26 Energievoorziening energiegids.nl

Hilco Witteveen

In het begin van de vorige eeuw zijn in Nederland veel instellingsterreinen ontstaan: zorg- en ziekenhuisterreinen, vakantieparken, militaire terreinen of onderwijsterreinen in een campusachtige setting. De energievoorziening van zo’n terrein is meestal relatief eenvoudig. Aan het begin van het terrein staat een grote meter van de netbeheerder. Deze meter is aangesloten op het particuliere net dat eigendom is van de instelling. Dit net voedt alle gebouwen op het terrein. Onderhoud en beheer wordt door de eigen technische dienst uitgevoerd (zie figuur 1). Op deze manier wordt niet alleen het elektriciteitsnet gevormd, maar ook de voorziening voor

water, warmte, aardgas, riolering, telefonie en eventueel glasvezel.

Meestal is dit een al jaren prima functionerende situatie zo-lang alles technisch goed blijft werken en zowel de organisatie als het terrein niet ingrijpend veranderen. Steeds vaker echter treden die veranderingen wel op en/of is er ook sprake van het technisch achterop raken van het systeem. Waar er voor het aanwezige vastgoed wel naar het lange termijnperspectief wordt gekeken, is dat voor de energie-infrastructuur vaak niet het geval. Juist hier valt veel winst te behalen voor instel-lingen. Zowel financieel als op het gebied van onderhoud en beheer van het net.

Anders denken over particuliere energienettenOnderzoek laat zien dat er voor instellingen winst te behalen valt wanneer kritisch en met een lange termijn focus naar de aanwezige (energie)infrastructuur wordt gekeken. Hoe zit het met de infrastruc-tuur, het beheer en onderhoud van dergelijke netten? Wanneer is een net verouderd? Wat kan een ESCo voor een instelling betekenen? In dit artikel leest u hier meer over.

energiegids.nl Energievoorziening 27

bemetering

Fig. 1. Instellingsterrein met één netaansluiting en een particulier net

Fig.2. Instellingsterrein met elk gebouw aangesloten op het net  van de netbeheerder:

bemetering

Technische verouderingElk net, zo ook een particulier net, bereikt eens het einde van zijn technische levensduur. Het net wordt onbetrouwbaar door storingen of het aanbod is niet meer toereikend voor de toegenomen vraag. Of dit het geval is, kan met metingen en inspecties door gespecialiseerde bedrijven vrij eenvoudig worden vastgesteld. Helaas gebeurt dit vaak pas achteraf.Het kan ook zijn dat het net technisch bekeken nog prima functioneert. Echter de technologische ontwikkelingen zijn inmiddels zo ver dat het net geen ondersteuning meer biedt aan de huidige technische standaard. Ook dan is een net, technisch bekeken, verouderd. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de digitalisering van diverse systemen zoals telefonie, televisie of zorgautomatisering. De uitbreiding van de capaciteit of vervanging van het particuliere net vraagt op zo’n moment een hoge investering van de instelling.

Wijzigingen in bebouwingEen particulier net kenmerkt zich doordat ieder gebouw op het terrein is aangesloten op dit net. Wanneer er iets wijzigt in de aanwezige gebouwenstructuur, dan heeft dit invloed op de capaciteit van het net. Of het nu gaat om sloop, nieuw-bouw, renovatie of een wijziging in gebruik. Als een gebouw een andere functie krijgt bijvoorbeeld, kan het energie-af-namepatroon veranderen. Hierdoor kan (tijdelijk) een tekort of overschot in de capaciteit van het particuliere net ontstaan. Daarnaast kan het voorkomen dat een gebouw dat gesloopt wordt een knooppunt is in het aanwezige particuliere net. Ook dat heeft gevolgen voor de infrastructuur van het net. Tevens kan de verkoop van een gebouw gevolgen hebben (zie kadertekst).

KansenWanneer het particuliere net gewijzigd moet worden, kan dit de instelling veel kansen bieden. Het geeft de mogelijkheid om technische vernieuwing door te voeren en de energie-voorziening meer solide te maken. Ook op het financiële vlak en op het gebied van comfort (ontzorging en lage exploitatie-kosten) is veel winst te behalen wanneer het particuliere net wordt aangepakt.

Toepassing van nieuwe technieken Het toepassen van nieuwe technieken kan lonend zijn. Vanuit het oogpunt van comfort (lage exploitatiekosten, eenvoudig beheer) maar ook vanuit financieel opzicht. Bijvoorbeeld voor warmte- koude opslag (wko) is een bepaalde minimum schaalgrootte nodig. Voor een enkel gebouw is wko soms niet rendabel, voor een deel van een instellingsterrein vaak wel. Een ander voorbeeld is de toepassing smart grids: gebouwen worden voorzien van slimme meters die energiestromen mo-nitoren en (in de toekomst) ook actief besturen. Diverse pilots wijzen uit dat aanpassen van het gedrag na monitoring alleen al tot wel 10% energiebesparing kan opleveren. Nog een voor-beeld is de steeds verdergaande digitalisering van systemen (denk aan telefonie, televisie, zorgautomatisering, gebouwbe-heerssystemen). Hiervoor waren vroeger veel verschillende kabels nodig. Tegenwoordig kunnen er veel verschillende diensten door één en dezelfde glasvezelverbinding.

Andere wijze van beheer en financiering

Vernieuwing van een particulier net biedt tevens de mogelijk-heid om de wijze van beheer en financiering anders te organi-seren. Voor veel organisaties is het beheren en het financieren van een particulier net geen kerntaak en wordt het als een noodzakelijke belasting voor de eigen organisatie ervaren. Beiden kunnen echter ook bij een derde partij neergelegd worden. Er zijn meerdere manieren waarop dit gedaan kan worden. Bijvoorbeeld door het contracteren van een ESCo, het aangaan van taakstellende contracten met leveranciers of het afstoten van het netwerk. Hierna wordt wat dieper in gegaan op deze mogelijkheden.

