast te leggen in schilderijen, omdat hij zijn droomwereld aan de rest van de wereld wilde laten zien.

In zijn schilderij Jirafa en llamas (Giraffe on fire - pagina 72) zijn twee vrouwen in een landschap te zien. Van boven naar beneden zijn in het lichaam van deze vrouwen halfopen lades geplaatst. Er wordt gedacht dat deze lades de verschillende niveaus van het onderbewustzijn representeren, welke Dalí probeerde te ontdekken volgens Freud’s psychoanalyse-theorie.

7776

Fig. 13.05Mosaic door Miró aan de Las Ramblas in

Barcelona

Margritte’s werk tart alle uitgangspunten die ten aanzien van kunst en werkelijkheid werden gehanteerd. Bovendien ontbreekt elke zin of betekenis, daar het slechts vatbaar is voor speculaties en niet voor nadere uitleg. De titels zijn opmerkelijk, maar houden niet altijd verband met het afgebeelde. In andere gevallen is dit verband dubbelzinnig.

Met zijn werk probeert Margritte duidelijk te maken dat de denkbeelden van de toeschouwers narrowminded zijn. Hij probeert ze daarom te verbreden. Margritte beschouwt het als taak van iedere kunstenaar om de realiteit uit te dagen en in ander perspectief te plaatsen, in plaats van deze gewoonweg uit te beelden. Hierdoor wordt het bestaande paradigma uitgedaagd en ontstaat er een gezondere manier van denken. Er is meer vrijheid.

Margritte’s Le Viol laat een versmelting van een hoofd en een vrouwenlichaam zien, gedragen door een suggestief gevormde nek die doet denken aan het mannelijke geslachtsdeel. Door het schilderij Le Viol te noemen, wat te vertalen is als de verkrachting, ontstaat er een verwarring tussen de titel en een beeld dat eigenlijk niet te zien is, maar eventueel wel gesuggereerd zou kunnen worden. Le Viol wordt door de surrealisten gezien als een krachtige beginselverklaring en Breton gebruikte een tekening ervan als omslag voor zijn Qu’est-ce que le surréalisme uit 1934. Breton beschouwde Margritte als “een kunstenaar die ontdekte wat kon voortkomen uit het verbinden van concrete woorden met een grote resonantie… met vormen die deze woorden loochenen, of er in elk geval geen rationele relatie mee hebben.”

In 1940 - toen Miró inmiddels weer in Barcelona woonde met zijn gezin - brak de Spaanse Burgeroorlog uit. Deze periode werd omschreven als Miró’s ‘wilde periode’. Hij schilderde duistere figuren, gebruikte donkere kleuren en de pijn die hij voelde, was bijna zichtbaar op het doek. Zijn werk werd ‘biomorfisch’ genoemd; de ‘amoeben’ zweven in een immateriële ruimte als medische specimina op sterk water. Met zijn werk probeerde Miró statements te maken tegen de burgeroorlog. Nog datzelfde jaar vluchtte hij terug naar Parijs, waar hij zich liet beïnvloeden door klassieke muziek en de sterrenhemel.

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, werd Miró gedwongen om terug te gaan naar Spanje. Omdat bepaalde materialen in de oorlog schaars waren, breidde Miró zijn disciplines uit. Hij vond andere materialen om op te schilderen, zoals schuurpapier. Ook begon hij met keramiek te experimenteren, te beeldhouwen en grafische technieken te gebruiken.

Margritte (1898-1967)René Margritte werd in 1898 in België geboren. Toen hij dertien was, pleegde zijn moeder zelfmoord. Zij sprong in de rivier de Samber en had daarbij haar gezicht bedekt. Dit bedekte gezicht komt vaak terug in het werk van Margritte. Met zijn werk probeerde hij bestaande opvattingen constant uit te dagen en vragen op te roepen bij de toeschouwers. Zijn uitspraak Ceci n’est pas une pipe wordt nog vaak gebruikt.

Net als veel andere surrealistische kunstenaars, heeft ook Margritte zijn invloeden gehaald uit het kubisme. Hij is echter een van de weinigen die zijn inspiratie niet haalt uit dromen.

Al snel na het verlaten van de kunstacademie in 1922, kwam Margritte in aanraking met het surrealisme. Hij ontmoette André Breton en zijn groep surrealisten. Net als Dalí, behoort Margritte tot de figuratieve surrealisten. Hij schildert de surrealistische voorstellingen erg realistisch. Waar Dalí gebruik maakt van droomvoorstellingen met niet-bestaande objecten, plaatst Margritte bestaande objecten in een andere context. In vergelijking met Dalí’s verontrustende werken, werd het werk van Margritte als diep schokkend gezien, vooral omdat Margritte ze bewust uitvoerde in een banale techniek die hij ontleende aan zijn werk als ontwerper van affiches, advertenties en behang.

7978

Fig. 13.06: Ceci n’est pas une pipe - Margritte

Huidige blz.Fig. 13.07: Golconde - Margritte

Blz. 80Fig. 13.08: Le fils de l’homme - Margritte

Blz. 81Fig. 13.09: Woman and bird - Miró

In figuur 14.01 op de vorige pagina, is van links naar rechts de mate van deelname aangegeven. Van boven naar beneden wordt aangegeven wat de mate van deelname van de gast aan de belevenis is. Is dat via absorbtie, dan wordt de betrokkene zo aandachtig door de belevenis vastgehouden, dat deze de beleving in zich opneemt. Bij onderdompeling gaat de betrokkene fysiek of digitaal deel uitmaken van de belevenis. Alle belevenisruimtes die in het onderzoek zijn besproken, zijn genummerd en in het schema geplaatst. De rijkste belevenissen bevatten aspecten uit alle vier de domeinen en zouden in het midden van het schema moeten staan.

Nr. Ruimte Redenering

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Burgers’ Zoo:• Ecodisplays

• Dierenpark.

Corpus;

Beeld en Geluid;

Nemo;

Efteling;

Nederlands Architectuur Instituut:• Nederland uit voorraad

leverbaar;

• Schatkamer;

• Stad van Nederland;

Boijmans van Beuningen:• Vaste collectie;

De deelname is meer passief dan actief, omdat bezoekers vooral ‘gewoon’ er doorheen lopen en rondkijken. Absorbtie en onderdompeling zijn in balans, omdat er wel wat interactie plaatsvindt, maar niet alleen maar.

De passieve deelname is hoog, omdat er door de bezoekers vooral rondgekeken wordt. De onderdompeling is laag, omdat er vrijwel geen interactie is tussen de belevenis en de bezoekers.

De absorbtie is redelijk hoog, omdat de bezoekers de belevenis vooral in zich opnemen. Ze gaan er maar in beperkte mate deel van uitmaken. De actieve en passieve deelname is in balans.

De actieve deelname is hoog. Vrijwel elk aspect van de belevenis is interactief. Hierdoor is ook de onderdompeling hoog.

De onderdompeling in Nemo is erg hoog, omdat er veel interactieve elementen in de belevenis zitten. Deze interactieve elementen maken dat de actieve deelname ook hoog is.

Bij de Efteling is de mate van actieve deelname en onderdompeling erg groot. Dit is dan ook geen ‘echte’ belevenisruimte, maar een pretpak.

De absorbtie bij deze ruimte is groter dan de onderdompeling, omdat de bezoekers vooral zullen waarnemen tijdens de expositie. De wijze waarop ze worden ongedompeld, is doordat er in de stellages van de expo kan worden geklommen. De actieve deelname is daarom ook niet zo groot.

In de schatkamer is de absorbtie erg groot. Het is een expositie waar vooral naar gekeken wordt. De deelname van de bezoekers an de expositie is dan ook erg passief.

Bij de stad van Nederland worden bezoekers ondergedompeld in de ruimte. Veel interactie is er niet, vandaar dat de expositie links in het schema is geplaatst. De beleving bij deze expositie is groot.

De vaste collectie bestaat voornamelijk uit schilderijen die aan de muur hangen. De deelname van de bezoekers is passief en de absorbtie hoog.

14/ Conclusie

“TheExperienceArchitectisthatpersonrelentlesslyfocusedoncreatingremarkableindividualexperiences.Thispersonfacilitatespositiveencounterswithyourorganizationthroughproducts,services,digitalinteractions,spaces,orevents.Whetheranarchitectorasushichef,theExperienceArchitect maps out how to turn something ordinary into something distinctive—evendelightful—everychancetheyget.”- T. Kelley, IDEO.

In het onderzoek is gekeken naar de doelgroepen van de bibliotheek, en de Bibliotheek Deventer in het bijzonder. Ook is er gekeken naar welke soorten bibliotheken er bestaan, wat de toekomstvisie van de openbare bibliotheken is en hoe een belevingsruimte hierin past.

Uit het onderzoek is gebleken dat er bij een beleving het esthetisch aspect en het ontsnappingsaspect een rol spelen. Het esthetische aspect zorgt ervoor dat bezoekers worden uitgenodigd om de ruimte te betreden, er plaats te nemen en er te blijven. Het ontsnappingsaspect geeft de bezoekers wat te doen als ze binnen zijn. Het betrekt gasten bij de belevenis en dompelt ze onder. Wat ook belangrijk is, is dat de gasten iets meegegeven wordt. Iets wat ertoe zal bijdragen dat de gasten zich bij het verwerven van kennis en vaardigheden betrokken gaan voelen. Daarnaast moet de belevenis leuk en plezierig zijn, zodat de bezoekers bij de les worden gehouden. Worden ze onderhoudend beziggehouden, dan zullen ze op de belevenis reageren. Aan de hand van deze voorwaarden kunnen belevenisruimtes in onderstaand schema worden geplaatst.

8382

Fig. 14.01- Schema waaraan de rijkheid van een belevenis kan worden getoetst.

ChecklistAan de hand van de eigenschappen van de hierboven beschreven belevenisruimtes die rondom het midden van het schema (figuur 14.01, blz. 82) zijn geplaatst, en de overige onderzoeksresultaten is een checklist opgesteld met punten waaraan de bibliotheekbelevingsruimte zou moeten voldoen:

CheckDe ruimte nodigt bezoekers uit om binnen te komen en plaats te nemen.

De ruimte is uitdagend genoeg om bezoekers te laten blijven.

Er zijn activiteiten voor de bezoekers.

Er zijn rustmomenten in de ruimte.

Bezoekers gaan de interactie met alkaar aan.

Bezoekers gaan de interactie met de ruimte aan.

De ruimte is amusant.

De bezoekers verwerven kennis.

De bezoekers verwerven vaardigheden.

Voldoet de ruimte aan al deze aspecten, dan zou hij in principe op het midden van het schema (figuur 14.01, blz. 82) geplaatst moeten kunnen worden.

“Jekunteenenormbouwwerkneerzetten,maarsomsheeftééndingetjedatheel goed is aangelicht of eigenlijk heel simpel is, dan veel meer impact.” - Wendy Rommers, Bureau Tinker (blz. 137)

Het lastige van belevingen, is dat ze zich maar in bepaalde mate laten sturen. Belevingsruimtes gaan over gevoel. Om een voorbeeld te noemen: als iemand een spin dood maakt, dan zal de ene persoon hierom juichen, de andere persoon zal de ‘moordenaar’ aanmoedigen en weer een ander zal hem zeggen dat het dieronterend is en dat hij het nooit weer mag doen. Iedereen heeft bepaalde opvattingen die hun gevoel bepalen bij bepaalde belevingen. De hierboven opgestelde checklist kan fungeren als basis voor een belevingsruimte, maar zijn alle punten afgetikt, dan zal de ruimte niet per definitie geslaagd zijn.

“Het nadeel van beleving is, dat je het nooit helemaal kunt regisseren, wantjemoetdebelevingvandebezoekerookaltijdderuimtegeven.Hetenige wat je kan doen is triggeren en zorgen dat er bepaalde impulsen of ingrediënteninzitten,diedemenseneenbepaaldesfeerbrengen.” - Wendy Rommers, Bureau Tinker (blz. 135)

Nr. Ruimte Redenering

11

12

1314

15

16

171819

Boijmans van Beuningen:• Mary-go-round;

• Let your hair down.

Kunsthal:• Jasper Krabbé;• Warhol’s World.

Pop-up Expo Utrecht;

Centraal Museum:• God Save the Queen.

Outdoorwinkels:• Recreational Equipment Inc;• Cabela;• Bever Zwerfsport.

Mary-go-round staat aan de tegenovergestelde kant van de vaste collectie van Boijmans van Beuningen. Dit kunstwerk nodigt bezoekers uit om zelf ermee aan de slag te gaan.

Deze expositie staat bijna in het midden van het schema. De onderdompeling is wat hoger dan de absorbtie en de passieve en actieve deelname zijn in balans. Dit komt omdat bezoekers plaatsnemen in het kunstwerk en eenmaal ze dat gedaan hebben, liggen ze een film te kijken.

Deze twee exposities hebben weinig beleving in zich. De bezoekers staan erbij en kijken ernaar.

De actieve deelname bij deze pop-up expo is hoog, omdat bezoekers iets moeten doen voordat ze naar de expositie kunnen kijken. Tegelijkertijd is de interactie vrij klein, waardoor de absorbtie hoog is. Het blijft een ‘klassieke’ expositie waarbij bezoekers vooral kijken.

De passieve deelname en absorbtie van deze expositie zijn hoog. Hoewel het over punk gaat, is de expositie erg klassiek ingericht.

Cabela en REI zijn vergelijkbaar. De outdoorobjecten die zij in de winkels hebben geplaatst nodigen de bezoekers uit om actief te zijn. Dit is echter alleen van belang voor bezoekers die hun outdoorgear willen testen. Bever Zwerfsport heeft wel outdoorobjecten in hun winkels staan, maar hier kunnen bezoekers niet actief mee aan de slag. Deze objecten staan er slechts ter decoratie.

De ecodisplays van Burgers’ Zoo, Corpus, Nemo, de exposities ‘Nederland uit voorraad leverbaar’ en ‘Stad van Nederland’ van het NAI, ‘Let your hair down’ in Boijmans van Beuningen en de Pop-up Expo in Utrecht staan verdeeld rondom het midden van het schema. Dit wil niet zeggen dat het geen leuke bezienswaardigheden zijn. Het zegt slechts iets over de rijkheid (of het gebrek daaraan) van de belevenis.

“Hetmakkelijksteishoejehetruimtelijkvormgeeft,maarhetmeestsubtiele- zoals het geluid, de geur, het licht of de temperatuur - zijn eigenlijk veel bepalender voor je gevoel van de ruimte en een eventuele herinnering aan een andere plek in de stad of aan een andere gebeurtenis. De impact van die aspecten is veel groter dan de ruimtelijke opstelling die je maakt.” - Wendy Rommers, Bureau Tinker (blz. 135)

8584

kunnen vanuit een luie stoel worden gelezen. Er zal in de ruimte dus een gedeelte voor het lezen van kranten en een gedeelte voor het lezen van boeken en tijdschriften moeten zijn.

BoekenOm de beleving compleet te maken, kan er met de algehele sfeer in de ruimte worden gespeeld. Er zijn bepaalde weersomstandigheden die uitnodigen om te lezen, zoals storm en regen, of een lekker warm zonnetje.

Veel mensen verlangen ‘s winters weer terug naar de zomer. Voor deze mensen kan de zomer worden nagebootst in de leesruimte. Door warmte in temperatuur en belichting, en de geur van bloemen of zee naar binnen te halen, komt het zomerse gevoel tot leven. Ook kunnen de wanden, de vloer en het plafond zomers aangekleed worden. Er kunnen verschillende thema’s worden gehandhaafd.

Strand Picknick Terras• Zand op de vloer• Voetenbadjes• Luchtbedden• Strandstoelen• IJs• Cocktails• Longdrink met

ijsblokjes en een rietje

• De geur van zee• Zon• Briesje

• Blote voeten• Kleden• Sandwiches• Mieren• Blauwe lucht• De geur van bomen• Rust

• Pratende mensen• IJsthee• Bier• Bittergarnituur• Stoelen en tafels• Zonnebril• Zon• Vrienden• Gezelligheid

Naast dat ‘s winters de zomer kan worden nagebootst, kan ‘s zomers ook de winter worden nagebootst. Als het buiten hard stormt en regent en het zo’n dag is waarop mensen blij zijn dat ze lekker binnen kunnen blijven, grijpen veel mensen naar een goed boek. “To curl up with a good book”, zouden de Engelsen zeggen.

15/ Aanbeveling

In de aanbeveling zullen een viertal concepten worden aangedragen die de Bibliotheek Deventer als inspiratie kan gebruiken bij het inrichten van de bibliotheekbelevingsruimte. Het eerste concept zal voor een leesruimte zijn, het tweede voor een studeerruimte en de laatste twee zullen themaruimtes zijn zonder verdere functie dan beleving. De ene belevingsruimte is een ruimte die past in het plaatje van een bibliotheek, de andere zal artistieker van aard zijn.

De centrale vraag van dit onderzoek was:Hoe kan moderne kunst helpen bij het inrichten van belevingsruimtes die de verbeelding van de bezoekers van de Bibliotheek Deventer prikkelen en hen verrassen, vermaken, inspireren en uitdagen?

Als antwoord op de centrale vraag worden vier concepten aangedragen. Deze concepten zijn voorbeelden van hoe de Bibliotheek Deventer een bibliotheekbelevingsruimte kan inrichten. De concepten zijn niet gericht op bepaalde doelgroepen, omdat de ruimtes in principe voor iedereen toegankelijk moeten zijn, net zoals de bibliotheek. Worden de ruimtes toegespitst op doelgroepen, dan zullen ten eerste mensen bewust buitengesloten worden waardoor de bibliotheek zijn publieke functie verliest, ten tweede zullen er mensen naar de bibliotheek worden getrokken die er normaal niet zo snel zouden komen, en tot slot krijgen de bestaande doelgroepen nieuwe ervaringen aangeboden. Iedereen moet de kans krijgen om uitgedaagd te worden door de bibliotheekbelevingsruimte. Natuurlijk zijn er grenzen; een vierjarig kind hoeft bijvoorbeeld niet aan dezelfde beleving bloot gesteld te worden als iemand van twintig, of iemand van vijfenzestig. De kunst is om de specificatie van de doelgroepen in het midden te laten liggen. Belangrijk bij het inrichten van een bibliotheek belevingsruimte, is om dit met een team te doen. De teamleden hebben allemaal hun eigen visie op dingen en op deze manier wordt de balans in tact gehouden tussen goed en fout, of dingen die wel en niet kunnen in het kader van bibliotheken.

LeesruimteIn en leesruimte is het van belang dat bezoekers in alle rust een krant, boek of tijdschrift kunnen lezen, wellicht in combinatie met een kopje koffie of wat te eten. Uitgangspunt bij dit concept is om situaties te creëren waarin mensen zin krijgen om te lezen.

RedeneringOm mensen in alle rust van hun boek, tijdschrift of krant te laten genieten, is het in de eerste plaats belangrijk dat ze lekker kunnen zitten. Kranten worden vaak aan de keukentafel gelezen, omdat het door het formaat en materiaal van de kranten gemakkelijk is om deze plat op een grote oppervlakte te leggen. Boeken en tijdschriften daarentegen zijn een stuk handzamer en

StudeerruimteDe bibliotheek is de perfecte plek om te studeren: duizenden informatieve boeken zijn binnen handbereik en de boeken die er niet zijn, die kunnen worden aangevraagd. Daarnaast zijn er vaak ook pc’s waarop gewerkt en geïnternet kan worden.

RedeneringNet als in een leesruimte is het belangrijk dat bezoekers van een studeerruimte in alle rust kunnen studeren. Daarnaast moet er ruimte zijn om te brainstormen en te overleggen. Bij de studeerruimte is het dus van belang om een soort afscheiding te maken tussen een stil en een lawaaiig gedeelte.

StilteIn het stille gedeelte van de studeerruimte zal alleen het gerammel van typende studenten op toetsenborden te horen zijn. Uiteraard zijn dit toetsenborden waarbij het geluid wordt gedempt. Af en toe zullen er een paar mensen fluisterend overleggen, maar afgezien van deze twee dingen heerst er een doodse stilte. Voor de mensen die liever werken met muziek op de achtergrond, zijn er koptelefoons beschikbaar.

Onweer Storm Winter• Luie stoel• Muziek• Eigen wereld• Donder en bliksem

• Kachel• Thee• Koekjes• Bank• Voetjes omhoog

• Warme chocolademelk

• Kachel• Warme trui• Kruik• Sloffen• Sneeuw

Voor zowel de zomerse alsook de winterse sferen zijn drie thema’s aangedragen. Bij alle thema’s zijn trefwoorden gegeven die kunnen helpen bij het bewerkstelligen van de ruimte. Bij bepaalde thema’s zit ook een kleine overlap. Het belangrijkste bij deze thema’s is, dat er een tegenstelling tussen het weer en de sfeer buiten, en het weer en de sfeer die binnen tot stand komt.

KrantenKranten worden vaak ‘s ochtends, ‘s middags of ‘s avonds aan de eettafel gelezen. In het gedeelte van de leesruimte waar kranten kunnen worden gelezen, zullen dan ook leestafels staan. Tijdens het lezen van een krant, nuttigen mensen graag een kopje koffie of een broodje. Ook willen ze weleens puzzels in de krant maken of artikelen bewaren.

Het voorstel is om de krantenruimte een huiskamer/bruin café-gevoel mee te geven. De bar bevindt zich in het midden van de ruimte, hier kan eten en drinken besteld worden. Rondom de bar zijn in een cirkelvorm de leestafels geplaatst. Lezers kunnen langs de buitenkant van deze cirkel plaatsnemen en hoeven niet op te staan om iets te bestellen. Voor de lezers die iets meer privacy willen, zullen er tafels los van de bar worden neergezet. Koffie wordt automatisch bijgevuld. Naast normale tafels zullen er ook een aantal grote multitouchtafels worden neergezet. Deze tafels kunnen gebruikt worden om digitale kranten te lezen met PressDisplay, een service die de Bibliotheek Deventer nu aanbiedt op normale pc’s, en er kan gegoogled worden als mensen meer informatie over bepaalde onderwerpen uit het nieuws wil weten. Wederom wordt er gedacht aan mensen die de krant liever in hun eentje lezen, voor deze mensen komen er kleine ‘eenpersoons’ multitouch

tafels. Voor de mensen die het niet erg, of juist leuk, vinden om samen aan een tafel de krant te lezen, komen er multitouchtafels voor 2 of meerdere personen. Dit geeft ze meteen de gelegenheid voor een praatje of om over het nieuws te

discussiëren.

8988

Blz. 86 links bovenFig. 15.01: Lezen in de herfst

Blz. 86 links onderFig. 15.02: Lezen in de zomer

Blz. 87 rechts bovenFig. 15.03: Lezen in de winter

Blz. 87 rechts onderFig. 15.04: Lekker knus op de bank met een

goed boek

Blz. 88 links bovenFiguur 15.05: Leescafé in huiskamersfeer

Blz. 88 links onderFig. 15.06: Huiskamercafé

Huidige blz. links bovenFig. 15.07: Leescafé

Huidige blz. rechts bovenFig. 15.08: Kopje koffie en een krant

Huidige blz. links onderFig. 15.09: Smart glass helder en troebel

Er zijn werkplekken voor studenten die achter hun eigen laptop werken, maar er zijn ook werkplekken voor studenten die liever achter een computer van de bibliotheek zitten. Er is gratis WIFI, zodat iedereen met hun smartphones en computers gebruik kan maken van internet. De dienst Eduroam kan worden aangeschaft, waarmee verschillende groepen mensen bepaalde privileges kunnen krijgen op het WIFI-netwerk. Zo kunnen er speciale diensten worden ingesteld voor studenten die op het netwerk inloggen, bijvoorbeeld dat zij tegen een gereduceerd tarief kunnen printen. Er zijn werkplekken in de vorm van bureaus, maar ook in de vorm van loungestoelen; voor ieder wat wils.

LawaaiHet stille gedeelte en het lawaaiige gedeelte zijn gescheiden door panelen van Smart glass. Dit is een soort glas dat met een druk op de knop van helder naar mat kan worden veranderd, en vice versa. Tijdens brainstormsessies kan er met whiteboardmarkers op de glazen wand geschreven worden. De panelen kunnen gekanteld en aan de kant geschoven worden om meer ruimte te creëeren.

Op een andere (witte) wand van de ruimte staat een beamer gericht. Hierop kunnen de studenten een laptop of iPad aansluiten.

In het midden van de ruimte staat een grote ronde tafel met stoelen eromheen. Aan deze tafel kan samengewerkt worden. Andere tafels staan langs de rand. Aan deze tafels kunnen studenten even voor zichzelf aan de gang, maar er staat bijvoorbeeld ook een snijmachine om papier mee te snijden en een printer om documenten te printen.

UitwaaienTussen het studeren door is het weleens fijn om even ergens uit te waaien. Dit kan buiten, maar ook binnen kan zo’n plek gerealiseerd worden. In de uitwaairuimte staat een pingpongtafel, een sjoelbak, een playstation, en er kan gegeten en gedronken worden.

BelevingDe studeerruimte is geen spectaculaire, interactieve belevingsruimte vol beeld, geluid en geuren. De kunst van deze ruimte is om de sfeer van het studeren te bevorderen. Dit kan door voor elke vorm van studeren een plek te creëren, zodat elke soort student zich er thuisvoelt. Op deze manier wordt de ruimte erg laagdrempelig gemaakt en zullen meer studenten de ruimte gaan gebruiken. Hoe meer mensen er aan het studeren zijn, hoe beter de sfeer tot zijn recht komt. Om de beleving dus zo rijk mogelijk te laten zijn, dient de ruimte van allerlei faciliteiten te worden voorzien, zodat elke student er zijn ding kan doen.

