ATEX wat, hoe & wie is verantwoordelijk -Bert Brouwers.pdfTitle: Microsoft PowerPoint - ATEX wat,...

Copyright © 2011 Egemin International NV

Egemin Automation

Bert BrouwersSr. Consultant

Egemin Consulting N.V.Maintenance stand H1009

SOLIDS 2011, Learn Shops

ATEX : wat, hoe, en wie?

1 Solids 2011 Learn Shops | ATEX : Wat, Hoe & Wie is verantwoordelijk? | Bert Brouwers, Egemin Consulting N.V.


Spreker

» ir. Bert Brouwers Sr. Consultant

Technical Safety bij Egemin Consulting NV (maintenance stand H1009)

• Explosieveiligheid ATEX 95 & ATEX 137

• Machineveiligheid & CE markering

• Functionele Veiligheid –TüV Functional Safety Engineer IDnr 1719/09

Solids 2011 Learn Shops | ATEX : Wat, Hoe & Wie is verantwoordelijk? | Bert Brouwers, Egemin Consulting N.V.2


Agenda

» ATEX management summary Wat is ATEX

• Regelgeving• Wat is een explosie

Explosiebeveiliging• Preventiehiërarchie & voornaamste bijhorende concepten

» Explosieveiligheidsdocument Wat is het Hoe begin je er aan

• Stappenplan

» Verantwoordelijkheden Betrokken partijen, rollen, verantwoordelijkheden



ATEX 95 » Economische Richtlijn 94/9/EEG Op de markt brengen van

veilige apparaten en componenten

» naar de toeleveranciers, als fabrikant

» Gelijk voor de hele EU

ATEX 137» Sociale Richtlijn 99/92/EEG Voorzien veilige

werkomgeving Opstellen van het

explosieveiligheids-document

– Zonering

» gebruiker / exploitant Werkgever

» Nationale verschillen


Wat is ATEX? – Regelgeving

ATEX = ATmosphère EXplosiveOntplofbare Atmosfeer, Explosiegevaarlijke Atmosfeer



» Op Nationaal Vlak :» Vertaling van de Europese Richtlijnen in lokale

wetgeving» België

Sociale wetgeving op elektrisch vlak ingevuld door het AREI (art.105 e.v.)

Aangevuld door geharmoniseerde NBN-EN normen op elektrisch en niet-elektrisch vlak

Zoneringstekeningen voor elektrisch materiaal, verplichte goedkeuringsprocedure door erkend organisme (vroeger dubbel)




» Op Nationaal Vlak :» Vertaling van de Europese Richtlijnen in lokale

wetgeving» Nederland

Sociale wetgeving ingevuld door ARBO

Aangevuld door geharmoniseerde NEN-EN normen, nationale normen (NEN) en praktijkrichtlijnen (NPR) op elektrisch en niet-elektrisch vlak



Scope ATEX 137

» Vastleggen van de: minimumvoorschriften inzake de gezondheidsbescherming en de veiligheid van de werknemers die door explosieve atmosferen gevaar kunnen lopen.



Wat is ATEX? – Wat is een Explosie

» Explosieve Atmosfeer (1999/92/EG): een mengsel van lucht en brandbare stoffen in de vorm van gassen, dampen,

nevels of stof, onder atmosferische omstandigheden, waarin de verbranding zich na ontsteking uitbreidt tot het gehele niet verbrande mengsel.

» Explosie (EN 1127-1, 3 ): Een plotselinge oxidatie of splitsingsreactie die een verhoging teweegbrengt in

temperatuur, druk of beide gelijktijdig.

» Gasexplosies: Gas of damp, in een ontplofbaar mengsel met zuurstof uit de lucht, komt in contact met een ontstekingsbron. De belangrijkste ontstekingsbronnen zijn open vuur, vlammen en vonken.

