". 18-02-2013

Autisme bij vrouwen

Annelies Spek

Klinisch psycholoog, senior onderzoeker

GGZ Eindhoven

ASS bij kinderen

• Jongens • Meisjes Veel lastig qua gedrag • Niet zozeer lastig

• Ruzies • Angst, somberheid E)(ternaliserend • Internaliserend

• Intensieve bijzondere Intensieve 'gewone' hobby's hobby's (dieren, prinses zijn)

• Veel moeite oogcontact • Redelijk oogcontact • Moeite fijne motoriek • Redelijke tot goede fijne

motoriek

Meisjes met ASS

• Ouders: - Evenveel problemen bij dochters met ASS als bij

zoons met ASS

- Maar: vaak gelabeld als 'claimend' of 'verlegen'

• Leerkrachten: - Zien minder problemen bij meisjes met ASS dan bij

jongens met ASS

- Initiatief diagnostiek ASS vaak vanuit school

- Gevolg: meisjes vaak niet onderzocht

ASS zijn bij vrouwen anders

dan bij mannen

Sociaal en communicatief

• Sociaal: -Claimend - Periodes van terugtrekken

• Communicatie: - Veel vragen stellen - Observeren en (letterlijk) kopiëren

Leeftijdsgenoten

• Vallen wel op bij andere meiSjes

• Voelen zich vaak anders dan andere meisjes

1

----

18-02-2013

Meisjes met ASS

• Jong geconfronteerd met anders-zijn

• Vooral door leeftijdsgenoten

• Sociale codes (delen, kletsen)

• Proberen te kopiëren

• Maar aanpassen lukt nooit 100 %

• Veel schaamte en terugtrekken

• Trauma's door (subtiel) pesten

• Compenseren begint al rond kleuterleeftijd

• Rol van ouders bij compenseergedrag

Rol van ouders:

• Moeder verbaal meer stimulerend naar dochters dan naar zoons (Page e.a" 2010)

• Naar zoons meer 'instructies', naar dochters meer 'communicatie' (Cle.r1Ield & Nelson, 2006)

• Oogcontact: bij geboorte vergelijkbaar • Na vier maanden: meisjes meer (Leeb & Re~klnd, 2004)

• Dus: in hoeverre beïnvloedt opvoeding sociale en communicatieve beperkingen?

• Invloed op hoe vaak autisme voorkomt bij vrouwen?

Prevalentie

• 4 x zoveel mannen als vrouwen • Hoog functionerend autisme + Asperger:

8-10 x zoveel mannen als vrouwen

• Zwakbegaafde groep: 2 x zoveel mannen als vrouwen

• Deel van de vrouwen compenseert beperkingen • Vooral slimme vrouwen kunnen dit • Daardoor gedragssymptomen milder • Geen diagnose • Is dit positief of negatief?

ASS bij vrouwen

• Sociaal gedrag - Veel gecompenseerd I aangeleerd

- Wel veel moeite/energie

• Communicatie - Veel aangeleerd

- Veel bedenken/anlyseren, kost ook veel moeite

• F antasielvoorstellingsvermogen - Lukt vaak redelijk tot (overmatig) goed

- Doorschieten in fantasie

- Voorstelling maken nieuwe situatie wel lastig

• Veel moeite met veranderingen Seizoenen, afspraken, weer, dingen in huis ..

MiNDE!!.. MENSEN Ol' VAKANTÎE

.ft ~~~~t~fOJ(! /

-:::11"-­

AA.~, ~.

• Hoge prikkelgevoeligheid - Over algemeen erg sensitief

- Meer dan mannen met ASS

- Voorbeeld

• Veel gedragsroutines Dingen op dezelfde manier doen

- Eten, kleding

• Erg precies/gedetailleerd In denken en werken

2

18-02-2013

Cijfers

Vrouwen Mannen

Eerder in hulpverlening 94% 63%

66% 33%

30% 14%

63% 33%

(Zeer) veel klachten 95% 30%

Seksualiteit

• Vaak belangrijk thema DE EISPRONG

• Voorstellingsvermogen

• Letterlijk nemen w • Flexibiliteit

• Sensorisch overprikkeld

Seksuele ontwikkeling 54 vrouwen met ASS

Premenstrueel syndroom (25.9 % vs 14.8 %)

• Vertraagde puberteit (7.4% vs 0.5 % )

• Onregelmatig menstruatie (57 % vs 35 %)

• Menstruatie erg vroeg <10 (5.7 % vs 2.2 %)

of juist laat >16 (7.4 % vs 4.4 %)

• Gemiddeld 8 maanden later

Jongensachtig meisje (53.7 % vs 37.9 %)

Excessieve lichaamsbeharing (29.6 % vs 4.4 %)

• Testosteron?