Studenten zullen de bieb boven hun huis verkiezen als studeerplek, omdat het tegelijk een ontmoetingsplek is. In de bieb kunnen ze studeren, overleggen en samenwerken met studiegenoten, maar ze kunnen er ook samen ontspannen. Alle faciliteiten die ze nodig hebben zijn aanwezig en als ze specifieke dingen nodig hebben, dan kunnen ze het bibliotheekpersoneel hiernaar vragen.

9190

Blz. 90 links bovenFig. 15.10: Studeerruimte

Blz. 90 rechts bovenFig. 15.11: Gamen

Blz. 90 links middenFig. 15.12: Fußball - ontspanning

Blz. 90 rechts middenFig. 15.13: Brainstormen

Blz. 90 links onderFig. 15.14: Onspanning/werkruimte

Blz. 90 rechts onderFig. 15.15: Brainstorm-ruimte

Blz. 92Fig. 15.16: Feest in Spanje, de piñata wordt

geslagen

Blz. 93 rechts bovenFig. 15.17: Flamenco-dans

Blz. 93 rechts middenFig. 15.18: Spaanse tapas

Blz. 93 links onderFig. 15.19: Spaans landschap

Blz. 93 rechts onderFig. 15.20: Sangria - traditionele Spaanse drank

Themaruimte bibliotheekDe Bibliotheek Deventer volgt een displaykalender waarop aangegeven wordt welke thematafels er in de bibliotheek zullen worden ingericht. Deze thema’s kunnen varieren van ‘Het maand van het spannende boek’ tot ‘Barbecuen’ tot ‘Op vakantie’. Ook worden er elk jaar thema-evenementen georganiseerd, zoals de flamenco-week of het Huis van Zwarte Piet. Dit concept geeft aan hoe een biblbiotheekbelevingsruimte tijdens zo’n thema-evenement zou kunnen worden ingericht. Het evenement dat hiervoor is gekozen, is de flamenco-week.

RedeneringTijdens de flamenco-week worden er films gedraaid die met het thema te maken hebben. Er worden workshops voor kinderen en volwassenen gegeven in flamencodans en cajon spelen en er zijn optredens van dansers, danseressen en muzikanten. Daarnaast worden er ook displaytafels ingericht met materialen die aan flamenco gelieerd zijn. Het enige wat er eigenlijk ontbreekt, is een aankleding in het interieur van de bibliotheek.

CultuurSpanje is het land van het lekkere eten, de palmbomen en de sangria. Als er gedanst wordt zijn de mensen vrolijk. Buiten is het vaak lekker weer, wat er voor zorgt dat iedereen graag buiten is. De mensen zijn sociaal en gastvrij en iedereen is welkom.

SfeerDe bezoekers van de flamencoweek in de bibliotheek moeten al vrolijk worden bij de eerste stap die ze binnen de deur zetten. Voor de kinderen zullen er piñata’s zijn en limonade, voor de volwassenen is er sangria en tapas. Ze stappen niet de bibliotheek binnen, ze stappen Spanje binnen.

Op de wanden rondom worden beelden van Spanje geprojecteerd, zodat het net lijkt alsof de bezoekers er zelf zijn. Er waait een koel briesje en de zon schijnt. De mensen die niet willen dansen, kunnen plaatsnemen in de hangmatten die tussen de palmbomen hangen.

93

UniverseelBij elke themaweek die in de bibliotheek georganiseerd wordt, zit het met de activiteiten wel goed. De beleving zit hem in de aankleding. Een paar punten waarmee de beleving bij activiteiten kan worden vergroot zijn:• Geur:

• Lekker eten;• Spray.

• Geluid:• Film;• Audio;• Gasten.

• Aankleding aan wanden:• Beamen;• Doeken/vlaggen;• Fotobehang.

• Temperatuur;• Belichting.

Themaruimte artistiekIn het onderzoek (blz. 65) is een kunstwerk aangehaald van Anna-Nicole Zische. In haar film heeft zij een replica van de kinderkamer uit haar jeugd nagebouwd, maar dan op de kop. Dit omdat zij als kind vaak op de grond van haar kamer ging liggen met haar benen omhoog en zich voorstelde dat het plafond de vloer was.

In attractieparken, zoals bijvoorbeeld de Efteling en het Avonturenpark, staan soms huizen die over de kop lijken te draaien. Nou is het niet de bedoeling dat de Bibliotheek Deventer een draaiende ruimte gaat bouwen, het is slechts ter inspiratie.

Het voorstel voor een artistieke themaruimte voor de Bibliotheek Deventer is gebaseerd op het werk van Anna-Nicole Zische en Villa Volta, een attractie in de Efteling (blz. 52).

RedeneringDe ruimte is een surrealistische kamer die op het eerste gezicht helemaal niet lijkt te kloppen. De kamer zal een vervreemdend effect hebben op de bezoekers, tot ze erachter komen dat alles op de kop is. Aanwijzingen hiervoor zijn een film die op de kop geprojecteerd wordt, de blauwe lucht met wolken en zon op de vloer en het gras aan het plafond.

De opdekop-kamerAan de wanden van de opdekop-kamer kan fotobehang worden aangebracht, of er worden beelden gebeamd. De vloer kan bedekt worden met blauw zijl. De witte zitzakken die hierop liggen stellen wolken voor. In het midden van de ruimte is een grote, ronde, warme, gele lichtbron: dit is de zon. Een van de wanden is wit, hierop wordt een film gedraaid. Op de kop uiteraard. Wanneer de bezoekers plaatsnemen op de zitzak en de ruimte van de andere kant bekijken, valt alles ineens op zijn plaats.

De ruimte kan flexibel worden ingericht, zodat de thema’s regelmatig kunnen wisselen. Wordt de ruimte specifiek voor kinderen gemaakt, dan zou er bijvoorbeeld iedere maand een ander prentenboek kunnen worden gevisualiseerd waar ze doorheen kunnen lopen en de avonturen van de hoofdpersoon kunnen meebeleven.

9594

Blz. 95 bovenFig. 15.21: Een fragment uit de film Upside Down

Blz. 95 onderFig. 15.22: Swans reflecting elephants - Dalí

Blz. 96 en 97Fig. 15.23: Een kamer op de kop

6/ Doelgroepen Brabants Netwerk Bibliotheek (2010), De klant is koningin, http://www.bnbibliotheek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

De Bbliotheek Deventer (2012) Klantsegmentatie:cijfersengrafiek, De Bibliotheek Deventer: Deventer

De Bbliotheek Deventer (2012) Klantsegmentatie:kaartjespervestiging, De Bibliotheek Deventer: Deventer

Openbare Bibliotheek Amsterdam (2012) Doelgroepen, http://www.oba.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Vereniging Openbare Bibliotheken (2006) Klantsegmentatie, http://www.bibliotheekonderzoek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Vereniging Openbare Bibliotheken (2008) Wie is de koningin?, VOB: Den Haag

7/ Soorten bibliothekenOpenbare bibliotheekde Bibliotheek Nederland (2012) OrganisatiedeBibliotheekNederland:Missie, www.debibliotheeknederland.nl, URL bezocht op 27 maart 2012

Huysmans, F. (2006) De betere bibliotheek, Universiteit van Amsterdam: Amsterdam

Vereniging voor Openbare Bibliotheken (2005) Richtlijnvoorbasisbibliotheken, http://www.debibliotheken.nl, URL bezocht op 27 maart 2012

Wetenschappelijke bibliotheekNRC Handelsblad (1998) Bibliotheken:Historie, http://retro.nrc.nl, URL bezocht op 27 maart 2012

Digitale bibliotheekHelvoort, van, J. (2006), De digitale bibliotheek, josvanhelvoort.blogspot.com, URL bezocht op 26 maart 2012

Universiteit Leiden (n.d.) De Digitale Bibliotheek, media.leidenuniv.nl, URL bezocht op 26 maart 2012

StrandbibliotheekDeckers, J. (18 september 2011) Hoe is het eigenlijk afgelopen met de strandbibliotheken?, tenaanval.wordpress.com, URL bezocht op 26 maart 2012

Strandbibliotheek (2010) Standbibliotheekzomer2012, http://www.strandbibliotheek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

ErfgoedbibliotheekErfgoed Delft (2010), Erfgoedbibliotheek, www.erfgoed-delft.nl, URL bezocht op 26 maart 2012Stadsbestuur Mechelen (2012), Stedelijke Erfgoedbibliotheek Mechelen, www.erfgoed-delft.nl, URL bezocht op 26 maart 2012

Bijlage A/ Literatuurlijst

InleidingMacKenzie Owen, J. (n.d), De bibliotheken van de nieuwe eeuw, Universiteit van Amsterdam: Amsterdam

Netwerk van Overijsselse bibliotheken (28 oktober 2010) Overijsselse bibliothekenenSaxionHogeschoolrichtenInnovatielabop, <http://www.overijsselsebibliotheken.nl, URL bezocht op 7 februari 2012

Saxion (15 november 2010) InnovatielabvoorOpenbareBibliotheekDeventer, http://www.saxion.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

ProjectkaderDeckers, M., ManagementConsultantInnovatieenR&D-beleidbijdeBlauweBrug

Fundació Miró (2010) FundacióJoanMiró:Barcelona, http://www.fundaciomiro-bcn.org, URL bezocht op 6 februari 2012

Bezoek Fundació Miró: Barcelona (2010)

Honour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis, Meulenhoff Boekerij: Amsterdam

Pas, van de, J., docentSaxionDeventer

www.JoanMiro.com (2010) Joan Miro Art, 13 december 2010, http://joanmiro.com/, URL bezocht op 7 februari 2012

Begrippenlijst/lijst van afkortingenIn1woord (2012) Vind steeds het juiste woord, http://www.synoniemen.net, URL bezocht op 8 mei 2012

Intemarketing.nl (2012) BCG-matrix, http://www.intemarketing.nl, URL bezocht op 8 mei 2012

VanDaleOnline (2012) Home, http://www.vandale.nl, URL bezocht op 8 mei 2012

Verreijt, M. (2009) Watiseenaffordance?, http://www.affordance.nl, 11 juni, URL bezocht op 8 mei 2012

1/ SitueringDebeij, J.P.A. (2012) Meerjarenplan2012-2015:Persoonlijkeontplooiingénmaatschappelijke deelname voor velen, Deventer: de Bibliotheek Deventer

De Bibliotheek Deventer (2012), Vestigingenenopeningstijden, http://www.bibliotheekdeventer.nl, URL bezocht op 8 februari 2012

Groot, de, M.E. (2008) VisieBibliotheekwerk2008-2012, Zevenbergen: Gemeente Moerdijk

9998

Koninklijke/nationale bibliotheekBibliotheek Zoetermeer nl (2008), Koninklijke Bibliotheek, www.bibliotheekzoetermeer.nl, URL bezocht op 24 maart 2012

Koninklijke Bibliotheek (2012a), Collectieplan2010-2013, www.kb.nl, URL bezocht op 27 maart 2012

Koninklijke Bibliotheek (2012b), Beleidsplan2010-2013:Hetwetenwaard,www.kb.nl, URL bezocht op 27 maart 2012

Koninklijke Bibliotheek (2012c), Missie en visie, www.kb.nl, URL bezocht op 27 maart 2012

Trier, van, G. (2010), OrganisatieentakenvandeKoninklijkeBibliotheek1945-2009,Koninklijke Bibliotheek: Den Haag

PrivébibliotheekGruys, J.A. (n.d.) Overzicht van de geschiedenis van het gedrukte boek in Nederland:1585-1725Particulierebibliotheken, www.bibliopolis.nl, URL bezocht op 27 maart 2012

BlindenbibliotheekCBB (n.d.), De CBB, Christelijke bibliotheek voor blinden en slechtzienden, www.cbb.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

Dedicon (n.d.), Grenzeloos lezen, www.dedicon.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

Infor Library and Information Solutions (2012), Over Infor, www.vubis-smart.com, URL bezocht op 28 maart 2012

Loket Aangepast Lezen (2012), Lezenkanaltijd, www.aangepast-lezen.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

NLBB (2012), Welkom bij NLBB Vereniging voor Leesgehandicapten, www.nlbb.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

MuziekbibliotheekCDR (2012), Muziekweb, www.muziekweb.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

de Bibliotheek Utrecht (2012), Een schat aan muziek, www.bibliotheekutrecht.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

Muziekcentrum van de Omroep (2011a), Introductie, www.muziekbibliotheekvandeomroep.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

Muziekcentrum van de Omroep (2011b), MCODiscografie, www.muziekbibliotheekvandeomroep.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

SchoolbibliotheekBiebsearch (2012), De bibliotheek op school, www.biebsearch.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

Oberon (n.d.), Bibliotheek op de basisschool, www.oberon.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

BeleefbibliotheekBibliotheekblad (2011) BibliotheekBeerselwordtbeleefbibliotheek, http://www.bibliotheekblad.nl, URL bezocht op 20 februari 2012

Bibliotheek Dalfsen (2011) ActiviteitenprogrammaBeleefbibliotheek,http://www.bibliotheekdalfsen.blogspot.com, URL bezocht op 2 februari 2012

Bibliotheek Smallingerland (n.d.) Home, http://www.beleefbibliotheek.nl, URL bezocht op 20 februari 2012

de Bibliotheek West-Achterhoek (n.d.) Beleefbibliotheek, http://www.bibliotheekwestachterhoek.nl, URL bezocht op 20 februari 2012

8/ ToekomstscenarioDebeij, J.P.A. (2012) Meerjarenplan2012-2015:Persoonlijkeontplooiingénmaatschappelijke deelname voor velen, Deventer: de Bibliotheek Deventer

Directie Overleg Biblbiotheken Overijssel (2012) Strategisch einddocument bibliotheken, 10 februari 2012

9/ Beleving in de samenlevingBurgers’ ZooBurgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Dierenpark, http://www.burgerszoo.com, URL bezocht op 20 april 2012

Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Rimba,http://www.burgerszoo.com, URL bezocht op 20 april 2012

Burgers’ Zoo (2012)Ecodisplays:Safari,http://www.burgerszoo.com, URL bezocht op 20 april 2012

Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Ocean, http://www.burgerszoo.com, URL bezocht op 20 april 2012

Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Mangrove, http://www.burgerszoo.com, URL bezocht op 20 april 2012

Burgers’ Zoo (2012)Ecodisplays:Desert, http://www.burgerszoo.com, URL bezocht op 20 april 2012

Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Bush, http://www.burgerszoo.com, URL bezocht op 20 april 2012

Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Mangrove, http://www.burgerszoo.com, URL bezocht op 20 april 2012

Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays, http://www.burgerszoo.com, URL bezocht op 20 april 2012

CorpusCorpus (2012) Reisdoordemens, http://www.corpus-experience.nl, URL bezocht op 22 april 2012

101100

Beeld en GeluidBeeld en Geluid (2012), Experience:Bezoekersinformatie,http://experience.beeldengeluid.nl, URL bezocht op 22 april 2012

NemoScience Centre Nemo (n.d.) Nemo is..., http://www.e-nemo.nl, URL bekeken op 24 april 2012

EftelingBezoek Efteling: Kaatsheuvel (juli 2011)

Efteling (2012), Golfpark, http://www.efteling.com, URL bekeken op 24 april 2012

Efteling (2012), Park, http://www.efteling.com, URL bekeken op 24 april 2012

InfoNU (2012), DeEfteling;eenwonderrijksprookjesland, http://reizen-en-recreatie.infonu.nl, URL bekeken op 24 april 2012

NAINAI (2012), Nederland uit voorraad leverbaar, http://www.nai.nl, URL bezocht op 27 april 2012

NAI (2012), Schatkamer, http://www.nai.nl, URL bezocht op 27 april 2012

NAI (2012), Stad van Nederland, http://www.nai.nl, URL bezocht op 27 april 2012

10/ BeleveniseconomieApple Inc. (2007), ThinkDifferentCommercial, http://youtu.be, URL bezocht op 12 april 2012

Boswijk, A. (2006) Een nieuwe kijk op de experience economy, Pearson Education Benelux B.V.: Amsterdam

Brysbaert, M. (2006) Psychologie, Academie Press: Gent

Hornby, T. (2007) ‘ThinkDifferent’,theadcampagnethatrestoredApple’sreputation, http://www.lowandmac.com, URL bezocht op 13 april 2012

Piët, S. (2004) Deemotiemarkt:detoekomstvandebeleveniseconomie, Pearson Education Benelux: Amsterdam

Pine, J.B. & Gilmore, J.H. (2009) Debeleveniseconomie:Werkistheatereniedere onderneming creëert zijn eigen podium, Academic service: Den Haag

Public Broadcasting Service (2011) Steve Jobs: One last thing, http://www.pbs.org, URL bezocht op 13 april 2012

Regio Business (2011) Hettijdperkvandebeleveniseconomie:InterviewmetWim Schuurmans, mei/juni 2011

Shorspeak L.C.C. (2011) What is you why?, http://shorespeak.com/, december 2012, URL bezocht op 12 april 2012

Simon Sinek (2012), The Golden Circle, http://startwithwhy.com, URL bezocht op 12 april 2012

11/ BelevenisexpositiesArts, J. et al (2009) Theartoffashion:InstallingAllusions, Idea Books: Rotterdam


InfoNu.nl (n.d.) Werkstuk over Salvador Dalí, http://educatie-en-school.infonu.nl, URL bezocht op 13 april 2012

NAI (2012) Stad van Nederland, http://www.nai.nl, URL bezocht op 27 april 2012

Tinker (2012) Ruimtes, http://www.tinker.nl, URL bezocht op 20 april 2012

Tinker (2012) Over ons, http://www.tinker.nl, URL bezocht op 20 april 2012

Tinker (2012) Team, http://www.tinker.nl, URL bezocht op 20 april 2012

Worthman, A. (2005) De theaters van Herman Hertzberger, 010 Publishers: Rotterdam

Visser, G. (1999) Dedrukvanbeleving:Filosofieenkunstineendomeinvanovergang en ondergang, SUN: NIjmegen

12/ InterbellumHonour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis, Meulenhoff Boekerij: Amsterdam

InfoNU (2012a) Surrealisme; antwoord van het paradigma op het interbellum, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 5 maart 2012

InfoNU (2012b) Kunst:surrealisme, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 5 maart 2012

InfoNU (2012c)SalvadorDali;eenbiografie, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 5 maart 2012

InfoNU (2012d) Joan Miró; een van de drie grote surrealisten, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 6 maart 2012

InfoNU (2012e) De Spaanse schilder Joan Miró, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 6 maart 2012

InfoNU (2012f) RenéMargritte;hetuitdagenvandedenkwijzenoverkunst, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 6 maart 2012

103102

13/ Surrealistische kunstenaarsBretonCultuurarchief (2012) AndréBreton:biografie, www.cultuurarchief.nl, URL bezocht op 12 maart 2012


FreudHonour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis, Meulenhoff Boekerij: Amsterdam

Uitgeverij Boom (2012) SigmundFreud;biografie, www.uitgeverijboom.nlURL bezocht op 7 maart 2012

DalíBBC (2012) Modern Masters; Dalí, http://www.bbc.co.uk, URL bezocht op 12 maart 2012

Brand, E. (2009a) Surrealisme, www.salvador-dali.nl, URL bezocht op 5 maart 2012

Brand, E. (2009b) Biografie, www.salvador-dali.nl, URL bezocht op 12 maart 2012


InfoNU (2012c) SalvadorDali;eenbiografie, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 5 maart 2012

MiróHonour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis, Meulenhoff Boekerij: Amsterdam

InfoNU (2012d) Joan Miró; een van de drie grote surrealisten, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 6 maart 2012

InfoNU (2012e) De Spaanse schilder Joan Miró, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 6 maart 2012

MargritteHonour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis, Meulenhoff Boekerij: Amsterdam

InfoNU (2012f) RenéMargritte;hetuitdagenvandedenkwijzenoverkunst, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl, URL bezocht op 6 maart 2012

14/ ConclusieKelly, T. (2008)Tenfacesofinnovation:Strategiesforheighteningcreativity, Profile Books, Ltd: Londen

Kelly, T. (2008) Tenfacesofinnovation:Aboutthetenfaces, http://www.tenfacesofinnovation.com, URL bezocht op 15 april 2012

Bijlage B/ Excursie RotterdamBezoek Kunsthal: Rotterdam (februari 2012)

Bezoek Museum Boijmans van Beuningen: Rotterdam (februari 2012)

Bezoek NederlandsArchitectuurInstituut: Rotterdam (februari 2012)

Bijlage C/ Excursie UtrechtBezoek Centraal Museum: Utrecht (April 2012)

Bezoek Pop-upExpo: Utrecht (April 2012)

Musea Utrecht (2012) Nu te zien, http://www.museautrecht.nl, URL bezocht op 1 mei 2012

Het Utrechts Archief (2012) Stereofotografie, http://www.hetutrechtsarchief.nl, URL bezocht op 1 mei 2012

Schaake, M. (2012), God Save The Queen voedt geen woede of ontevredenheid, 14 maart 2012, http://3voor12.vpro.nl, URL bezocht op 1 mei 2012

Spoorwegmuseum (2012), Home, http://www.spoorwegmuseum.nl, URL bezocht op 1 mei 2012

Bijlage G/ Experience DesignBuxton, B. (2005), Experience Design v.s Interface Design, (n.d.) Rotman Magazine

Wallace, P. (2009), The architect of experience: conversation with a service designer (31 augustus)

Instituut voor Informatie Architectuur (2000), User Experience Design

Isaacson, W. (2011) SteveJobs:debiografie, Spectrum: Houten

Smashing Magazine (2010) What is user experience design?, http://www.smashingmagazine.com, URL bezocht op 6 februari 2012

InspiratiebronnenAlexander, E. & Krogt, van der, N. (2010) OpenluchttheatersinNederland:vermaak onder heldere hemel, Walburg Pers: Zutphen

Bruijnzeels, R., Van Tiggelen, N. (2001) Bibliotheken2040, Biblion Uitgeverij: Den Haag

Ernst, B. (2007), De toverspiegel van M.C. Escher, Librero b.v.: Kerkdriel

Kuijpers, E. (2004),En/of:overTEGENspraakinhetwerkvanJanvanToorn, Roosbeek Books: Nuth

Lijklema, H. (2009),Pictographicindex1:graphicdesign/illustration/lettering, The Pepin Press BV: Amsterdam

105104

Menkhoff, I. (2008), Optischeillusies:ziejeechtwatjeziet?, Parragon Books Ltd: Bath (UK)

Tolosa, L. (2002), Barcelona:Gaudíendemodernisten, Librero b.v.: Kerkdriel

Twents Volksblad (2012) Belevingsgangen, 8 mei 2012, pagina 10

Verschuren, P. & Doorewaard, H. (2007), Ontwerpen van een onderzoek, 4e druk, Lemma: Den Haag

PersonenDebeij, J., directeur de Bibliotheek Deventer/stagebegeleider

Deckers, M., interim-directeur de Bibliotheek Hengelo

Mierlo, van, H.,

Oegema, J., Consulentcollectiebeheer

Pas, van de, J., docentcommunicatieHIDS/stagebegeleider

Rommers, W., grafischenruimtelijkontwerperbijBureauTinker

Beeld

Figuur Blz. Titel Bron0.00 - Miró: http://doartimagineexplorecreate.blogspot.com/2011/01/joan-miro-

art-project.html

0.01 6 Zeekoe http://zoom.nl/foto/1343637/dieren/zeekoe.html

0.02 9 Spork http://butikenniddynoddy.blogspot.com/2010_04_01_archive.html

3.01 23 Koppeling Eigen beeld

3.02 25 Moodboard Samenstelling van beelden

3.03 26 Mindmap Eigen beeld

3.04 27 Mindmap: connecties Eigen beeld

6.01 31 Doelgroepen: verdeling De Bbliotheek Deventer (2012) Klantsegmentatie:kaartjespervestiging, De Bibliotheek Deventer: Deventer

6.02 32 Doelgroepen: 2008 - 2011

De Bbliotheek Deventer (2012) Klantsegmentatie:cijfersengrafiek, De Bibliotheek Deventer: Deventer

8.01 40 Strategie marketing financiën, BCG-matrix

Debeij, J.P.A. (2012) Meerjarenplan2012-2015:Persoonlijkeontplooiingén maatschappelijke deelname voor velen, Deventer: de Bibliotheek Deventer

9.01 42 Burgers’ Zoo: capibara’s http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Capybara_3,_Zoo_Prague.jpg

9.02 43 Burgers’ Bush: eetgelegenheid

http://www.zoochat.com/162/burgers-bush-restaurant-burgers-zoo-arnhem-175473/

9.03 43 Burgers’ Bush: waterval http://www.dagjeuitmetkids.net/dieren/541-2/

9.04 44 Burgers’ Desert http://www.larsvandenbrink.nl/documentair/echt-niet-nodig#1

9.05 44 Burgers’ Desert: dikhoornschapen

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Burgers_Zoo_Desert_Overzicht1.jpg

Figuur Blz. Titel Bron9.06 44 Burgers’ Mangrove:

krokodilhttp://www.ningyonomori.de/16.html

9.07 45 Burgers’ Rimba: beer http://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Burgers_Zoo_Rimba_Maleise_Beer.jpg

9.08 45 Burgers’ Safari: giraffen http://www.recreatief.nl/trips/dierentuin/burgers___zoo_familie_uitje.php

9.09 45 Burgers’ Safari: terras http://www.panoramio.com/photo/12941006

9.10 46 Burgers’ Ocean: haaien http://www.groepsaccommodaties-veluwe.nl/nl/toeristischeinformatie.lp?ID=1006

9.11 47 Burgers’ Ocean: tunnel http://www.flickr.com/photos/35110249@N05/4158150516/

9.12 47 Burgers’ Zoo: pinguïns http://fotoalbums.marcovonk.nl/uitjes/burgerszoo-2004/

9.13 48 Corpus: exterieur http://www.lekkerweg.nl/nl/toerisme/Artikel/corpus-10.htm