» Stofexplosies: Brandbare vaste stof, in fijn verdeelde vorm, met turbulente lucht opgewerveld tot een stofwolk komt in contact met een ontstekingsbron. (bijv. metaalpoeder, suiker, graanstof, melkpoeder, kunstmest e.d.)



Explosiebeveiliging - preventiehiërarchie

» Voorkom explosiegevaarlijke atmosfeer Zorg dat er geen explosiegevaarlijke producten zijn Zorg ervoor dat er geen producten in suspensie zijn Zorg dat er geen lucht is

» Voorkom ontsteking Zorg dat er geen ontstekingsbronnen zijn

» Beperk gevolgen Zorg dat drukopbouw beperkt blijft (venting) Zorg dat installatie weerstaat aan de druk

(containment)



Vermijden Ex Atmosfeer; Producteigenschappen 4 types van producten

» Vloeistoffen koolwaterstoffen

» Gassen aardgas, waterstof

» Stof poeders

» Hybride combinaties

» Producteigen-schappen zijn uitermate belangrijk

» Ze zijn terug te vinden in het Explosie-Veiligheids-Document



Vermijden EX atmosfeer

» Productgegevens Welke producten zijn brandbaar en explosiegevoelig Wanneer leiden deze producten tot explosiegevaarlijke mengsels?

• Onderste explosiegrens (LEL) – gassen & dampen• Vlampunt (flash point) – vloeistoffen (dampen)• Korrelgrootte & minimale explosieve concentratie – poeders• Bovenste explosiegrens (UEL) • Minimale zuurstofconcentratie (inertisatie)• …

» Installatiegegevens Waar zijn de eventuele gevarenbronnen

• Installatie-kennis: lekbronnen, procesvaten, ….• Staat van onderhoud• Schoon huishouden bij risico op vorming stoflagen



Vermijden ontsteking

» Productgegevens Minimale ontstekingsenergie (MOE - MIE)

• Voor gassen opgedeeld in gasklasses (I), IIA, IIB, IIC (± 260µJ, 60µJ, 19µJ)• Voor poeders opgave energie (varieert van enkele mJ tot honderden mJ)

Minimale ontstekingstemperatuur (MOT - AIT)• Voor gassen opgedeeld in temperatuurgroepen T1 t.e.m. T6• Voor poeders grenstemperatuur per geval (met opgelegde veiligheidsmarges)

Glimtemperatuur (layer ignition temperature)• Specifiek voor poeders• Ontstekingstemperatuur bij laagdikte van 5mm!

» Installatiegegevens Locaties met kans op gevaarlijke atmosfeer (zonering) Mogelijke ontstekingsbronnen (13 types)



Zone-indeling is …

» Een specifieke vorm van risico-beoordeling

» Het risico op de aanwezigheid van een explosiegevaarlijk mengsel wordt geëvalueerd. De resultaten van deze evaluatie worden grafisch voorgesteld in de zoneringstekening.

» Een zone is een locatie waar met een bepaalde kans een explosief lucht-brandstof mengselaanwezig kan zijn.

» Zone-indeling is geen zuivere wetenschap, maar een combinatie van wetenschap, techniek, statistiek en ervaring.



Zones

» Emissiebron: punt waar een explosief mengsel kan ontstaan gekenmerkt door emissiedebiet en activiteitsklasse

» De combinatie activiteit en ventilatieomstandigheden geeft aanleiding tot een zoneklasse:

Zone 0 (voor gas) Zone 20 (voor stof)– Veelvuldig of langdurig explosiegevaar aanwezig

Zone 1 Zone 21– Af en toe explosiegevaar aanw., normale werking, kan enige tijd blijven