Extern beheer en financiering Een interessante optie voor instellingen is het uitbesteden van het beheer en de financiering van een particulier net aan een derde partij. Er komen steeds meer partijen die gespeciali-seerd zijn in het financieren en/of het beheren van dit soort infrastructuren. Wat zijn in dat geval de mogelijkheden?

IndIvIduElE vErKOOp van gEbOuWEnRegelmatig worden individuele gebouwen op een instellingster-rein verkocht aan een derde partij. Bijvoorbeeld als gevolg van een organisatorische verandering in de instelling, of door het afstoten van activiteiten. Recent heeft AT Osborne geadviseerd over de verkoop van enkele gebouwen op een zorgterrein. De te verkopen gebouwen waren vervlochten in het particuliere net van de instelling. Aangezien de instelling geen nutsvoorzieningen (elektriciteit, aardgas, drinkwater) mag leveren aan derden en dat ook niet wilde, is een advies opgesteld voor ontvlechting. Voorafgaand aan de verkooptransacties dienden de gebouwen ontkoppeld te worden van het particuliere net en aangeslo-ten te worden op de netten van de netbeheerders en telecomdiensten. De kosten voor ontkoppeling (20 euro/m2) en aansluiting (15 euro/m2) in deze specifieke situatie zijn tijdig onderkend en onderdeel geworden van de onderhandelingen met de koper.Wanneer een te verkopen gebouw zich midden op een instellingsterrein bevindt, kunnen de aansluitkosten voor de nutsvoorzieningen nóg ho-ger zijn. Vanuit het net van de netbeheerder, dat buiten het terrein ligt, moet een aansluiting gemaakt worden naar het gebouw. Dit zijn soms grote afstanden waarvoor extra betaald moet worden.

28 Energievoorziening energiegids.nl

• HetcontracterenvaneenEnergyServiceCompany(ESCo): hierbij besteedt een eigenaar/gebruiker van een particulier net of gebouw zowel de energievoorziening, in-vesteringen, onderhoud als het beheer uit aan een externe partij. Een ESCo bezit veel kennis en ervaring op energie-gebied. Contractvormen van een ESCo zitten veelal zo in elkaar dat de ESCo en de instelling een gemeenschappelijk belang hebben bij lagere energiekosten. Een ESCo kan met risicodragende investeringen meer resultaat bieden tegen lagere energiekosten. De eigen organisatie van de instel-ling wordt hierbij ontlast.

• Eenfacilitymanagementcontractorofeeninstallateurkan worden gecontracteerd voor onderhoud en beheer.

Op basis van vastgelegde en meetbare service afspraken (SLA’s) en kwaliteitsafspraken (KPI’s) wordt de instelling ontlast van een taak die niet tot haar kerntaken behoort.

• Denetbeheerderkanhetparticulierenetovernemen:elk gebouw wordt hierbij afzonderlijk aangesloten op het openbare net. Het particuliere net wordt dan vervangen door een net volgens de kwaliteitsnormen van de netbe-heerder. De netbeheerder zal zijn wettelijk gereguleerde functie voor elk gebouw afzonderlijk uitvoeren in plaats van alleen voor de terreinaansluiting. Zie figuur 2.

Tot slotDoor het anders benaderen van particuliere (energie)netten is voordeel te behalen voor instellingen. Daarbij is het van belang niet alleen naar korte termijndoelstellingen te kijken, maar een infrastructuur te realiseren die gericht is op de toe-komst. Zowel op het gebied van duurzaamheid en comfort, maar ook op financieel gebied is dan winst te behalen. Door het aangaan van nieuwe samenwerkingen ontstaan meer mogelijkheden voor instellingen. De kaders in dit artikel illustreren dit met praktische voorbeelden. Door tijdig en strategisch te handelen wordt voorkomen dat er onder tijds-druk beslissingen worden genomen die nadelig zijn voor de lange termijn.

vOOrbEEld: TOEpaSSIng ExTErn bEHEEr En fInanCIErIng Recent heeft AT Osborne voor een opdrachtgever, die eigenaar/gebruiker is van een 12 hectare groot zorgterrein, onderzoek gedaan naar de mogelijkheid voor extern beheer en financiering. Het betreft hier water, gas en elektriciteit. Centraal stond de afweging tussen enerzijds het zelf in eigendom en beheer houden van het particu-liere net, dit zelf vernieuwen en anderzijds dit uitbesteden aan de netbeheerders. De conclusie van dit onderzoek is dat men jaarlijks 15% op de kosten van het net kan besparen bij uitbesteding aan de netbeheerders. Daarnaast levert deze uitbesteding extra comfort (service, beheerinspanning) aan de instelling. De timing van deze overdracht van het net aan de netbeheerders zal afhankelijk zijn van de uitvoering van het masterplan vastgoed. Hierbij moet worden opgemerkt dat specifieke eigen voorzieningen voor de organisatie (zoals het datanetwerk en brandmeldinstallatiebekabeling) in eigen beheer blijven.

Hilco Witteveen is adviseur energie en gebouw bij AT Osborne. Vanuit een installatietechni-sche achtergrond spant hij zich in om energie en exploitatiekosten in de gebouwde omge-ving te verlagen, zodat organisaties meer geld beschikbaar hebben voor hun kerntaken. Hij is te bereiken via hwi@atosborne.nl.