9.14 48 Corpus: interieur http://www.lekkerweg.nl/nl/toerisme/Artikel/corpus-10.htm

9.15 48 Corpus: interieur http://travel.spotcoolstuff.com/unusual-museum/amsterdam/corpus-human-body

9.16 49 Beeld en Geluid: exterieur

http://www.aletta.nl/aletta/bericht.php?school_id=4&id=1311

9.17 49 Beeld en Geluid: quiz http://www.beeldengeluid.nl/radio-en-televisie-quiz

9.18 49 Nemo: exterieur http://www.clubvan30.nl/2011/02/11/iedereen-elektrisch-in-nemo/

9.19 49 Nemo: interieur http://www.versvrdepers.nl/2012/01/wetenschappelijk-wachten-met-nemo-op.html

9.20 49 Nemo: interieur http://my.opera.com/ectrigger/albums/showpic.dml?album=431980&picture=6043471

9.21 50 Efteling: entree http://www.pardoes.net/fotos/141908271

9.22 50 Efteling: schommelschip http://www.flickr.com/photos/tvanardenne/3504711244/sizes/z/in/photostream/

9.23 51 Efteling; Fata Pardoes http://www.pardoes.net/fotos/3780912180

9.24 51 Efteling: De Vliegende Hollander

http://www.brabantsdagblad.nl/regios/tilburg/6685913/Efteling-langer-open-door-drukte.ece

9.25 51 Efteling: Monsieur Cannibale

http://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Monsieur_Cannibale_Efteling.JPG

9.26 51 Efteling: Vogelrok http://www.degroot-ede.com/grdagt5.htm

9.27 52 Efteling: Droomvlucht http://zoom.nl/foto/1097763/architectuur/droomvlucht-efteling.html

9.28 52 Efteling: Droomvlucht http://www.themeparkreview.com/parks/photo.php?pageid=132&linkid=3604

9.29 52 Efteling: Droomvlucht http://www.themeparkreview.com/parks/photo.php?pageid=132&linkid=3604

9.30 53 Efteling: Sprookjesbos http://www.vijfzintuigen.nl/Forum/index.php?topic=3666.1400

9.31 53 Efteling: Sprookjesbos http://straatkaart.nl/5171KW-Europalaan/media_fotos/efteling-sprookjesbos-hans-grietje-EiJ/

9.32 53 Efteling: Villa Volta http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:VillaVolta2.JPG

9.33 53 Efteling: Villa Volta http://www.vijfzintuigen.nl/Forum/index.php?topic=12399.10

9.34 53 Efteling: Spookslot http://foto.vijfzintuigen.nl/index.tpl?page=foto&id=87246&view=detail

9.35 53 Efteling: Spookslot http://th.bestpicturesof.com/spookslot

107106

Figuur Blz. Titel Bron12.04 72 Dalí: Giraffe on fire http://www.passion-estampes.com/deco/dali-girafe-en-feu-eng.html

13.01 73 Portret: Breton http://donavanhall.net/books/frenchletters/?p=4

13.02 73 Portret: Freud http://spinoza.blogse.nl/log/sigmund-freud-1856-1939-had-niets-met-spinoza.html

13.03 74 La persistencia de la memoría - Dalí

http://www.arthistoryguide.com/salvador_dali.aspx

13.04 75 Het raadsel van Wilhelm Tell - Dalí

http://whatinspiresmehh.blogspot.com/2010_04_01_archive.html

13.05 77 Mosaic aan de Las Ramblas - Miró

http://members.virtualtourist.com/m/p/m/1d0837/

13.06 78 Margritte: Ceci n’est pas une pipe

http://3.bp.blogspot.com/_3arGy2XhI38/TDz6V-uVvHI/AAAAAAAACwo/rLBmWE5Xdlg/s1600/modern31.jpg

13.07 79 Golconde - Margritte http://hellasxg.blogspot.com/2011/03/blog-post_5351.html

13.08 80 Le fils de l’homme - Margritte

http://flavorwire.com/217046/cover-art-surprising-recreations-of-famous-paintings?all=1

13.09 81 Woman and Bird - Miró http://avnerd.tv/abislone/?page_id=901

14.01 82 Schema: belevenis Pine, J.B. & Gilmore, J.H. (2009) Debeleveniseconomie:Werkistheateren iedere onderneming creëert zijn eigen podium, Academic service: Den Haag

15.01 86 Lezen in de herfst http://booksidetable.wordpress.com/tag/toronto/

15.02 86 Lezen in de zomer http://littlepeak.blogspot.com/2010/07/curl-up-with-good-book.html

15.03 87 Lezen in de winter http://addisonlibrarycs.wordpress.com/2012/01/10/50-years-of-chillin-with-a-good-book/

15.04 87 Lekker knus op de bank http://www.wpl.ca/readers-corner/

15.05 88 Leescafé in huiskamersfeer

http://tasteforbologna.blogspot.com/2011/07/join-cool-literary-society.html

15.06 88 Huiskamercafé http://www.thorn-kapelhuis.nl/fotos/huiskamer-cafe/

15.07 89 Leescafé http://thevanwinkleproject.blogspot.com/2010/09/cascade-of-lasts.html

15.08 89 Kopje koffie en een krant http://blandforddailyphoto.blogspot.com/2011_03_01_archive.html

15.09 89 Smart glass http://www.prodisplay.com/intelligent-glass.html

15.10 90 Studeerruimte http://cathysandeen.wordpress.com/tag/disruptive-innovation/

15.11 90 Gamen http://www.combimouse.com/Applications.htm

15.12 90 Fußball http://www.floridafree.org/student-life/

15.13 90 Brainstormen http://www.paccar.ethz.ch/history/index

15.14 90 Onstpanning/werkruimte http://barretthonors.asu.edu/student-life/barrett-residential-life/housing/

15.15 90 Brainstorm-ruimte http://www.techprnibbles.com/tag/technology-pr/

15.16 92 Piñata http://en.wikipedia.org/wiki/File:Pi%C3%B1ata.jpg

15.17 93 Flamenco http://news.uns.purdue.edu/x/2008a/080214NasonFlamenca.html

15.18 93 Tapas http://www.volksuniversiteit.nl/denhelder/Culinair/tapas.html

15.19 93 Spaans landschap http://www.dvd-ppt-slideshow.com/blog/download-the-free-spain-landscape-wallpapers/

Figuur Blz. Titel Bron9.36 53 Efteling: Fata Morgana http://foto.vijfzintuigen.nl/index.tpl?page=foto&id=67031&view=detail

9.37 54 NAI: Nederland uit voorraad leverbaar

Eigen beeld

9.38 54 NAI: Nederland uit voorraad leverbaar

Eigen beeld

9.39 55 NAI: Stad van Nederland Eigen beeld

9.40 55 NAI: Stad van Nederland http://highpotech.blogspot.com/2012/02/nai-12.html

10.01 56 Koffiebonen http://www.zita.be/users_error/

10.02 56 Kopje koffie http://www.borst-prothese.nl/werkwijze-op-afspraak/

10.03 56 Schema: ervaringsproces Piët, S. (2004) Deemotiemarkt:detoekomstvandebeleveniseconomie, Pearson Education Benelux: Amsterdam

10.04 56 Starbucks: interieur http://lilyincanada.wordpress.com/tag/studying-at-starbucks/

10.05 56 Venetië: Piazza San Marco

http://www.pathisa.com.br/site/?p=5210

10.06 57 Pyramide van Maslow Brysbaert, M. (2006) Psychologie, Academie Press: Gent

10.07 58 REI http://observationallyinclined.wordpress.com/tag/rei/

10.08 59 Bever Zwersport http://www.brandwachtenmeijer.nl/Tentoonstellingen/tabid/62/lgid/14/Default.aspx

10.09 59 Cabela http://blog.oregonlive.com/breakingnews/2007/11/cabelas_outdoor_store_its_ikea.html

10.10 59 Cabela http://www.city-data.com/picfilesv/picv33463.php CABELA

10.11 60 Apple: Think different http://en.wikipedia.org/wiki/File:Apple_logo_Think_Different.png

10.12 60 Schema: Golden Circle Simon Sinek (2012), The Golden Circle, http://startwithwhy.com

10.13 62 Schema: Beleving Pine, J.B. & Gilmore, J.H. (2009) Debeleveniseconomie:Werkistheateren iedere onderneming creëert zijn eigen podium, Academic service: Den Haag

11.01 63 Portret: Wendy Rommers http://www.architizer.com/en_us/people/profile/wendy_rommers/





11.06 68 Theater: Epidauros http://www.kennislink.nl/publicaties/griekse-akoestiek-verklaard

11.07 64 Egypte: Pyramides http://s654.photobucket.com/albums/uu269/Ban1960a/?action=view&current=piramide-giza-egipat.jpg&sort=ascending

11.08 65 Onzichtbare Afghaan - Dalí

http://carmenferreiroesteban.wordpress.com/2011/07/11/another-portrait-of-lorca-by-dali/

11.09 67 Max Ernst: Ocell de Foc http://artesvisuaispt.wordpress.com/2009/08/08/rubrica-pinturasurrealismo-1/

12.01 68 Duchamp: Bicycle wheel

http://sleepingunderstatues.tumblr.com/post/2670644699/i-love-marcel-duchamp

12.02 69 Duchamp: Fountain http://maartensteenhagen.stofvorm.nl/?page_id=64

12.03 71 Dalí: Le Viol http://asiancha.blogspot.com/2011/03/virgin-with-no-legs-to-leave-me-no-arms.html

109108

Figuur Blz. Titel Bron15.20 93 Sangria http://weblogs.nrc.nl/hoebenhamersma/2011/10/20/het-sangria-

arrangement/

15.21 95 Dalí: Swans reflecting elephants

http://10awesome.com/wp-content/uploads/2012/04/Dali-art-salvador-dali-459218_1024_.jpg

15.22 95 Screenshot uit de film Upside Down

http://www.filmtotaal.nl/artikel.php?id=20264

13.23 96/97

Een ruimte op de kop http://churchoffacebook.wordpress.com/2011/11/28/merry-upside-down-christmas/

B.01 112 Urban Augmented Reality Eigen beeld

B.02 112 Urban Augmented Reality Eigen beeld

B.03 112 NL uit voorraad leverbaar Eigen beeld



B.06 113 Schatkamer Eigen beeld



B.09 114 Doorkijkwand Eigen beeld

B.10 115 Doorkijk Eigen beeld

B.11 116 Projecties Eigen beeld

B.12 116 Rabbithole Eigen beeld

B.13 116 Projecties Eigen beeld

B.14 116 Beamers aan het plafond Eigen beeld

B.15 117 The lobster and the telephone - Dalí

http://www.flickr.com/photos/blackchampagne/4755282877/

B.16 117 An egg is an egg - Miró Onbekend

B.17 117 Boijmans van Beuningen: interieur

http://www.boijmans.nl/nl/7/kalender/calendaritem/697/de-collectie-verrijkt

B.18 117 Boijmans van Beuningen: interieur

http://www.boijmans.nl/nl/7/kalender/calendaritem/697/de-collectie-verrijkt

B.19 118 Absalon http://frankrijk.blog.nl/mode/2012/02/09/expositie-absalon-in-museum-boijmans-van-beuningen

B.20 118 Absalon http://frankrijk.blog.nl/mode/2012/02/09/expositie-absalon-in-museum-boijmans-van-beuningen

B.21 118 Mary-go-round - Wieki Somers

Eigen beeld

B.22 119 Pipilotti Rist: Let your Hair Down

Eigen beeld

B.23 119 Let your Hair Down - Pipilotti Rist

Eigen beeld

B.24 119 Let your Hair Down - Pipilotti Rist

Eigen beeld

B.25 119 Baroque Egg- Jeff Koons http://www.boijmans.nl/nl/116/nieuwsbrief/newsletter/69

B.26 120 Kunsthal: exterieur http://www.strabrecht.nl/sectie/ckv/10/Postmodern/Architectuur/Deconstr/CKV-f0033.htm

B.27 120 Closer to you - Jasper Krabbé

http://femkevanderstoep.nl/portfolio/closer-to-you-kunsthal/

Figuur Blz. Titel BronB.28 120 Closer to you -

Jasper Krabbéhttp://dorpsspot.blogspot.com/2012/03/dagje-cultuur-gesnoven-in-rotterdam.html

B.29 121 Warhol’s World http://cultuurgids.avro.nl/front/archiefkunst.html?trefwoord=Kunsthal

C.01 123 Pop-up Expo Eigen beeld



C.04 126 Close-up van entreehal Punk expo

Eigen beeld

C.05 126 Tekenen op de muren Eigen beeld

C.06 127 Tekenen op de muren in entreehal Punk expo

Eigen beeld

C.07 128 Vitrines Eigen beeld

C.08 128 Punk kleding Eigen beeld

C.09 129 Schilderstape Eigen beeld

C.10 129 Langspeelplaat als kunstwerk

Eigen beeld

C.11 130 Hal met kunstwerken Eigen beeld



C.14 131 Kunstwerken op de eerste verdieping

Eigen beeld

C.15 132 Audiostation Eigen beeld

C.16 132 Platenhoezen aan de muur

Eigen beeld

C.17 133 Close-up audiostation Eigen beeld

D.01 134 Portret: Wendy Rommers http://www.architizer.com/en_us/people/profile/wendy_rommers/

E.01 142 Affiche lezing Eigen beeld

E.02 142 Portret: Nanske Kuiken http://nl-nl.facebook.com/people/Nanske-Kuiken/100002532109219

G.01 156 CitrusMate Electronic Juicer

http://www.cooking.com/guestassist/international.asp?returnUrl=/products/shprodde.asp?SKU%3D580470

G.02 156 OrangeX Manual Juicer http://www.ukjuicers.com/orange-x-mid-size-citrus-juicer-black

G.03 157 The Mighty OJ Manual Juicer

http://www.amazon.com/Metrokane-Mighty-OJ-Manual-Citrus/dp/B000E4C58C

G.04 157 Posche 928 http://www.adriancrawford.co.uk/2011/porsche-928-s4-auto/

G.05 158 Macintosch II http://www.topspeed.com/cars/car-news/steve-jobs-used-the-porsche-928-as-inspiration-for-mac-design-ar117731.html

G.06 159 Steve Jobs 1955-2011 http://www.insideline.com/car-news/steve-jobs-planned-an-icar.html

I.01 166 Ballerina II - Miró http://www.allposters.com/-sp/Ballerina-II-c-1925-Posters_i324074_.htm

I.02 170 Schema strategie marketing en financiën

Debeij, J.P.A. (2012) Meerjarenplan2012-2015:Persoonlijkeontplooiingén maatschappelijke deelname voor velen, Deventer: de Bibliotheek Deventer

I.03 174 Koppeling gebruikers, informatie en organisatie

Eigen beeld

I.04 179 Mijlpalenschema Eigen beeld

111110

SchatkamerNa de eerste zaal was er een trap naar beneden, naar de ‘schatkamer’. Onderaan de trap was een deur met een luikje. Het leek alsof je er niet door mocht, maar na een snelle blik door het luikje, bleken er toch toeschouwers in de ruimte te lopen. We trokken de deur open en stonden in een donkere ruimte die opgedeeld werd door middel van ‘flappen’.

In het midden van de schatkamer was een grote ronde ruimte afgebakend met flappen. Je kon tussen de flappen door lopen om de tentoonstelling te zien. Aan de zijkanten van de schatkamer waren eenpersoons-hokjes afgebakend met flappen. Ik vond de manier waarop er met de ruimte om gegaan is heel creatief. Het schiep echter een soort sfeer waarvan ik niet weet of ik het bij de tentoonstelling vond passen. Daarnaast verwacht je iets spectaculairs als je een paar flappen aan de kant duwt om te kijken wat erachter zit. Dit waren in de meeste gevallen ‘slechts’ maquettes. De tentoonstelling an sich was wel mooi, het ging over de Nederlandse architectuurgeschiedenis.

Concluderend kan ik zeggen dat ik de manier van tentoonstellen en het tentoongestelde los van elkaar erg interessant vond, alleen paste het niet bij elkaar, waardoor het één afbreuk deed aan het ander. We waren dan ook vrij snel uitgekeken in deze ruimte en gingen door naar de volgende.

Bijlage B/ Excursie Rotterdam

Datum 29 februari 2012Doel Musea bezoeken

Exposities bekijkenInspiratie opdoen

Musea Nederlands Architectuur InstituutBoijmans van BeuningenKunsthal

Tijdens deze excursie heb ik in eerste instantie geprobeerd de exposities te bekijken als bezoeker en pas daarna als onderzoeker. Op deze manier beleef ik eerst de expositie op de manier waarop het museum het bedoeld heeft. Daarna kijk ik naar de opbouw en de achtergrond van de expositie, hoe dit samen gaat en of dit te gebruiken zou kunnen zijn bij het inrichten van de bibliotheekbelevingsruimte.

Nederlands Architectuur InstituutVroeger was ik al eens naar het NAI geweest, een keer met de HAVO en een paar keer met de kunstacademie. Toen vond ik er niet veel aan. Wat ik er nog van weet is dat er ergens een grote maquette stond en daaromheen kleine maquettes en dat er wat dingen aan de wand hingen. Dit kon mij toen niet erg bekoren, vandaar dat ik sceptisch was om het NAI nog een keer te bezoeken.

Bij binnenkomst viel mijn oog op een soort glazen piramide waarin een soort lampjes schenen. Ik stapte wat dichterbij en het bleek een hologram te zijn. Deze hologram kwam uit een iPhone, of dat leek in ieder geval zo. Het was een reclame-uiting voor de app Urban Augmented Reality dat het NAI samen met Layar had ontwikkeld. Ik heb de app ondertussen gedownload, maar mijn telefoon schiet helaas geen hologrammen af.

Wat erg aangenaam was bij het NAI, was dat er een balie was waar je entreekaarten kon kopen, maar er stonden ook automaten. Omdat ik ‘zelf doen’ hoog in het vaandel heb staan, heb ik meteen zo’n automaat geprobeerd. Dit ging sneller dan aan de balie en we hoefden onze studentenkaarten niet te laten zien.

In de eerste zaal werd ik meteen verrast door een grote poster met allerlei soorten prullenbakken. Deze ruimte ging over het ontwerpen van objecten in de openbare ruimte/de straat. Op de foto hieronder is links de poster met prullenbakken te zien en op de achtergrond een poster met wipkippen.

In de ruimte was een soort houten bouwwerk gebouwd met trappen. Op de begane grond waren de posters te zien en daarboven (op de verdieping) hingen grote foto’s van straatbeelden.

113

De ruimte is dus ingericht op basis van beleving. Deze beleving moet verschillende emoties bij je teweeg brengen. De witte objecten stellen flatgebouwen, plantsoenen, wolken enzovoorts voor; allerlei dingen die je in de stad tegenkomt. Er zijn echter geen mensen te zien, wat raar is in een stad. Het lijkt daarom meer op een spookstad.

Bovenin de projectieruimte zijn beamers opgehangen. Deze projecteren de beelden op de witte objecten. Ook is er een geluidsinstallatie die een soort new wave/sfeermuziek afspeelt.

Zowel in de schatkamer als de projectieruimte was een wand met spiegels aangebracht. Dit kan gedaan zijn om de ruimte groter te laten lijken, maar in het geval van de projectieruimte is het, denk ik ook zo, dat je jezelf en de andere bezoekers in de ruimte ziet. De ruimte lijkt ‘drukker’, net als de stad.

Stad van NederlandDe volgende ruimte bevond zich op de eerste verdieping van het NAI. Deze kon je bereiken door een brandtrap op te gaan, iets wat niet heel uitnodigend was.* Na wat aarzelen zijn we toch gegaan en werden we aangenaam verrast door een muur met lichtgevende huisjes.

In deze huisjes waren kijkgaten gemaakt, waarachter delen van het Nederlandse landschap te zien waren. Leuk detail was, dat er achter enkele raampjes ook mensjes waren geplakt. Een ander leuk detail was dat de opstapjes voor kleine mensen in de vorm van Nederlandse putdeksels waren gemaakt.

De ruimte met de lichtgevende huisjes leidde ons via een Startrek-achtige gang naar een grote, witte projectieruimte vol ronde en vierkante - maar vooral witte - objecten. In de deuropening staand, wist ik nog niet precies wat het voorstelde, maar ik vond het leuk.

Op de website van het NAI staat het volgende over de projectieruimte beschreven:

“De tentoonstelling Stad van Nederland is een belevenis die je heen en weer slingert tussen allerlei tegenstrijdige gevoelens. De stad is op zijn allermooist te zien, maar ook op zijn allersomberst. Kom naar het NAi en voel zelf wat de stad met je doet.”

* Toen ik een aantal weken later op bezoek ging bij het bureau dat de Stad van Nederland heeft gebouwd, bleek dat ik via de verkeerde ingang de expositie binnengekomen ben. Hierdoor heb ik het eerste deel van de expositie gemist en daarbij ook een deel van de ervaring die zij voor ogen hadden.

115114

Blz. 112 links bovenFig. B.01: Reclame Urban Augmented Reality-app

Blz. 112 links middenFig. B.02: Hologram Urban Augmented Reality

Blz. 112 Links onder middenFig. B.03: Nederland uit voorraad leverbaar

Blz. 112 Links onderFig. B.04: Nederland uit voorraad leverbaar

Blz 113 bovenFig. B.05: Nederland uit voorraad leverbaar

Blz. 113 rechts middenFig. B.06: Klein hokje in de Schatkamer

Blz. 113 links onderFig. B.07: Middenstuk van de Schatkamer

Blz. 113 rechts onderFig. B.08: Klein hokje in de schatkamer

Blz. 114Fig. B.09: Doorkijkwand bij de Stad van

Nederland

Blz. 115 middenFig. B.10: Doorkijk bij de Stad van Nederland

Boijmans van BeuningenIn een groot deel van dit museum is het verboden om foto’s te maken. Gelukkig was dit alleen in het ‘saaie’ deel waar de oude schilderijen hangen. Het grootste deel van Boijmans bestaat uit exposities van schilderijen; deze zijn ingedeeld op basis van stromingen uit de kunstgeschiedenis. Gelukkig is er een duidelijke bewegwijzering, zodat je precies weet waar je heen moet lopen om te zien wat je wil en te ontwijken wat je niet wil zien.

Omdat het modernisme tot mijn favoriete kunststroming behoort, ben ik meteen de bordjes richting Dalí, Margritte en consorten gevolgd. Tot mijn verrassing stond hier ook nog een werk van Miró.

Zulke 3d objecten vind ik leuk. Hier kun je omheen lopen, je kunt er doorheen kijken en het object vanuit verschillende hoeken bekijken. De beroemde ‘kreefttelefoon’ van Dalí stond er ook. Als je langs een wand met vijf schilderijen loopt en je staat ineens oog in oog met een kreeft, dan is dat een welkome afwisseling. Hoe mooi de schilderijen ook zijn.Wat de rest van de collectie interessant maakte, was in mijn ogen vooral het mooie gebouw. De ruimtes zien er mooi uit, de belichting is goed en er staat een bankje van waaruit je alle kunstwerken kunt bekijken.

Na de modernistische schilders te hebben bekeken en wat te hebben rondgedwaald op zoek naar Van Gogh, kwamen we ineens in een grote ruimte vol witte objecten terecht.

Klimmen in kunstNaast de ogenschijnlijk willekeurige verzameling van objecten, waren er ook een soort witte minihuisjes gebouwd waar je in kon klimmen. Klimmen in kunst! Gaaf!

De huisjes waren uitgerust met een keukentje, een badkamer met douche en een bed. Erg leuk om te zien! Een beetje jammer dat de kunstenaar niet zo goed was in timmeren en zagen, want qua bouw zagen de huisjes er wat kneuterig uit. Ook de verzameling witte objecten was erg slecht in elkaar gezet, wat het een stuk minder interessant maakte om naar te kijken.Lichtelijk teleurgesteld gingen we op zoek naar de uitgang van het museum. We kwamen in een ruimte op de begane grond terecht. Hier werden we

117116

Blz. 116 linksFig. B.11: Projecties in de Stad van Nederland

Blz. 116 rechts bovenFig. B.12: Rabbithole Stad van Nederland

Blz. 116 rechts middenFig. B.13: Projecties in de Stad van Nederland

Blz. 116 rechts onderFig. B.14: Beamers aan het plafond bij de Stad

van Nederland

HaarHet kunstwerk heette ‘Let your hair down’ en was gemaakt door Pipilotti Rist, een Zwitserse videokunstenares.

Op de website van Boijmans van Beuningen is het volgende over de installatie te lezen: “In opdracht van het H+F Mecenaat en Museum Boijmans Van Beuningen realiseert Pipilotti Rist een permanente video-installatie naar aanleiding van de succesvolle tentoonstelling ‘Elixir: het video-organisme van Pipilotti Rist’. De video-installatie ‘Laat je haar neer’ is te zien in het trappenhuis van het gratis entreegebied.

Bezoekers kunnen in een groot uitgespannen kleurrijk net van dik touw klimmen en de nieuwste video van Pipilotti Rist bekijken. De video bij ‘Laat je haar neer’ begeeft zich tussen ratio en droom, en zweeft net als de installatie tussen aarde en hemel. Vijf jaar lang is ‘Laat je haar neer’ in Museum Boijmans Van Beuningen te zien. Zappen naar andere videokunst van Karin van Dam, John Bock, Yu-Chin Tseng, Joost Conijn en Fischli & Weiss uit de museumcollectie is ook mogelijk.” ‘Laat je haar neer’ is een installatie die voor veel mensen toegankelijk is. Kinderen en jongeren zullen het leuk vinden om in het net te klimmen en naar beneden te glijden. Oudere mensen zullen hier wellicht meer moeite mee hebben. Het mooie is, dat je niet in het net hóeft te klimmen om het kunstwerk te beleven, hoewel het wel helpt en het een stuk leuker maakt.

