1

FOUNDATION AYNI BOLIVIA - NEDERLAND

Introductie

EVALUATIE RAPPORT CHASKI PROGRAMMA

Renata Kolk

Juni 2016

2

www.facebook.com/ayni.nl?fref=tswww.twitter.com/#!/ayniboliviawww.linkedin.com/company/ayni-bolivia-nederlandhttps://www.youtube.com/channel/UCQQHr0W68LFMQajV8JGeKsA

Adres: ONG Ayni Bolivia Sucre #930Washington y Camacho, ORUROE-mail: oruro@ayni.nl

Website: http://redayni.org www.aprendercreando.bo

Adres: Stichting Ayni Bolivia-NederlandAdriaen Beyerkade 283515 XV UtrechtE-mail: info@ayni.nl

Website: www.ayni.nl

Sinds 1999 zet de Stichting Ayni Bolivia - Nederland zich in voor de bevolking in Bolivia. De stichting richt zich op de ontwikkeling van het land, armoedebestrijding en het bevorderen van gelijkheid in de samenleving.

Stichting Ayni Bolivia — Nederland is een ANBI, een Algemeen Nut Beogende Instelling. Giften aan ANBI’s kunnen fiscaal aftrekbaar zijn. ANBI code: 808722177 – KvK: 30159215 – Rekeningnummer: NL40 INGB 0004 8459 05

Dit onderzoek is gedaan als stageopdracht door een student aan Wageningen Universiteit bij de leerstoelgroep Educatie- en Competentiestudies.

Website: www.wageningenur.nl/ecs

3

INHOUDSOPGAVE

Presentatie Chaski.....................................................................4Introductie.......................................................................................................................4Wat is Ayni en wat is Chaski?..........................................................................................4

Wie is Ayni?.................................................................................................................4Ayni Nederland en Ayni Bolivia....................................................................................5

Wat is het Chaski-program?............................................................................................5Voorbereidende cursussen..........................................................................................5Computers en programma’s........................................................................................6Actoren........................................................................................................................7

Waarom een evaluatie?..............................................................8Context...........................................................................................................................8

Het land Bolivia............................................................................................................8Onderwijs in Bolivia.....................................................................................................9

Methodologie (1)...........................................................................................................10Methodologie (2)...........................................................................................................11

4

Presentatie ChaskiIntroductieTen eerste zal ik wat vertellen over de stichting Ayni en over het Chaski-programma. Vervolgens komt aan bod waarom er een evaluatie is gedaan en waarom deze op dit moment is gedaan. Ook zal ik wat vertellen over de context van het onderzoeksgebied. Tenslotte zal ik iets vertellen over de evaluatiemethoden.

Wat is Ayni en wat is Chaski?Wie is Ayni? De stichting Ayni Bolivia Nederland werd opgericht in 1999 door Bolivianen die leefden en werkten in Nederland. Zij richtten Ayni Bolivia Nederland samen met Nederlanders op die zich inzetten voor het verbeteren van de levensomstandigheden van de armste mensen in Bolivia. Dit werd gedaan door middelen en kennis van Nederland in te zetten voor de ontwikkeling van Bolivia om zo armoedebestrijding en ongelijkheid te verminderen. Eén van de aandachtspunten was het tekort aan goed opgeleide mensen in de middenklasse.

In de jaren negentig van de vorige eeuw waren de economische problemen in Zuid-Amerika en Bolivia groot. Als gevolg van de zwakke economie vertrokken veel arbeiders naar regio's met meer perspectief. Veel Bolivianen vertrokken

naar Argentinië om te werken in de landbouw, de veehouderij, de industrie en de bouw. De uitvoer van deze ongeschoolde werknemers is sinds de jaren zeventig een groot probleem. Vooral vanwege de exploitatie van hen. Door de emigratie van de beroepsbevolking werd de productieve sector van Bolivia nog zwakker. De stichting wilde daarom mensen onderwijzen in de middenklasse om zo de exploitatie van laagopgeleide

mensen te verminderen en om de mogelijkheden te vergroten voor een baan in hun eigen land.

5

Echter, het bleek onmogelijk om mensen op te leiden in de middenklasse omdat de technische kennis die nodig is voor veel professionele opleidingen in Bolivia niet in voldoende mate aanwezig was. De stichting besloot toen een stap terug te doen en besloot zich te richten op het onderwijs in het primair en voortgezet onderwijs.

