ARS MORIENDI het begeleiden van de uiteindelijke dingen · het ziekenhuis ligt de nadruk op...

E s s e n c e - A t e l i e r v o o r P e r s o o n l i j k e O n t w i k k e l i n g h i e r b e g i n t j e r e i s n a a r b i n n e n

jan de graaf - uitgeverij inspiratie - essence: atelier voor persoonlijke ontwikkeling Astroloog (erkend AVN) ∙ Reader – Coach ∙ Docent intuïtieve ontwikkeling, reading, healing en coaching

Zuwe 32 2411 ZK Bodegraven - www.inspiratiesite.nl – Praktijk afspraken: [email protected] . 0172 -645950

Vertwijfeling Afbeelding uit een ‘Ars Moriendi’

uit 1460, getiteld ‘Die Anfechtung

durch Verzweiflung’. In het boek

worden diverse stadia beschreven van het stervensproces.

Drie Readers ‘werken met de 7e chakra’

ARS MORIENDI

DE KUNST VAN HET STERVEN Het begeleiden van de uiteindelijke dingen

INHOUD: drie delen:

1. Ars moriendi, de kunst van het sterven

2. Wat is de ziel? Waar blijft iedereen in de dood?

3. Zelf en ziel; identiteit, autoriteit, autonomie

In de zevende chakra ontmoeten leven en dood elkaar. In het zevende gebied, de kruinchakra, maken we kennis

met de wereld buiten de tijd, de verticale dimensie. Hier vormen Leven en Dood een cyclus, een krans, ze gaan in

elkaar over.

Dood: door de poort zien we alleen nog maar

schimmen – waar blijft iedereen? Wat ligt er achter het Bardo, het schimmenrijk?

Geboorte: waar komen we vandaan? In het overal en nergens van de astrale hemel ontwaakt een bewustzijn. Het is weer tijd om te gaan …. Een nieuw rondje aarde.

Er gaat verlangen aan vooraf, of een opdracht.

Op heldere momenten, in diepe meditatie, is de herinnering aan je geboorte terug te halen en ook het

proces van afdalen naar een baarmoeder, de eerste harteklop die het fysieke bestaan inleidt, de eerste hartsbanden met de ouders en familie. De intrede in het

leven. En het uittreden?

Elke geboorte kan voelen als doodgaan – zelfs als de bevalling voorspoedig verloopt is de overgang naar zwaartekracht en luchtigheid terwijl je net nog dreef in

warm vruchtwater als de landing op een vreemde planeet. Ervaringen met rebirthing – het bewust herbeleven van je

geboorte en het helen van oude pijn ervan – bevestigen dit. De overgang is abrupt, zoals elke verdrijving uit het paradijs. Daar liggen we dan, na de golvende weeën en de onherroepelijk persing door het geboortekanaal: losgesneden van

de moeder, bijkomend van de schok van de eerste slok zuurstof op de longen, de sensatie van klank, van geur, van lucht en op je huid … Er zijn geen complicaties nodig om zelfs van

een voorspoedige geboorte een intense impressie, of misschien een meer of minder diep trauma over te houden. ‘Baby’s voelen nog niks’ was heel lang de dooddoener; het heeft lang geduurd voor er een meer humane praktijk ingang vond.

Essence Persoonlijke Ontwikkeling atelier voor werken met chakra psychologie, healing, reading en de kracht van helder bewustzijn

ESSENCE: atelier voor persoonlijke ontwikkeling Inhoudsopgave 2

Hovaardigheid

Afbeelding uit een ‘Ars Moriendi’

uit 1460, getiteld ‘Die Anfechtung durch Hofart’. (Hovaardigheid).

Geboorte en dood ervaringen

Rebirthingervaringen tonen aan, dat het herbeleven van de bevalling ook een vrolijke boel kan zijn. De geboorte

wordt gedreven door ondernemingszin, nieuwsgierigheid en graagte om het leven aan te gaan. Er is blijdschap dat het eindelijk zover is, naast groeiende

onvrede over de beknelling, hoewel toch de lijfelijkheid van de warme en masserende omhulling een intense

sensuele ervaring is. Ook de persing door het geboortekanaal is voor mensen die dit herbeleven ‘alsof je uit een tube tandpasta geknepen wordt’ – ‘heftig, maar zo

snel, dat ik alleen in een flits paniek voelde.’ Het stervensproces kan eenzelfde baaierd aan gevoelens

oproepen, tenminste als het bewust wordt meegemaakt en enigszins vreedzaam verloopt. Maar, zowel bij geboren worden als bij doodgaan zijn problemen ontstaan die

typisch zijn voor onze tijd:

Onzichtbaarheid – thuis bevallen en sterven is uit.

Medicalisering en professionalisering. In de kliniek en

het ziekenhuis ligt de nadruk op (over)leven – je gaat niet naar een ziekenhuis om dood te gaan.

Voor eeuwig blij en jong – ouder worden, kwalen krijgen en dood gaan is niet sexy. We kunnen bijvoorbeeld veel onbegrip en onhandig gedrag ontmoeten in onze sociale

omgeving als we in de rouw zijn. Doodgaan is toch een beetje voor losers.

Absurd Reductionisme: ‘wij zijn ons brein.’ Absurd Mechanicisme: het lichaam is een

machine zonder ziel. Bewustzijn en gevoel zijn ‘gewoon’ neurologische bijverschijnselen. Absurd Atheïsme: er is geen god ‘dus’ ook geen ziel en zieleleven.

Baby’s en oude mensen zijn schattig als ze niet teveel last veroorzaken. Van baby’s werd tot voor kort zelfs betwijfeld of ze pijn konden voelen! Oude mensen in een

vergelijkbare kwetsbare positie hebben moeite om niet als hulpeloos klein kind behandeld te worden – en zich daardoor vernederd te voelen. In het geding is niet

alleen verlies aan decorum maar ook verlies aan ziel, om gezien worden als uniek individu met een eigen leven en dus een eigen dood.

De dood als dagelijkse metgezel

Geboren worden gaat vanzelf, dood gaan moet je leren. De beste methode is om elke dag een beetje dood te gaan. Memento mori – gedenk te sterven, naast carpe diem, het pluk de dag van de Epicuristen. Meestal lukt dit gedenken het beste na een heftige ervaring, de

dood van een geliefde, een levensbedreigend voorval. Nadien is het leven niet meer vrijblijvend. Je leeft je leven intenser als de dood gemoedelijk mee mag wandelen. Na het

veertigste levensjaar wordt het besef van sterfelijkheid steeds sterker, dus ook de behoefte om te zorgen voor het eigen zieleheil – of om te vluchten in ‘eeuwig jong’.

‘Wacht niet tot een grote zegen op je neerdaalt – dat gaat nooit gebeuren. Een grote zegening is niet anders dan kleine pleziertjes die zich verzamelen in jouw wezen. Het

totaal van alle kleine pleziertjes is een grote zegen. Eten: geniet er van. Drinken: geniet er van. Lopen: geniet er van. Wat een mooie wereld, wat een mooie morgen, wat een mooie wolken – wat heb je nog meer nodig om het leven te vieren? De hemel vol sterren

– wat heb je nog meer nodig om in gebed te gaan? Die enkele roos tussen doornen, zo kwetsbaar en toch zo sterk. Zie die moed – wat heb je nog meer nodig om te snappen

wat vertrouwen is?’ ‘THE ART OF DYING’ - talks on Hassidism (Het Chassidische Jodendom) by Bhagwan Shree Rajneesh (Osho), Poona, 1978.



Het Sterfbed Scene uit Hieronymus Bosch ‘de zeven doodszonden en de vier laatste dingen’, nu in het Prado Museum.

Ars moriendi – is het een kunst?

Er is een tijd geweest dat doodgaan heel gewoon was, we wisten hoe we moesten sterven en ook, hoe we met de stervenden om moesten gaan. We zaten aan menig sterfbed, we

zagen buren, vrienden, familieleden gaan en droegen ze plechtig weg naar hun laatste rustplaats. In de kerk lagen de geliefde doden in zerken onder onze voeten, rond de kerk was het kerkhof een plek voor rust en bezinning.

De dood was nooit pijnloos of troostend, maar er was begrip en ervaring, er waren zelfs boeken om zowel de stervenden als nabestaanden bij te staan. De eerste van deze

zelfhulpboeken over doodgaan verschenen in de dertiende eeuw toen de Zwarte Dood hele steden en landstreken ontvolkte en er een gebrek aan priesters ontstond om de rituelen uit te voeren.

De boeken over de kunst van het sterven zijn vooral

troostrijk omdat er een voor iedereen duidelijk proces werd beschreven met een duidelijke bedoeling: de stervende door gebed en het stellen van de juiste

vragen leiden naar het uiteindelijke moment van overgave – ‘in uw handen Heer beveel ik mijn geest’.

Ook daarna viel er nog van alles te doen – de ogen gesloten, het lichaam gewassen, afgelegd en opgebaard, de buren en familie verwittigd, kaarsen

branden, waken bij het lijk, nabestaanden troosten …

Rond het sterfbed was het druk – niet zozeer met dokters, maar met demonen en engelen die streden om bezit van de ziel van de stervende. De stervende –

en niet de medische staf met hun behandelplan – was het middelpunt van een transcendente doodsstrijd,

waarbij ondersteuning noodzakelijk was om deze worsteling te doorstaan. Naasten verleenden deze steun, de bemoediging om

de beproeving te doorstaan en hoop te putten uit de aanstaande vereniging met god. Er werd voor je

gebeden.

De agonie, het lijden, de doodsstrijd, behelsde een serie verleidingen tot zondigen: wankelend geloof, wanhoop, ongeduld, wroeging over mislukkingen en misstappen, weerstand om afscheid te nemen en beklemmende angst voor de dood en de hel.

Een dapper doorstaan sterfbed mondde niet uit in een gevecht met de dood maar in overgave en de beleving van het sterven als een proef van vertrouwen in het geloof en een

afleggen van het aardse, zodat er ruimte kwam voor de beloning in de hemel. Het hele proces was als een inwijdingsrite, van dezelfde orde als een doop of een huwelijk. Zowel voor de stervende als voor de nabestaanden was een belangrijke troost de hoop op

hereniging in de hemel. Het laatste woord van de stervende werd gekoesterd.