Ik verwacht dat jongere mensen eerder in het net zullen klimmen, maar ik denk dat ouderen de film meer kunnen waarderen. Al met al is er in dit werk voor ieder wat wils en dat bij is een expositie denk ik heel belangrijk.

verwelkomd door een groot oranje paasei van Jeff Koons. Nu vind ik Jeff Koons een verschrikkelijke kerel, maar af en toe maakt hij wel leuke dingen. Zo ook dit gigantische paasei.

GarderobeEven voorbij het paasei was de garderobe. Hier heb ik me wel vijf minuten staan verwonderen. Wat een geweldige manier van jassen ophangen! De garderobe was een kunstwerk van Wieki Somers en heette de Mary-go-round.

De Mary-go-round is een soort carrousel waar je je jassen aan op kunt hangen. Vanuit de grote pilaar in het midden gaan touwen naar boven die eindigen in de vorm van een kleerhanger. De touwen kunnen ontgrendeld worden met een sleutel. Wordt er een sleutel uit de pilaar getrokken, dan komt de kleerhanger, die daaraan verbonden is, naar beneden en kun je je jas ophangen. Ben je klaar, dan hijs je de kleerhanger weer omhoog en vergrendel je hem weer. De sleutel neem je mee. Naast dat dit een geweldige manier is om je jas op te hangen, werkt het ook goed tegen diefstal.

Toen ik klaar was met het bewonderen van de garderobe, zag ik in een hoek van de hal een opening naar een nieuwe ruimte. Hier hing de moderne kunst. De kunst an sich vond ik niet heel erg boeiend en wederom was het gewoon aan de wand gehangen of in de ruimte gezet. Nu snap ik dat de meeste kunstvormen ook weinig anders gepresenteerd kunnen worden en als de kunst mij aanspreekt, dan kan ik er ook nog wel van kunnen genieten, maar dit is niet waar ik in geïnteresseerd ben in het kader van mijn onderzoek.

Bijna wilden we de moed opgeven, toen we geluid uit een donkere hoek hoorden komen. We liepen erheen en kwamen bij een trap. Terwijl we ons afvroegen wat dit voor iets kon zijn, zagen we een groot net boven ons hoofd. Dit was gaaf.

119118

Blz. 117 rechts bovenFig. B.15: The lobster and the telephone - Dalí

Blz. 117 rechts boven middenFig. B.16: An egg is an egg - Miró

Blz. 117 links middenFig. B.17: Museum Boijmans van Beuningen interieur

Helaas. Nog harder teleurgesteld zijn we onze jassen maar gaan halen en hielden we het bij de Kunsthal voor gezien.

ConclusieVan het NAI kan gezegd worden dat het op innovatieve manieren met het ontwerpen en inrichten van tentoonstellingen bezig is. Dit vond ik erg inspirerend om te zien. Aan de andere kant was het bij bijvoorbeeld de Schatkamer het geval, dat het ontwerp van de tentoonstelling me meer aansprak dan de inhoud. Dit vond ik jammer. Aan de hand hiervan zou je bijna zeggen dat je ‘saaie’ objecten op een ‘saaie’ manier tentoon moet stellen. Pas als de inhoud van een tentoonstelling om een opmerkelijk ontwerp vraagt - en dan niet om de inhoud op te leuken - dan is het in mijn ogen interessant om op een innovatieve manier met het ontwerpen van de tentoonstelling bezig te gaan.

Als je mensen nieuwsgierig maakt, moet je ze wel belonen met iets verrassends.

Bij Museum Boijmans van Beuningen vond ik de combinatie van de moderne en de klassieke tentoonstellingen erg interessant. Als er tien ruimtes zijn waarbij schilderijen aan de muur hangen, dan ben ik snel uitgekeken. Worden die ruimtes echter afgewisseld met interactieve of dynamische kunst, dan neem ik de oninteressante ruimtes voor lief.

De Kunsthal is heel goed in het naar binnen lokken van bezoekers, omdat het gebouw deels transparant is. Ze plaatsen aanlokkelijk werk op een van buiten zichtbare plaats. Dat dit zo gebeurt kan ik waarderen, maar zorg dan dat het binnen wel waar wordt gemaakt en bezoekers ook waar voor hun geld krijgen.

KunsthalBij de Kunsthal was ik al eens eerder geweest en wat ik me ervan kon herinneren, was, dat ik het gebouw heel tof vond en dat er toen ergens in het gebouw een hele muur vol met knuffels hing. Mijn eerdere ervaringen met de Kunsthal waren dus positief en ik had er zin in om er weer heen te gaan, zeker aangezien ze een expositie van Andy Warhol zouden hebben.

De kunsthal is gebouwd in de vorm van een soort catamaran. Het zijn eigenlijk twee gedeeltes die door middel van een soort brug aan elkaar zijn gebouwd. De entree bevind zich onder die brug. Als je daar onderdoor loopt, wordt je meteen geconfronteerd met een glazen wand waarachter kunst te zien is, in dit geval grote Afrikaanse illustraties. Dit werkt zeer uitnodigend.

Ben je binnen, dan sta je in een soort collegezaal. Het museum dat in eerste instantie zo leuk en uitnodigend leek, is ineens veranderd in een school-achtig gebeuren. Een anticlimax. Gelukkig wist ik dit ook nog van mijn eerdere bezoek en was ik er dus op voorbereid. We liepen verder en waren eigenlijk nergens echt van onder de indruk.

Jasper KrabbéEr was een expositie van Jasper Krabbé van illustraties die hij van zijn vrouw (en muze) had gemaakt. Het leuke was, dat we de achtergronden van de werken niet kenden en er hele verhalen bij hadden bedacht. Ook al waren dit ‘slechts’ werken die ‘gewoon’ aan de muur hingen, ze waren erg interessant. Op elke afbeelding was dezelfde vrouw getekend, maar op een andere manier, vanuit een andere hoek en met een ander materiaal op een andere ondergrond.

Na het werk van Jasper Krabbé te hebben bekeken, kwamen we bij een expositie van Chuck Close. Dit was schijnbaar een belangrijke expositie, want hij nam veel ruimte in beslag. Hoewel er wel een paar werken waren die ons aanspraken, vonden we het over het algemeen maar niets. We baalden een beetje dat we hier entree voor hadden betaald, totdat we een gordijn zagen waar ‘Warhol’s World’ op stond. Dit werd leuk!

Warhol’s WorldVoorbij het gordijn was een ruimte van zo’n 2 bij 8 meter waar foto’s aan de wand hingen. Dit waren veelal mooie foto’s, die een beeld gaven van het leven van Andy Warhol. Ik dacht dat dit de inleiding op de expositie zou zijn, maar na alle foto’s uitvoerig bekeken te hebben bleek dat dit alles was.

121120

Blz. 117 rechs middenFig. B.18: Museum Boijmans van Beuningen interieur

Blz. 118 links bovenFig. B.19: Absalon

Blz. 118 links middenFig. B.20: Absalon

Blz. 118 onderFig. B.21: Mary-go-round - Wieki Somers

Blz. 119 links bovenFig. B.22: Let your hair down - Pipilotti Rist

Blz. 119 rechts bovenFig. B.23: Let your hair down - Pipilotti Rist

Blz. 119 middenFig. B.24: Let your hair down - Pipilotti Rist

Blz 119 rechts onderFig. B.25: Baroque Egg - Jeff Koons

Blz. 120 links bovenFig. B.26: Kunsthal - exterieur

Blz. 120 middenFig. B.27: Closer to you - Jasper Krabbé

Blz. 120 links onderFig. B.28: Closer to you - Jasper Krabbé

Blz. 121 middenFig. B.29: Warhol’s World

iedereen een 3d-bril bij zich, dus dit vond ik een erg creatieve oplossing die er ook nog eens leuk uit zag. Het werkte niet echt, maar het idee was zo leuk!

Tot slot vond ik het gewoon tof! Ook al was ik met vijf minuten uitgekeken, het was dan ook niet zo’n hele grote expositie, ik had wel vijf minuten plezier. Al was het alleen maar omdat het zo lastig was om met het juiste oog door het juiste glas te kijken van die abnormaal grote plakbrillen. Ik denk ook dat zo’n pop-up expositie op een station zoiets nodig heeft. Je kunt niet gewoon wat leuke schilderijen ophangen; er moet iets te doen zijn. Interactie is, denk ik, van groot belang bij zo’n expositie als deze. Ookal ben je met vijf minuten klaar, je wordt er wel blij van en dat is, denk ik, heel belangrijk bij het tentoonstellen van iets.

Bijlage C/ Excursie Utrecht

Datum 25 april 2012Doel Expositie bekijken

Expositie analyserenInspiratie opdoenInterview bij Bureau Tinker

Museum Centraal Museum Utrecht

In eerste instantie ging ik naar Utrecht om een interview te houden met Wendy Rommers van Bureau Tinker, het bureau dat de belevingstentoonstelling de Stad van Nederland bij het Nederlands Architectuur Instituut had gebouwd. Omdat ik toch in de buurt was, ging ik tijdens de voorbereiding op dat interview eens kijken of er nog interessante exposities waren om te bezoeken. Er zou een expositie in het Centraal Museum zijn over de punkcultuur in Nederland in de jaren ‘70 en ‘80. Ook zou er een expositie over 3d fotografie zijn in het Utrechts Archief en een expositie over treingraffiti in het Spoorwegmuseum. Bij nader inzien ging de expo over treingraffiti niet over ondergekalkte treinen, waar ik op hoopte, maar over met spuitbussen gemaakte schilderijen waar treinen een rol in speelden. Deze expositie viel dus af.

Na een treinrit van een klein uurtje waarin ik een mooi begin kon maken met de biografie van Steve Jobs, kwam ik aan in Utrecht. Al lopende naar de uitgang van het station werd ik op de hoogte gebracht van de pop-up expo: een mini-expositie van 3d fotografie die op het station zou zijn ingericht. Dit kwam mij goed uit, want dan zou ik niet meer naar het Utrechts Archief hoeven en had ik meer tijd voor het Centraal Museum.

Pop-up Expo UtrechtDe expositie bestond uit een aantal etalages met raar uitziende foto’s. Het waren niet persé mooie foto’s, ze zagen er gewoon apart uit. Dit kwam doordat het 3d (stereo) foto’s waren. Een stereofoto is opgebouwd uit twee foto’s die uit een ander perspectief zijn genomen en over elkaar zijn geplaatst. De ene foto is rood en de andere blauw, beide zijn semitransparant. Kijk je zonder 3d-bril naar een stereofoto, dan krijg je hoofdpijn. Kijk je er mét een 3d-bril naar, dan is het de bedoeling dat de foto diepte krijgt. Helaas was dat bij deze expositie niet helemaal het geval.

De grote 3d-bril-stickers die op de etalageruiten waren geplakt, waren eigenlijk te groot om het gewenste effect te bereiken. Keek je door zo’n bril, dan zat je meer tegen het zwarte middenstuk aan te kijken, dan door de glazen. Pas als je het voor elkaar kreeg om je ogen om het middenstuk heen te manouvreren, kon je met een beetje fantasie de foto’s in 3d zien. Hierbij moest je dan wel je hoofd doodstil houden, anders was het 3d effect weer weg.

Er waren een aantal dingen die ik interessant vond aan de expositie. Ten eeste was het een pop-up expo! Wat heerlijk laagdrempelig! Een beetje jammer dat de expositie ergens in een uithoek van het station was ingericht, waar niet veel mensen langskwamen, maar dat mocht de pret niet drukken.

Ten tweede kon ik het waarderen dat er grote 3d-brillen op de ruiten waren geplakt waar bezoekers doorheen konden kijken. Natuurlijk heeft niet

123122

Blz. 123Fig. C.01: Pop-up Expo Utrecht

Blz. 124Fig. C.02: Pop-up Expo Utrecht 3d fotografie

Blz. 125Fig. C.03: Pop-up Expo Utrecht 3d brillen

Blz. 126 bovenFig. C.04: Close-up van entreehal Punk expo

Blz. 126 onderFig. C.05: Tekenen op de muren

Blz. 1297Fig. C.06: Tekenen op de muren in entreehal Punk expo

Blz 128 bovenFig. C.07: Vitrines

Blz. 128 onderFig. C.08: Punk kleding

Blz. 129 rechtsFig. C.09: Schilderstape

Blz. 129 linksFig. C.10: Langspeelplaat als kunstwerk

Blz. 130 bovenFig. C.11: Hal met kunstwerken

Blz. 130 onderFig. C.12: Hal met kunstwerken

Blz. 131 bovenFig. C.13: Hal met kunstwerken

Blz. 131 onderFig. C.14: Kunstwerken op eerste verdieping

Blz. 132 bovenFig. C.15: Audiostation

Blz. 132 onderFig. C.16: Plantenhoezen aan de muur

Blz. 133 Fig. C.17: CLose-up audiostation

God save the Queen - kunst, kraak, punk 1977-1984Toen ik zag dat er een expositie over punk in het Centraal Museum was, móest ik erheen! Je ziet het niet aan mij, maar punk is echt mijn ding. Ik heb het dan wel over de oude punk uit de jaren ‘70 en ‘80 en niet over de pretpunk uit de jaren ‘90 en later. Die laatste stroming kan ik met vlagen ook wel waarderen, maar die is totaal niet te vergelijken met de échte punk. Punk klinkt als vrijheid. Alsof alles mogelijk is. Als ik punk luister wil het nog weleens gebeuren dat ik het gevoel krijg alsof ik de hele wereld aan kan. En dat is een fijn gevoel. En daarom hou ik van punk. Ik moest dus koste wat kost die expositie bezoeken en dat is een hele goede keus geweest.

Blij als een kind had ik mijn entreekaart voor het Centraal Museum net in mijn zak gestoken, toen er een jongeman op mij af kwam. Hij vertelde mij dat ik met dat kaartje gratis naar Springdance of iets dergelijks kon. Dit was een soort dance/performance/artsyfartsy-happening. “Donder op”, dacht ik, “ik ben een punker!”

De expositie begon in een lange gang. De linkerkant van deze gang was helemaal beplakt met affiches uit de punk-periode, er was graffiti op aangebracht en... je kon erop schrijven! Over de lengte van de hele muur hingen her en der stiften en rollen schilderstape, zodat bezoekers zelf de muur konden aanvullen met kreten, tekeningen, affiches, enzovoort. Aan de rechterkant van de gang waren vitrines geplaatst. In deze vitrines waren kledingstukken tentoongesteld, zoals afgetrapte kisten en versleten leren jassen waar met typ-ex kreten op gekalkt waren. Het leuke van deze vitrines was, dat het glas wit geschilderd was. Er waren wel een soort kijkgaten uit de verf gekrast, zodat de tentoongestelde objecten zichtbaar waren. Of de bezoekers of de mensen van het museum dit gedaan hebben, weet ik niet. Hoewel de activiteiten in de gang geregisseerd waren, voelde het toch anarchistisch aan om zomaar op de muur van het museum te tekenen. Wat ik misschien nog wel het leukst vond, waren de tekstbordjes met uitleg. Deze waren met plakplak op de muur aangebracht. Dit paste prachtig in het geheel. Ook niet geheel ontevreden was ik over het feit dat er muziek van The Ramones door de gang klonk, een van mijn favoriete punkbands.

De tunnel leidde tot een grote ruimte met een gigantische kunstwerk van Keith Haring. Aan de andere kant van de ruimte waren ook wat schilderijen tentoongesteld, geloof ik, maar ik was afgeleid door de video’s die vertoond werden in een soort onderdoorgangetje naar weer zo’n grote ruimte. De

127126

video’s lieten muzikanten en archiefbeelden zien van het straatbeeld uit de punkperiode. Toen ik in de tweede grote ruimte stond, viel mijn oog op een kunstwerk op een sokkel midden in de ruimte (figuur C.10). Eigenlijk was het niet meer dan een langspeelplaat met een goedkope kwast erdoor, maar het vatte op de een of andere manier heel erg de essentie van de tentoonstelling. Muziek - of in dit geval punk - en kunst gaan hand in hand. Muziek - of in dit geval punk - is een cultuur, een manier van leven. Tenminste, als je het goed doet. Zo ook kunst. Een échte kunstenaar is geen kunstenaar van 9 tot 17 uur. Een échte kunstenaar is dag en nacht een kunstenaar. Punk, muziek, kunst... het zijn allemaal levensstijlen en dat zat allemaal in dit bescheiden knutselwerkje.

Ook in deze zaal heb ik niet van de kunstwerken aan de muur kunnen genieten, want de platenhoezen die ik op de eerste etage aan de muur zag hangen, trokken mijn aandacht. Daar aangekomen hingen er niet alleen platenhoezen, maar ook posters van The Buzzcocks, The Sex Pistols en The B52’s. Volgens mij was het in die tijd hip om je bandnaam met ‘The’ te laten beginnen. Ook hier waren de tekstbordjes aan de muur geplakplakt. Tussen de platenhoezen was een soort audiostation waarbij een stuk of vier koptelefoons hingen. Bij elke koptelefoon was een playlist geplaatst en een forward-, backward- en reset-knop. Nadat ik uitgebreid alle muziek geluisterd heb, heb ik foto’s gemaakt van de playlists. Hiermee heb ik thuis meteen een playlist in Spotify aangemaakt.

Naar mijn weten was dit de hele expositie. Aanvankelijk dacht ik dat het alleen de lange gang uit het begin was, tot ik aangenaam verrast werd met nog meer ruimtes. Toen ik eenmaal op dreef was, kon ik geen nieuwe ruimtes meer ontdekken en was ik toch een beetje teleurgesteld over het formaat van de expositie, of het gebrek daaraan. In een recensie op 3voor12 wordt gesproken over een druminstallatie en als martelwerktuig ogende werkbanken. Deze objecten heb ik niet gezien. Er werd wel negatief over gesproken en de recensie is in maart geschreven, dus misschien zijn de objecten inmiddels weggehaald.

ConclusieAl met al vond ik het een erg geslaagde expositie. Het was deels interactief en deels statisch, maar de balans hiertussen was goed. Ik kreeg van de expositie niet hetzelfde gevoel als van de punkmuziek, maar dat hoeft denk ik ook niet. Het is fijn om punk eens te beleven zonder chaos en anarchie en om in alle rust de ingrediënten van de kunstbeweging te kunnen bestuderen. Ik vind dat het Centraal Museum een tentoonstelling heeft neergezet, die voor iedereen interessant kan zijn. Er zit wat interactie in, wat statische/klassiek

gepresenteerde kunstwerken en wat audiovisuele media. Hoewel punk normaal niet een cultuur is die iedereen aanspreekt, is deze expositie toch toegankelijk voor iedereen. Het maakt de drempel lager voor mensen om zich in de cultuur te verdiepen... ook als zij niet anarchistisch en rebels zijn, zoals ik.

129128

131130

133132

Klopt ja, ik geloof dat dat in Seattle is. Daar zie je dat... het is net of je in een park zit. Een bibliotheekpark! De OBA in Amsterdam bijvoorbeeld is heel fijn en dynamisch en eigenlijk bijna een stad met allerlei pleintjes en ontmoetingsplekken en plekken waar je je kunt afzonderen. Almere is ook een heel goed voorbeeld, waarbij ze eigenlijk veel meer kijken naar hoe retail werkt. Dat zijn allemaal voorbeelden die jij natuurlijk ook kent, waarbij je ziet dat het NAI die trend ook is gaan volgen en heeft gezegd, dat zij zich breder willen opstellen.

Wat het NAI toen bedacht, is eigenlijk, dat ze als instelling ook iets moesten doen met het feit dat architectuur voor iedereen is. Ze hebben zalen die de tijdelijke programmering behelsen, maar hebben ook een vaste opstelling - vaak op de eerste verdieping - waarbij je niet een grote zaal hebt, maar rond de benedenzaal loopt, dus dat zijn vier lange gangen. Daar hebben ze vaak een soort overzicht van de architectuur in Nederland. Ze wilden dat nu anders. Ze wilden iets maken wat de niet-architectuurkenner iets verteld over wie het NAI is en wat ze doen. Ze hebben daarbij toen het concept bedacht van de stad, omdat iedereen daar een gevoel bij heeft, en zijn in de extremen gaan zitten, in de haat/liefde-verhouding. Wij vonden dat een interessant uitgangspunt. Zij hadden dat concept zelf bedacht en hebben Bureau Tinker toen gevraagd om daarin mee te denken en daar een ontwerp voor te maken. Zo is het tot stand gekomen, maar zo werken we niet altijd.

Vaak werken we vanuit het feit dat er eerder een soort probleemstelling of opgave is, waarbij wij dan aan de voedingsbodem van het concept staan, maar we konden ons hier prima in vinden. We hebben het nog wel wat bijgeschaafd hier en daar en er vooral op doorgevraagd, maar vanuit die kiem is wel de tentoonstelling ontstaan. Tentoonstelling is eigenlijk niet het goede woord, want het NAI wilde heel duidelijk iets anders maken dan dat ze tot dan toe altijd maakten. Ze wilden echt heel laagdrempelig mensen iets laten beleven en vooral laten voelen, in de zin van dat iedereen een gevoel heeft bij de stad; je voelt je er prettig of onprettig. Met Koninginnedag loop je er op een andere manier doorheen dan dat je er ‘s avonds nog naar de trein moet lopen en alleen op het perron staat. Met die extremen van de stad wilden ze eigenlijk spelen en ze wilden dan ook laten zien wat de rol is van architectuur en stedenbouw. Gebouwen en de manier waarop de stad gebouwd is, of hoe openbare ruimte daarin is vormgegeven, is heel bepalend voor hoe jij een stad ervaart. Wil je er wel of niet wonen, voel je je er veilig of niet, vind je het mooi, wil je graag ergens zitten of wil je er zo snel mogelijk weer vandaan. Dat waren allemaal aspecten die meespeelden.

Het NAI had al een soort scenario bedacht, want beleven is heel vaak gebaseerd op het feit dat je een aantal dingen wilt bewerkstelligen. Je wilt een aantal situaties of omgevingen creëren, waarvan je hoopt dat het een bepaalde impact heeft. Het nadeel van beleving is, dat je het nooit helemaal kunt regisseren, want je moet de beleving van de bezoeker ook altijd de ruimte geven. Het enige wat je kan doen is triggeren en zorgen dat er bepaalde impulsen of ingrediënten in zitten, die de mensen een bepaalde sfeer brengen. Het makkelijkste daarbij is hoe je het ruimtelijk vormgeeft, maar het meest subtiele - zoals het geluid, de geur, het licht of de temperatuur - zijn eigenlijk veel bepalender voor je gevoel van de ruimte en een eventuele herinnering aan een andere plek in de stad of aan een andere gebeurtenis. De impact van die aspecten is veel groter dan de ruimtelijke opstelling die je maakt.

Bijlage D/ Interview Bureau Tinker

ViahetNederlandsArchitectuurInstituut(NAI)benikinaanrakinggekomenmet Bureau Tinker. De medewerkers van dit bureau hebben in het NAI de StadvanNederlandingericht,eeninteractievebelevingsvoorstellingoverarchitectuurinNederland.Op25aprilomhalf5‘smiddagshadikeenafspraakmetruimtelijkengrafischontwerperWendyRommers.

Voorafgaand aan het interview hebben we een klein voorstelrondje gedaan. Ik vertelde dat ik aan het afstuderen ben, wat ik zoal doe en gedaan heb en hoe ik hierbij ben gekomen. Vervolgens zijn we in gesprek gegaan over de Stad van Nederland. De cursief gedrukte teksten zijn mijn woorden en de RomeinsgedruktetekstenzijnvanWendy.Mijneerstevraagwas,hoehetprocesverlooptbijhetinrichtenvanzo’nexpositiealsdievandeStadvanNederland.

Bij de Stad van Nederland was het zo, dat er vanuit de instelling ideeën waren om een bepaalde boodschap te verkondigen. Het NAI verkeert in een positie waarbij zij een instituut zijn voor architecten waar maquettes worden opgeslagen en tegelijkertijd heeft het de museale functie om tentoonstellingen en een collectie te beheren. Zij willen veel meer een open platform worden, een onderdeel van de stad. Dat is ook een tendens binnen de architectuur, maar zij vonden dat zij dat ook zelf moesten gaan uitstralen. Het gebouw zou daarbij een hele belangrijke rol gaan spelen en ze vonden dat het gebouw, zoals het al 10-15 jaar bestond niet meer bij de nieuwe strategie paste. Het gebouw is openbaar toegankelijker gemaakt, opener en meer een onderdeel van de stad.

Ik was er jaren geleden eens geweest toen ik nog aan de kunstacademie studeerdeentoenvondikhetvooralheelergsaai.Erstondenwatmaquetteswaarjeomheenkonlopen,endatwashet.Daaromwasikookwelsceptischom er weer heen te gaan, maar nu vond ik het geweldig! Die grote ruimte met houten blokken waar je op kon klimmen en de Schatkamer en de beamerruimte. De bezoekers worden er zo veel meer bij betrokken, wat een bezoek aan het NAI leuker en toegankelijker maakt.

Dat is inderdaad de tendens die zij hebben gevolgd, en waar we het hier op het Bureau veel over hebben, omdat we denken dat veel culturele instellingen, zoals bibliotheken en musea, veel meer de functie zullen gaan krijgen van het doortrekken van de openbare ruimte in hun theater, hun gebied. Daar is ook een heel leuk boekje van Beyondtheblackboxandthewhite cube. Dat is geschreven door iemand die nu hoofd-presentatie is bij het NAI: Johan Idema. Het boekje is een soort betoog voor het feit dat dat soort gebouwen opener moet zijn, meer naar buiten moet treden, en hij geeft daar hele mooie voorbeelden van. In Amerika zijn architecten er al veel meer mee bezig, bijvoorbeeld bij concertgebouwen die bijna volledig transparante ramen hebben en die bij wijze van spreken hun ramen open kunnen zetten ‘s middags tijdens de repetities, zodat mensen eigenlijk een soort sneak preview hebben van de voorstelling die gaat komen. Zo zie je dat het inmengen, de publieke functie en de waarde die je hebt als cultureel platform veel breder wordt. Dat zie je in de bibliotheekwereld ook terug.