Ayni Nederland en Ayni Bolivia. Ayni Nederland richt zich op de ontwikkeling van Bolivia, armoedebestrijding en de bevordering van gelijkheid in de samenleving. Zij werven fondsen en leveren steun om de problemen in Bolivia aan te pakken. De organisatie bestaat uitsluitend uit vrijwilligers. Hierdoor worden de overheadkosten geminimaliseerd. Zo'n tien vrijwilligers nemen deel aan fondsenwerving, administratieve taken, communicatie-activiteiten, evenementen, ICT-inrichting, et cetera.

Ayni Bolivia is volledig onafhankelijk en is een niet-gouvernementele organisatie (NGO). Het voert een educatie-programma uit gericht op ICT-kennis, zodat jongeren meer kansen krijgen op een betere toekomst. Bij Ayni Bolivia zijn vier medewerkers in dienst, aangevuld met vele vrijwilligers. Directeuren en leerkrachten van de deelnemende scholen leveren een bijdrage aan de uitvoering van de lopende programma's.

Ayni is actief in zes van de negen departementen van Bolivia: Oruro, Tarija, Santa Cruz, La Paz, Potosi en Beni.

Wat is het Chaski-program? Binnen het Chaski-programma zijn verschillende projecten. Deze projecten vormen samen de leidraad voor de scholen, zodat ze zich onafhankelijk van het programma kunnen ontwikkelen.

Ten eerste werden de scholen geselecteerd op basis van een aantal harde criteria. Deze zijn gebaseerd op duurzaamheid, oftewel het vermogen van scholen om het programma zelfstandig te kunnen blijven uitvoeren, en zijn gebaseerd op de capaciteit; ten minste 50% van de leraren dient bereid te zijn om samen te werken en om de opleiding te volgen. De scholen moesten ook een plan opstellen voor het eerste jaar inclusief een financieel plan en een activiteitenplan die in het komende jaar door de school zouden worden georganiseerd.

Voorbereidende cursussenZodra dit plan was afgerond en haalbaar bleek, werd de volgende stap gezet: de lerarenopleiding.

- Voorafgaand aan de introductie van ICT, werden docenten en bestuurders voorbereid middels drie cursussen op het gebied van onderwijs, financiën en technologie.

- Bij de start van het programma hadden leerkrachten niet allemaal een achtergrond in pedagogie of onderwijs. Daarom werden ook de basisprincipes van het lesgeven opgenomen in het programma. Ayni sloot

6

daarmee aan bij de plannen van de regering voor de reorganisatie van het onderwijssysteem.

- De technische training was gericht op het onderhoud van de computers en van de systemen zodat scholen de apparatuur konden blijven beheren. De financiële training was meer een voorbereiding dan een training. In samenwerking met Ayni zetten zij een financieel plan op voor het eerste jaar.

o De meeste plannen begonnen met een korte introductie van de situatie in de scholen, gevolgd door een financieel overzicht van de inkomsten. Deze inkomsten zijn afhankelijk van het aantal leerlingen in een school.

o De ouders betalen per leerling een bedrag per maand of per jaar om het programma draaiende te houden. Dat bedrag is over het algemeen rond de 1 euro per maand, afhankelijk van de school omdat de kosten voor leraren, computers en het onderhoud zeer verschillend zijn per regio.

o Een tweede deel van de inkomsten komt voort uit de activiteiten die worden georganiseerd door studenten, inclusief de verkoop van voedsel. De grootste kostenpost van het programma zijn de computers . En, afhankelijk van wie en kan lesgeven, zijn er ook kosten voor een aanvullende leraar.

De trainingen werden georganiseerd voor leerkrachten in het basisonderwijs van de nieuwe Chaski-scholen. Daarnaast werden er nog andere leerkrachten uitgenodigd voor de training via advertenties in kranten. Voor deze leerkrachten was deze training persoonlijk interessant omdat het hen helpt bij een volgend examen binnen de reguliere carrièremogelijkheden als leraar.

Na de drie voorbereidende cursussen werden er trainingen georganiseerd op andere vakgebieden en werden verdiepende cursussen aangeboden zodat leerkrachten op de hoogte bleven van de ontwikkelingen in het veld.

Ook de regering nam, door de introductie van computers, het initiatief om deze trainingen te organiseren. Als gevolg van deze ontwikkeling en het gebrek aan financiering worden de opleidingen van Ayni niet meer georganiseerd. Er zijn echter nog wel aanvullende cursussen voor studenten. Op dit moment wordt er een robotica-cursus aangeboden.

Computers en programma’sNa de training werden de computers in bruikleen gegeven aan de scholen zodat zij verantwoordelijk waren voor de computers. Internet was beschikbaar via een ‘dial-up’ lijn. De pilot was een succes en in 2001 werd het eigenlijke project gelanceerd. Nadat deze basis was ontwikkeld, werden twee nieuwe projecten toegevoegd aan het programma.