Palliatieve zorg De ontkerkelijking is snel gegaan – tegenwoordig is het zelfs een beetje gênant om te zeggen dat je gelovig bent. In onze verlichte eeuw hebben we dit overblijfsel uit de

kindertijd van de mensheid niet meer nodig wordt gezegd. Maar, wat hebben we er voor terug gekregen? Het is schokkend hoe weinig aandacht er is voor het levenseinde, het

naderende afscheid en het delen van zorgen, verwachtingen, ideeën en angsten over wat ons lot zal zijn, laat staan dat een zinvol leven en een goed sterfbed bespreekbaar zijn. Hebben we een vriend die onze ogen zal sluiten?

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jheronimus_Bosch_4_last_things_(death).jpg



De dood was nooit pijnloos of troostend, maar er was

begrip en ervaring.

In 1969 publiceerde de psychiater Elisabeth Kübler-Ross haar boek over stervensbegeleiding, waarin ze beschrijft hoe doodgaan en rouwverwerking een proces is

dat verschillende stadia kent: ontkenning, woede, onderhandelen, neerslachtigheid en uiteindelijk aanvaarding – hoewel niet noodzakelijk netjes in die volgorde. Zij beschrijft hiermee het stervensproces, maar deze stadia zijn evengoed van toepassing

op het rouwproces dat nabestaanden doormaken op weg naar troost en aanvaarding. In wezen is elk afscheid een rouwproces. Partir, c’est mourir un peu is het bekende Franse

gezegde (afscheid nemen is als een beetje doodgaan). Katy Butler, een journaliste die onderzoek deed naar de

hedendaagse praktijk rond het levenseinde in Amerika schreef daar een boek over (Knocking at Heaven’s Door

– the path to a better way of death – Kloppen op de Hemelpoort – het pad naar een betere omgang met doodgaan). Veel van wat ze beschrijft is ook herkenbaar

in de Nederlandse situatie. Ze zegt dat veel mensen tegenwoordig blijven hangen in de ontkenning. Mede door de vele mogelijkheden van behandeling is er altijd hoop dat er nog

een laatste redmiddel voorhanden is. ‘Daardoor blijven veel taken die aan het levenseinde moeten worden verricht, zoals het

zegenen van je kinderen, ongedaan. Het is belangrijk dat je nabestaanden weten dat je van ze houdt, dat je in ze gelooft en dat je verwacht dat ze niet blijven hangen in

verdriet maar hun leven verder zullen leven. Maar als je steeds maar denkt ‘we gaan deze kanker verslaan’ is het onwaarschijnlijk dat je zo’n gesprek zult hebben.

Er is niets mis met moderne medische technologie – maar wel als die blind en zonder voldoende informatie over de mogelijke gevolgen wordt ingezet. Als je in de tachtig bent is

de kans op bijverschijnselen (zoals dementie!) door een ingreep niet te verwaarlozen. Ze stelt: ‘het is belangrijk om de afweging te maken of een bepaalde ingreep levensreddend zal zijn of alleen een verlenging betekent van de doodsstrijd’.

De laatste jaren komt er gelukkig steeds meer aandacht voor terminale of palliatieve zorg,

waarbij kwaliteit van leven en sterven een belangrijke overweging is bij het bepalen van de tijd die rest en de aandacht meer komt te liggen bij het stervensproces dan bij het verslaan

van een ziekte. “Hoe word je vitaal honderd? In het ouderenbeleid wordt de honderdjarige marathonloper als lichtend voorbeeld gezien” zegt Frits de Lange, hoogleraar ethiek in een artikel in Trouw.

Uit een hedendaags gebedenboek voor de stervenden:

Niet te dragen is de pijn om wie ik los moet laten. Dit is niet te verdragen: afscheid voorgoed van mensen, waarmee mijn liefde is vergroeid,

waarmee mijn leven is gevuld. Zij zijn mijn leven zelf geweest, en strijdig met het leven zelf, met alles wat mij nog lief is, is de dood.

Nog kan ik dat niet: hen loslaten. Als vechten niet meer kan, het einde zichtbaar wordt, zal ik mij dan door dit grote verdriet heen kunnen bidden,

mijzelf loslaten in jouw handen? Als ik niet verder met hen mee kan gaan, zal jij er dan zijn, en mij tillen over deze muur van pijn?

Zal ik dán jou vinden? Amen.



The art of dying

Dood en leven zijn twee polen van dezelfde energie, hetzelfde verschijnsel – de vloed en

de eb, de dag en de nacht, de zomer en de winter. Ze zijn niet afzonderlijk en tegengesteld, ze zijn niet contrair maar complementair. De dood is niet het einde van het leven, in feite is het de vervulling van een leven, het crescendo van een leven, de

climax, de finale. En als je eenmaal je leven kent en zijn proces, dan versta je ook wat dood is.

De dood is een organisch, integraal deel van het leven, het is een vriend van het leven. Zonder dood kan het leven niet bestaan. Het leven bestaat vanuit de dood, dood geeft er betekenis aan.

De dood is in feite een proces van vernieuwing, en dood geschiedt op elk moment. Op het moment dat je inademt en uitademt zijn beiden present.

Daarom is inademen het eerste wat een kind doet bij de geboorte, zodat het leven kan beginnen. En wanneer een oude man doodgaat is het laatste wat hij doet uitademen, zodat het leven heen kan gaan.

Er zijn veel mensen die noch levend zijn, noch dood. Dat is erger dan wat ook. Iemand die vol leven is, is ook vol van dood. […]

Bewustzijn heeft twee dimensies – de ene is dat van hebben en de andere dat van zijn. En er zijn twee categorieën mensen: de een is in voortdurende strijd om steeds meer te

hebben, de ander heeft de futiliteit hiervan begrepen en heeft zijn leven omgebogen naar de andere richting, de richting van zijn. Deze mensen proberen te ontdekken wie ze

zijn. […] Als je nog steeds verloren loopt in de droom van hebben, ben je van de wereld. Alleen één ding kan worden bezeten en dat is wat je al hebt – je eigen zelf, je eigen

bewustzijn. Maar om dat zijn te hebben moet er hard worden gewerkt. Je kunt er niet gemakkelijk bij komen.

Eerst zul je jezelf moeten losmaken van de wereld van hebben. Dat is bijna als doodgaan, want daarmee heb je jezelf geïdentificeerd – je eigen auto, je huis, je bankrekening. En als je uit deze droom begint te ontwaken lijkt het wel of jij aan het

verdwijnen bent, omdat al je oude identiteiten aan het verdwijnen zijn. Een identiteit verdwijnt – een deel van jou verdwijnt. Wat achterblijft is alleen leegte..

‘THE ART OF DYING’ – page 111, talks on Hassidism (Het Chassidische Jodendom) by Bhagwan Shree Rajneesh (Osho), Poona, 1978. (Mijn vertaling uit het Engels).

Leren afscheid nemen Elk afscheid spiegelt het definitieve afscheid. Ik ken de terughouding om te ontmoeten, om

een relatie aan te gaan, uit angst voor het afscheid. Intimiteit vermijden is de pijn van het afscheid vermijden. Je wordt in de steek gelaten, je komt weer alleen te staan.

(‘Why are you crying? You weep and cry for the lost opportunity to love.’ - waarom huil je? Je huilt om de verloren kans om lief te hebben).

Laat in de avond, op weg naar huis, hoorde ik deze woorden op het cassettebandje met een ‘talk’ van Bhagwan. Ik moest de auto stilzetten. Ik kon niet meer rijden, ik begon

onbedaarlijk te huilen. Het was niet lang na de dood van mijn moeder en de geboorte van mijn oudste dochter. Ik was vader geworden, maar kon mijn moeder niets meer vragen over baby’s, ouderschap, vader zijn. Ik miste haar – maar ik besefte nog meer dat ik me

nooit gerealiseerd had dat ze er niet altijd zou zijn, dat ik haar niet alleen mis maar ook berouw voel voor alle keren dat ik geen rekening met haar hield. Haar aanwezigheid was

vanzelfsprekend en ik had nogal wat kritiek op haar. Ik huilde vanwege de verloren kans om te zeggen hoeveel ik van haar hou.



Naarmate we ouder worden wordt ook het mysterie van de dood een inspiratiebron. In de dood laten we immers

het ego los.

Leren afscheid nemen begint met het omarmen van je

geliefden en alles wat op aarde is. Zelfs de bergen en heuvels, de rivieren, de zee en de hemel groeien en

veranderen, ze zijn vol langzaam leven. Als je afscheid neemt van je lichaam heb je daarvoor al geleerd om afscheid te nemen van je jeugd, van gouden jaren maar

ook van zware, zwarte tijden. Gedenk hen. Naarmate je ouder wordt is het volgens mij de bedoeling dat je

steeds beter leert om te gedenken, met eerbied terugdenken. Met teveel oude koeien, voor altijd gevangen in de sloot, kun je niet verder leven. Mogelijk lukt het dan ook om steeds beter te ontmoeten.

Hoe gedenken? Gelukkig kunnen we vertrouwen op de kracht van ons hart dat weet hoe

met pijn om te gaan. Elk mensenhart krijgt pijn te verstouwen, soms overweldigend veel, maar we moeten aannemen dat het sterk genoeg is, dat het daarop gebouwd is. Met dit hart kunnen we ook anderen sterken en troosten.

De doden eren is een manier om afscheid in een helder licht te plaatsen. Veel mensen kennen het gebruik om ergens in huis portretjes van geliefde doden neer te zetten, al dan

niet met een brandend kaarsje. Voor velen is het ook heel gewoon om in gesprek te blijven met geliefde doden – ze zijn in energie altijd aanwezig, ze hebben een plek gekregen in ons persoonlijke Pantheon.

Bij afscheid en rouwen horen bepaalde fases. Elisabeth Kübler-Ross noemt verschillende stadia, ik vat ze samen in drieën: ‘kiet spelen’; vergeven en zegenen.

Kiet spelen en vergeven Liefde betekent onvoorwaardelijk het risico aangaan van pijn. Het vermijden van pijn kan

een reden zijn om afstand te houden in je relatie of er maar helemaal niet aan te beginnen. Je kunt ook leren om deze uiteindelijke pijn in je op te nemen als een onvermijdelijk

onderdeel van de liefde. Het rouwproces – bij elk afscheid, maar zeker bij het uiteindelijke afscheid in de dood – brengt een proces op gang om alle ‘ego-dingetjes’ op te ruimen om te zien of je bij het

punt van aanvaarding kunt komen.