Ergens in de VS, volgens mij in New York of Florida, is een bibliotheek die de boekengewoonbuitenophetterrasheeftstaan,zodatmensenlekkerinhetzonnetje op het terras met een drankje erbij een boek kunnen lezen.

135134

“Met Koninginnedag loop je op een andere manier door de stad dan dat je er ‘s avonds nog naar de trein moet lopen en alleen op het perron staat.”

“Wil je er wel of niet wonen, voel je je er veilig of niet, vind je het mooi,

wil je graag ergens zitten of wil je er zo snel mogelijk weer vandaan.”

“We wilden de dynamiek laten zien van de stad, maar daarmee konden

we de mensen ook meenemen in bepaalde emoties of verstilling of

dreiging of vrolijkheid o.i.d.”

Fig. D.01: Portret Wendy Rommers - ruimtelijk en grafisch ontwerper bij Bureau Tinker

Je begint dus in de polder, waar we een leeg Nederlands landschap hebben neergezet, wat eigenlijk eindigt in een soort tunneltje, waarbij je in de verte al een beetje de skyline van de stad ziet. Er zit ook een verloop in waarin het langzaam nacht wordt. Hierdoor ga je eigenlijk in de 24 uur van de dag mee. Wanneer je achteraan komt, kom je bij een dichte deur. Als je die binnengaat, dan kom je bij de shaker. Dat is een heel kleine, bijna lift-achtige, ruimte waar je met een aantal mensen in staat. Daar wordt je eigenlijk heel erg overdonderd in alle aspecten van de stad. Je komt er ook de personages tegen. De fashionista zie je bijvoorbeeld in de Bijenkorf lopen, maar ondertussen wordt daar weer gebouwd, en de vrijbuiter is op een achterafplaats waar gespoten wordt. Je zit dus echt even helemaal in de hectiek van de stad. Het komt heel erg op je af, het is een hele kleine ruimte waar heel hoog geprojecteerd wordt, en een heel indringend geluid is. Soms is het even heel fijn, want dan heb je even dat er zo’n straatartiest een heel fijn deuntje speelt. Meteen komt er dan weer een houseparty in. Het geeft precies aan wat we daar wilden doen, namelijk je shaken. Even helemaal wakker shaken. En je even helemaal meenemen door het Vondelpark waar het heel relaxed is, maar ook de trein die langs raast, maar ook dit en ook dat. Dus dat je echt de indrukken van een stad opdoet. Het is superleuk, maar ook heel irritant.

Vanuit de shaker kom je in een stukje dat veel meer op de collectie gericht is en dat heet: Cosmopolis. Daarin hebben we door middel van mooi gebouwde maquettes geprobeerd de stad na te bootsen. Je moet tussen de sokkels door waar de maquettes op staan. We hebben ze wat hoger gezet, zodat je bijna op straatniveau erdoor heen kijkt. Ook de karakters hebben hierin een plek gekregen. Als hun ballonnetje zichtbaar is, dan vertellen ze wat over dit gebied of de plannen hiervoor. Op de muren is glow in the dark tape aangebracht wat oplicht als het nacht is. Het gaat van de hele mooie projecten naar de ‘mislukte’ projecten, zoals de Bijlmer en de Zwarte Madonna. Het begint met een mooie skyline, maar hier wordt het steeds dreigender. De wolkenkrabbers komen over je heen en de flats worden steeds eentoniger, het wordt vervelender, zeker als het licht dimt en de glow in the dark tape oplicht. In het begin is het nog heel gezellig en mooi, maar ineens sta je in een steeg met van die dichtgetimmerde huizen. Weer is er dat controversiële tussen de pracht van de stad en de dingen die mislukt zijn. Weer is er met objecten, kleur, sfeer en belichting geprobeerd de bezoekers het intuïtiever te laten ervaren. De maquettes zijn heel mooi uitgelicht met hele kleine spotjes, waardoor die dingen heel erg gaan spreken. Dat zijn allemaal budgetkwesties, maar zulke dingen maken belevingen gewoon veel completer. Je kunt een enorm bouwwerk neerzetten, maar soms heeft één dingetje dat heel goed is aangelicht of eigenlijk heel simpel is, dan veel meer impact.

In de volgende gang, waar jij dus binnen was gekomen, gaat het veel meer over de gezelligheid: de woningbouwprojecten die echt vanuit het ideaal zijn opgebouwd, het dorpse wat mensen hebben. Met woonerfjes en dat soort dingen. Daar zitten een aantal heel geslaagde bij, zoals de kubuswoningen in Rotterdam en dat soort dingen. Het grappig is dat dit dan ook weer langzaam overgaat en dat het is doorgeslagen naar de VINEX-wijken en de flats en repetitiewoningen. Uiteindelijk is die woningbouw gerealiseerd vanuit het feit dat iedereen zijn eigen stekje wilde. Wanneer we dat eindeloos blijven doorzetten in de stad, krijg je een soort uniformiteit wat aan ieders eisen voldoet, maar wat helemaal geen interessant beeld meer oplevert. Ook daarin zag je dus weer dat schrikbeeld. We hebben eigenlijk twee gangen,

Wij documenteren altijd de foto’s van ons werk en dan merk je inderdaad dat je toch uiteindelijk nooit heel erg de sfeer kan pakken van hoe het is als je daar zit of loopt. Wat we met name hebben willen doen is elke gang die we tot een soort van ruimte hebben gedefinieerd een verandering mee te geven. We wilden de dynamiek laten zien van de stad, maar daarmee konden we de mensen ook meenemen in bepaalde emoties of verstilling of dreiging of vrolijkheid o.i.d.

Het NAI had dus al een scenario gemaakt, waarbij ze hadden bepaald dat er in de polder begonnen zou worden. Buiten de stad dus. Want het is makkelijker om de stad te bekijken door er eerst afstand van te nemen. De stad is natuurlijk ontstaan vanuit het feit dat er verdichting is gekomen vanuit het platteland, in de noodzaak om naar te stad te gaan en je daar te verenigen. Dus we beginnen in de lange gang die de polder heet.

Dat is die ruimte met al die huisjes waar je doorheen kon kijken?

Nee, dat is halverwege. Het NAI wilde absoluut geen tekstbordjes en ingewikkelde lange teksten. Tekstbordjes zijn er uiteindelijk toch gekomen om een duiding te geven van de spullen die er staan, maar er wordt gewerkt met podcatchers. Dat zijn apparaatjes, een soort kleine afstandsbedieninkjes, waarop audio te horen is.

Je komt dus binnen in die lange gang en wat daar eigenlijk is gedaan, is dat er zes personages zijn uit de stad die je meenemen door de stad. Ze hebben namelijk allemaal een mening, zo heb je bijvoorbeeld de burgervader, de fashionista, de vrijbuiter, de nieuwkomer, de dame die vanuit een ander land hier naartoe komt en de dame achter de geraniums.

IsdatafgeleidvandeexperiencebijBeeld&GeluidwaarjekuntkiezenuitvijftienbekendeNederlandersomjerondteleiden?

Daar hebben ze het inderdaad ook gedaan, maar ware het niet dat het daar meer voor de vorm is, naar mijn idee. Als de burgervader iets zegt over een gebouw, dan weet je dat hij dat zegt omdat hij de burgervader is. En de fashionista zal over datzelfde gebouw weer wat anders zeggen. De burgerdame achter de geraniums zit gewoon altijd te zeuren. Soms weet je ook een beetje wat hun mening zal zijn, maar dat wilde het NAI ook expliciet om te laten merken dat iedereen een idee heeft bij de stad, en dus ook jij. Je mag dus best wel je eigen mening vormen. Natuurlijk vertellen die mensen toch stiekem ook wel wat over het project, er is wel informatie in verstopt. Dat kan ook niet anders. Maar het is wat anders dan dat het echt een voice-over is, die alle toeters en bellen gaat vertellen. Het is gewoon hun eigen mening en daardoor heel erg gekleurd.

Je pakt dus dat apparaatje dat je in allerlei talen kan instellen. Daarna kom je in de eerste gang, wat dus de polder is.

Wij zijn via de eerste verdieping via een lange nooduitgangtrap naar binnen gekomen, dus die polder heb ik helemaal niet gezien...

Dat klopt inderdaad, dat konden we niet afsluiten. Dat is nou eenmaal de structuur van het gebouw. Dat is inderdaad jammer, dan ben je vanuit de Schatkamer naar boven gegaan.

137136

“Als de burgervader iets zegt over een gebouw, dan weet je dat hij dat zegt omdat hij de burgervader is. En de fashionista zal over datzelfde gebouw weer wat anders zeggen. De burgerdame achter de geraniums zit gewoon altijd te zeuren.”

“Het is superleuk, maar ook heel irritant.”

“Wanneer we dat eindeloos blijven doorzetten in de stad, krijg je een

soort uniformiteit wat aan ieders eisen voldoet, maar wat helemaal

geen interessant beeld meer oplevert.”

Wat voor aansluiting heeft dit op je ideeën voor beleving in de bibliotheek? Want dat is heel anders, omdat je het elke keer wilt wisselen.

Ik wil een themaruimte doen, een studeerruimte en een leesruimte. Gewoon een paar concepten, niet persé om drie ruimtes in te richten. De themaruimte zou wisselen, maar de studeerruimte en leesruimte zouden veel minder flexibelzijn.

Ja, omdat je dan meer de functie van het studeren en lezen benadrukt.

Dan moet je inderdaad een soort rust gaan creëren en ook wel een bepaalde sfeer.Stel,dathetbuitenenormrotweeris,danishetfijnomtelezenineenlekkere zonnige ruimte. Of, als het buiten heel mooi weer is en je daardoor niet aan het werk geraakt, dat het in de studeerruimte lijkt alsof het rotweer is.

Dethemaruimtezoumetbeamerszijn.Ikbenaderhetvanuitdeartistiekehoek... vanuit het surrealisme. Mijn eerste idee was om een soort op-de-kop-ruimte te maken, dus als je binnenkomt dat je op je rug gaat liggen en dat de ruimtedanklopt.Enbijvoorbeeldookeenfilmopdekopdraaien.

Is het idee daarachter, dat je zegt: je bent in de bibliotheek, het centrum van de letter, maar ook van de fantasie en van de andere wereld. We willen je er letterlijk in onderdompelen o.i.d.? Het lastige met beleving is, dat hebben we hier intern ook, beleving is een beetje een besmet woord geworden, omdat het heel erg gaat over effectbejag. Je moet altijd wel weten waar de originaliteit zit van je concept en wat je ermee wilt bereiken en hoe dicht je daarbij blijft. In de Stad van Nederland zitten ook effecten, maar heel minimaal. Je kunt er twee- of drieduizend doen maar probeer juist degene eruit te kiezen die je concept versterkt. Heb jij een idee hoe je dat met de bibliotheek zou willen doen, behalve dat je thema’s zou willen accentueren?

Waar ik nu vooral tegenaan loop, is dat ikzelf vanuit de kunst-hoek kom en debibliotheekisgeenmuseum,dusikmoetergenseensoortvancombinatiemakenvaneentoffeexpositie/belevingsruimtewaarjemenseninlaatlopen.Hetheeftmetsurrealismetemaken,dushetmoetvervreemdendzijneneenheel andere wereld zijn, maar het moet nog wel iets met de bibliotheek te maken hebben.

Ken je de tentoonstelling in het Letterkundig Museum, het Kinderboekenmuseum? Dat is een goed voorbeeld van wat jij zoekt. Zij zaten in eenzelfde soort spagaat. Ze moesten een kindertentoonstelling maken over literatuur en kinderboeken, maar omdat kinderen vanuit een hele andere wereld komen, hebben zij echt een fantasiewereld neergezet. Daarvoor hebben ze een drager, een verhaal dat heet De Veelvraat. Dat zou een soort monster zijn, die alle letters aantast in de boeken. De kinderen worden aangejaagd om die Veelvraat te zoeken. Ze krijgen een slurper, dat is een soort armband, waarmee ze allerlei opdrachten kunnen doen. Hoe beter ze dat doen, hoe meer ze die Veelvraat in de tang hebben. Door al die opgaves komen ze in aanraking met de verschillende vormen van een verhaal, wat is een plot, wat is fantasie. Het is educatief en ligt heel dicht bij de boekenwereld en de beleving daarvan. Er zijn installaties gebouwd uit boeken, wat heel mooi is.

waarin je zegt: “Ooh kijk, dit is hartstikke mooi, en dit is dan een beetje de keerzijde. Dit is hartstikke mooi en dit is ook weer de keerzijde.” Dat leek ons dan ook wel weer genoeg. Het was eigenlijk de vraag om te eindigen in een soort van wereld met toekomstplannen, want uiteindelijk wil je iets vertellen aan mensen die niets van architectuur weten. Kijk eens goed naar de stad en kijk eens hoe architecten dat zien. Daarna wil je natuurlijk dat mensen zich gaan afvragen hoe de toekomst eruit gaat zien, of wat ze om zich heen zien, en waar dat heen gaat. Je wilt dat mensen zich er een mening over vormen, ook om ze klaar te maken om vaker naar tentoonstellingen te gaan, om ze te interesseren voor het onderwerp. Hoeveel impact heeft dat in je leven? Daarvoor hadden we wel een bruggetje nodig tussen iets waar een verhaal en een boodschap achter zit en het feit dat we daarna een wereld wilden creëren die echt héél belevingsvol is, bijna theater. We zijn ook ter inspiratie naar een theatervoorstelling gegaan die over de stad ging. Die voorstelling was alleen maar opgebouwd uit kartonnen dozen. Het enige wat die mensen deden was met miniatuurdingetjes acteren: een brood met twee koplampen was een bus, iemand die zelfmoord pleegde vanaf een grote ijskast-doos. Maar het zat zo goed in elkaar. De belichting was heel goed en iedereen snapte dat het de stad was, zonder dat je het letterlijk liet zien. Dus dat was een beetje inspiratie.

We hadden eerst een rabbithole nodig, zo noemden we dat, om van deze wereld in die nieuwe wereld te komen. Dat is dan wel echt vormgeving. Soms heb je dat allemaal niet nodig, maar in deze gang vonden we wel dat we even wat moesten doen. Dit is weer bijna architectonisch, vandaar dat het erbij paste. Daarna kom je in die bijzondere, utopische wereld.

We wilden hierbij een soort theaterdecor maken waarbij er wel educatief wordt begonnen met laagbouw, met het feit dat we dingen kunnen overzien. Daarna moet je door een wereld, die veel meer kruip en sluip door is met hogere gebouwen, wat al een beetje onaangenaam voelt, omdat het niet meer echt in proportie is. Het eindigt in een wereld waarvan je denkt dat het helemaal niets meer met architectuur te maken heeft. Maar dat heeft het wel, want als je ziet welke plannenmakerij erop geprojecteerd wordt, dan is dit wel een beetje hoe architecten denken dat de wereld er over een bepaalde tijd uit gaat zien. Dingen gaan drijven en we gaan in de lucht bouwen en dingen krijgen andere vormen dan we altijd dachten dat ze moesten hebben. Doordat we dit echt een beetje als een decor hebben gebruikt en daar overheen hebben geprojecteerd, zie je dat de volumes elke keer een ander perspectief krijgen, een andere schaal. We hebben wel geprobeerd, door er licht in te zetten, dat het de ene keer een enorm flatgebouw is en het volgende moment iets is dat gewoon al ergens zou kunnen bestaan. Het laat ook weer de dynamiek van de stad zien. Hoe ziet zoiets er ‘s avonds uit? Maar ook weer hoe het overdag zou kunnen zijn. Dit is echt een belevingsvolle wereld, waar je dan lekker doorheen loopt. Je eindigt dan met het blanco geheel waarin blijkt dat de toekomst nog open ligt. Loop je uit de ruimte dan kom je in een doe-het-zelf-bouwdek voor kinderen. Eigenlijk wordt je daar aangemoedigd om het hierna zelf te doen. Ook jij hebt ideeën over wat je zou willen. Je wordt uitgedaagd om verder in het NAI te gaan struinen naar dingen die je aanspreken. De personages nemen afscheid van je en je kunt je podcatcher weer inleveren. In die zin is het een heel compleet scenario over wat je daar te beleven krijgt. Je bent er in twintig minuutjes doorheen, maar er zit een gelaagdheid in waardoor je er langer over kunt doen als je wilt. Dit is, zoals wij de beleving hier hebben gerealiseerd en opgezet.

139138

“Je moet altijd wel weten waar de originaliteit zit van je concept en wat je ermee wilt bereiken en hoe dicht je daarbij blijft.”

“Als je iets uit de context haalt of als iets vervreemdend is - zoals je al zei - werkt het vaak heel goed

om mensen nieuwgierig te maken. Het geeft ook een beetje houvast,

het teased.”

Een schaduw is zo gemaakt en een beamer is ook niet meer heel duur. Met een paar lampjes en dingetjes ben je al een heel eind. Zet ergens een bakje met geur neer en een radio, en je hebt beleving. Bedenk niet dat je de hele Efteling gaat bouwen, maar dat het echt gaat over effecten. En zoals je al aangaf, ben je met een iets verduisterde ruimte ook al een heel eind.

Als je nog vragen hebt of iets, dan weet je me te vinden. Ik ben heel be-nieuwd naar wat het uiteindelijk wordt en zou graag je scriptie inzien als deze klaar is.

HebbenjulliedetentoonstellinginhetLetterkundigMuseumookgemaakt?Dit is gebouwd door een concurrerend bureau. Ik was vorige week bij een presentatie en ben er zelf geweest en ik vind dat ze het heel goed hebben gedaan. Wat zij hebben gedaan ligt heel dicht tegen de wereld van de boeken en de beleving daarvan aan. Als je beleving aan een bibliotheek toevoegt, dan kom je hier in de buurt. Het bureau dat dit gedaan heeft heet Platvorm. Er zijn projecties gedaan met licht. Alles is puur uit boeken gekomen. Bedenk dat je op een hele mooie bron zit.

Als je iets uit de context haalt of als iets vervreemdend is - zoals je al zei - werkt het vaak heel goed om mensen nieuwgierig te maken. Het geeft ook een beetje houvast, het teased.

Andere belevingsruimtes in bibliotheken zijn er eigenlijk niet, he?

Nee, die zijn er niet. Wij zijn eigenlijk de eerste die hier op deze manier mee bezig gaan. Deze ruimte zal vooral voor de nieuwbouw zijn, maar eind juni willen we eigenlijk al een prototyperuimte ingericht hebben. We werken daarbijsamenmetHenkvanMierlo,hijisgraficusmaardoetookveelmettentoonstellingsontwerpen en het inrichten van beamerruimtes. We willen kijkenofweopbasisvanmijnonderzoekenzijnexpertisewatkunnenbouwen in juni. Het gaat wel steeds meer leven in bibliotheken.

Wordt het een seperate ruimte of heeft het ook binding met het gebouw en de collectie... hoe gaat het er precies uitzien?

Er is nog niet precies bekend hoe het gebouw er uit gaat zien. Er wordt nog met architecten gepraat. Er is over gesproken om de ruimte in de kelder te plaatsen...

Wel jammer dat het dan zo afgesloten is van de rest van het gebouw.

Dat is inderdaad jammer. Aan de andere kant is het goed af te sluiten voor licht, dus wel mooi om te beamen. Maar eigenlijk is er nog niets over bekend. De prototyperuimte zou misschien bij ons in de Landenkamer komen, dat is een ruimte die ongeveer zo groot is als deze kelder, maar dan met rechte muren.

Op zich vind ik dat er wel wat voor te zeggen is om het te integreren in de bibliotheek, anders lijkt het alsof je nog een filmzaal of zo...

Nou ja, Deventer Televisie komt ook bij het nieuwe gebouw in, en we hebben een klein minibioscoopje, een ruimte voor voorstellingen en lezingen, dus het kan ook zomaar zijn dat de ruimte naast de leeszaal of een andere culturele ruimte wordt geplaatst. Ik kan er eigenlijk nog niets over zeggen.

Ik neem aan dat je dat ook in je onderzoek meeneemt dat je een advies geeft waar de ruimte zich moet bevinden. Of een soort programma van eisen waaraan de ruimte moet voldoen om de meeste kans van slagen te hebben.

Er komt inderdaad een soort checklist van dingen waar de ruimte aan moet voldoen.Iniedergevalvoordeuiteindelijkeruimte,hetprototypehoeftnogniet helemaal perfect te zijn.

Nee, dat is ook zo, en om zo’n ruimte te realiseren heb je ook niet veel nodig.

141140

“Bedenk niet dat je de hele Efteling gaat bouwen, maar dat het echt gaat over effecten.”

symbolisch vormgegeven zijn. Jung werkte lang samen met Freud, maar door verschillende visies gingen zijn op een gegeven moment uit elkaar. Jung en Freud waren het eens over de rol van het onbewuste bij neurosen. Jung vond ook dat de functie van dromen was: het blootleggen van de wortels van onbewuste problemen. Hij zag dromen als een mythische laag van alle psychische leven. Jung was het niet met Freud eens dat levensenergie in wezen sexueel van aard is. Ook vond Jung dat collectieve symbolen geen verwijzing naar individuele verlangens waren, maar een toegangspoort naar een mythische wereld, een historische laag van het menselijk ras. Freud vond dat symbolen vaste betekenissen hadden, terwijl Jung van mening was dat symbolen meerdere betekenissen en facetten konden hebben. Jung was op zoek naar en directe associatie met het droombeeld, in plaats van een vrije.

Om de betekenis van dromen te achterhalen, heeft Nanske vijf sleutels ontwikkeld. De eerste sleutel is het delen van jezelf. Je haalt de persoon of het dier uit je droom voor de geest en noemt hiervan drie typerende eigenschappen. Betrek deze eigenschappen op jezelf en ervaar wat het met je doet. De tweede sleutel is het benoemen van symbolen uit je droom. Vervolgens geef je dit symbool een gevoel en associaties. Bij de derde sleutel is het de bedoeling dat je de situatie uit je droom terug haalt en nadenkt over welk moment daaruit je het meest geraakt heeft, wat er gebeurde, hoe dat voelt, en in welke situaties uit je leven je hetzelfde voelt en wat je dan daarmee doet. In de vierde sleutel moet je de droom samenvatten in een titel. Vervolgens ga je je gevoel hierbij definiëren, nadenken over het gevoel dat je had toen je wakker werd en tenslotte link je dit aan dingen die er in je dagelijkse leven spelen. De vijfde sleutel zegt dat je je droom moet opschrijven en moet meenemen in je dag. Als je je de hele dag van deze droom bewust bent, kun je hier inzichten uithalen.

ConclusieIk was blij dat er iets uit de lezing bruikbaar was voor mijn scriptie, namelijk dat deel van Jung en Freud. Mijn verhaal over dromen was al compleet, maar dit onderstreept het geheel nog eens. In het duiden van dromen was ik niet erg geïnteresseerd, maar ik vond het wel interessant dat er mensen zijn die zich ermee bezighouden en hun brood er in kunnen verdienen.

Bijlage E/ Dromen als vorm van Denken

Datum 9 mei 2012Doel Informatie opdoen voor mijn scriptie

Gelegenheid Studium Generale Saxion

Op 9 mei jongstleden werd er door de mensen van de minor ‘Spirit’ van Saxion een lezing georganiseerd over dromen. De persoon die de lezing gaf, was Ir. Nanske Kuiken. Zij vertelde over de reden waarom we dromen, wat dromen zijn en of we er iets mee kunnen. De lezing ging “over het nut van dromen voor zelfkennis en analyse van je dagelijks bestaan.”

Van de website van de Studium Generale:“Dromen fascineren, hoe dan ook. Lang geleden werden dromen gezien als spreekbuisvoorgodenenprofeten.Indemodernetijd,sindsFreud,wordenze beschouwd als de weg tot je onderbewuste en diepste verlangens. In de postmodernetijdisdewetenschapnogsteedsinkampenverdeeld.Hetenekampbeweertdatdromenbetekenislozeinformatieverwerkingvanhetbreinin slaapstand is. Anderen hangen de overtuiging aan dat het brein via de droom op verschillende niveaus en manieren aan een probleem werkt.

Bedrijfskundig Ingenieur Nanske Kuiken hoort tot het laatste kamp en beschouwt dromen als een tegenlicht op problemen en persoonlijke gedrag. Het begint ermee dromen te leren onthouden. Kuiken legt uit hoe dat werkt metalsdoelmethulpvaneen5-stappenplanoptestomentothetlerenanalyseren en betekenis geven van je dromen tot nut en plezier van alledag. Tot welk kamp je ook behoort, voel je uitgenodigd je nieuwsgierigheid hoe dan ook bot te komen vieren.”

VerslagDromen gebeurd in de REM-slaap. REM staat hierbij voor Rapid Eye Movement. Tijdens de remslaap bewegen je ogen heel snel heen en weer en op en neer. In deze slaapfase is er veel hersenactiviteit en maximale spierontspanning. Als mensen 2 maanden geen REM-slaap hebben, dan gaan ze dood.

Er zijn verschillende theoriën over wat dromen zijn. Zo zegt de activatiesynthese-theorie van Hobson dat “neurologische golven worden afgevuurd vanuit de hersenstam naar het visuele deel van de hersenen en onsamenhangende beelden vormen.” Een andere theorie - de geheugen-consolidatie-theorie - zegt dat er tijdens de REM-slaap herinneringen in ‘hokjes’ worden geplaatst. Nieuwe herinneringen krijgen zo verbinding met oudere zenuwbanen.