7

Ten eerste, het Global Teenager Project. Dit is een digitaal, wereldwijd netwerk van studenten en docenten waarin onderlinge onderwijscirkels werden opgezet. Twee keer per jaar kwamen de studenten samen via digitale lessen via een wiki of Web 2.0 tools. Hieraan namen leerlingen deel uit verschillende landen om samen te werken aan een thema. De leerlingen voltooiden het programma in tien weken in zes stappen waarbij ze in contact bleven met andere leerlingen elders in de wereld via de Wiki of email. Binnen de Chaski-scholen kregen de leerkrachten ondersteuning om de studenten te begeleiden. Dit project is inmiddels afgebouwd binnen het Chaski- programma en wordt niet of nauwelijks meer gebruikt.

Het tweede project is ontwikkeld vanaf ongeveer 2005, genaamd ‘Aprender Creando’, wat betekent het creëren van leren. De docenten namen het initiatief om hun eigen lesmateriaal te ontwikkelen. Met de kennis die ze hadden, bepaalden zij de leerdoelen van de studenten en ontwikkelden zij educatieve software. Deze werd opgeslagen in een bibliotheek en kon vervolgens worden gebruikt door alle deelnemende scholen. Niet alleen nieuwe software werd ontwikkeld, maar ook de bestaande lesmaterialen werden gedigitaliseerd en werden toegankelijk gemaakt voor het hele netwerk. Tot nu toe is het grootste deel van de ontwikkeling van het programma gericht op de verdere ontwikkeling, systematisering en toegankelijk maken van educatieve software.

Deze educatieve software is beschikbaar via een online bibliotheek, J -klik. Deze bibliotheek is open voor alle Chaski-scholen en ook te gebruiken door andere scholen die de Ayni-website gebruiken en de bibliotheek is open op verzoek van de Boliviaanse regering.

De nieuwste ontwikkeling van het programma is dat, op verzoek van de vrouwelijke studenten die in hun laatste studiejaar zitten, 150 afgestudeerde studenten worden opgeleid voor eerstelijns support als zij de middelbare school verlaten. Op deze manier is er een link met het programma, namelijk jonge mensen aan het werk helpen. Daarnaast heeft de Boliviaanse regering dit idee opgepakt en richt zich op de integratie van ICT in de openbare scholen. Zo kunnen bijvoorbeeld alle docenten en studenten in hun laatste jaar van de middelbare school een computer gebruiken. Er zijn ook tele-centra ingericht op openbare scholen.

ActorenGedurende dit gehele proces werkt Ayni constant samen met de zes partners van het programma. Dit zijn:

- Studenten;- Directeuren van de scholen;- Leerkrachten;- Ouders;- ONG Ayni in Bolivia;- De gemeenteraad.

8

Er is te weinig tijd om ze allemaal te bespreken. Ik zal één hiervan uitlichten. De ouders zijn één van de belangrijkste partners in het Chaski-programma. In de eerste plaats, op basis van de wettelijke ontwikkelingen in Bolivia, worden ze geacht deel te nemen aan de discussie over de manier waarop het onderwijs wordt georganiseerd. Er is ook een praktische behoefte om ouders te betrekken in het programma. De regering geeft geen financiële steun voor de uitvoering van computers en het internet. Daarom wordt een maandelijkse bijdrage vereist van de ouders. Over het algemeen wordt deze bijdrage zeer goed ondersteund door de ouders, omdat zij de voordelen van computers onderschrijven. Bovendien worden op de scholen de zogenaamde ‘feria’ gehouden, een soort open dagen, waar studenten tonen aan hun ouders wat ze hadden geleerd over de computers in dat jaar.

9

Waarom een evaluatie?

Het beleid van de Boliviaanse regering richt zich op de implementatie van computers in de scholen. Chaski zal zich daarom niet langer richten op de invoering van computers en het internet of op de opleiding van leraren in Bolivia. Na het sluiten van het Chaski-programma was het tijd voor Ayni om het programma te evalueren.

Een evaluatie zal worden gebruikt voor eventuele feedback aan de regering over de mogelijke valkuilen. Bovendien kan een evaluatie kennis opleveren voor de volgende stap van Ayni. Met het sluiten van het Chaski-programma is er ruimte voor de stichting om het volgende programma te ontwikkelen. De plannen hiervoor zijn al opgesteld. Eén van de plannen omvat een Ayni Academy, die moet helpen om jonge afgestudeerden hun vaardigheden te verbeteren bij het vinden van een baan. Tot slot kunnen de resultaten van een evaluatie helpen bij andere projecten in andere landen met een vergelijkbare aanpak.