Ik noem het een proces van kiet spelen: realiseer je de pijn die je is aangedaan en tel ook je verweer op: onhartelijkheid, wegblijven, doodzwijgen, doodwensen … soms blijkt er veel

meer tegen elkaar weg te strepen dan je dacht. De verbittering van jarenlange strijd bijvoorbeeld. Hoe krijg je die emotionele boekhouding op orde? Je houdt een saldo over, positief of negatief. Kun je dat afboeken? Neem hiervoor de tijd. Kauw er een tijdje op.

Als het lukt ‘kiet te spelen’ begint het proces van vergeving. Vergeven is niet vergeten maar hartenergie inzetten om pijn te transformeren. Vergeving

begint met de pijn voelen van verdriet en kwaadheid. De wond is open, het pus kan er uit. Je wordt weer levend in je boosheid en je verdriet.

Het is een innerlijke strijd. Voor je Ego is het een ander verhaal dan voor je Hart. Als je Hart de baas is kun je Ego de ruimte geven of tot de orde roepen. Je Ego is altijd weer

bereid een vuurtje op te stoken, verontwaardiging te voeden. Wantrouw ook een al te berouwvol ego. Vergeven is een vorm van liefde. In het voelen van de pijn kun je ook beseffen hoe die je

in aanraking brengt met de kracht van je hart: afwijzing, belediging, gekwetstheid en verraad werpen je op jezelf terug en mobiliseren het beste wat je hebt. In elk contact sta

je regelmatig voor de keus: ga ik in Cassatie tot aan de Hoge Raad of kan ik incasseren? Van jezelf vergeven, om vergeving vragen en anderen vergeven zou je een dagelijks ritueel moeten maken.



Emotionele boekhouding: Maak de balans op en boek het saldo

af. Je speelt kiet. Je begint weer met een schone lei

Verzoening Vergeven brengt een verzoening teweeg. Ik wil het

weer goed maken tussen ons. Sorry dat ik je heb gekwetst. Bedankt voor je geduld. Ik zie dat ik het mis had. Ik hield te weinig rekening met jouw

gevoeligheden. Het kan best zijn dat jij of je (voormalige)

tegenstander hier reserves houdt. Je kunt en hoeft natuurlijk niet met iedereen dikke vrienden te zijn. Je kunt je met een persoon of situatie verzoenen - en toch waakzaam blijven. Trouw moet blijken; gaat met kleine stapjes; er is angst voor afwijzing te

overwinnen; (weer) in je vertrouwen gaan staan. Gun jezelf en anderen de tijd.

Maar weet waar je heen wilt, ooit moet het er van komen. Vergeving kan zelfs eenzijdig zijn - de ander is niet aan vergeving toe; en misschien wel nooit. Soms lijkt vergeving onmogelijk omdat de dood ons scheidt. Maar, naar mijn

ervaring is vergeving ook postuum mogelijk - en kan dan niet zelden gemakkelijker tot stand te brengen dan bij leven. Je hebt immers over de dood heen contact met het wezen

van de ander. Dan vallen ego-dingetjes makkelijker weg. Zegenen

‘Alle zegen komt van boven’ geeft uiting aan het besef, dat zegenen je in contact brengt met iets dat groter is dan jezelf. Voor veel mensen doemen hier sentimentele, religieuze of

valse heilige beelden op, die eerst moeten worden opgeruimd. Zegenen is gewoon de meest menselijke, ultieme vorm van liefde. In het proces tussen groot en klein, tussen Ouder en Kind is dit het centrale thema. In wezen gaat het om een

spiritueel proces. Als kind heb je recht op de zegen van je ouders. Je mag er om vragen – en het mag niet

geweigerd worden! Als ouders dat toch doen - uit wrok - dan blijven ze in gebreke. Er zit teveel ego tussen. Dikwijls ligt dit daarom bij leven te moeilijk en kan er alleen op energie / wezens niveau of postuum mee worden gewerkt.

Voor kinderen geldt hetzelfde: 'eert uwen vader en uwen moeder' is een spirituele essentie.

Zegenen is van harte ja zeggen in plaats van mokkend toegeven, zuchtend een plekje inruimen of blijven JAMAREN. Jamaar kan voelen als een doffe plek in je hartstreek met

een uitstraling naar nek en keel. Jamaar is dus een belangrijk signaal om resten oude pijn op te sporen en ook die te genezen.

Zowel het geven als ontvangen van zegen is moeilijk, hoewel we hier ons hele leven om hebben gevraagd. Onvoorwaardelijke liefde, gehoord en gezien worden, toestemming om

te mogen zijn wie je bent. De zegen ontvangen; en geven - is geen lichtvaardig gebeuren; en de timing hangt af van jezelf. Beter niet te wachten tot je sterfbed om te beginnen met zegenen van die je

liefhebt. Het kan ook elke dag.

Wat vraagt de dood van je? Wat zal de dood op het voor ons bestemde uur van ons vragen? Wie daar nieuwsgierig naar is, kan languit op de grond gaan liggen en zich voorstellen dat het moment daar is.

Gewoon, als oefening, om even in contact te zijn met waar het in dit leven om draait. Lig je lekker?

Eerst maar eens contact maken met je sterfelijkheid. Vind je dat eng, zitten er plaatjes op? Wat heb je nodig om ‘hallo’ te zeggen tegen de dood?



Vragen om te stellen aan jezelf:

Wat geef ik op? Schrijf op wat zich aandient, dit kan van alles zijn. Spullen? Relaties? Wie komen naar voren? Hoe is het om afscheid te nemen?

Laat vervolgens beelden ontstaan over het loslaten van:

Mijn persoonlijkheid – hoe ik overkomt in contact met anderen, en hoe anderen mij

beleven. Hoe is het om dit los te laten?

Mijn ziel – mijn dromen, verlangens, verhalen, mijn belevingen, de speciale manier

waarop ik dit leven heb geleefd en begrepen.

Mijn ego – mijn Ik met zijn trots, verlangens en angsten.

Mijn wezenlijke zelf – met mijn besef van eeuwigheid.

Wie zal ik ten afscheid zegenen?

Zegen

Door wie voel je je gezegend? (eventueel met: ‘ondanks alles’). Verandert je leven

als je dit volledig aanvaardt?

Van wie wil je de zegen ontvangen? Is dit beschikbaar? Kun je er om vragen?

Wie kun jij zonder omwegen zegenen? Bij wie talm je, ondanks een stem in je hart

die zegt dat het allang tijd is?

Gezegend door het leven, god, het bestaan?

De tuin van de dood De confrontatie met de dood roept emotie op, veel emotie, veel soorten emotie en

verwarring, maar ook stil makende, sublieme schoonheid.

Luister naar dit prachtige lied – de tuin van de dood; Lo jardí de la mort, een Catalaans lied

gezongen door de sopraan Nuria Rial.

https://www.youtube.com/watch?v=mbt9fw6bs8c

https://www.youtube.com/watch?v=mbt9fw6bs8c



Blijven hangen in een astrale, onbestemde wereld

is velen niet onbekend.

Drie Readers ‘werken met de 7e chakra’ – dit is nummer 2.

WAT IS DE ZIEL?

WAAR BLIJFT IEDEREEN? eenheid en verschil tussen wezen, lichaam en ziel

Verbinding wezen - ziel - lichaam

Deze begrippen worden op een verwarrende manier door elkaar gebruikt. In de lessen gaan we hier op een ervaringsgerichte manier aan de slag. Zo kun je verschillende

belevingsniveaus waarnemen:

dat van je eigen lichaam, waarin leven voelbaar is als een groot wonder;

dat van je emoties met alle ups en downs (het zieleleven) en dat van je heldere bewust zijn. ‘De aanwezige’, de waarnemer, het wezen van de mens.

Op stille momenten kunnen we waarnemen hoe het is gesteld in onze binnenwereld en hoe de verschillende belevingswereld op elkaar zijn afgestemd. Het bewuste zelf, 'de

aanwezige' kan voelend aanwezig zijn in het lichaam en contact maken met alle weefsels, organen en stelsels. Onze psyche, onze ziel, maakt zich kenbaar in onze stemming en in de

teneur van de verhalen die we vertellen, de stroom gedachten en emoties die door ons heengaan en waar we zo gemakkelijk door worden meegenomen. Op deze manier contact maken met de binnenwereld is als thuis komen. Hallo lichaam,

hallo ziel. Ik ben er, ik ben aanwezig.

Het is prettig als lichaam, ziel (belevingswereld) en wezen op elkaar zijn afgestemd, maar heel dikwijls is dat totaal niet het geval. In bepaalde fases van het leven lijken ze hun eigen weg te gaan. De lichamelijke gezondheid kan veel aandacht vragen, het psychische

leven kent talloze automatismen, gebaande paden, gewoontes en verslavingen waarin we langdurig vast komen te zitten. Wie wij in wezen zijn en dat wij ‘aanwezig zijn’ kan volledig

uit het zicht raken. Bovendien hebben we te maken met de divergerende werelden van ego en hart. Als we ons zo afstemmen merken we hoe hinderlijk het

is dat we meestal in gesprek zijn. Sinds we hebben leren praten is het zelden stil genoeg in ons hoofd om in alle

rust te voelen, af te stemmen. Vandaar dat meditatie zo belangrijk is. We zoeken de stilte om bewust aanwezig te kunnen zijn in het nu.

De psyche, onze belevingsziel heeft voeding nodig: de inspiratie van ontmoeting, verbazing, verwondering en extase – met zowel de lol, de lust als de last die dat met zich

meebrengt. Ons wezenlijke zelf kan het moeilijk vinden om een vorm te vinden om zich te manifesteren en verbinding te maken met de dagelijkse, aardse werkelijkheid. Er is dan heel veel ziel, maar geen midden, geen kern aanwezig waarom alles draait. Dikwijls vinden

we dat ankerpunt ook pas later in het leven. Blijven hangen in een astrale, onbestemde wereld is velen niet onbekend.