Zone 2 Zone 22– Explosiegevaar aanwezig bij foutcondities, relatief snel terug veilige

situatie



Vermijden van ontsteking; Ontstekingsbronnen

» hete oppervlakken» vlammen en hete gassen» mechanisch veroorzaakte

vonken» elektrische installaties» elektrische circulatiestromen,

kathodische bescherming» statische elektriciteit» blikseminslag» elektromagnetische velden » elektromagnetische straling» ioniserende straling» ultrageluid» adiabatische compressie,

drukgolven» chemische reacties



Beperken van de gevolgen; Gevolgen van de explosie


explosie-energie

drukgolf brokstukken warmtestraling

personengebouwen


De gevolgen beperken

» Producteigenschappen: Maximale explosiedruk (gaswetten / exp. bepaling) Drukstijgsnelheid (Kst, voor stof; gaswetten voor gas)

» Installatiegegevens: Weerstaan aan de overdruk Beperken van drukopbouw:

Explosieluik; Explosieonderdrukking Beperken schade fragmenten & hitte

• Strategische plaatsing risicoprocessen• Aanwezigheid personeel beperken

» Beter voorkomen dan schade beperken!

• Soms geen andere keuze.



Producteigenschappen Gas-EX risicoproducten


stofnaam

eig

ensc

happ

en

van

de s

tof

mol

ec. ge

wic

ht

dich

thei

d [k

g/dm

³]

rel.d

ampd

icht

heid

(lu

cht=

1)

kook

punt

[° C

]

vlam

punt

[° C

]

onts

teki

ngst

emp.

[° C

]

max

. w

erkt

emp

[° C

]

max

. w

erkd

ruk

[bar

]

ond.

exp

losi

egre

ns [vo

l %]

bov.

exp

losi

egre

ns [vo

l %]

tem

pera

tuur

groe

p

expl

osie

groe

p

WATERSTOF 2,0 - 0,07 -253 BG 560 omg fles 4,0 77,0 T1 IIC

ISOPROPANOL 60,1 0,8 2,1 82 12 399 omg omg 2 12,0 T2 IIA

ACETON 58,1 0,8 2 56 -20 464 omg omg 2,1 13,0 T1 IIA

Aardgas 17,4 0,83 0,6 -161 BG 630 omg 5 4,4 16,5 T1 IIA


Producteigenschappen Stof-EX risicoproducten


stofnaam

e

igen

scha

ppen

van

de s

tof

gran

ul.

sam

enst

. [m

m]

min

.ont

st.

ener

gie

[mJ]

min

. on

tst.

tem

p. [

° C

]

max

. on

tplo

ff.

druk

[ba

r]

max

. dr

ukst

ijgsn

elh.

[ba

r/s]

KS

T w

aard

e [b

ar m

/s]

stof

klas

se

glim

tem

pera

tuur

°C

min

. ex

plos

ieve

con

c.[g

/m³]

Res

istiv

iteit

[Ωm

]

Kolen 0,01 60 470 6,4 138 St1 330 30Bloem 0,056 >300 470 7,4 42 St1 >450 60Suiker (typ.) 0,034 10/30 330 8,2 345 90 St1 smelt 50


Veilig werken in gezoneerd gebied

» Signalisatie en markering

» Aangepast ontwerp & materiaalkeuze Materialen geconstrueerd volgens specifieke categorie &

beschermingswijze Beschermingswijzen voor elektrisch materiaal, niet-elektrisch

materiaal, Gas en Stof (Dust) Installatie-eisen (o.a. aarding & equipotentiale verbiningen)

» Gepaste werkprocedures, Instructie & opleiding personeel Onder meer werken/of vuurvergunning



Agenda





• Stappenplan




Explosieveiligheidsdocument

» Wat is het ExplosieVeiligheidsDocument: Het EVD is het sluitstuk van het explosieveiligheidsbeleid in een

bedrijf. De uitbater / werkgever beschrijft in het EVD

• Welke explosiegevaren aanwezig zijn, en• Hoe er veilig mee wordt omgegaan bij de uitbating

» Hoe begin je er aan stappenplan



Explosiebeveiliging - Stappenplan

» Technische Maatregelen / Ontwerp1. Inventarisatie brandbare stoffen2. Risico-beoordeling