In de geschiedenis zijn een aantal uitvindingen gedaan waarbij de uitvinder de oplossing via een droom aangedragen had gekregen. Zo heeft Elias Howe in 1845 de naaimachine gebouwd op basis van een droom. Ook de benzeenring van Kekule en het lied Yesterday van Paul McCartney zijn gebaseerd op dromen. De filosofen Freud en Jung baseerden hele theorieën op dromen. Volgens Freud speelde het onbewuste een grote rol in ons geestelijke en psychische leven. In het wakende leven zouden de primitieve driften beteugeld worden door het ego, en het rationele deel van de geest met moraal besef. In slaapstand verslapt echter de controle en zou onze ware identiteit naar boven komen. Deze ware identiteit zou

143142

Fig. E.01: Affiche lezing Dromen als vorm van Denken

Fig. E.02: Portret Ir. Nanske Kuiken

Bijlage F/ Klant is Koningin - profielen

Studenten en StartersStudenten en starters weten zich goed een weg te banen door de consumptiemaatschappij. Zij weten hoe ze zuinig moetne leven, dat hebben hun ouders hen geleerd. Als ze veel geld uitgeven dan is dit aan leuke dngen, zoals uitgaan, een concert of een avond in de kroeg. Over het algemeen wonen studenten en starters alleen. Vaak delen ze een huis met vriendinnen, soms in studentenwijken en soms in huurhuizen met een groot verloop.

Het merendeel van de Studenten en Starters zijn vrouwen tussen 21 en 29 jaar. Een derde is alleenstaand en een derde woont samen. Deze groep heeft een laag inkomen en beweegd zich in de hogere sociale klasse. Ze maken veel gebruik van internet en doen daarnaast veel aan sport.

In de bibliotheekStudenten en starters komen zowel naar de bibliotheekom te onstpannen, als om informatie te verzamelen en studieboeken te halen. Ze zijn niet zo erg geïnteresseerd in georganiseerde activiteiten.

Studenten en starters hebben niet veel geld te besteden en komen naar de bibliotheek omdat lenen goedkoper is dan aanschaffen. Naast dat ze komen om materialen te lenen voor ontspanning, persoonlijke interesses of hun studie, gebruiken ze de bibliotheek ook om te studeren of te werken.


• Actuele literatuur;• Thrillers;• Buitenlandse romans.

• Informatief:• Boeken over persoonlijke interesses, algemene ontwikkeling;• Boeken over studie en werk, psychologie, new age/esoterie, poëzie,

kunst en cultuur, reizen.• Kranten: de Volkskrant, nrc.next, gratis bladen;• Tijdschriften: populaire vrouwenbladen;• Bladmuziek;• Films;• Internet;• Databanken;• Werkplekken (zowel in stilte, samen, als onder andere mensen);• Muziek: Nederpop, pop, 80’s, 90’s, jazz, soul, funk, alternatief, klassiek• Georganiseerde activiteiten:

• Lezingen en debatten;• Cursussen;• Workshops;• Theatervoorstellingen en films.

Materialen





Nederlandse literatuur klassiek 28%

Boeken over psychologie 27%

Boeken over kunst en cultuur 25%


Cd’s en dvd’s 34%

Wensen• Goed vindbare informatie;• Voldoende stilteplekken;• Plekken waar gegeten en zacht gepraat mag worden;• Vriendelijk, hulpvaardig personeel;• Muziek: totaaloverzicht van de collectie en mogelijkheid van zoeken op

genre;• Snelle afhandeling;• Avond- en weekendopenstelling;• Inforamtie via website.

Bezoek• Meer dan gemiddeld lid van de bibliotheek;• Relatief kort lidmaatschap;• Bezoekt de bibliotheek eens per week óf minder dan eens per maand;• Is meestal langer dan een half uur in de bibliotheek, doordeweeks, in de

middag;• Bezoekt de bibliotheek het meest van alle groepen alleen;• Leent het minste aantal materialen per keer;• Maakt het meest gebruik van de zelfbedieningsbalie.

Digitale dienstverlening• Verlengt het meest van alles segmenten via internet;• Is het best bekend met de digitale dienstverlening.

Betalen• Huidige tarieven zijn goed tot aan de hoge kant;• Leenprijs dvd’s is aan de hoge kant;• Ze is gevoelig voor kortingen;• Per maand betalen kan interessant zijn;• Lenen moet goedkoper blijven dan aanschaffen.

Wil niet• Een hogere abonnementsprijs;• Lang wachten;• Extra betalen voor producten/diensten;• Van het kastje naar de muur gestuurd worden;• Identificeren.

Voelt zich goed bij• Rustige zitplekken;• Omringd zijn door mensen die ieder voor zich bezig zijn;• Zelf kunnen kiezen tussen stilte of drukte;• Omring zijn door boeken;• Je eigen gang kunnen gaan;• Frisse en niet gestylede inrichting;• Je thuis voelen;• Kunst aan muren;

145144

• Aangenaam klimaat.

Voelt zich niet goed bij• Muziek of lawaai;• Op de vingers gekeken worden;• Luide en langdurige (telefoon)gesprekken;• Sfeerloze omgeving;• Onvoldoende bewegingsruimte.

Jonge StedelingenDe Jonge Stedelingen zijn veelal tussen de 25 en 45 jaar en hebben een lage tot middelbare opleiding gevolgd. Sommigen een hogere opleiding. Ruim tweederde 68% is vrouw. De functies die zij vervullen zijn veelal middenkader-functies. Soms doen zij zware lichamelijke arbeid of leven zij vn een uitkering. Jonge Stedelingen maken veel gebruik van internet.

In de bibliotheekDe Jonge Stedeling komt vooral voor onstpanning naar de bibliotheek, daarvoor leent ze graag Nederlandse fictieve boeken. Ook verzamelt ze informatie voor haar persoonlijke interesses en algemene ontwikkeling en leent daarvoor veel informatieve boeken. Van tijd tot tijd gebruikt ze de bibliotheek om te studeren.

Lenen is goedkoper dan kopen en zij waardeert weekendopenstellingen.Georganiseerde activiteiten interesseren hun niet zo.

Behoeftes• Actueel aanbod;

• Thrillers;• Chicklit;• Waargebeurde verhalen;• Films;

• Overzichtelijke en duidelijke presentatie;• Inspiratie;

• Internet;• Ruime openingstijden ‘s avonds en in weekends;• Een leescafé;• Goede bereikbaarheid met ov en fiets;• Klantgericht en deskundig personeel.

Materialen







Wensen• Zoveel mogelijk digitaal;• Overzichtelijke en aantrekkelijke presentatie;• Snelle levering bij reserveringen.

Bezoek• Kort lidmaatschap;• Sterk wisselend aantal bezoeken;• Blijft lang in de bibliotheek om zich te laten inspireren;• Meer dan gemiddeld bezoekt zij de bibliotheek in het weekend;• Komt meestal alleen;• Leent meestal vijf materialen, waaronder voornamelijk spannende

boeken.

Digitale dienstverlening• Maakt meer dan gemiddeld gebruik van internet;• Verlengen en reserveren via internet.

Betalen• Lage abonnementskosten;• Internetvoorzieningen;• Lagere boetegelden.

Wil niet• Wachten;• Extra moeite doen om een product te krijgen.

Voelt zich goed bij• Een bibliotheek die ontspannend en leuk is;• Prettige zitjes;• Koffie;• Rustige, overzichtelijke ruimte.

Voelt zich niet goed bij• Drukke omgeving;• Schreeuwende, rennende kinderen;• Niet-behulpzaam, onbekwaam personeel.

Gepensioneerde GezelligheidszoekersGepensioneerde Gezelligheidszoekers zijn met weinig te vreden. Ze wonen in een klein huis, maar het is wel afbetaald. Hun werkende bestaan hebben ze achtig zich gelaten. Van hun pensioen kunnen ze zich een auto veroorloven, zodat ze zelfstandig en onafhankelijk blijven. Daarnaast is er ook een groep Gepensioneerde Gezelligheidszoekers die geen of weinig aanvullend pensioen heeft en elke maand de eindjes aan elkaar moet zien te knopen.

In de bibliotheekDeze groep komt naar de bibliotheek om te ontspannen en informatie te verzamelen voor persoonlijke interesses. Ze mogen dan wel oud zijn, maar ze werken nog wel aan hun persoonlijke ontwikkeling. Naast dat zij materialen mee naar huis nemen, lezen ze graag kranten en tijdschriften in de bibliotheek.


• Spannende boeken;• Streek- en familieromans;• Actuele Nederlandse literatuur;• Romantische boeken;• Groteletterboeken.

147146

• Informatief:• Boeken over reizen en vakantie;• Kookworkshop;• Educatieve programma’s;• Cursussen.

• Tijdschriften en kranten;• Leescafé;• Georganiseerde activiteiten;• Ontmoetingsplek;

Materialen







Wensen• Bestaande, mogelijk verouderde diensten;• Toegankelijkheid met rolstoel of rollator;• Bereikbaarheid dicht bij huis;• Parkeergelegenheid;• Advies/service;• Voldoende op voorraad;• Klantvriendelijkheid;• Klantgerichtheid;• Klantsturing;• Zitgelegenheid;• Koffiecorner;• Hulp krijgen, servicegericht personeel.

Bezoek• Lang lidmaatschap (71% >10 jaar);• Een kwart van de groep bezoekt de bibliotheek eens per week of vaker;• Duur van het bezoek is een kwartier tot een half uur;• Bezoek de bibliotheek doordeweeks in de middag;• Bezoekt de bibliotheek meer dan gemiddeld alleen;• Leent bij vrijwel ieder bezoek drie tot vijf materialen.

Digitale dienstverlening• Maakt van alle segmenten het minst gebruik van het verlengen van

materialen via nternet.

Betalen• Abonnement en boetes zijn duur;• Lid zijn heeft een meerwaarde;• Gevoelig voor kortingen en aanbiedingen;• Neemt graag deel aan activiteiten;• Lenen is goedkoper dan aanschaffen.

Wil niet• Extra diensten;• Teveel veranderingen op het gebied van internet;

• Te grote/moeilijk bereisbare reisafstand.

Voelt zich goed bij• Gelegenheid en ruimte voor een rustig gesprek;• Opgeruimd, schoon, netjes;• Steeds nieuwe ontwikkelingen;• Oude waarden en normen;• Gezellig en betaalbaar vermaak;• Vriendelijke, beleefde mensen;• Hulp krijgen zonder zich oud te voelen.

Voelt zich niet goed bij• Gebrek aan persoonlijke aandacht;• Onbeleefdheid;• Snel weer weg moeten/haast;• Gebrek aan normen en waarden;• Gebrek aan ruimte;• Rommel, onveiligheid, harde muziek.

CultuurgenietersEen deel van de Cultuurgenieters staat hoog op de maatschappelijke ladder en heeft het financieel goed voor elkaar. De meesten hebben geld genoeg om uitgebreid van het leven te genieten. Daar horen kunst en cultuur bij, maar ook lekker eten en drinken, een mooie auto en een comfortabele woonomgeving.

In de bibliotheekCultuurgenieters komen deels gericht naar de bibliotheek en deels om inspiratie op te doen. Ze hebben behoorlijke interesse in exposities, lezingen en debatten.

Deze groep leest ter ontspanning. Zij komen naar de bibliotheek om informatie te verzamelen voor persoonlijke interesses, hun algemene ontwikkeling en om geïnspireerd te worden om iets anders te lezen. Ook lezen ze kranten in de bibliotheek en bezoeken ze de informatiebalie.

Behoeftes

• Fictie:• Actuele Nederlandse literatuur;• Spannende boeken;• Romantische boeken;• Streekromans en familieromans;

• Informatief:• Boeken over reizen en vakantie.

• Algemene ontwikkeling:• Tijdschriften en kranten; • Informatie online zoeken;• Inspiratie opdoen;

• Meer inhoud geven aan; zingevingsonderwerpen;• Cultuurgerelateerde producten:

• Kunstuitleen;• Theater;• Lezingen

149148

MaterialenRijke Elite Ontwikkelde Medioren

Actuele Nederlandse literatuur 65% 53%

Boeken over reizen/vakantie 53% 53%

Spannende boeken 51% 63%

Buitenlandse literatuur 42% 30%

Nederlandse literatuur klassiek 35% 26%

Nieuw uigekomen boeken 28% 29%

Streek- en familieromans 14% 24%

Wensen• Toegankelijkeheid;• Bereikbaarheid per auto, fiets of bus;• Parkeergelegenheid;• Advies/service;• Voldoende op voorraad;• Boeken in goede staat.

Bezoek• Lang lidmaatschap (78% > 10 jaar);• Bezoekt de bibliotheek eens per twee tot drie weken;• Bezoekt de bibliotheek een kwartier tot een half uur;• Komt meestal ‘s middags doordeweeks;• Bezoekt de bibliotheek meer dan gemiddeld alleen;• Leent bij vrijwel ieder bezoek drie tot vijf materialen.

Digitale dienstverlening• Verlengt haar materialen iets meer dan gemiddeld via internet.

Betalen• Geld speelt in mindere mate een rol;• Voldoende (actueel) aanbod;• Niet gevoelig voor kortingen/aanbiedingen;• Kopen van boeken is ook een optie.

Wil niet• Meer betalen voor extra diensten;• Titels die niet of zelden beschikbaar zijn;• Te veel gestuurd worden;• Te veel moeite doen, dan liever kopen!

Voelt zich goed bij• Op de hoogte blijven van ontwikkelingen;• Rust en ruimte voor verdieping en spiritualiteit;• De bibliotheek moet afgestemd zijn op de gebruiker;• Gevoel bezig te zijn met zelfonstikkelinge/zelfontplooiing;• Beleefde, vriendelijke mensen, bij voorkeur met kennis van zaken;• Moderne/verzorgde omgeving.

Voelt zich niet goed bij• Gebrek aan actueel aanbod;• Lange wachttijden;• Teveel regels;

Dynamische GezinnenDynamische Gezinnen wonen veelal in het westen van het land, zijn hoog opgeleid en hebben een huurwoning of starterswoning. Hun kinderen zijn meestal tussen de 0 en 12 jaar. De ouders combineren werk, zorg, hobby’s en ambities.

In de bibliotheekDe vrouw van het Dynamische Gezin gebruikt de bibliotheek vooral voor haar ontspanning en voor de kinderen. Ze is geïnteresseerd in activiteiten voor de kinderen en raadpleegt vaak online informatiebronnen. Lezen is voor haar ontspanning, daarnaast leert ze ervan. Het lenen van materialen is goedkoper dan ze te kopen en in de bibliotheek krijgt ze inspiratie om eens iets anders te lezen dan ze normaal doet.






Materialen







Ze heeft weinig behoefte aan andere materialen dan boeken.

Wensen• Alles over een onderwerp bij elkaar;• Kinderwagenvriendelijk;• Dicht bij huis;• Gratis parkeren;• Inleverattentie;• Zaterdag- en zondagopening;• Open, benaderbaar personeel;• Overzichtlijke indelinge en bewegwijzering.

151150

Bezoek• Lidmaatschap langer dan 10 jaar;• Eens per twee/drie weken in de bieb;• Kwartier tot drie kwartier per bezoek;• Vooral ‘s middags;• Leent drie tot vijf materialen;• Leent meer dan gemiddeld jeugdboeken en boeken over onderwijs.

Digitale dienstverleningVerlengt meer dan gemiddeld materialen via internet;Multimediale ondersteuning: e-mail.

Betalen• Abonnement: geld speelt geen rol;• Parkeerkosten: liever niet;• Gevoelige voor kortingen en aanbiedingen.


Voelt zich goed bij• Ruimtelijke, overzichtelijke, goed verlichte inrichting;• Grote tafels, open kasten;• Een schone omgeving;• Interactie met andere lezers;• Toegankelijk personeel.

Voelt zich niet goed bij• Onoverzichtelijke ruimte;• Te stille omgeving;• Veel bibliotheekregels.

Traditionele GezinnenDeze Gezinnen voelen zich goed in een veilige wereld. Familie en werk zijn erg belangrijk voor hun. Traditionele Gezinnen komen zowel op het platteland, als in de stedelijke omgeving voor. Het zijn harde werkers en plichtsgetrouwe dorspgenoten. Ze zijn eerlijk en vriendelijk, en gesteld op gezelligheid en rust. Ookal gaat het financieel goed, toch leven ze zuinig. Wie wat bewaard, die heeft wat.

In de bibliotheekDe Traditionele Gezinsvrouw leest puur om te ontspannen, en af en toe omdat zij informatie zoekt over bijvoorbeeld tuinieren of wonen. Ze is ook geïnteresseerd in reisboeken en boeken en tijdschriften over gezondheid. Ze is minder geïnteresseerd in georganiseerde activiteiten.


• Actuele en nieuwe boeken;• Spannende en romantische boeken;• Voorleesboeken, kinderboeken en tienerboeken;• Grootletterboeken;• Luisterboeken.

• Non-fictie:

• Waargebeurde verhalen.• Tijdschriften;• Thuis reserveren en verlengen.

Materialen

Spannende boeken 64-67%

Boeken over reizen/vakantie 40-48%

Actuele Nederlandse Literatuur 40-45%

Romantische boeken 32-40%

Streek- en familieromans 29-34%

Nieuw uitgekomen boeken 29-31%

Wensen• ‘s Avonds en in het weekend open;• Overzichtelijke indeling en collectie;• reserveren en verlengen vanuit huis;• Inspiratie;• Behulpzaam personeel;• Goede sfeer;• Snel vinden wat ze zoekt.

Bezoek• Meer dan 74% is langer dan 10 jaar lid van de bibliotheek;• Bezoekt de bibliotheeks eens per twee tot drie weken, vaker als de

kinderen nog thuis wonen;• Is meestal een kwartier tot half uur in de bibliotheek en laat zich

inspireren;• Bezoekt de bibliotheek ‘s middags;• Leen drie tot vijf materialen per bezoek;• Leent meer dan gemiddeld romantische boeken en boeken over huis,

tuin, hobby’s en gezondheid;• Leent minder dan gemiddeld literatuur.

Digitale dienstverleningGebruikt internet vooral voor het verlengen van materialen.

BetalenDe bibliotheek is nu betaalbaar.

Wil niet• Leengeld voor boeken• Parkeergeld

Voelt zich goed bij• Ontspanning;• Vertrouwde, gezellige omgeving;• Gemak;• Behulpzaam personeel.

Voelt zich niet goed bij• Ingewikkelde zoeksystemen;• Beperkingen op leengebied;• Leengeld;• Beperkte openingstijden.

153152

Welvarende GenietersDeze groep is weinig materialistisch ingesteld. Ze hebben eigenlijk alles wat ze zich kunnen wensen en hoeven zich niet tot nauwelijks zorgen te maken over geld. Toch vinden veel Welvarende Genieters duren spullen en luxe niet zo belangrijk. Er zijn bijvoorbeeld Groene Genieters: lager opgeleiden met een eigen bedrijf. Zij zijn en blijven zuinig, ookal is hun inkomen boven modaal. Ze hebben veel tijd voor zichzelf, omdat hun kinderen zelfstandig zijn of het huis al uit zijn.

In de bibliotheekWelvarende Genieters lezen om te ontspannen of omdat zij op zoek zijn naar informatie. Ze hebben matige interesse in culturele activiteiten, maar bezoeken wel graag workshops of cursussen. Ook nemen ze deel aan leesclubs. Een deel van de Welvarende Genieters komt voor de gezelligheid en de koffie naar de bibliotheek.

BehoeftesFictie:





Materialen







Wensen• Goede koffie en een koffiehoek;• Bereikbaarheid per fiets/te voet;• Gemak;• Persoonlijk advies;• Volop keuze en voorselectie;• Ruime openingstijden;• Mogelijkheid tot reserveren van materiaal uit andere bibliotheken.

Bezoek• Lengte lidmaatschap is lang (78% > 10 jaar);• Bezoekt de bibliotheek eens per twee tot drie weken;• Lengte bezoek: een kwartier tot een halfuur;• Bezoekt de bibliotheek in de middag doordeweeks;• Bezoekt de bibliotheek meer dan gemiddeld alleen;• Leent bij vrijwel ieder bezoek drie tot vijf materialen.

Digitale dienstverleningGebruikt internet voor het verlengen van materialen.

Betalen• Abonnement mag maximaal 50 euro kosten;• Een bescheiden boete voor te laat inleveren van materialen;• Bijkomende kosten voor bijvoorbeeld reserveren;• Tot 25 euro betalen voor een workshop, los van de benodigde

materialen;• (Tweedehands) boekverkoop;• Niet gevoelig voor aanbiedingen en kortingen.


Voelt zich goed bij• Pesoonlijke aandacht;• Een goed verlichte plek om te zitten lezen;• Gezelligheid, open sfeer, niet te hip;• Behulpzame medewerkers die tips geven.

Voelt zich niet goed bij• Lang moeten zoeken;• Teveel zelfbediening;• Geluidsoverlast, voornamelijk van kinderen;• Rommel, armoedige uitstraling;• Onvriendelijk, niet-behulpzaam personeel;• Met de auto moeten komen.

155154

Bijlage G/ Experience design

Dit deel van het onderzoek is in een bijlage geplaatst, omdat het niet binnen hetverhaalpaste.Erwerdweleenonderzoeksvraagoverexperiencedesigngesteld, vandaar dat het niet geschrapt is.

In het verlengde van de beleveniseconomie, ligt experience design. Deze tak van design richt zich op de beleving van de gebruiker bij het gebruiken van een product. Een goed voorbeeld van experience design wordt door Bill Buxton - Hoofd Onderzoek bij Microsoft Research - gegeven in een paper dat hij schreef over zijn ervaringen met sinaasappelpersen.

“Fysieke objecten zijn vaak de meest tastbare en zichtbare resultaten van design, maar hun primaire functie is om ons te betrekken in een ervaring. Een ervaring die grotendeels wordt gevormd door de affordance en het karakter van het product zelf. Uiteraard, esthetiek en functionaliteit spelen een belangrijke rol in dit alles omdat zij de aantrekkingskracht voor deze ervaring leveren. Maar de ervaring is het ultieme - en al te vaak verwaarloosde - doel van de oefening. Als we alleen focussen op de esthetiek, belanden we in het beste geval met kunst en in het ergste geval met decoratie die uiteindelijk teleurstelt. En als we slechts focussen op functionaliteit, hebben we uiteindelijk niet het opvoeden van onze bezienswaardigheden hoger dan utilitaire vragen zoals bruikbaarheid en interface design..“

In zijn huis in de stad maakte Buxton gebruik van de elektrische sinaasappelpers, genaamd The CitrusMate Electronic Juicer, zoals afgebeeld in figuur G.01. In zijn buitenhuis had Buxton echter een handmatige pers, zoals afgebeeld in figuur G.02: The Mighty OJ Manual Juicer. Naast dat de

ene pers elektrisch is en de andere handmatig, verschilt ook de interface met elkaar. Iets wat Buxton vooral tegenstond aan de elektrische pers, is dat deze zoveel lawaai maakt. Hij heeft hem daarom vervangen door een handmatige design-sinaasappelpers die ontworpen is door Smart Design of New York: de OrangeX Manual Citrus Juicer (figuur G.03).

Bij beide handmatige persen dient er een halve sinaasappel in de pers gelegd te worden, om vervolgens de hendel over te halen en de sinaasappel uit te persen. Het sap stroomt in het glas dat onder de pers is geplaatst. Hoewel de persen op dezelfde manier werken, zit er volgens Buxton toch een wereld van verschil in de ervaring van het gebruiken van de persen: “It’s all about the feel of the action when pulling the lever down: there is a cadence to it that is almost musical. This is something that no drawing can capture. It has to do with feel, and it takes place over time. And I just can’t use it without a smile.”Het verschil in beleving tussen de twee handmatige sinaasappelpersen heeft niets met usability te maken. Het heeft te maken met gevoel. Belangrijk is dat het verschil niet toevallig ontstaan is, maar bewust ontworpen.

Een hard- en softwarefabrikant die veel bezig is met de ‘computerbelevenis’, is Apple. Apple wordt dan ook wel belevenisfabrikant genoemd, want de soft- en hardware die zij fabriceren, dragen bij aan het creëren van een algehele beleving. Dit statement kan onderbouwd worden met een aantal voorbeelden uit de biografie van Steve Jobs, geschreven door Walter Isaacson: “InJefRaskins’(Interface-ontwerperbijApple)visioenhaddeMacintosheruitmoetenzienalseenstevigkoffertje,waarvanhettoetsenbord als het deksel tegen het scherm geklapt kon worden. Toen Jobs hetprojectovernam,besloothijdiedraagbaarheidopteofferenvoorenopvallend design dat op een bureau niet al teveel plaats in zou nemen. Hij liet een telefoonboek op zijn bureau vallen en zei, tot grote ergernis van de ontwerpers, dat het niet meer plaats mocht innemen dan dat. En dus begonnen designteamleider Jerry Manock en Terry Oyama, een talentvolle designer die hij had aangenomen, te werken met ideeën waarbij het scherm boven de eigenlijke computer zat, die een afneembaar toetsenbord had. Opeendaginmaart1981kwamAndyHerzfeld(softwareontwikkelaar)nahetavondetenhetkantoorbinnenentrofdaarJobs aan die rond het enige prototype van de Mac liep terwijl hij in een discussiegewikkeldwasmetJamesFerris,hethoofdvandecreatieve

157156

Blz. 156 rechts bovenFig. G.01: The Citrusmate Electronic Juicer

Blz. 156 links onderFig. G.02: The Mighty OJ Manual Juicer

Blz. 157 rechts bovenFig. G.03: The OrangeX Manual Citrus Juicer

Blz. 157 onderFig. G.04: Porsche 928

Blz. 158Fig. G.05: Steve Jobs met de MacIntosch II

Blz. 159Fig. G.06: Portret Steve Jobs

afdeling. “We willen hem een klassiek uiterlijk geven dat nooit ouderwets wordt, net als de Kever van Volkswagen,” zei Jobs. Van zijn vader had hij geleerd te houden van de contouren van klassieke auto’s. “Nee, nee, dat is niet goed,” antwoordde Ferris. “De lijnen moeten juist sensueel zijn, zoals van een Ferrari.” “Geen Ferrari, dat is ook niet goed,” ging Jobs daar tegenin. “Hij moet eerder zijn zoals een Porsche!” Het zal niet verbazen dat Jobs in die tijdeenPorsche928bezat.(LaterzouFerrisbijPorschegaanwerkenalsreclamemanager.)ToenBillAtkinson(graphicsontwerper)tijdenseenweekeinde bij hem op bezoek was, nam Jobs hem mee naar buiten om de Porsche te laten zien. “Grote kunst verruimt de smaak, ze volgt de smaak niet,” zei hij tegen Atkinson. Ook bewonderde hij het design van Mercedes. “In de loop der jaren hebben ze de lijnen wat ronder gemaakt, maar de details juist opvallender,” zei hij eens toen hij over de parkeerplaats liep. “Dat is precies was we bij de Macintosh moeten doen.”