Volgens diverse mystieke tradities heeft dit alles een doel: steeds meer een eenheid vormen tussen wezen, ziel en lichaam. We komen steeds krachtiger te staan in de realiteit

van ons bestaan. Tijdens een reading is het mogelijk bevestiging te krijgen over de ontwikkelingsfase waarin we ons bevinden. Dikwijls is de kracht van ons eigen wezenlijke zelf nodig om een impasse

te doorbreken, om helderder achter onszelf te gaan staan of om opnieuw onze koers te bepalen: waar gaat het mij in deze fase van mijn bestaan eigenlijk om?



Ba vogel Het beweeglijke deel van de ziel

Het goede leven

In contact met het zevende gebied (de kruinchakra) leven we met één oog op de eeuwigheid, de grote lijn, onze 'eigenlijke' bedoeling. Ooit sprak dat vanzelf. Het bestaan

werd bepaald door gevestigde tradities, die het leven vorm gaven en ook op spiritueel gebied onderdak boden. In de religieuze beleving stond niet alleen de kerk maar ook het kerkhof centraal, elke zondag zat je met je voeten op de zerken van gekende doden. Wie

geld had werd in de kerk begraven, vandaar de uitdrukking ‘rijke stinkerd.’ In de kerk werd zowel gedoopt en getrouwd als gerouwd.

Mensenlevens vormen zich nog steeds vanzelf; ze volgen de oeroude lijnen van sociale, emotionele en instinctieve ontwikkeling. Vooral de onderste chakra's zijn daarin actief: bestaanszekerheid, gezin en familie, het aangaan van banden, paarvorming, zorgen voor

onderdak, veiligheid - met als belangrijkste terreinen van activiteit de voedsel- en energievoorziening, de huizenmarkt, het bankwezen, de beveiliging, de gezondheidszorg.

Maar, nu de kerk niet meer in het midden staat lijkt ook het besef van een levenslijn en van eeuwigheid verdwenen. Het

goede leven denkt niet meer aan morgen. De verticale dimensie is vrijwel uit het leven verdwenen. We moeten zelf

uitmaken hoe we voor onze ziel zorgen. Aandacht voor de grote lijn is een goed begin. Als we de levensverhalen van mensen nagaan is daarin altijd een rode

draad te ontdekken. Terugkijkend zien we een leven zich ontvouwen, vol wonderlijke wendingen, keuzes die wel op

niet betekenisvol waren, tegenslagen en meevallers, liefde en haat. Veel van het bewustwordingswerk in de zevende chakra

komt neer op volmondig 'JA' zeggen tegen dit leven, zelfs als het ondraaglijk lijkt.

Evenwicht in de basis-chakra's is nodig om dit tot stand te brengen. Het gaat altijd weer om een eigen plek, het helen van onmacht en verbittering in de derde chakra, om

hartzeer in de vierde, en hoogmoed van de vijfde en om scheve beelden en vooroordelen in zes af te schudden.

De code van de ziel

In zijn boek 'The Souls Code' in search of character and calling (de Code van de Ziel) zegt James Hillman: elk leven wordt gevormd door zijn unieke beeld, een beeld dat de essentie van dat leven voorstelt en oproept tot zijn bestemming. Net als de kracht van het lot werkt

dit beeld als een persoonlijke daimon, een geleidegeest die zich jouw roeping herinnert. Hij geeft hiervoor talloze voorbeelden uit de levens van beroemdheden als de violist Yehudi

Mehudin die al op 4 jarige leeftijd een echte viool wilde en geen blikken speelgoed-exemplaar of de schrijver John le Carré die zijn dyslectie moest overwinnen, alsof die handicap bij zijn roeping hoorde en hem dwong om dieper te gaan.

De voorbeelden laten zien dat het niet zozeer over succes of falen gaat, zegt hij, maar om de ontwikkeling van de ziel en het vormen van karakter.

Oefening: terugblik op je leven

Maak een tijdlijn en schrijf daarop een aantal grote gebeurtenissen en veranderingen:

voorvallen uit je jeugd, vriendschappen, verliefdheden, fysieke bijzonderheden, studie en beroepskeuze, partners, kinderen enz. Stel jezelf de volgende vragen:

Zijn er cruciale periodes of ingrijpende beslissingen aan te wijzen? Waar heb ik mee geworsteld? Wat vormde mijn karakter? Wat zijn mijn vermoedens over de rode draad of draden in mijn leven?



Het Ka-beeld Het ka-beeld van Hor-Aoeibra, Egyptisch Museum, Caïro. De kruin verbonden met de hemel.

Wezens met en zonder lichaam

Malidoma, een Afrikaanse medicijnman die zowel aan de universiteit van de Sorbonne als die van Harvard studeerde, zegt dat hij tot zijn verbazing ontdekte hoe Westerlingen totaal

geen idee hebben van de wezens van voorouders die hen omringen. Voorouderverering is in veel culturen gebruikelijk. De psychische energie van onze overleden ouders en grootouders blijft nog lang bij ons.

De vraag of deze energie het wezen is van degene die is overleden of wat we de ziel noemen of de persoonlijkheid - de manier waarop we dit wezen kenden - is lastig te

beantwoorden. Wat blijft, wat vervaagt of verdwijnt voorgoed? Daarover verderop meer. De Egyptenaren, die het een en ander wisten over

doodgaan, maakten onderscheid tussen het hart, de Ba en de Ka als delen van de ziel van de mens na de dood. Ba is

het beweeglijke deel van de ziel dat het lichaam kan verlaten en voorgesteld wordt als een vogel; Ka is de levenskracht; samen maken ze deel uit van het astraal

lichaam of ‘droomlichaam’. Verder is er de Ach of Ank, het verlichte deel van de geest. Duidelijker worden ook zij niet.

In dit gebied moet je eigen intuïtie je verder helpen. Het oude Egypte kenmerkt zich door een magische beleving

van de wereld, waarin leven en dood een continuüm vormen. Het hart van de mens nam een bijzondere plaats

in. Niet in het hoofd maar in het hart zetelt het geheugen, de intelligentie, het gevoel, de verbeelding en het geweten. Tijdens de mummificatie werd het hart altijd in het lichaam

gelaten, zodat de Ba wist waarnaartoe het moest terugkeren.

Het hart werd beschermd door een belangrijk amulet, de hartscarabee. De scarabee, de mestkever, is het symbool van reïncarnatie. Zoals de mestkever elke dag de Zon

opnieuw geboren laat worden, zo zal hij het hart bijstaan op de tocht door de onderwereld naar een nieuwe zonsopgang.

In het Dodenboek wordt het hart opgedragen om geen leugens te vertellen. ‘O hart,

verraad mij niet!’ deze smeekbede hangt samen met een belangrijk ritueel bij overlijden: het ‘wegen van het hart.’ Als een soort laatste oordeel wordt het hart, ten overstaan van vele goden, gewogen op eerlijkheid tegenover het kleine, lichte vogelveertje van de godin

Maät. Als je hart te zwaar is, wordt het door krokodillengoden tot de juiste proporties teruggebracht. Net zo lang, tot je hart zo licht is als een veertje. Zij knagen aan je hart -

wat een prachtig beeld voor het vereffenen van schuld en het stervensproces van afscheid nemen!

Het tussenbestaan Volgens het Tibetaanse Dodenboek en ook wel vanuit ervaringen met hypnotherapie kan

het wezen / de ziel blijven hangen in een astrale werkelijkheid (het Bardo, de schimmenwereld) om op een gegeven moment weer een lichaam te vinden om geboren te worden. We voelen, zien of 'weten' de aanwezigheid van een wezen zonder lichaam en

kunnen er ook gewoon mee communiceren, met of zonder woorden. Veel mensen vinden het griezelig of gewoon onzin om te worden geconfronteerd met signalen uit de andere

wereld. Er wordt ook wel mee gestunt, bijvoorbeeld met mediamieke seances waarbij het medium boodschappen doorgeeft van gene zijde. De fascinatie hiermee is groot, de kans op wensdenken en fantaseren ook. Het is belangrijk



om een eigen manier te vinden om de energie van voorouders op een respectvolle manier

te eren en een plek te geven in het dagelijks bestaan. Voor veel mensen is het sterkend en helend om regelmatig contact te hebben met geliefde doden.

Oefening: wezenlijk contact.

Maak een lijstje met de namen van mannen en vrouwen die je goed kent of hebt

gekend, begin met een aantal familieleden. Zet achter elke naam een wezenlijke karaktertrek, bijvoorbeeld geduld, moed, zorgzaamheid. Je komt daarop, door in je

geest contact te maken met deze persoon en te voelen wat jou in het zijn van dit mens het meest opvalt. Probeer dit samen te vatten in één woord. Waarvoor kun je bij hem of haar terecht?

Een minder mentale variant is om de karakteristieke houding, gebaar of loopje van deze mensen (zonder er een persiflage van te maken) neer te zetten. Als coach is dit

ook een manier om inzicht te krijgen in wat je cliënt beweegt. Wegwijs in de astrale wereld; gemaakt van dromen

'We are such stuff as dreams are made on; and our little life is rounded with a sleep.' (van dezelfde stof zijn wij als dromen en ons kleine leven wordt besloten

met een slaap). De tovenaar Prospero in Shakespeare's toneelstuk 'de Storm' In de bezielde wereld praat niet alleen de levende natuur van vogels en bomen en struiken

met ons, ook asfalt, stoeptegels en bakstenen vertellen een verhaal. Een ‘gewone’ lantarenpaal drukt bij nader inzien iets wezenlijks uit qua vorm, sierlijk of stoer; op de plek

waar hij staat kan een karakteristieke sfeer ontstaan; van romantisch tot onwerkelijk. Een lichtpunt in de mist op een nachtelijk industrieterrein roept een desolate stemming op. Met andere woorden: De wereld betovert ons – en wij betoveren de wereld met onze

verbeelding. Op deze beeldende manier communiceren we voortdurend met onze omgeving. Wij bezielen de wereld en de wereld bezield ons.

Ons leven heeft heel vaak een astraal karakter, verwant aan de droomwereld waarin we 's nachts verblijven of de cyberspace waarin we terecht komen wanneer we dagdromen, een

boek lezen, verdiept zijn in een probleem of in een gezamenlijke droom met een ander. Kijk eens hoe mensen verdwijnen in hun mobieltjes. Ze zijn opgestegen in hoger sferen, ze

gingen over de rand, ze zijn weg.