Seksuele voorkeur vrouwen

Sexuele voorkeur Mannen

Autisme

67.9%

Controlegroep

93% .__.._.._.

Vrouwen 1.9% 2-3%

Biseksueel 13.2% 1-5 %

A-seksueel 17% 1%

Wat weten we nu:

1. Snel overbelast I meer klachten

2. Diagnostiek lastig

1. Wat speelt een rol bij de overbelasting? - Gevoel anders te zijn

- Proberen erbij te horen

- Meerdere taken

Verschillende taken/rollen

• Huishouden

• Moederschap

• Werk

• Partner

• Hobby

3

18-02-2013

1. Huishouden

• Planning

• Flexibel bij veranderingen

• Overzicht houden

• Multi-tasken

• Prioriteiten stellen

• Filmpje Cathy

2. Moederschap

• Kinderen niet 'voorspelbaar'

• Inschatten Wanneer honger, wanneer moe?

• Filmpje Cathy

• Autisme ook voordelen bij moeder-zijn - Consequent

-Eerlijk

4. Partner

• Aanvoelen

• Anticiperen

• Voor elkaar zorgen

• Prikkels

• Evenwicht vinden

• Puurheid, echtheid

Koken

• Kiezen van een gerecht

• Juiste inkopen (ander merk =andere smaak)

• Op tijd beginnen (wanneer komt wie thuis?)

• Aardappels EN groente EN vlees

• Alles tegelijk warm

• Intussen: - Telefoon, kinderen, partner, buurvrouw

• Partner/kinderen die te laat komen

3. Werk

• Perfectionisme I detailgerichtheid

• Moeite sociaal contact

• Cathy en collega's

• Prikkelverwerking I overprikkeling

• Veranderingen

• Cathy en reorganisaties

Dus..

,"

4

18-02-2013

Waarom hebben vrouwen met ASS meer 'last' dan mannen?

Proberen aan sociaal beeld te voldoen lukt vaak niet

Daardoor meer klachten

Veel verschillende taken - Sneller overprikkeld

- Meer planningsproblemen

- Meer verlies van overzicht

Filmpje

De praktijk ..

• Vaak andere diagnoses

• Lange tijd onduidelijk

• Kort in begeleiding en dan 'beter'

• Filmpje An

Wat vaak gebeurt:

1. Sociaal en communicatief weinig problemen

• Wel rigiditeit I moeite met veranderingen

• Dan diagnose dwangstoornis

2. Wel problemen op sociaal en communicatief gebied

• Dan diagnose persoonlijkheidsstoornis

Vraag 2:

Waarom worden ASS bij vrouwen minder snel herkend?

Diagnostiek

ASS I persoonlijkheidsstoornis

• Vrouwen met ASS sociaal gezien anders - Gezien als manipulerend

• Zwart-wit denken

• Moeite met reguleren emoties - Blijven hangen in emoties

• 'Dwingend'

• Borderline persoonlijkheidsstoornis

5

18·02·2013

Onderscheid Behandeling I begeleiding

• Persoonlijkheidsst. • Autisme - Geen gedragsrituelen Gedragsrituelen - Taal niet letterlijk nemen - Taal letterlijk nemen - Geen overmatige - Detailgerichtheid

detailgerichtheid Moeite met - Geen moeite (praktische) veranderingen

veranderingen - Bijzondere interesses - Geen overmatig I intensieve hobby's

intensieve hobby's

Soorten behandeling

• Uitleg autisme

• Contact met andere vrouwen met ASS

• Mindfulness Verminderen spanning + grenzen aanvoelen

• Cognitieve gedragstherapie - Negatieve gedachten te verminderen

• Seksuologische behandeling

• Relationele behandeling

Persoonlijkheidsst. • ASS: Groepsbehandeling - Indiv of groep

Sociaal contact - Acceptatie van het stimuleren sociaal anders-Zijn

Contact: onwil - Contact: snel

- Afstand-nabijheid als overprikkeld

thema - Structuur en overzicht

- Kwaliteiten ontdekken

Sterke kanten als vrouw met autisme

• Creativiteit • Anders denken • Meer open staan voor het feit dat je een

beperking hebt • Bewust van je sterke kanten en die goed inzetten • Anderen tot nadenken aanzetten door het vragen

om duidelijkheid • Kinderen profiteren van regelmaat en

duidelijkheid • Gevoeligheid (sensorisch. sferen..)

~i~j

l; /) %cl"c...t,

~"0/fO') prl-t~

Aspergirls (Rudy Simone)

MeiSjes en vrouwen met Asperger

(T. Attwood)

6