Het ontwerp van de Macintosh werd dus vergeleken met automerken. Eerder werd al aangegeven dat automerken zich richten op de rijbelevenis. Zij proberen de producten beleveniswaarde mee te geven, net zoals Apple de Macintosh beleveniswaarde wilde meegeven. Er zijn meerdere aanpassingen aan het ontwerp van de Macintosh gedaan, voordat Jobs hem goedkeurde. Herzfeld zag zelf niet eens verschil tussen het derde en vierde (definitieve) ontwerp.

Experience design heeft zowel met de schoonheid van het ontwerp van een voorwerp te maken, als met het gevoel dat de gebruiker krijgt van het gebruiken van het voorwerp. Deze experience is voor iedereen anders. Er kan gesteld worden dat gebruikers een prettige experience hebben als het voorwerp goed werkt. Werkt het niet goed, dan levert dat immers frustratie op. De mate van ‘prettigheid’ is afhankelijk van de overige gevoelens die het gebruik van een voorwerp bij de gebruiker oproept, de ‘bonusgevoelens’ als het ware.

159158

Query ResultaatExperience design • Buxton, B. (2005), ExperienceDesignv.sInterfaceDesign, (n.d.) Rotman

Magazine• Wallace, P. (2009), Thearchitectofexperience:conversationwitha

service designer (31 augustus)

User experience • Garret, J.J. (2000), Theelementsofuserexperience,http://www.jjg.net, URL bezocht op 6 februari 2012

• Instituut voor Informatie Architectuur (2000), UserExperienceDesignProcess:CriticalPath, http://www.aiga.org, URL bezocht op 6 februari 2012

• Smashing Magazine (2010) Whatisuserexperiencedesign?, http://www.smashingmagazine.com, URL bezocht op 6 februari 2012

Tentoonstellingsontwerp • Boijmans van Beuningen (2009) Nieuwsbrief:tentoonstellingsontwerp, http://www.boijmans.nl, URL bezocht op 13 februari 2012

• Boijmans van Beuningen (2009) De conservator vertelt, http://www.boijmans.nl, URL bezocht op 13 februari 2012

• Arts, J. et al (2009) Theartoffashion:InstallingAllusions, Idea Books: Rotterdam;

Droomwerelden beeldende kunst • Hoven, van den, G. (2011) De droomwereld van Chris Berens, Brabant Dagblad (30 augustus)

Droomwereldenmodernisme

• Langmans, B. (2006) Historische wortels van het post-modernisme, thesie: Vrije Universiteit Brussel

Beleving beeldende kunst • Bruin, de L., (1998) Dedrukvandebeleving:Filosofieenkunstineendomein van overgang en ondergang, Uitgeverij Boom: Amsterdam

Bijlage H/ OnderzoeksmethodenSystematische methode

Query ResultaatDoelgroep bibliotheken • Vereniging Openbare Bibliotheken (2006) Klantsegmentatie, http://

www.bibliotheekonderzoek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012• Openbare Bibliotheek Amsterdam (2012) Doelgroepen, http://www.

oba.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Klanten bibliotheek • Brabants Netwerk Bibliotheek (2010), De klant is koningin, http://www.bnbibliotheek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Toekomst bibliotheek • Bruijnzeels, R., Van Tiggelen, N., 2001, Bibliotheken2040, Biblion Uitgeverij: Den Haag

• Huysmans, R., Hillebrink, C., Bais, K., 2008, De openbare bibliotheek tienjaarvannu, SCP: Den Haag

• Koomans, L.P., 2003, Marktgerichtdenkeninenvanuitdebibliotheek:Positionering,vernieuwingenprofileringvaneenbranche, Biblion: Den Haag

• Sandt, van de, C.H.C. et al, 1985, Onderzoekhostfunctieopenbarebibliotheken, Spits en co: Bakkenist

Soorten bibliotheken • Strandbibliotheek (2010) Standbibliotheekzomer2012, http://www.strandbibliotheek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

• Bibliotheek Zoetermeer (2008), Opsomming van een aantal soorten bibliotheken, http://bibliotheekzoetermeer.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Beleefbibliotheek • Bibliotheekblad (2011) BibliotheekBeerselwordtbeleefbibliotheek, http://www.bibliotheekblad.nl, URL bezocht op 20 februari 2012

• Bibliotheek Dalfsen (2011) ActiviteitenprogrammaBeleefbibliotheek,http://www.bibliotheekdalfsen.blogspot.com, URL bezocht op 2 februari 2012

• Bibliotheek Smallingerland (n.d.) Home, http://www.beleefbibliotheek.

nl, URL bezocht op 20 februari 2012• de Bibliotheek West-Achterhoek (n.d.) Beleefbibliotheek, http://www.

bibliotheekwestachterhoek.nl, URL bezocht op 20 februari 2012

Openbare bibliotheek • Middelveld, H., Schoonebeek, C., Ooitman, E., 2003, De nieuwe openbarebibliotheek:Herpositioneringvandemeestgebruikteculturele voorziening in Nederland, Kluwer: Alphen aan de Rijn

• Gruys, J.A. (n.d.) Overzicht van de geschiedenis van het gedrukte boek in Nederland, http://www.bibliopolis.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Belevingseconomie • Joseph, B. et al, 2010, De beleveniseconomie, Academic Service: Den Haag

• Van Stratum, R., 2001, Nixiswathetlijktmaardatmaakthetjuistzomooi!:overstrijdencultuurindepostmodernebeleveniseconomie,Eburon: Delft

• Gilmore, J.H., Pine, J.B., Zijlemaker, C., 2008, Authenticiteit:Watconsumenten echt willen, Academic Service: Den Haag

• Piët, S., 2003,Deemotiemarkt:Detoekomstvandebeleveniseconomie, FT Prentice Hall Financial Times: Amsterdam

Experience economy • Boswijk, A., Peelen, E., 2008, Eennieuwekijkopdeexperienceeconomy:betekenisvollebelevenissen, Pearson Prentice Hall: Amsterdam

• Kelley, T. (2005), Thetenfacesofinnovation, Profile Book Ltd: Londen

161160

Query ResultaatKoninklijke bibliotheektt • Koninklijke Bibliotheek (2012a), Collectieplan2010-2013, www.kb.nl;

• Koninklijke Bibliotheek (2012b), Beleidsplan2010-2013:Hetwetenwaard, www.kb.nl;

• Koninklijke Bibliotheek (2012c), Missie en visie, www.kb.nl.

Nationale bibliotheek • Bibliotheek Zoetermeer nl (2008), Koninklijke Bibliotheek, www.bibliotheekzoetermeer.nl;

• Trier, van, G. (2010), OrganisatieentakenvandeKoninklijkeBibliotheek1945-2009,Koninklijke Bibliotheek: Den Haag.

Blindenbibliotheek • Loket Aangepast Lezen (2012), Lezenkanaltijd, www.aangepast-lezen.nl;

• NLBB (2012), Welkom bij NLBB Vereniging voor Leesgehandicapten, www.nlbb.nl;

• Infor Library and Information Solutions (2012), Over Infor, www.vubis-smart.com.

Christelijke bibliotheek voor blinden en slechtzienden

• CBB (n.d.), De CBB, Christelijke bibliotheek voor blinden en slechtzienden, www.cbb.nl.

Dedicon • Dedicon (n.d.), Grenzeloos lezen, www.dedicon.nl.

Muziekbibliotheek • De Bibliotheek Utrecht (2012), Een schat aan muziek, www.bibliotheekutrecht.nl;

• Muziekcentrum van de Omroep (2011a), Introductie, www.muziekbibliotheekvandeomroep.nl;

• Muziekcentrum van de Omroep (2011b), MCODiscografie, www.muziekbibliotheekvandeomroep.nl.

Centrale Discotheek Rotterdam • CDR (2012), Muziekweb, www.muziekweb.nl, URL bezocht op 28 maart 2012

Bibliotheek op school • Biebsearch (2012), De bibliotheek op school, www.biebsearch.nl;• Oberon (n.d.), Bibliotheek op de basisschool, www.oberon.nl.

Meerjarenplan • Debeij, J.P.A. (2012) Meerjarenplan2012-2015:Persoonlijkeontplooiingén maatschappelijke deelname voor velen, Deventer: de Bibliotheek Deventer;

Burgers’ Zoo • Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Dierenpark, http://www.burgerszoo.com;

• Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Rimba,http://www.burgerszoo.com;• Burgers’ Zoo (2012)Ecodisplays:Safari,http://www.burgerszoo.com;• Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Ocean, http://www.burgerszoo.com;• Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Mangrove, http://www.burgerszoo.

com;• Burgers’ Zoo (2012)Ecodisplays:Desert, http://www.burgerszoo.com;• Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Bush, http://www.burgerszoo.com;• Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays:Mangrove, http://www.burgerszoo.

com;• Burgers’ Zoo (2012) Ecodisplays, http://www.burgerszoo.com.

Corpus • Corpus (2012) Reisdoordemens, http://www.corpus-experience.nl.

Beeld en Geluid • Beeld en Geluid (2012), Experience:Bezoekersinformatie,• http://experience.beeldengeluid.nl.

Nemo Amsterdam • Science Centre Nemo (n.d.) Nemo is..., http://www.e-nemo.n.

Efteling • Efteling (2012), Golfpark, http://www.efteling.com;• Efteling (2012), Park, http://www.efteling.com.

Efteling rijken • InfoNU (2012), DeEfteling;eenwonderrijksprookjesland, http://reizen-en-recreatie.infonu.nl.

Sneeuwbalmethode

Query ResultaatDe nieuwe bibliotheek • MacKenzie Owen, J. (n.d), De bibliotheken van de nieuwe eeuw,

Universiteit van Amsterdam: Amsterdam;

Innovatielab Deventer • Netwerk van Overijsselse bibliotheken (28 oktober 2010) Overijsselse bibliothekenenSaxionHogeschoolrichtenInnovatielabop, <http://www.overijsselsebibliotheken.nl;

• Saxion (15 november 2010) InnovatielabvoorOpenbareBibliotheekDeventer, http://www.saxion.nl.

Fundacio Miro • Fundació Miró (2010) FundacióJoanMiró:Barcelona, http://www.fundaciomiro-bcn.org.

Miró • www.JoanMiro.com (2010) Joan Miro Art, 13 december 2010, http://joanmiro.com.

Cash cow Questionmark Dogs Stars matrix

• Intemarketing.nl (2012) BCG-matrix, http://www.intemarketing.nl.

Synoniemen • In1woord (2012) Vind steeds het juiste woord, http://www.synoniemen.net.

Van Dale • VanDaleOnline (2012) Home, http://www.vandale.nl.

Affordance • Verreijt, M. (2009) Watiseenaffordance?, http://www.affordance.nl, 11 juni.

Meerjarenplan • Debeij, J.P.A. (2012) Meerjarenplan2012-2015:Persoonlijkeontplooiingén maatschappelijke deelname voor velen, Deventer: de Bibliotheek Deventer.

Kerntaken bibliotheken • Groot, de, M.E. (2008) VisieBibliotheekwerk2008-2012, Zevenbergen: Gemeente Moerdijk.

Vestigingen de Bibliotheek Deventer • De Bibliotheek Deventer (2012), Vestigingenenopeningstijden, http://www.bibliotheekdeventer.nl.

Klantsegmentatie • De Bbliotheek Deventer (2012) Klantsegmentatie:cijfersengrafiek, De Bibliotheek Deventer: Deventer;

• De Bbliotheek Deventer (2012) Klantsegmentatie:kaartjespervestiging, De Bibliotheek Deventer: Deventer.

Klant is koningin • Vereniging Openbare Bibliotheken (2008) Wie is de koningin?, VOB: Den Haag.

Missie openbare bibliotheken • De Bibliotheek Nederland (2012) OrganisatiedeBibliotheekNederland:Missie, www.debibliotheeknederland.nl.

Openbare bibliotheken • Huysmans, F. (2006) De betere bibliotheek, Universiteit van Amsterdam: Amsterdam;

• Vereniging voor Openbare Bibliotheken (2005) Richtlijnvoorbasisbibliotheken, http://www.debibliotheken.nl.

Wetenschappelijke bibliotheek • NRC Handelsblad (1998) Bibliotheken:Historie, http://retro.nrc.nl.

Digitale bibliotheek • Helvoort, van, J. (2006), De digitale bibliotheek, josvanhelvoort.blogspot.com;

• Universiteit Leiden (n.d.) De Digitale Bibliotheek, media.leidenuniv.nl.

Strandbibliotheek • Deckers, J. (18 september 2011) Hoe is het eigenlijk afgelopen met de strandbibliotheken?, tenaanval.wordpress.com;

Erfgoedbibliotheek • Erfgoed Delft (2010), Erfgoedbibliotheek, www.erfgoed-delft.nl;• Stadsbestuur Mechelen (2012), Stedelijke Erfgoedbibliotheek Mechelen,

www.erfgoed-delft.nl.

163162

Query ResultaatNAI Rotterdam • NAI (2012), Nederland uit voorraad leverbaar, http://www.nai.nl;

• NAI (2012), Schatkamer, http://www.nai.nl;• NAI (2012), Stad van Nederland, http://www.nai.nl.

Belevenisecocnomie • Regio Business (2011) Hettijdperkvandebeleveniseconomie:Interviewmet Wim Schuurmans, mei/juni 2011;

• Shorspeak L.C.C. (2011) What is you why?, http://shorespeak.com/, december 2012;

• Kelly, T. (2008) Tenfacesofinnovation:Aboutthetenfaces, http://www.tenfacesofinnovation.com.

Apple Think different • Isaacson, W. (2011) SteveJobs:debiografie, Spectrum: Houten;• Apple Inc. (2007), ThinkDifferentCommercial, http://youtu.be;• Hornby, T. (2007) ‘ThinkDifferent’,theadcampagnethatrestored

Appe’sreputation, http://www.lowandmac.com;• Public Broadcasting Service (2011) Steve Jobs: One last thing, http://

www.pbs.org.

The golden circle • Simon Sinek (2012), The Golden Circle, http://startwithwhy.com.

Brysbaart psychologie • Brysbaert, M. (2006) Psychologie, Academie Press: Gent.

Belevenisexposities • NAI (2012) Stad van Nederland, http://www.nai.nl;• Tinker (2012) Ruimtes, http://www.tinker.nl.

Tentoonstellingsontwerp • Kuijpers, E. (2004),En/of:overTEGENspraakinhetwerkvanJanvanToorn, Roosbeek Books: Nuth.

Beleving tentoonstelling • Worthman, A. (2005) De theaters van Herman Hertzberger, 010 Publishers: Rotterdam;

• Alexander, E. & Krogt, van der, N. (2010) OpenluchttheatersinNederland:vermaakonderhelderehemel, Walburg Pers: Zutphen.

Beleving beeldende kunst • InfoNu.nl (n.d.) Werkstuk over Salvador Dalí, http://educatie-en-school.infonu.nl;

• Honour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis, Meulenhoff Boekerij: Amsterdam;

• Ernst, B. (2007), De toverspiegel van M.C. Escher, Librero b.v.: Kerkdriel;• Lijklema, H. (2009),Pictographicindex1:graphicdesign/illustration/

lettering, The Pepin Press BV: Amsterdam;• Menkhoff, I. (2008), Optischeillusies:ziejeechtwatjeziet?, Parragon

Books Ltd: Bath (UK);• Tolosa, L. (2002), Barcelona:Gaudíendemodernisten, Librero b.v.:

Kerkdriel.

Surrealisme • InfoNU (2012a) Surrealisme; antwoord van het paradigma op het interbellum, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl;

• InfoNU (2012b) Kunst:surrealisme, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl.

Salvador Dali • InfoNU (2012c)SalvadorDali;eenbiografie, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl;

• BBC (2012) Modern Masters; Dalí, http://www.bbc.co.uk;• Brand, E. (2009a) Surrealisme, www.salvador-dali.nl;• Brand, E. (2009b) Biografie, www.salvador-dali.nl;• Honour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis,

Meulenhoff Boekerij: Amsterdam;• InfoNU (2012c) SalvadorDali;eenbiografie, http://kunst-en-cultuur.

infonu.nl.

Query ResultaatMiro • InfoNU (2012d) Joan Miró; een van de drie grote surrealisten, http://

kunst-en-cultuur.infonu.nl;• InfoNU (2012e) De Spaanse schilder Joan Miró, http://kunst-en-cultuur.

infonu.nl;• InfoNU (2012d) Joan Miró; een van de drie grote surrealisten, http://

kunst-en-cultuur.infonu.nl;• InfoNU (2012e) De Spaanse schilder Joan Miró, http://kunst-en-cultuur.

infonu.nl.

Margritte • InfoNU (2012f) RenéMargritte;hetuitdagenvandedenkwijzenoverkunst, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl;

• Honour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis, Meulenhoff Boekerij: Amsterdam;

• InfoNU (2012f) RenéMargritte;hetuitdagenvandedenkwijzenoverkunst, http://kunst-en-cultuur.infonu.nl.

Breton Freud • Uitgeverij Boom (2012) SigmundFreud;biografie, www.uitgeverijboom.nl;

• Cultuurarchief (2012) AndréBreton:biografie, www.cultuurarchief.nl.

Musea Utrecht • Musea Utrecht (2012) Nu te zien, http://www.museautrecht.nl, URL bezocht op 1 mei 2012;

• Het Utrechts Archief (2012) Stereofotografie, http://www.hetutrechtsarchief.nl;

• Schaake, M. (2012), God Save The Queen voedt geen woede of ontevredenheid, 14 maart 2012, http://3voor12.vpro.nl;

• Spoorwegmuseum (2012), Home, http://www.spoorwegmuseum.nl.

165164

Bijlage I/ Plan van aanpakOp zoek naar Miró in de bibliotheek

Inhoudsopgave

Projectkader 168

Achtergronden 170 Organisatie 170 Missie 170 Kernfuncties 170 Visie 171

Betrokkenen 172

Projectopdracht 173 Doelstelling 173

Onderzoeksvragen 174 Onderzoeksmethode 175

Projectactiviteiten 178 Benodigdheden 180 Excursies 180

Producten 181

Kwaliteit 182 Kwaliteiteindproduct 182 Terugkoppelingencontactmomenten 182 Feedback 182 Beschikbaarheid 182

Projectorganisatie 183 Organisatie 183 Informatie 183

Planning 184 Activiteitenvoorafaanstage 184 Strokenplanning 187 Deadlines 188

Kosten, baten, risico’s 189 Kosten 189 Baten 189 Risico’s 189

Literatuurlijst 190

167166

VoorpaginaFig. I.01: Ballerina II - Miro

ProjectkaderJoan Miró was een modernistische kunstenaar uit de 20e eeuw. Als zoon van een horlogemaker en goudsmid, kwam Miró al op jonge leeftijd in aanraking met kunst. Hij genoot zijn opleiding aan de kunstacademie van zijn geboortestad Barcelona.

Na zijn academietijd produceerde Miró werk dat vooral werd beïnvloed door het kleurgebruik van het fauvisme, vormen uit het kubisme en folkloristische invloeden van Catalaanse kunst en Romeinse fresco’s uit kerken. Op 27-jarige leeftijd vertrok Miró naar Parijs. Hier leerde hij enkele surrealistische kunstenaars kennen en kwam zo in aanraking met surrealistische kunst. Toen hij op 44 jarige leeftijd weer terugkeerde naar Barcelona, was zijn schilderstijl erg veranderd. Tegenwoordig wordt Miró’s stijl gekenmerkt als bio-morfische schilderkunst.

Miró was uniek in zijn stijl. In een poëtische droomwereld koppelde Miró technische objecten los van hun oorspronkelijke functie, om ze in zijn organische figurenwereld te integreren. Deze organische figurenwereld werd gedomineerd door de seksuele problematiek, de natuur, de maan, de ster of de vrouw. Spontaan opwellende poëzie is de hoofdtoon.

Bio-morfische schilderkunst werd nooit een beweging, noch een school, noch een groep.

Joan Miró, Salvador Dalí, Pablo Picasso en Antoní Gaudí worden tegenwoordig gezien als de ‘dragers’ van het 20e eeuwse modernisme. Kenmerken van het modernisme zijn: experimenteel, radicaal, ready-made, primitief, internationaal, expressieve waarheid, kunst en kunstnijverheid en het onderbewustzijn. Avant-garde bewegingen binnen het modernisme, waren het expressionisme, dadaïsme, futurisme en surrealisme.

Hoewel Miró en het surrealisme bijna altijd in één zin genoemd worden, vond Miró zich geen surrealist. Hij zag zichzelf als een poëet. Naast schilderijen werkte hij ook met 3d-objecten en heeft hij zich een tijd toegelegd op de architectuur.

Maar wat heeft dit onderzoek met Miró te maken?

In de huidige belevingseconomie willen mensen informatie tot zich nemen door het zelf te ervaren. Denk hierbij aan 3d-films en games, de experience in Beeld en geluid, de desert in Burger’s Zoo. Artis is saai vergeleken bij Burger’s Zoo, omdat in Artis de dieren in hokjes zitten. In enkele afdelingen van Burger’s Zoo zitten de mensen in hokjes, zij wanen zich in de (geënsceneerde) natuurlijke omgeving van de dierentuindieren. Er vindt een vorm van vervreemding plaats.

Hier zit de overeenkomst met Joan Miró. Ook hij was ontwerper van vervreemdende werelden. Hij zag zichzelf niet als surrealist, maar al zijn werk wijst erop dat hij het wel was. Misschien is dat nog wel het meest surrealistische van het geheel.

Hoe kan vervreemding toegespitst worden op de rol van de bibliotheek in de samenleving?

De bibliotheek kan bijdragen aan - en aansluiten op - de belevingseconomie.

Laat bezoekers de bibliotheek ervaren, zonder ze boeken aan te bieden. Geef de bibliotheek zo vorm, dat je bezoekers een leuke dag bezorgt, ookal hebben ze niet de dvd kunnen vinden die ze zochten.

In dit onderzoeksontwerp worden doelstelling, onderzoeksmodel en vraagstelling van het onderzoek ‘Op zoek naar Miró in de bibliotheek’ uiteengezet. Het onderzoek zal antwoord geven op de vraag, hoe, door middel van vormgeving en architectuur, het bibliotheekbezoek tot een ervaring kan worden gemaakt.

KortomTegenwoordig sluit de rol van bibliotheek als ‘instelling die boeken uitleent’ niet meer volledig aan op de behoeften uit de maatschappij. Ook de nieuwere functie van bibliotheek als informatiewinkel, kan niet in alle behoeften voorzien. Bibliotheken proberen in te spelen op de behoeften van bezoekers door ze Blu-ray discs, eReaders en iPads aan te bieden. Dit zijn echter slechts tijdelijke oplossingen, want -zoals met elk digitaal medium - zullen ook de nu zo hippe iPads en Blu-rays over enkele jaren niet meer voldoen aan de groeiende eisen die men eraan stelt.

Vergelijkbaar met de huidige status van bibliotheken, is de vroegere status van musea. Vroeger hingen in musea schilderijen allemaal netjes uitgelijnd naast elkaar aan de muur. Het imago van musea was toen stoffig, en het museumpubliek bestond bijna uitsluitend uit échte kunstliefhebbers. Tegenwoordig zijn er meer musea die op beleving inspelen, door de volledige ruimte te benutten voor bijvoorbeeld het bouwen van installaties. Een voorbeeld hiervan is Tate Modern in Londen.

Bezoekers worden bij de kunstwerken betrokken. Ze ervaren kunst door er doorheen te lopen, het te voelen, te ruiken. In feite wanen ze zich in een schilderij, een andere wereld.

Of eenzelfde soort strategie voor bibliotheken zou kunnen werken, wordt in het onderzoek ‘Op zoek naar Miró in de bibliotheek.’, uitgezocht. Kan dit werken en hoe kan dit bewerkstelligd worden? Welke rol spelen vormgeving en architectuur hierin? Waar zit het publiek op te wachten? Wat gaat er mis in huidige bibliotheken, waardoor hun bestaansrecht wordt bedreigd?Achtergronden

169168

Organisatie

De Bibliotheek Deventer is een openbare bibliotheek die bestaat uit een centrale vestiging in het centrum van Deventer en kleinere vestigingen in Bathmen, Colmschate, Diepenveen, Keizerslanden, Okkenbroek, Schalkhaar en Lettele. Daarnaast zijn er zeven zorg- wooncentra uitgerust met een wisselcollectie.

MissieDe missie van de Bibliotheek Deventer is samengevat in drie kernwoorden: Kennis, Ontwikkeling en Verbeelding voor individu en samenleving.

Kennis; laagdrempelige toegang tot bronnen van informatie en de mogelijkheden om zich te bekwamen in het omzetten van informatie naar kennis.

Ontwikkeling; stimuleer de groei van individu en samenleving. Voor een goede participatie in onze huidige kennismaatschappij is het nodig dat burgers continu doorleren en zichzelf en hun eigen omgeving proberen te verbeteren.