In een afwezige blik herkennen we dit meteen, maar ook in pratend eten, lusteloos zappen of rusteloos shoppen verblijven we in een fantasiewereld, waarin onze geest een grote vlucht neemt. Dit is het deel van onze kosmos, onze leefwereld met astraal licht,

sterrenlicht, waarin we 's-nachts zijn ondergedompeld. Astraal licht, van aster, ster, dat niet bijlicht maar dient om mysteries te verdiepen, om te helpen bij het overschakelen op

voelen. Wanneer op zo'n moment niet onze ziel wordt geactiveerd maar het verstand, verliezen

beiden. We raken verstrikt in een hypnotiserende virtuele werkelijkheid. Elke relatie heeft astrale aspecten. Er zijn verwachtingen, aannames, automatismen,

latente spanningen, onuitgesproken verlangens, half bewuste emoties. Vaak is er daardoor alleen de illusie van contact. Waarom nemen we daar eigenlijk genoegen mee?

Slaap hebben we nodig, maar zoveel? Gelukkig hoeven we ons bewustzijn niet te gebruiken voor de echt belangrijke dingen in

het leven, zoals ademen, doorbloeden en spijsverteren. We zouden dood gaan door gebrek aan concentratie of misschien wel uit verveling? Ook de omgang met anderen heeft een vanzelfsprekend verloop. We hoeven niet eerst na



te denken om hartelijk te zijn of een handje toe te steken. Heel vaak is het maar beter om

niet al te opmerkzaam te zijn. Een groot deel van ons leven staat op de automatische piloot.

Er wordt wel gezegd dat bewustzijn ontstaat uit pijn. Relaties beginnen te knellen als er sprake is van gebrek aan respect voor het eigene van de ander. De verticale dimensie, die waarin autonomie voorop staat, raakt uit het zicht. Het gemis aan saamhorigheid en liefde

maakt dat we op zoek gaan - of dat we verdoving zoeken in illusies, drank of gevaarlijke avonturen.

We zijn onderwaterzwemmers met af en toe een hap zuivere lucht. Gebrek aan liefde en respect voor onszelf - het zwarte gat bij het hart dat bij de vierde chakra te sprake kwam - vergroot de behoefte aan (astrale) slaap tot op buitensporige

hoogte, omdat wakker worden automatisch pijn betekent. Velen zullen herkennen dat de pijn bijna ondraaglijk moet worden, tot gedachten aan zelfmoord toe, voor ze echt op zoek

gingen. Dan happen we naar lucht. Meestal is een schok nodig om wakker te worden, een bekering, om ondanks gebreken en belemmeringen het leven aan te gaan. Het enig mogelijke antwoord op al onze vragen is stilte. Elke stilte is confronterend, we

voelen ons onbehaaglijk, we ‘vervelen’ ons meteen, we willen hem opvullen. In de dapper doorstane stilte komt ruimte voor contemplatie en reflectie. We worden weer levend in

onze pijn. Dan kunnen we ook de vicieuze cirkels doorzien waarin we ons gevangen hebben gezet. Een van de kwaadaardigste vicieuze cirkels die bij dit proces verbroken moeten worden is de slachtoffer positie.

Bewustzijn en psychologie

Veel van de ‘vulling’ van de geest is psychologie. De geest streeft omhoog, naar de top van helder bewustzijn, de psyche, de ziel, zoekt verdieping in het vochtige dal van emoties, aandoeningen, dagdromen. verhalen, intriges, zondige verlangens. De geest wil helderheid

en geen gedoe – de ziel wil juist zwemmen in verhalen, in beleving, in alles wat de negen Muzen te bieden hebben. Je kunt zien wat een valkuil het is om bij je spirituele

ontwikkeling eenzijdig te kiezen voor het één of het ander. ‘Hoe groter geest, hoe groter beest’ zeggen we. Als je de geest verheft maar de ziel veronachtzaamd krijg je ongelukken. Absolute helderheid van geest – het doel van veel spirituele disciplines –

ontkent de belangrijkste reden waarvoor je hier op aard bent gekomen: voor je psychische ontwikkeling; om te leren van je ziel, je emoties, je liefdesleven.

In de geest kan je denken helemaal helder te zijn – een probaat middel om je onbewuste drijfveren, je schaduw, je persoonlijke onderwereld niet te leren kennen. Dit schisma is een

bron van projectie: iedereen is gek behalve ik. Zo kan een astrale werkelijkheid worden gecreëerd waar je zomaar kunt worden ingezogen.

‘In elk mens schuilt een Nazi, maar mensen worden niet slecht geboren’ zegt Edith Eger, een overlevende van Auschwitz. ‘Als mij maar vaak genoeg was verteld dat Joden

de kanker van de samenleving zijn die moeten worden weggesneden, had ik misschien ook meegedaan aan die systematische uitroeiing.’ En ook, over haar bezoek aan Auschwitz:

‘ik voelde dat het voor mij noodzakelijk was om terug te gaan naar die plek, de leeuwenkooi, en de leeuw recht in de ogen kijken. Om daar mijn onschuld terug te eisen,

de schaamte en het schuldgevoel toe te kennen aan de daders en te beginnen met mezelf vergeven voor het feit dat ik had overleefd. Sindsdien raad ik iedereen aan niet weg te rennen voor je verleden maar het nog een keer te doorleven.

Als therapeute gaat alle therapie die ik doe over rouw. En dat is niet: rouwen om wat er is gebeurd. Maar juist rouwen om wat er niet was. De jeugd die ik had kunnen hebben,

de danscarrière, het gezin dat ik zo graag had gesticht.’ Ze haalt schrijver en psychiater Hans Keilson aan, wiens ouders stierven in Auschwitz: ‘leer leven zonder vijanden, al het andere is gevangenschap.’



A terrible love of war

Het menselijk uithoudingsvermogen is bewonderenswaardig, de veerkracht van de geest haast onuitputtelijk, de manische drang tot sadisme en harteloosheid opzienbarend - en

dat, gekoppeld aan het vermogen elk klein conflict tot onmogelijke proporties op te blazen geeft ongekende mogelijkheden om de simpelste ziel zo ernstig te verwonden dat genezing haast niet mogelijk lijkt.

Lijkt. Want vaak sta je versteld. Die veerkracht is onze redding. Waarom is het zo moeilijk om de feiten onder ogen te zien? Wij zeggen vrede te willen

maar we houden intens van oorlogvoeren. Venus houdt ons gewoon voor de gek – ze is zowel verliefd op rozentuinen als op Mars, op de ranzige zweetlucht van soldaten, op de razernij van de oorlogsgod met rood geverfd gezicht.

James Hillman schreef een boek over de absurde verering en zelfs glorifiëring die we

hebben voor oorlog, parades, uniformen, heldenverhalen, getiteld ‘a terrible love of war.’ We kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan meer vrede in de wereld door het dempen van het frustratieniveau om ons heen. Angst, eigenbelang en trots zijn de oorzaken van

oorlog, zei de Griekse geschiedschrijver Thucydides. We weten, dat agressie voortkomt uit angst en gekrenkte eigenwaarde; toch krijgen

haatzaaiers en oorlogshitsers eerder gehoor dan vredestichters. Misschien is de voornaamste oorzaak wel die epidemische adrenaline verslaving – zo’n stoot woedende agressie door je heen geeft je het gevoel dat je leeft. We zoeken houvast en klampen ons

vast aan een razend of angstig makend vijandbeeld. Zachte kracht is te soft. Hoe vinden we vrede in onszelf als we stiekem liever oorlog willen voeren?

Dwalen en verdwalen - het Limbo De geest zoekt niet alleen vulling maar ook leiding, leefregels. Daar zijn dikke boeken voor,

gebedssnoeren priesters en imams. Socrates vertelt zijn leerlingen dat ze goed voor hun onsterfelijke ziel moeten zorgen. De spirituele goeroe die Socrates zelf leerde over de

onsterfelijkheid van de ziel was Diotima van Mantinea. Over haar is verder niets bekend. We kennen alleen Socrates, de vader, en niet de moeder van de westerse beschaving. Graag hadden we haar advies gehad, een wat meer uitgewerkt richtsnoer van hoe om te

gaan met de heftigheid en wispelturigheid van onze ziel.

Wat is ons eigen richtsnoer? Bewustzijn is uiterst kwetsbaar en dus kostbaar. Elke stad kent gevaarlijke buurten, zo zijn

er ook gebieden van de geest waar we beter niet kunnen komen. Limbo is een gebied waar je geest volkomen de weg kwijt raakt. De oorzaken zijn vele: drank, drugs, scheiding, een operatie, coma – intense levenspijn.

Een benevelde geest, een door geestesziekte beschadigt bewustzijn, of afgestompt om vernedering te kunnen verdragen, een geest verdeeld in compartimenten. In elk tijdperk

waarin we eerder leefden maakten we de verschrikkingen mee van de ontspoorde geest, de geschiedenis van de mensheid is een aaneenschakeling van wrede onderdrukking, dood en verderf. Hoe kunnen we zo meedogenloos zijn? Hoe kunnen we zo meedogenloos zijn en

het goedpraten? Kennelijk is bewustzijn niet voldoende – bewust zijn en alles registreren zonder oordeel? Is dat een manier om heel te blijven?

Eigenlijk weten we ontzettend weinig van wat er gebeurt als we buiten bewustzijn raken. Mensen die terugkeren spreken van een droomloze slaap. Nog meer raadsels roept dementie op – zonder geheugen over wie wij waren, zonder

ankerpunten voor ons bewustzijn raken we voorgoed verdwaald. Is er dan nog contact mogelijk – hartscontact toch wel? Of is het eenrichtingsverkeer? Het is hartverscheurend

om geliefden zo kwijt te raken – al hoor je soms dat op wezensniveau contact mogelijk is; meer als een liefdevol herkennen. Een raadsel blijft het – kan je geest vertrekken voor je lichaam? Wie is het die mij dan nog in de ogen kijkt?



Demonen in het Bardo

De tekst zegt dat het onze eigen

angstbeelden zijn die we in het Bardo te

zien krijgen. Misschien lijkt deze wel wat op één van je tantes?