• explosieve atmosfeer mogelijk• gevarenbronnen• ventilatie• bestaande maatregelen

3. Zonering4. Beoordeling ontstekingsbronnen5. Plan van aanpak

• voorkomen van gevaarlijke explosieve atmosfeer• voorkomen van ontstekingsbronnen• beperking van gevolgen van een explosie• toepassen meet- en regeltechniek

» Organisatorische Maatregelen / Uitbating Keuringen, inspecties en onderhoud Procedures, instructies, kwalificatie, voorlichting, opleiding Toezicht, werkvergunningen Markering explosiegevaarlijke gebieden Coördinatieverplichting Explosieveiligheidsdocument met wijzigingsbeheer



Explosieveiligheidsdocument

» Verdere hulpmiddelen Tekst van de ATEX richtlijn & bijhorende normalisatie “Niet-bindende praktijkgids met het oog op de tenuitvoerlegging

van Richtlijn 1999/92/EG”• Modelindeling voor een EVD• Checklist "Volledigheid van het explosieveiligheidsdocument“• …

» Best vooraf even nadenken over de opbouw Zeker bij grote installaties, het moet beheersbaar en overzichtelijk

blijven en toch volledig zijn

» Up to date houden!



Agenda





• Stappenplan




Betrokken partijen

» Uitbater» Eigenaar» Werkgever» Werknemer» Fabrikant» Installateur » Notified body (aangemelde

instantie)» Keuringsorganisme (EDTC)» ATEX deskundige

» Test labo» Verzekeringsmaatschappij» Overheid» …



Rolverdeling / verantwoordelijkheden


» Werkgever sociale ATEX richtlijn / ATEX 137

VERPLICHTINGEN VAN DE WERKGEVER• Voorkoming van en bescherming tegen explosies (art.3)• Beoordeling van de explosierisico’s (art.4)• Algemene verplichtingen (art.5, inrichting werkplaats, toezicht)• Coördinatieverplichting (art.6, o.m. belangrijk bij werken contractors)

– Meerdere werkgevers op één werkplaats: elke wg verantwoordelijk voor alle zaken onder zijn toezicht

– PLUS: wg verantwoordelijk voor de arbeidsplaats moet coördineren

• Plaatsen waar explosieve atmosferen kunnen voorkomen (art.7, zone-indeling)• Explosieveiligheidsdocument (art.8)• Bijzondere voorschriften voor arbeidsmiddelen en arbeidsplaatsen (art.9)

– Nieuwe a.m. & a.p. 30 jun 2003 + overgangsbepaling oude 30 jun 2006




» Werknemer Veilig Handelen – cfr. volgens instructies & voorschriften

» Eigenaar / Uitbater Indien ook werkgever: Eenvoudig, zie hoger “werkgever” Indien niet werkgever: Complex

• Gedeelde verantwoordelijkheid met de werkgever• Niet volledig algemeen te behandelen: (contract)afspraken tussen

eigenaar/uitbater van de installatie en werkgever van het bedienend personeel zullen belangrijke invloed hebben

– Wie zorgt voor de juiste opleiding– Wie houdt installaties in goede staat van onderhoud– Hoe worden eventuele investeringen om risico’s te beheersen doorgevoerd– ….




» Fabrikant (van ATEX apparatuur) economische ATEX richtlijn / ATEX 95 In te vullen verplichtingen

• Uitvoeren van de “Procedures voor de beoordeling van de overeenstemming” alleen of met notified body afhankelijk van productcategorie

• CE markering (en bijhorende ATEX markering) aanbrengen op het apparaat• Formele “EG-verklaring van overeenstemming” afleggen (al dan niet

aangevuld met certificaat door notified body)• Ontwerp/constructie van het apparaat zó dat de essentiële veiligheids- en

gezondheidseisen van de ATEX richtlijn vervuld worden• Gebruiksaanwijzing voor het apparaat