Het doel van de evaluatie is: Er achter komen hoe de introductie van ICT als onderwijs-instrument binnen Chaski, heeft bijgedragen aan het structureel verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs.

Voordat ik zal uitleggen hoe de evaluatie is opgezet, zal ik eerst wat meer vertellen over de context van het onderzoeksgebied.

ContextOm de context van het onderzoeksgebied te begrijpen, zal ik wat vertellen over het land zelf en over het onderwijs van Bolivia in het bijzonder.

Het land BoliviaBolivia is één van de armste landen in Zuid-Amerika. Het heeft een oppervlakte dat 26 keer zo groot is als Nederland en heeft ‘slechts’ 10,5 miljoen mensen en is dun bevolkt. Bijna de helft van de bevolking leeft op het platteland. Daarnaast heeft het land de grootste etnische diversiteit in heel Zuid-Amerika. Iets dat tot voor kort werd genegeerd in het land. Pas sinds ongeveer 16 jaar, zijn er, naast het

10

Spaans, meer dan 36 inheemse talen erkend als officiële talen. En tot de laatste hervorming van het onderwijs in 2009, was de primaire taal op scholen altijd Spaanse geweest.

Bolivia wordt begrensd door de vijf omringende landen Chili, Paraguay, Brazilië, Argentinië en Peru. De constitutionele hoofdstad is Sucre en de politieke hoofdstad is La Paz. Ondanks het feit dat slechts 1/3 van Bolivia is gelegen in de Andes, wordt Bolivia nog steeds gerekend tot de Highland-landen. De grootste steden van het land bevinden zich in het Andes gebergte en ze zijn belangrijk voor de ontwikkeling van het land.

Toch is Bolivia niet altijd het 'vergeten' land geweest in Zuid -Amerika. Bolivia heeft een rijke geschiedenis van de verschillende etnische groepen. De sporen zijn nog steeds zichtbaar in het hedendaagse Zuid-Amerika. Zo is de taal Quechua nog steeds de belangrijkste taal die wordt gebruikt door zo'n 10 miljoen mensen tussen het noorden van Ecuador en het noorden van Argentinië.

De verschillen tussen de diverse regio's en de kansen voor verschillende bevolkingsgroepen blijven een onderwerp van discussie. Want hoewel de economie blijft groeien en er over het algemeen een daling is van het percentage arme mensen, is er een groot verschil tussen de stad en het platteland. Op het platteland is niet alleen een groter aantal huishoudens dat armoede kent, de ontwikkeling van deze regio’s wordt in termen van economische activiteit en armoedebestrijding elk jaar kleiner.

De onderdrukking van de vele inheemse groepen blijft een ernstig probleem, ondanks talrijke pogingen van de regering om gelijkheid te creëren..

In 2006 werd Evo Morales verkozen tot nieuwe president. Met deze keuze van een vertegenwoordiger van de cocaboeren en een afstammeling van één van de inheemse stammen in de Andes, was een nieuw tijdperk aangebroken voor Bolivia. Het kolonisme en kapitalisme werden afgesloten en het socialisme was het nieuwe tijdperk. En hoewel het de intentie van Morales was om de inheemse bevolking en de rest van het land op dezelfde lijn te krijgen, is dit nog niet geslaagd in de afgelopen tien jaar. Toch blijft hij met 60 % van de stemmen één van de meest populaire leiders van Bolivia. De huidige termijn van Morales loopt af in 2020. En daarna is nog niet duidelijk welke richting Bolivia op zal gaan.

Onderwijs in BoliviaHet basisonderwijs in Bolivia is gratis en is verplicht voor alle kinderen tussen 6 en 14 jaar oud. Uit recente onderzoeken is gebleken dat er ongeveer 2.300 kleuterscholen en ongeveer 13.000 basisscholen zijn. Er zijn bijna 1,3 miljoen kinderen in het basisonderwijs en bijna 220.000 in het voortgezet onderwijs. Ongeveer 140.000 leerlingen gaan naar het voortgezet onderwijs. Universiteiten zijn aanwezig in de belangrijkste grote steden. Engels wordt onderwezen op middelbare scholen als onderdeel van de opleiding. Veel hoogopgeleide mensen vertrekken uit Bolivia na het behalen van hun diploma en gaan werken in Argentinië of Chili, waar de salarissen hoger zijn.