Voor de poorten van de dood krijgen we te maken met de grootste raadsels: is er leven na de dood? Wat gebeurt er met ons geheugen, nemen we er wat van mee naar een volgend

leven? Of putten we naar behoefte uit de ‘Akasha kronieken’, die op cruciale momenten in ons leven betekenisvolle flarden, herinneringen uit een vorig bestaan produceren? Is het mogelijk om helder te sterven, zoals je ook kunt leren om lucide, dus helder te

dromen? Hoe zit dat met karma – de opgebouwde schuld uit dit en vorige levens die moet worden ingelost? Zelfs als je daar niet in geloofd (hoe weet je dat eigenlijk zo zeker?) –

heb je als kind uit een westers nest uiteraard een behoorlijk zondebesef meegekregen. Tot slot daarom een uitstapje naar verhalen rond dood gaan, de Ars Moriendi – de kunst van het sterven en het begeleiden van de uiteindelijke dingen.

Purificatie – het vagevuur

In de christelijke traditie is sprake van een reiniging van zonden, een periode na de dood dat de zielen, alvorens naar de hemel te gaan, worden ‘gelouterd’

of gestraft, voor zonden waarvoor tijdens het leven nog geen boete werd gedaan. Dit wordt voorgesteld

als het vagevuur, ook wel purgatorium of louteringsberg genoemd.

Een tijdlang was er ook sprake van het ‘voorgeborchte’, een limbo (Latijn: ‘rand’ of

‘grensgebied’) dat als het eeuwige verblijf van de dode zielen van ongedoopte kinderen werd gezien, die niet naar de hel gingen omdat ze nog geen

zonden hadden begaan, maar ook niet naar de hemel. Hoe verzin je het.

Geboorte en dood - twee poorten, er in en er uit, vanwaar? Waar naar toe? Herinneren we ons de

incarnatie, de vleeswording – en hoe helder zijn we op het moment van de definitieve scheiding tussen

lichaam en geest? Het thema schuld en boete en vergeving is wel degelijk aan de orde als je

terugkijkt op je leven. Karma

…. schuift het probleem op de lange baan – eens, in een volgend leven, komt boontje om zijn loontje, eens zal gerechtigheid zegevieren! Ook ander religieus of esoterisch getinte

duidingen bieden troost door een verklaring van het fenomeen schuld en boete. Minder populair is om hier ook daadwerkelijk mee aan de slag te gaan. Tijdens een stervensproces komen schuldgevoelens boven – het is belangrijk om hier op in

te gaan, niet door ze weg te troosten maar door ze te uiten en concreet te maken door te rouwen.

Werken met schuld uit vorige levens of collectieve schuld binnen een familie vraagt om extra nadruk op de eigen autonomie – je eigen zielsontwikkeling – terwijl je voeling houdt

met je eigen aandeel en de tragedies die mens-zijn met zich brengt. Ik vertaalde ooit het boek ‘Tussen twee levens’ van Dr. Joell Whitton waarin via

hypnotherapie wordt teruggegaan naar het tussenbestaan en het plannen van een volgend leven. Er worden diverse sessies in beschreven. Een aanrader als je inzicht wilt krijgen in dit soort processen.



Bardo Thodöl – bevrijding door horen

Het Tibetaanse Dodenboek beschrijft de toestand van het bewustzijn van vlak voor tot na de dood en gedurende het verblijf in het Bardo, het tussenbestaan, het domein waar het

lichaamloze bewustzijn verblijft tot de volgende geboorte. In deze staat ervaart men verschillende stadia. De eerste is bewustwording dat de dood is ingetreden – de geest vindt dit moeilijk te accepteren en wil nog met geliefden en

omstanders communiceren. Als het boek bij de stervende gelezen wordt – en als tijdens het leven kennis genomen is

van de tekst zodat de informatie niet letterlijk op dodemansoren valt – kan dit een grote hulp zijn om de verwarrende en confronterende periode rond het sterven niet te gaan dwalen.

De tekst wijst je op hallucinaties, beelden die nu als zeer reëel tevoorschijn komen en die vaak te maken hebben met verkeerde daden en impulsen uit het voorbije leven. Je wordt

gerust gesteld en aangemoedigd je niet door de verschrikkingen van de wijs te laten brengen. Richt je op het heldere licht!

Op deze wijze kan het verblijf in het Bardo, dat traditioneel 49 dagen duurt, een uitgelezen mogelijkheid zijn voor bevrijding, omdat het heldere bewustzijn hier een niveau van

transcendentie kan bereiken waarin inzicht ontstaat in karma en de bindingen die daden uit vorige levens kunnen veroorzaken. Voor niet ingewijden en voor mensen die met sterke beelden van angst en schuld sterven

wordt gezegd dat de hallucinaties die hierdoor ontstaan kunnen zorgen voor een pijnlijke periode in het Bardo en een minder fortuinlijke hergeboorte.

Veel ideeën over het Bardo kun je als een metafoor zien voor de momenten in je leven waarin je in een soortgelijke bewustzijnstoestand geraakte – tijdens meditatie, koortsig ijlen tijdens ziekte, een delier of narcose. Ook deze ervaringen kunnen vruchtbaar zijn voor

spirituele groei.

Teksten uit het dodenboek het Tibetaanse dodenboek behelst het goede raad en waarschuwingen voor overledenen op hun tocht door de onderwereld en het tussenbestaan, de tijd tussen twee incarnaties.

Een van de wortelverzen, de tekst aan het begin van het boek, richt zich met een urgente boodschap tot de levenden:

‘O jij dralende,

die niet denkt aan de komst van de dood terwijl je je overgeeft aan de nutteloze dingen van dit leven ben je zorgeloos, door je bij uitstek gunstige gelegenheid te verkwisten.

Als je met lege handen uit dit leven terugkeert, waarlijk, dan zal je doel verkeerd zijn.

Wil je je niet aan de heilige Dharma wijden, juist nu? Omdat de heilige Dharma is wat je in waarheid nodig hebt.’

Dharma kan worden vertaald met 'werk' – werken aan jezelf – maar ook met leven volgens de kosmische orde, de wetmatigheden die aan de natuur ten grondslag liggen.

Het Boeddhisme en vooral het Tibetaans Boeddhisme onderscheidt zes verschillende Bardos die de hele cyclus van leven, dood en hergeboorte omvatten. Dus ook het huidige moment is een specifieke bewustzijnstoestand, een Bardo, een bestaan tussen verleden en

toekomst.

1. Kyenay Bardo – conceptie tot geboorte, de eerste ademhaling 2. Milam Bardo – de droomtoestand van het ‘normale’ leven 3. Samten Bardo – de staat van hoger bewustzijn tijdens meditatie



Dar Daïf - Marokko

Heiligdom van de vrouwelijke Marabout Sidi

Hamma met oude begraafplaats.

Het dodenboek gaat over deze drie:

4. Chikhai Bardo – het moment van de dood

5. Chönyid Bardo – de straling van het heldere bewustzijn, de werkelijkheid, de wezenijke natuur van de mens, en de beleving van innerlijke vrede – die door hallucinaties kan worden verstoord.

6. Sidpa Bardo – het eigenlijke tussenbestaan; het bewustzijn kan zich daar laten leiden door het heldere licht maar ook gaan dwalen.

Fragmenten uit de tekst die 49 dagen bij de dode wordt voorgelezen:

O Edelgeborene, je zult drie Bardo’s ervaren: het Bardo van het ogenblik van de dood,

het Bardo van het ervaren van de werkelijkheid en het Bardo waarin opnieuw geboorte wordt gezocht.

Van deze drie had je tot gisteren alleen het Bardo van het ogenblik van de dood beleefd. Ofschoon het heldere licht van de werkelijkheid voor je begon te stralen was je niet in staat je daarop gericht te houden.

Daarom moet je hier rondzwerven. Zorg ervoor dat je het Bardo kunt herkennen. Klamp je niet uit gehechtheid en zwakte aan dit leven vast.

Van nu af aan zul je de twee andere Bardo’s gaan beleven. Het Chönyid Bardo en het sidpa Bardo. Je zult onverdeeld aandacht besteden aan dat, waarmee ik op het punt sta je van aangezicht tot aangezicht te plaatsen en je bewustzijn daarop gericht te houden.

O Edelgeborene, welke angst en verschrikking ook in het Chönyd Bardo over je mogen komen, vergeet de volgende woorden niet. Welke visioenen ook mogen verschijnen ze

herkennen als weerspiegelingen van mijn eigen gedachtewereld laat je beseffen dat je in het Bardo verblijft. Je moet een glimp van de zuivere waarheid hebben aanschouwd, verblindend, glorierijk

en stralend. Wees niet verward, niet angstig of geïntimideerd, het is de straling van je eigen ware natuur. Herken ze.

Energie van wezens Veel mensen kennen het, contact met

geliefde doden. De kunst is om reel contact te onderscheiden van wensdenken. Bij

reading en healing zoek je wezenscontact, dit is meteen een training in helder

communiceren. Je leert voorbij persoonskenmerken te kijken en verbinding te maken met de essentie van de ander.

Tijdens een reading komen vaak ‘wezens’ tevoorschijn, meestal familie van de readee

waarmee banden bestaan. Soms neem je een gestalte waar, een vorm, een kleur, altijd is er een bepaald onmiskenbaar gevoel van de

aanwezigheid van astrale energie. Soms doet wezensenergie zich voor uit

nieuwsgierigheid, soms merk je dat ze er gewoon altijd zijn, ten goede of ten kwade. De vraag is steeds waar je nu eigenlijk

contact mee maakt. Niet altijd gaat het om de pure energie van het wezen van de ander, vaak voel je dat het de (harts)verbinding is

die zich manifesteert of (een deel van) de persoonlijkheid van de ander die zich laat zien. Je hebt ervaring nodig en kennis van (chakra)psychologie om hier wijs uit te worden. Je leest een verhaal en je hebt geleerd om je eigen wensdenken te kennen en erbuiten te



laten. Je ego wil nu eenmaal graag scoren met interessante verhalen.

Aan de ‘andere kant’ bestaat geen tijd en ligt alles niet zo vast als hier. Met sommige geliefde doden is makkelijk contact te maken; andere zijn misschien nog aan de zwerf,

laten zich niet aan jou zien (nog niet klaar?) of trokken zonder sporen achter te laten al weer verder, wie zal het zeggen. Elk geval is uniek. Rond de dood van een familielid komen geheid ook andere familieleden hun opwachting maken, dood of levend. De kaarten worden

geschuffeld, iedereen krijgt weer een nieuwe plek.