• Samengevat: veilig apparaat bouwen, inclusief de nodige gebruiksinstructies & formele invulling van de conformiteit




» Notified body / Aangemelde instantie economische ATEX richtlijn / ATEX 95

• Specifieke rol bij de beoordeling van de conformiteit van bepaalde groepen van apparaten


conformiteitsbeoordelingsprocedures


Tussenkomst notified body




» Installateur Installeren apparaat cfr. instructies fabrikant Respecteren wettelijke bepalingen Werken uitvoeren conform instructie uitbater/eigenaar

(coördinatie, werken met derden) Invulling verantwoordelijkheid afhankelijk van contractvorm

• EPC / enkel uitvoering / regie / …

» Keuringsorganisme / erkend organisme (EDTC) Uitsluitend voor België Goedkeuren zone-indeling en zoneringstekening voor elektrische

apparatuur (AREI art. 105 tot 110) Keuring elektrische installatie (voor eerste in gebruikname +

periodiek)




» Overheid Markttoezicht (economische ATEX richtlijn) Toezicht / handhaving (arbo-inspectie, arbeidsinspectie, …)

» Verzekeringsmaatschappij Sanctionering (+ of -) via premiestelsel Vraagt bewijs van goed beheer (!uitsluiting bij ‘slecht’ beheer!)

» ATEX deskundige Adviseren, dienstverlening aan werkgever, ondersteuning bij

invullen van de verplichtingen van de werkgever NIET overnemen van de verantwoordelijkheid van de werkgever

» Test labo Bijzondere vorm van deskundige: bepalen producteigenschappen


Samenvatting

» Explosieveiligheid is belangrijk want: Veiligheid van de werknemers

komt op de eerste plaats Wettelijke verplichting

» Het explosieveiligheidsdossier is pas klaar als: Alle bijhorende inspecties en

inventarisaties klaar zijn De eventueel noodzakelijke

aanpassingen aan de installaties doorgevoerd zijn

» Instandhouding van het explosieveiligheidsdocument: Het EVD moet mee evolueren met de levenscyclus van de installatie

» Veilig omgaan met explosiegevaar vereist voldoende kennis, het belang van opleiding van de werknemers mag niet onderschat worden.

» Alle betrokken personen in de levensduur van een installatie van ontwerp, over operationele inzet, tot uit-dienststelling zijn mee verantwoordelijk voor het veilig omgaan met explosiegevaar.



Zijn er nog vragen? Misschien hebben wij het antwoord!



Sterke troeven van … Egemin Consulting NV

Opvolging van de nieuwe Europese richtlijnen en normen

Opmaak van bedrijfsstandaards gebaseerd op deze richtlijnen

Ervaring gekoppeld aan de praktische implementatie

Opleiding geven en audits uitvoeren (voor bestaande en nieuwe installaties of machines)

Opleiden en begeleiden van klanten en leveranciers

De veiligheid van de werknemers binnen uw onderneming verhoogt



CE en de uitdaging !

Advies, audit en begeleiding Machinerichtlijn Laagspanningsrichtlijn Arbeidsmiddelenrichtlijn EMC en ATEX richtlijnen

Risicoanalyse en -beoordeling Technisch Dossier Gebruikershandleiding Functionele Veiligheid



Vragen?

» Bedankt voor uw aandacht.» Met vragen naar aanleiding van deze presentatie kan u

steeds terecht op:


Contact: +32 3 641 16 00

B. Brouwers – senior consultant

P. Tilkens – directeurK. Van Doorn – secretariaat verkoop

ATEX wat, hoe & wie is verantwoordelijk -Bert Brouwers.pdfTitle: Microsoft PowerPoint - ATEX wat,...

Documents

Transcript of ATEX wat, hoe & wie is verantwoordelijk -Bert Brouwers.pdfTitle: Microsoft PowerPoint - ATEX wat,...