11

In het Boliviaanse onderwijs zijn er nog grote verschillen in de kansen voor jongeren op het platteland en in de stad. Veel kinderen wonen te ver weg van school. Sommige scholen zijn kostscholen waar kinderen kunnen verblijven tijdens de week. Op andere scholen reizen kinderen elke dag een paar uur met de bus en moeten lange afstanden lopen om een halve dag op school te zitten. Tegenwoordig volgt ongeveer 90% van de kinderen de basisschool. Maar veel van hen stoppen na een tijdje, bijvoorbeeld om te helpen in de landbouw. Ook is er in sommige dorpen nog steeds een gebrek aan onderwijs.

Een ander probleem is dat de kwaliteit van de scholen in de landelijke regio's lager is dan de scholen in de stad.

Het onderwijs in Bolivia kent ook andere problemen, aldus de Wereldbank, zoals:

- Uitsluiting van betrokken partners, zoals ouders en kinderen, bij het nemen van beslissingen;

- Slechte administratie;- Inefficiënte financiën ;- Problemen met de materialen, de opleiding van docenten en infrastructuur

die voornamelijk invloed hebben op de meisjes en op de plattelandsbevolking.

Deze problemen vormden de aanleiding voor de grootste reorganisatie van het onderwijs in Bolivia in 1994. De ontwikkelingen van deze reorganisatie past Ayni ook toe in haar programma. Middels de aangepaste onderwijswet werden verschillende elementen geïntroduceerd over een periode van zeven jaar.

Er kwamen veranderingen in het systeem van de klassen, de opleiding van leraren, nieuwe materialen, een pilot voor tweetalig onderwijs (Spaanse en een inheemse taal) en de organisatie van het ministerie en de samenwerking met de scholen. Misschien was de belangrijkste verandering wel de positie van de ouders. Ouders moesten meer betrokken worden bij de scholen door middel van ouderraden in scholen, genaamd ‘familia patris’. Daarnaast werden er ook raden opgericht op gemeentelijk- en departementsniveau. Ook de inheemse bevolking kregen hun plaats in deze raden toebedeeld.

Methodologie (1) Zoals eerder aangegeven, is het doel van de evaluatie om er achter te komen hoe de introductie van ICT als onderwijs-instrument binnen Chaski heeft bijgedragen aan het structureel verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs. Om dit te onderzoeken, vormden we een aantal onderzoeksvragen:

1. Wat waren de doelstellingen van het Chaski-programma op de scholen en in welke mate werden

1. die doelen bereikt?2. Op welke wijze gebruiken de

docenten het Chaski-programma om hun onderwijs te organiseren?

12

3. In welke mate slaagde het programma er in om de kennis te verbeteren en om het gebruik van ICT

4. te verbeteren en om de toegang tot de arbeidsmarkt te verbeteren?5. Welke factoren in Bolivia hadden invloed op de uitvoering van het Chaski-

programma?

Methodologie (2)We hebben ervoor gekozen om de periode 2003 tot 2013 te evalueren. Het jaar 2013 werd bepaald door de invoering van computers in de scholen.

Om deze onderzoeksvragen te beantwoorden, hebben we eerst een onderzoeksplan gemaakt, inclusief onderzoeksmethoden, operationalisering van de verschillende termen en een tijdschema. Ten behoeve van de structuur hebben we deze informatie in een schema en een mindmap geplaatst.

We planden verschillende onderzoeksmethoden.

- Eén hiervan was het analyseren van documenten, zoals de interne documentatie over de ontwikkeling van het programma en over de samenwerking met derde partijen die betrokken waren bij het Chaski-programma.

- Een andere onderzoeksmethode waren semigestructureerde interviews met betrokkenen uit de organisatie. Het was mogelijk om drie interviews te houden met de initiatiefnemer in Nederland en met de twee medewerkers van ONG Ayni Bolivia. Ook planden we interviews met relevante personen in Bolivia.

- Daarnaast planden we casestudies om de ervaringen van studenten en docenten te verzamelen. De casestudies dienden ook om de lokale context van de scholen inzichtelijk te krijgen. Er zijn drie casestudies gedaan in drie districten, te weten Oruro, Tarija en Potosí.

Lara heeft al het veldonderzoek in Bolivia gedaan. In totaal bezocht ze acht scholen en interviewde ze zes directeuren en tien leerkrachten.

De evaluatie had een kwalitatief karakter. Dit was vooral omdat het onmogelijk was om representatieve, kwantitatieve gegevens te verzamelen in zo'n korte tijd. Ook konden we van tevoren niet inschatten of er voldoende kwantitatieve gegevens überhaupt beschikbaar zouden zijn.

13

Tot zo ver over de wijze waarop we het evaluatieonderzoek hebben opgezet. In het document “Reflectie op de introductie van ICT voor structurele verbetering van het onderwijs in Bolivia” presenteert Lara het resultaat van die evaluatie.