Soms moet je het maar gewoon laten zijn. Ik word ook wel opgeschrikt door wezens die contact met mij zoeken, maar waarvan ik de boodschap onbegrijpelijk vindt. In halfslaap ontstaat gemakkelijk een poort; ‘iets’ of ‘iemand’ van de andere kant vraagt belet.

Tijdens een energie reis naar Marokko kwamen we in de nacht aan in een hotel. Twee deelneemsters sliepen slecht; veel wezensenergie rapporteerden ze bij het ontbijt. Toen

bleek dat het hotel gelegen was tegenover een grote, zeer oude begraafplaats, met een heiligdom van een vrouwelijke Marabout, Sidi Hamma. Wezens zochten gehoor.

'Tapes'; vorige levensaura en déjà-vu. Onze wezenlijke geschiedenis, met o.a. de essentie van wat we meemaakten in vorige

levens, is specifiek bereikbaar via een betrekkelijk klein gebied dat is aangehecht aan de schedelbasis. In de wandeling worden dit 'tapes' ('banden') genoemd, naar de informatiedragers van

weleer. Soms is het inderdaad of er in een bepaalde situatie een oude video-opname wordt afgespeeld; we krijgen een flits, een déjà-vu van wat we ooit eerder hebben meegemaakt.

Deze herbeleving is belangrijk om oude patronen te herkennen of ooit verworven kennis opnieuw eigen te maken. In de reader opleiding wordt hiermee gewerkt.

‘Herinneringen’ zijn niet altijd als zodanig herkenbaar; je schrikt van een emotionele reactie op iemand, een situatie, of zomaar, zonder merkbare aanleiding. Ook hier is het

nodig reële manifestaties te scheiden van wensdenken. Je bent al gauw geneigd grote verhalen te maken. Beschrijf zo goed mogelijk wat je ervoer, zonder opsmuk en wees voorzichtig met ‘hinein-interpretieren.’

De ‘tapes’ kun je zien als poorten naar een andere bewustzijnstoestand. Poorten of

bruggen zijn overgangen van de ene toestand naar de andere. We zagen al dat er dan allerlei synchronistische verschijnselen optreden: onverwachte ontmoetingen, ingevingen,

we vinden iets of horen iets, dingen nemen een onverwachte wending en goede of ten kwade. Soms ben je er een tijdje ziek van. We kunnen deze poorten creëren door gewoontegedrag te doorbreken en helderheid te

trainen in wat ons dan overkomt. Helderheid betekent allereerst intuïtief contact met je eigen wezen. In de wandeling heet dit ‘je hogere zelf’. Hoger? Hoger dan wat? We moeten

het daarom ook nog gaan hebben over leiderschap en verantwoordelijkheid met de vraag: wie is eigenlijk de baas in jouw leven? En in de wereld? God de Vader? Moeder Natuur? Of laten we, zoals in het ‘ietsisme’, het bestaan van een hogere macht liever vaag, ergens in

het midden?



Drie Readers ‘werken met de 7e chakra’ – dit is nummer 3.

ZELF en ZIEL identiteit, autoriteit, autonomie in de moderne tijd

De vraag is wie je in wezen bent en wat je hier komt doen Deze vragen kun je niet los van elkaar beantwoorden. Als het leven geen zin heeft is ook

de vraag naar wie je bent zinloos. Je bent dan een toevallige aanwezigheid in een chaotisch, toevallig universum dat net zo goed heel anders had kunnen uitpakken. Het is inderdaad zo, dat een kleine variatie in de beginwaarden van de oerknal een totaal ander

heelal oplevert, hoogstwaarschijnlijk zonder mensen. Er wordt over gespeculeerd of dit wel toeval is. Maar goed, als we aannemen dat het leven wél zin heeft is het van belang door te

vragen: wie maakt dat uit? Waaruit bestaat deze zin? Dat soort vragen. Antwoorden zijn niet eenvoudig te vinden, we moeten veel overhoop halen. Want dan onderzoeken we:

IDENTITEIT – het unieke en eigene, het karakter van de mens.

AUTONOMIE: als uniek individu ben je onafhankelijk en vrij in de levenskeuzes die je maakt. Vrijheid en gelijkheid zijn universele mensenrechten.

AUTORITEIT: autonoom – maar in de omgang met anderen heb je altijd te maken met een hiërarchie. Waar heb jij het voor het zeggen en wat hebben anderen te zeggen over jou? Hoeveel vrijheid van handelen heb je? Hoe werk je samen? Wat is

broederschap/zusterschap? Hoe zit dat met de emancipatie van de vrouw in een patriarchale wereld? Welke autoriteit erken je en welke niet?

ROEPING, werk, arbeid …. jouw aanwezigheid telt, is belangrijk. Wat doe je hier op aarde en waarom? Wat is daar spiritueel aan?

Identiteit: het eigene en het verworvene Een reading of healing begint altijd met het hardop zeggen van de voor en achternaam. Zo

bewerkstellig je contact op wezensniveau, want de naam die we gekregen hebben zit het diepst in ons verankerd; hieraan zijn we het meest kenbaar. De achternaam verbindt ons met het diepe verleden van de familie, op de voornaam of roepnaam reageren we meteen

als die wordt uitgesproken. Naast het onmiskenbaar eigene is er ook altijd het gegevene. We hebben zoveel gekregen.

Een lichaam, een naam, een taal, een geslacht, een genenpakket, en het belangrijkste: het geschenk van het leven. Maar, wie ben je eigenlijk?

Deze grote vraag ‘Wie ben Ik’ wordt in alle toonaarden beantwoord. Iedereen bemoeit zich ermee. Zelfs de grote winkelketens hebben jouw profiel. Maar: wie kent jou echt? En hoe ken jij je naasten?

Het onmiskenbaar eigene waar Hillman het over heeft in zijn boek 'The Souls Code' in search of character and calling (de Code van de Ziel) wordt bij hem een daimon, een

geleidegeest die zich jouw roeping herinnert en die zich op cruciale momenten inspant om die te verwerkelijken. Karakter is een term die hij vaak gebruikt om het eigene aan te geven.

Identiteit: uniciteit en karakter

Voor mijn gevoel komen in ‘karakter’ zelf en ziel samen. Je karakter ontwikkelt zich, het leven vormt je – tegelijkertijd geef jij ook vorm aan je karakter. Onder gelijke omstandigheden in ontwikkeling blijken de verschillen tussen mensen enorm. In het begrip

‘karakter’ heb je niets aan noties als ‘hogere’ en ‘lagere’ zelf. Karakter dus als maatstaf, en niet ‘persoonlijkheid’ omdat die, in tegenstelling tot karakter, altijd dubbelzinnig is. Er is

een publieke voorgrond en een min of meer verborgen privé achtergrond. Aan je ‘persoonlijkheid’ werk je, als het gaat om presentatie. Je leert om jezelf in een gunstig daglicht te zetten. Persoonlijkheid is verbonden met ego. Karakter zit dieper, is ook



Genius en Iuno

De Genius van de man en de Iuno (Juno) van de vrouw werden opgevat als een beschermengel die je overal vergezelt en die je persoonlijke ontplooiing begunstigt. Er werd een

altaartje voor ingericht. Je kunt dit

Romeinse gebruik in ere herstellen door voor dit wezenlijke deel van je zelf een lampje te branden.

verbonden met de verborgen delen van jezelf. Karakter kent mysterie, maar blijft daarin

heel. Karakter is uniek. Het begrip karakter drukt het unieke en bijzondere uit, maar tegelijkertijd de noodzakelijke

eenzaamheid ervan: er is er maar één van. In de kern is elk mens alleen. Deze verheven eenzaamheid zie je gespiegeld in elk meesterwerk, in deze bloem, in de bijzondere vorm van een rotspartij, die machtige eik op die speciale plek, dat rivierdal. Bij nadere

kennismaking blijkt ook een ‘gewoon’ keukenmes door veelvuldig gebruik een uniek, onmiskenbare eigenheid te hebben ontwikkeld: een karakter. Daarom voel ik me ermee

verwant: het is mijn mes. Karakter ontroert, het zicht op dat ontastbare, dat onvervreemdbaar eigene van anderen kan maken dat je ook voor jezelf kan gaan geloven dat ook jij zo’n karakter bezit.

Karakter en wroeging

Hoe gaan zulke unieke Karakters met elkaar om? Twee Eigenheimers op één kussen, daar slaapt de duivel tussen. Want als je de fundamentele, unieke alleen zijn

van karakter contrasteert met de intense sociale behoefte aan gezelschap, zie je de fantastische paradox

van mens zijn. Een groepsdier met een koninklijk ego. Een individualist met narcistische trekjes die anderen nodig heeft voor aandacht, erkenning en bewondering.

Wel ook een groepsdier met een geweten, een hart. Sommige hoekige karakters lijken zonder te kunnen,

maar dat zijn uitzonderingen. Bij elke crisis in ons leven, en dus zeker als we oog in

oog staan met de dood, blijkt vergeving het belangrijkste, en vergeving van onszelf het moeilijkste.

Niet de gelukkige momenten in ons leven maken deel uit van onze sterkste herinneringen, maar momenten van schaamte. We kennen zowel de sociale schaamte, als we

afgaan in gezelschap, als de meer fundamentele schaamte van tekort schieten in karakter. Als we iemand

van wie we houden pijn hebben gedaan, een belofte niet nakwamen, om welke reden dan ook, ook, als we niet

aan verwachtingen konden voldoen blijft dat ons altijd achtervolgen. Hopelijk worden we in de ouderdom wat milder, maar het blijkt ontzettend moeilijk om jezelf te vergeven.

Deze schaamte is, als ze wordt ontdaan van onterechte schuldgevoelens en de pijn van gekwetste trots, de grondstof voor wroeging, het berouw dat vormend is voor karakter. In

dit groeiproces leren we ‘rechtbankje’ spelen: niet alleen de aanklager die ons uit de slaap houdt krijgt een stem, maar ook onze advocaat die verzachtende omstandigheden aandraagt. Het eindoordeel ligt in ons hart, waar we vrede hopen te vinden.