Verbeelding; omvat de toegang tot een rijk scala aan bronnen op het gebied van kunst, cultuur en ontspanning. Ook omvat het inspiratie en het scheppen van nieuwe vormen van cultuur. Debeij, J.P.A. (2012)

Kernfuncties De Bibliotheek Deventer ondersteunt drie kerntaken, deze bepalen de inhoud van de dienstverlening: • informatie & lezen • educatie • podium en cultuur

Hiermee zijn de vijf landelijk geformuleerde kerntaken samengevoegd tot drie. De landelijke kerntaken zijn als volgt:• informatie• educatie

• cultuur• lezen en literatuur• ontmoeting en debat

VisieIn het Meerjarenplan 2012-2015 wordt gesproken over bezuinigingen, nieuwbouw en beleving. Er zal een drieslag moeten worden gemaakt:

Consolideren; vanuit het behoud van bestaande klanten op basis van hun binding met de huidige dienstverlening zal de groei in het bereik en het gebruik van de Bibliotheek geconsolideerd worden.

Krimpen; Frontoffice -> meer open tegen lagere kosten. Backoffice -> kwaliteit en ontwikkeling borgen tegen lagere kosten in de Provinciale Backoffice van Overijsselse Bibliotheken op een aantal gebieden: collectie, educatie en digitale bibliotheek.

Ontwikkelen; blijven investeren in vernieuwing van de functies die van belang zijn voor het toekomstig functioneren. De ontwikkeling richt zich op de Digitale Bibliotheek, de activiteitenprogramma’s van de beleefbibliotheek en op specifieke bibliotheekdiensten voor educatieve en maatschappelijk doelgroepen.

171170

Fig. I.02: Schema strategie marketing en financiën

Betrokkenen

StagiaireJacqueline Krans: vierdejaars student Human Information Design & Strategy. Studeert af bij de Bibliotheek Deventer.

Begeleiders vanuit de Bibliotheek DeventerEen commissie bestaande uit:Jos Debeij: directeur de Bibliotheek DeventerJos Oegema: consulent collectiebeheerBabette Granberg: teamleider Centrum

De bedrijfsbegeleider tijdens de stage is Jos Debeij.

Begeleiders vanuit SaxionAfstudeercoach en -coördinator is John van de Pas, docent communicatie Human Information Design & Strategy/Informatiedienstverlening en -Management.

ExternVoor expertise bij het bouwen aan het prototype zal de hulp ingeschakeld worden van Henk van Mierlo. Van Mierlo is een professional op het gebied van vormgeving, film en fotografie. Hij heeft o.a. gewerkt voor KLM, Auping en Philips.

ContactgegevensNaam Functie E-mailJos Debeij Directeur de Bibliotheek

[email protected]

Jos Oegema Consulent collectiebeheer

[email protected]

Babette Granberg Teamleider Centrum [email protected]

John van de Pas Afstudeercoach en - coördinator

[email protected]

Jacqueline Krans Stagiaire [email protected]@obdeventer.nl

Projectopdracht

De naderende nieuwbouw van de Bibliotheek Deventer biedt ruimte om te experimenteren met de inrichting van de bibliotheek. Tijdens de stageperiode zal onderzoek gedaan worden naar beleving in de bibliotheek. Wat is beleving, hoe breng je het tot stand en welke vorm moet het aannemen. De resultaten van het onderzoek zijn vastgelegd worden in dit afstudeerrapport.

Bij wijze van experiment zal er een ruimte worden ingericht op basis van beleving. Aan de hand van dit prototype zal getest worden of ‘het publiek’ interesse heeft in dit soort bibliotheekbezoek.

Het project zal benaderd worden vanuit de artistieke hoek; beeldende kunst is beleving. Het brengt bepaalde emoties en ervaringen met zich mee en iedereen heeft er een mening over. Bij de ene persoon gaat deze mening niet verder dan ‘mooi’ of ‘lelijk’, bij de andere persoon wordt er bijvoorbeeld dieper ingegaan op compositie, kleurgebruik en gevoel. Beeldende kunst kan aantrekken of afstoten en is daarmee een krachtig medium om te gebruiken bij het inrichten van ‘belevingsruimtes’.

Aan het eind van de stageperiode zullen de resultaten gepresenteerd worden in een openbare verdediging voor de examencommissie.

DoelstellingEr wordt een prototype bibliotheekbelevingsruimte ingericht op basis van de bevindingen van het onderzoek. Deze ruimte zal toegankelijk zijn voor publiek. Het onderzoek wordt vastgelegd in een adviesrapport, welke tezamen met de ruimte op 1 juli zal zijn in te zien.

173172

Onderzoeksvragen

De centrale vraag van het onderzoek is:

Hoe kan moderne kunst helpen bij het inrichten van belevingsruimtes die de verbeelding van de bezoekers van de Bibliotheek Deventer prikkelen en hen verrassen, vermaken, inspireren en uitdagen?

Deze vraag zal beantwoord worden aan de hand van deelvragen. De deelvragen zijn opgedeeld in ‘gebruikers’, ‘organisatie’ en ‘informatie’.

Gebruikers• Wat zijn de eigenschappen van de doelgroepen van de bibliotheek?• Wat zijn de behoeftes van de doelgroepen van de bibliotheek?• Wat zijn de interesses van de doelgroepen van de bibliotheek?

Organisatie• Wat voor soorten bibliotheken zijn er?• Hoe past het project binnen de toekomstvisie van openbare

bibliotheken?• Hoe ziet de toekomstvisie van de Bibliotheek Deventer eruit?• Wat zal de Bibliotheek Deventer in de toekomst aanbieden?

Informatie• Wat voor rol speelt beleving in onze huidige samenleving?• Wat houdt de ‘experience economy’ in?• Wat houdt ‘experience design’ in?• Hoe gaat het inrichten van belevingsexposities in zijn werk?• Welke rol spelen concepten bij het inrichten van exposities?• Welke kunstenaars houden zich bezig met het creëren van

droomwerelden en welke disciplines beoefenden deze kunstenaars? Waar halen zij hun inspiratie vandaan?

• Welke vormen nemen droomwerelden aan in de beeldende kunst?• Welke rol speelt ‘beleving’ in de beeldende kunst?

Onderzoeksmethode

Vooraf aan het onderzoek zijn bronnen gezocht die van dienst kunnen zijn bij het beantwoorden van de onderzoeksvragen. Er is gebruik gemaakt van bibliotheekcatalogi, archieven van vakbladen, internet en de boekenkasten in de bibliotheek om de bronnen te vinden.

Naast dat er schriftelijke bronnen (deskresearch) worden gebruikt, zal er ook fieldresearch gedaan worden. Dit houdt in dat er vraaggesprekken en brainstorms met professionals zullen plaatsvinden. Ook zullen er een aantal excursies georganiseerd worden.

Er zijn gesprekken met professionals en begeleiders gevoerd om het idee achter dit onderzoek vorm te geven. Vervolgens zijn er een moodboard en een mindmap gemaakt van associaties met het onderwerp; het inrichten van een bibliotheekbelevingsruimte. Deze methodes hebben geleidt tot het formuleren van de onderzoeksvragen.

OnderzoeksvragenWat zijn de eigenschappen van de doelgroepen van de bibliotheek?Wat zijn de behoeftes van de doelgroepen van de bibliotheek?Wat zijn de interesses van de doelgroepen van de bibliotheek?

• Vereniging Openbare Bibliotheken (2006) Klantsegmentatie, http://www.bibliotheekonderzoek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

• Openbare Bibliotheek Amsterdam (2012) Doelgroepen, http://www.oba.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

• Brabants Netwerk Bibliotheek (2010), De klant is koningin, http://www.bnbibliotheek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Wat voor soorten bibliotheken zijn er?• Strandbibliotheek (2010) Standbibliotheek zomer 2012, http://www.

strandbibliotheek.nl, URL bezocht op 6 februari 2012• Bibliotheek Zoetermeer (2008), Opsomming van een aantal soorten

bibliotheken, http://bibliotheekzoetermeer.nl, URL bezocht op 6 februari 2012

Hoe past het project binnen de toekomstvisie van openbare bibliotheken?• Bruijnzeels, R., Van Tiggelen, N., 2001, Bibliotheken 2040, Biblion

Uitgeverij: Den Haag• Huysmans, R., Hillebrink, C., Bais, K., 2008, De openbare bibliotheek tien

jaar van nu, SCP: Den Haag• Koomans, L.P., 2003, Marktgericht denken in en vanuit de bibliotheek:

Positionering, vernieuwing en profilering van een branche, Biblion: Den Haag

• Sandt, van de, C.H.C. et al, 1985, Onderzoek hostfunctie openbare bibliotheken, Spits en co: Bakkenist

Hoe ziet de toekomstvisie van de Bibliotheek Deventer eruit?• Debeij, J.P.A. (2012) Meerjarenplan 2012-2015: Persoonlijke ontplooiing

én maatschappelijke deelname voor velen, Deventer: de Bibliotheek Deventer

• De Bibliotheek Deventer (2012), Vestigingen en openingstijden, http://www.bibliotheekdeventer.nl, URL bezocht op 8 februari 2012

175174

Fig. I.03: Koppeling gebruikers, informatie en organisatie

• Groot, de, M.E. (2008) Visie Bibliotheekwerk 2008-2012, Zevenbergen: Gemeente Moerdijk

Wat voor rol speelt beleving in onze huidige samenleving?• Joseph, B. et al, 2010, De beleveniseconomie, Academic Service: Den

Haag• Van Stratum, R., 2001, Nix is wat het lijkt maar dat maakt het juist zo

mooi!: over strijd en cultuur in de postmoderne beleveniseconomie, Eburon: Delft

• Gilmore, J.H., Pine, J.B., Zijlemaker, C., 2008, Authenticiteit: Wat consumenten echt willen, Academic Service: Den Haag

• Piët, S., 2003, De emotiemarkt: De toekomst van de beleveniseconomie, FT Prentice Hall Financial Times: Amsterdam

Wat houdt de ‘experience economy’ in?• Boswijk, A., Peelen, E., 2008, Een nieuwe kijk op de experience economy:

betekenisvolle belevenissen, Pearson Prentice Hall: Amsterdam• Kelley, T. (2005), The ten faces of innovation, Profile Book Ltd: Londen

Wat houdt ‘experience design’ in?• Buxton, B. (2005), Experience Design v.s Interface Design, (n.d.) Rotman

Magazine• Wallace, P. (2009), The architect of experience: conversation with a

service designer (31 augustus)• Garret, J.J. (2000), The elements of user experience, http://www.jjg.net,

URL bezocht op 6 februari 2012• Instituut voor Informatie Architectuur (2000), User Experience Design

Process: Critical Path, http://www.aiga.org, URL bezocht op 6 februari 2012

• Smashing Magazine (2010) What is user experience design?, http://www.smashingmagazine.com, URL bezocht op 6 februari 2012

Hoe gaat het inrichten van belevingsexposities in zijn werk?Welke rol spelen concepten bij het inrichten van exposities?• Boijmans van Beuningen (2009) Nieuwsbrief: tentoonstellingsontwerp,

http://www.boijmans.nl, URL bezocht op 13 februari 2012• Boijmans van Beuningen (2009) De conservator vertelt, http://www.

boijmans.nl, URL bezocht op 13 februari 2012• Teunissen, J. (2009), The art of fashion: installing allusions, Rotterdam:

Boijmans van Beuningen

Welke kunstenaars houden zich bezig met het creëren van droomwerelden en welke disciplines beoefenden deze kunstenaars? Waar halen zij hun inspiratie vandaan?• Welke vormen nemen droomwerelden aan in de beeldende kunst?• Hoven, van den, G. (2011) De droomwereld van Chris Berens, Brabant

Dagblad (30 augustus)• Honour H., Fleming, J., (2007, 13e druk), Algemene kunstgeschiedenis,

Meulenhoff Boekerij: Amsterdam• Fundació Miró, 2010, Fundació Joan Miró: Barcelona, http://www.

fundaciomiro-bcn.org, URL bezocht op 6 februari 2012• www.JoanMiro.com, 2010, Joan Miro Art, 13 december 2010, http://

joanmiro.com/, URL bezocht op 7 februari 2012• Ernst, B. (2007), De toverspiegel van M.C. Escher, Librero b.v.: Kerkdriel• Tolosa, L. (2002), Barcelona: Gaudí en de modernisten, Librero b.v.:

Kerkdriel

Welke rol speelt ‘beleving’ in de beeldende kunst?• Bruin, de L., (1998) De druk van de beleving: Filosofie en kunst in een

domein van overgang en ondergang, Uitgeverij Boom: Amsterdam

177176

ProjectactiviteitenAan het eind van de stage wordt een prototype bibliotheekbelevingsruimte opgericht die gebaseerd is op de resultaten van het onderzoek. In onderstaand schema zijn de activiteiten opgesomd die leiden tot het eindproduct. Het eerste deel is een algemene voorbereiden op de stage, hierin wordt het plan van aanpak geschreven. Daarna worden de activiteiten opgedeeld in twee stromen; het afstudeerrapport en het prototype. Tot slot komen de stromen bij elkaar en worden in een eindpresentatie de onderzoeksresultaten gepresenteerd die geleid hebben tot de bibliotheekbelevingsruimte. De ruimte is hierbij ook te bezichtigen.

179178

Blz. 169Fig. I.04: Mijlpalenschema

BenodigdhedenDe benodigdheden die nodig zijn om de projectactiviteiten te kunnen uitvoeren, zijn:• Werkplek• Computer• Internetverbinding• Gesprekspartners• Begeleiding in onderzoek• Begeleiding in vormgeving prototype• Materialen voor prototype (beamer, computer, ...)• Budget voor prototype

ExcursiesOm inspiratie op te doen, een kijkje in de praktijk te nemen en te praten met professionals zullen er een aantal excursies naar musea georganiseerd worden:• Breda;

• Museum of Image (graphic design museum)• Lokaal01 (Nederlands-Vlaamse ruimte voor actuele kunst)• KOP (exposities op het grensgebied van entertainment en musea)

• Rotterdam;• Nederlands Architectuur Instituut• Museum Boijmans van Beuningen• Kunsthal

ProductenTijdens en na afloop van de stage zullen een aantal producten worden opgeleverd. Dit zijn:

Plan van aanpak • Afstudeerbegeleider• Bedrijfsbegeleider

Eerste opzet afstudeerrapport • Afstudeerbegeleider

Eerste hoofdstuk afstudeerrapport • Afstudeerbegeleider

Hoofdstuk bevindingen afstudeerrapport • Afstudeerbegeleider

Concept afstudeerrapport • Afstudeerbegeleider

Definitief afstudeerrapport • Afstudeerbegeleider• Bedrijfsbegeleider

Eindpresentatie • Afstudeerbegeleider• Bedrijfsbegeleider• Andere genodigden

Prototype • Afstudeerbegeleider• Bedrijfsbegeleider• Andere genodigden

181180

Kwaliteit

Kwaliteit eindproductDe kwaliteit van het eindproduct wordt gewaarborgd doordat er regelmatig terugkoppeling met de begeleiders plaatsvindt. Daarnaast wordt er samengewerkt met professionals uit het werkveld en zullen er betrouwbare bronnen gebruikt worden bij het beantwoorden van de onderzoeksvragen. Naar bronnen is gezocht in bibliotheek catalogi, vakbladen, op het internet en in de bibliotheek zelf. De betrouwbaarheid van deze bronnen zal o.a. getoetst worden aan de kennis van de professionals.

Terugkoppeling en contactmomentenEr zal elke week een terugkoppeling plaatsvinden. Dit gebeurt eens per twee weken tussen de stagebegeleider en de stagiaire (de Bibliotheek Deventer) en eens per twee weken met de afstudeercoach (Saxion) en de stagiaire.

Daarnaast zal er elke week een e-mail naar de afstudeercoach gestuurd worden met een beknopt verslag van de stagiaire over de voortgang in haar stage.

FeedbackHet schrijven van het plan van aanpak en het afstudeerrapport gaat volgens een iteratief proces; tijdens de terugkoppelingsmoment zal feedback gegeven worden door de begeleiders. Deze feedback zal worden verwerkt, bij het volgende contactmoment zal er weer nieuwe feedback worden gegeven etc.

BeschikbaarheidJacqueline Krans Op afspraak

Jos Debeij Op afspraak

John van de Pas Op afspraak

ProjectorganisatieOrganisatieBinnen de Bibliotheek Deventer is een commissie samengesteld die zich bezighoudt met de nieuwbouw van de bibliotheek. Deze commissie bestaat uit:• Jos Debeij: directeur de Bibliotheek Deventer• Jos Oegema: consulent collectiebeheer• Babette Granberg: teamleider Centrum

Jos Debeij is projectleider en projecteigenaar.

De stagiaire zal meelopen in het project en daarnaast een onderzoek uitvoeren dat betrekking heeft op het project en aan de eisen van Saxion voldoet.

ExternVoor expertise bij het bouwen aan het prototype zal de hulp ingeschakeld worden van Henk van Mierlo. Van Mierlo is een professional op het gebied van vormgeving, film en fotografie. Hij heeft o.a. gewerkt voor KLM, Auping en Philips.

InformatieDe agenda’s van alle betrokkenen zijn in te zien via het mailprogramma van de Bibliotheek Deventer. Ook kunnen er via deze weg afspraken worden gepland. De communicatie zal veelal via e-mail verlopen.

De commissie komt 2-wekelijks bij elkaar. De stagiaire zal enkele bijeenkomsten bijwonen om de voortgang van de stage te presenteren.

Elke week zal de stagiaire een boos/blij/balen-mail naar de afstudeercoach van Saxion sturen. Hierin wordt een kort verslag gedaan van de stageweek en of de stagiaire ergens tegen aanloopt. Afspraken zullen ook via de e-mail gepland worden.

Wk Bedrijfs-begeleider

Afstudeer-coach

1 x

2 x

3 x

4 x

5 x

6 x

7 x

8 x

9 x

10 x

11 x

12 x

13 x

14 x

15 x

16 x

17 x

18 x

19 x

20 x

183182

PlanningActiviteiten vooraf aan stage• Goedkeuring afstuderen verkrijgen• Controle op vereiste studiepunten• Goedkeuring opdracht• Opsturen ingevulde afstudeerovereenkomst

Activiteiten tijdens stage/planning

Week Datum Activiteit Betrokkenen Deadline weekDesk- en fieldresearch rapport Stagiaire 12

Feedback tussenpresentatie verwerken Stagiaire -

Voortgangsgesprek StagiaireAfstudeerbegeleider

-

8 26-03-’12 Schetsontwerp prototype Stagiaire !Desk- en fieldresearch rapport Stagiaire 12

Voortgangsgesprek StagiaireBedrijfsbegeleider

-

9 02-04-’12 Desk- en fieldresearch rapport Stagiaire 12

Tussenpresentatie AfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderKlankbord

!Ontwerp prototype Stagiaire 12

10 09-04-’12 Werkplan prototype Stagiaire 11

Ontwerp prototype finetunen Stagiaire 12

Rapport schrijven Stagiaire 12


-

11 16-04-’12 Ontwerp prototype finetunen Stagiaire 12

Werkplan prototype Stagiaire !Rapport schrijven Stagiaire !Voortgangsgesprek Stagiaire

Afstudeerbegeleider-

12 23-04-’12 Grove versie rapport opleveren StagiaireAfstudeerbegeleider !

Tussenpresentatie prototype StagiaireAfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderKlankbord

!

13 30-04-’12 Feedback rapport verwerken Stagiaire -

Feedback tussenpresentatie verwerken Stagiaire -

Concept prototype omschrijven Stagiaire 15


-

14 07-05-’12 Concept rapport afronden Stagiaire 15

Concept prototype omschrijven Stagiaire 15

Voorbereiden bouw prototype Stagiaire 17


-

15 14-05-’12 Concept rapport opleveren StagiaireAfstudeerbegeleider !

Mogelijkheid bedrijfsbezoek StagiaireAfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderKlankbord

16

Week Datum Activiteit Betrokkenen Deadline week1 06-02-’12 Plan van aanpak schrijven Stagiaire 3

Organiseren onderzoek Stagiaire 4


-

2 13-02-’12 Plan van aanpak concept opleveren StagiaireAfstudeerbegeleider

3

Oriëntatie onderzoek Stagiaire 4


-

3 20-02-’12 Feedback plan van aanpak verwerken Stagiaire 3

Start onderzoek - deskresearch Stagiaire 12

Definitief plan van aanpak opleveren StagiaireAfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleider

!Voortgangsgesprek Stagiaire

Afstudeerbegeleider-

4 27-02-’12 Excursie Breda - fieldresearch Stagiaire -

Beeldverslag excursie Stagiaire 4

Mogelijkheid bedrijfsbezoek StagiaireAfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleider

6

Opzet afstudeerrapport opleveren StagiaireAfstudeerbegeleider !

5 05-03-’12 Excursie Rotterdam - fieldresearch Stagiaire -

Beeldverslag excursie Stagiaire 5

Feedback opzet afstudeerrapport Stagiaire 12


6

6 12-03-’12 Moodboard prototype Stagiaire !Tussenpresentatie vorderingen Stagiaire

AfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleider

-

Desk- en fieldresearch rapport Stagiaire 12


6

7 19-03-’12 Schetsen prototype Stagiaire 8

185184

Strokenplanning

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Plan van aanpakVooronderzoek 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Orientatie - deskresearch

Interviews - fieldresearchHoofdonderzoek prototype

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Moodboard

Schetsontwerp

Ontwerp

Werkplan

Concept

Voorbereiden bouw

Bouwen

Verbeteren

Hoofdonderzoek rapport

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Opzet rapport

Deskresearch

Fieldresearch

Rapport schrijven

Begeleiding 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Bedrijfsbezoek

Voortgangsgesprek afstudeerbegeleider

Voortgangsgesprek bedrijfsbegeleider

Tussenpresentatie rapport

Tussenpresentatie prototype

Feedback

Eindpresentatie

Week Datum Activiteit Betrokkenen Deadline weekVoorbereiden bouw prototype Stagiaire 16

16 21-05-’12 Mogelijkheid bedrijfsbezoek StagiaireAfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderKlankbord

16

Feedback rapport verwerken Stagiaire 18

Feedback concept prototype verwerken Stagiaire 19

17 28-05-’12 Definitief rapport afronden Stagiaire 18

Prototype bouwen Stagiaire 19


-

18 04-06-’12 Definitief rapport opleveren Stagiaire !Prototype bouwen Stagiaire 19


-

19 11-06-’12 Eindpresentatie maken Stagiaire 20/21

Feedback scriptie verwerken Stagiaire -

Prototype verbeteren Stagiaire 20


-

20 18-06-’12 Mogelijkheid eindpresentatie StagiaireAfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderKlankbord

!

Prototype verbeteren Stagiaire 20/21

21 25-06-’12 Mogelijkheid eindpresentatie StagiaireAfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderGenodigden

!

22 02-07-’12 - - -

23 09-07-’12 Diploma uitreiking Stagiaire !

! = mijlpaal

! = deadline

187186

Deadlines

Week 3 20-03-’12 Plan van aanpak AfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderStagiaire

Week 4 27-02-’12 Eerste opzet afstudeerrapport

AfstudeerbegeleiderStagiaire

Week 4/6 27-02-’12 Eerste bedrijfsbezoek AfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderStagiaire

Week 9 02-04-’12 Eerste hoofdstuk afstudeerrapport


Week 12 23-04-’12 Hoofdstuk bevindingen afstudeerrapport


Week 15 14-05-’12 Concept afstudeerrapport


Week 15/16 14-05-’12 Tweede/telefonisch bedrijfsbezoek

AfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderStagiaire

Week 18 04-06-’12 Definitief afstudeerrapport

AfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderStagiaire

Week 21 25-06-’12 Eindpresentatie AfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderStagiaireAndere genodigden

Week 21 25-06-’12 Prototype AfstudeerbegeleiderBedrijfsbegeleiderStagiaireAndere genodigden

Kosten, baten, risico’s

KostenStagevergoeding; de stagiaire ontvangt elke maand €200,-- bruto.Prototype; hiervoor zal budget beschikbaar moeten worden gesteld.Excursies: treinvervoer en eventuele entreeprijzen.

BatenDe Bibliotheek Deventer ontvangt het afstudeerrapport en er zal een (prototype) bibliotheekbelevingsruimte ingericht worden.

Risico’sDat er meerdere mensen bij het project betrokken zijn, kan als gevolg hebben dat het project vertraging oploopt.

Met het oog op de bezuinigen bestaat de kans dat er onvoldoende budget is om het prototype aan de gewenste eisen te laten voldoen.

189188

Literatuurlijst

ProjectkaderDeckers, M., Management Consultant Innovatie en R&D-beleid bij de Blauwe Brug.

Pas, van de, J., docent Communicatie Saxion ACT


www.JoanMiro.com (2010) Joan Miro Art, 13 december 2010, http://joanmiro.com/, URL bezocht op 7 februari 2012

Fundació Miró (2010) Fundació Joan Miró: Barcelona, http://www.fundaciomiro-bcn.org, URL bezocht op 6 februari 2012

OrganisatieDebeij, J.P.A. (2012) Meerjarenplan 2012-2015: Persoonlijke ontplooiing én maatschappelijke deelname voor velen, Deventer: de Bibliotheek Deventer

De Bibliotheek Deventer (2012), Vestigingen en openingstijden, http://www.bibliotheekdeventer.nl, URL bezocht op 8 februari 2012

Groot, de, M.E. (2008) Visie Bibliotheekwerk 2008-2012, Zevenbergen: Gemeente Moerdijk

191190

Bachelorscriptie: Op zoek naar Miró in de bibliotheek

Documents

Transcript of Bachelorscriptie: Op zoek naar Miró in de bibliotheek