Dat beeld van die aan het hart knagende krokodillen in de Egyptische grafkelder is zo gek

nog niet. Wat komt er na al dat geknaag? Je hart als een veertje? Wie beoordeelt of het een beetje gelukt is? Er zijn knaagsters, krokodillengodinnen, maar er is ook de Weegschaal van de godin Maat, die het proces overziet en oordeelt of het goed is. Hogere

machten, zoals Maat, zullen het uiteindelijke oordeel vellen over ons karakter, ons meesterwerk. Wie kijkt in ons leven of het een beetje gelukt is, dat project van

zelfverwerkelijking? Wroeging is goed; het maakt ons tot mens. Maar er komt een moment dat we ons moeten overgeven aan een hogere macht. Als we niet geloven dat we god onder ogen zullen komen, dan toch zeker de dood?



Boven en Onderwereld Dit is de Kosmos van de oude astrologen en alchemisten. Elke horoscoop is er op gebaseerd. Het is een weergave van de plaatselijke kosmos op een bepaald moment: horos (uur) scoop (kijken). Mens en Kosmos vormen één geheel. De bol wordt bepaald door de horizoncirkel en de verticale cirkel, de meridiaan. De persoon in het midden heeft dus twee oriëntatiepunten aan de hemel: zenit, de verticale, autonome verbinding met de wereld van de geest en MC (Middagpunt), de hemeltroon, waar elke dag om 12 uur de Zon staat, het stalende aangezicht van macht en gezag; hier plaats je mensen met autoriteit. De Zon – de gestippelde lijn

– bezoekt in één etmaal alle windrichtingen. Deze kosmos, dit ‘wereldei’ is je thuis. Overal ben je het centrum van zo’n kosmos waarin je je kunt gronden, de aarde voelen (nadir) en contact maken met de hemel via je kruin (zenit). De hemel, dat is dat punt recht boven je hoofd. Zo beleef je je verticale verbinding. Als je vervolgens bent afgestemd op de windrichtingen (‘de vier hoeken van de wereld’) heb je een besef van perspectief in je leven en zul je niet makkelijk verdwalen. Astronomie, de sterrenkunde, bestudeert de ruimte, de verre sterren en het ontstaan ervan in het verleden. Astrologie richt zicht op het centrum van je beleving in het hier en nu; jouw plek op aarde. De Dierenriem en de Planeten wentelen gestaag om je heen. De symboliek van de reis van de Zon door de onderwereld en zijn dagelijkse geboorte aan de oostelijke horizon vind je in elke religie terug.

De droom van onkwetsbaarheid en onsterfelijkheid

Als mens zijn we een complex geheel. Dat wordt meteen duidelijk in de dood. Wat blijft en wat laten we voorgoed

los? Wat begraven we en geven we terug aan de natuur? Wat is jouw nalatenschap, met andere woorden: welke bijdrage van jouw karaktervolle aanwezigheid in dit

bestaan heeft het energieveld versterkt van jouw familie? Hoe zul je herdacht worden? Wat is wezenlijk en ‘gaat

over’ om door het Bardo te zwerven? Vind je het licht, ga je op in het Al of slaap je tijdelijk in om ooit weer gewekt te worden voor een nieuw rondje aarde? Dit zijn

belangrijke vragen voor intuïtief zelfonderzoek; ze komen in de lessen aan de orde.

Alles in de natuur is gebaseerd op eten en gegeten worden. Dat zit veel mensen dwars. Doodgaan is zo’n verspilling. In de woestijn van Nieuw Mexico staan

containers met stampende generatoren. Ze liggen vol met de lichamen van mensen die zich hebben laten

invriezen in de hoop ooit wakker te worden in een wereld die technisch zo vergevorderd is, dat ze weer tot leven kunnen worden gewekt. Cryogenics heet dat. Lang leven,

onsterfelijk zijn, de dood willen bezweren is zo oud als de mensheid. Diverse Chinese keizers blijken te zijn

overleden omdat ze niet bestand bleken tegen het gif in het krachtige elixer dat hun leven had moeten verlengen.

Nu het idee van een hiernamaals aan geloofwaardigheid heeft ingeboet en we van reïncarnatie ook niet zo zeker

zijn biedt onze westerse cultuur geen hoop meer; niet op verlossing en redding en niet op uiteindelijke gerechtigheid. Dus ook geen proces om in het reine te

komen met jezelf, en zeker geen krokodillengoden. Je houdt gewoon ergens op en dus telt alleen het hier en nu

en het succes dat je in dit leven kunt bereiken. Dit verklaart ook de neiging tot oneindig doorbehandelen,

omdat we met de dood geen raad weten. Ontkerkelijking en individualisme maken dat onze cultuur lijkt op een vaag, astraal Limbo. Genieten (leisure) is het

doel, zodat we blootstaan aan verslavingen, consumentisme en zo meer. Een moeras. Als we ons

daar individueel uit weten te werken zijn er volgens mij nog twee grote problemen die we als spiritueel zoeker moeten zien op te lossen.

Het probleem van de overgave – aan wie of wat? Overgave, redding, verlossing – wat is dat?

Het probleem van de lege hemel. Beide hebben met autoriteit te maken, maar ook met het vinden van reparatie voor de kloof tussen verstand en

gevoel in onszelf en in de wereld.

Overgave en het sublieme Grofweg gezegd ervaren we als mens altijd twee werkelijkheden; de dagelijkse werkelijkheid van opstaan, werken, eten en slapen en de sublieme werkelijkheid die we



Moder Jord Beeld van de godin Jord (Moeder Aarde, Gaia) door Svend Wiig Hansen (1960) te Herning, Birk Centerpark, Denemarken. Jord is de kracht van de

vruchtbare aarde die ons het leven geeft (den vegetativa kraft som våren skall väcka till liv).

bijvoorbeeld beleven als muziek ons raakt, in dromen, op momenten van blijdschap en

vervoering maar ook bij tegenslag en verdriet. De rationele en de sublieme werkelijkheid zijn met elkaar verbonden, ze houden elkaar in

evenwicht. Dit evenwicht kan ernstig verstoord raken als de één of de ander de overhand krijgt. We karakteriseren deze disbalans als ‘teveel in je hoofd’ - of ‘te zweverig.’ We doen bijvoorbeeld aan yoga en meditatie of bezoeken een toneelvoorstelling om dit evenwicht te

herstellen. Een sublieme ervaring die langer duurt en intenser is vraagt overgave. Als ons dagelijks

bewustzijn voortdurend aanwezig is om de procedure te registreren valt er weinig te genieten. Als de telefoon gaat tijdens stomende seks, als midden in de voorstelling het licht aangaat ontstaat eenzelfde effect.

Open staan voor het sublieme kun je leren. Er zijn

poorten, openingen. Van oudsher wordt gesproken van drie ‘bruggen’; de 3M’s: Muziek, Mythen en Mathematica. Mythen zijn verhalen die ons raken, onder Mathematica

valt de verborgen schoonheid in wiskundige formules, maar ook de vervoering die wordt opgeroepen bij het

zien van de proporties van bepaalde landschappen en gebouwen; het principe van de gulden snede. Rechts zijn we handig en verstandig; links is onze

onhandige, gevoelige ‘andere’ kant. Succes komt van Rechts, geluk komt van links. De M-bruggen zijn nodig

om een gevoel van eenheid te beleven tussen die twee kanten van onszelf. Alle drie de bruggen kunnen je de haren te berge laten

rijzen als ze je treffen op het juiste moment. Want, als één van de drie M’s werkzaam wordt is dat geen toeval,

maar een gevolg van synchroniciteit – twee totaal verschillende belevingswerelden raken elkaar. We noemen zo’n sublieme ervaring ook wel een Kairos

moment. Jung spreekt van synchroniciteit als het betekenisvolle

toeval – iets dat je toevalt. Via de linkerkant van ons lichaam, verbonden met de rechter hersenhelft, dus via

gevoel en intuïtie sluiten we aan op een eenheidsbeleving, een moment buiten de tijd.

Drie M’s: Muziek, Mathematica en Mythen. Natuurlijk worden de drie M-bruggen misbruikt.

Propaganda en reclame ontlenen hun impact aan de sublieme gevoelens die erdoor worden opgeroepen. Doorzien we wel voldoende de belofte van redding in smetteloze ziekenhuizen, de mythe van de witte doktersjas en de koele

hand van de verpleegkundige, de mathematica van onbegrijpelijke apparaten in strak georganiseerde laboratoria, het reclamedeuntje voor het ultieme wondermiddel?

De kracht van de drie M’s is gebaseerd op verbeelding en dat houdt zeker gevaren in. De vervoering van eenheidsbeleving weergeven in een schilderij of beeld kan inspireren, maar ook de zaak bevriezen of onbegrijpelijk maken. Een lijdende Christus aan het kruis roept

niet bij iedereen vervoering op. Het beeld van Moder Jord kan als aanstootgevend worden opgevat.

Voor een verbod om God af te beelden zoals de Islamieten dat kennen is wat te zeggen, maar verbeelding zal altijd op eigen wijze mythologiseren, een verhaal maken. Dan wordt het geschreven Woord en het reciteren ervan heilig verklaard, zoals bij de Koran



gebruikelijk.

Beter is natuurlijk om onze beeldende kracht te leren kennen en gebruiken, zeker in een wereld die zo droog staat als de onze. Om als spirituele zoeker te overleven is meer nodig

dan een wekelijks yoga lesje om voeding te geven aan onze ziel. Wat dan? Poorten naar ‘hoger’ bewustzijn

Elk mens heeft een rechter breinhelft en dus een mystieke kant. Hoe geven we meer ruimte aan deze creatieve, magische kant en de onzichtbare wereld van de ziel? Daar zijn

oefeningen voor vanuit het arsenaal van intuïtieve ontwikkeling. Intuïtie ontwikkelen betekent op zich al meer evenwicht brengen tussen links en rechts. Directe waarneming, het ‘zien’ van mogelijkheden of ‘weten’ hoe iets in elkaar zit noemen

we intuïtie. Zo’n ingeving kan tot ons komen in een beeld, een woord, een symbool of in een overtuiging: ‘dat weet ik gewoon’.

Paranormale waarneming en telepathie vallen hier ook onder. Dromen en sterke, onberedeneerbare voorgevoelens eveneens. Iedereen heeft in zijn leven wel voorbeelden van dergelijke spontane helderziende of heldervoelende ervaringen.

Een ingeving, een toevallige ontmoeting, een déjà vu - midden in de dagelijkse werkelijkheid kun je geraakt worden door zoiets. Er treedt een M-brug in werking. Meestal

is het snel voorbij en vergeet je dat er iets bijzonders aan de hand was. Je kunt jezelf trainen om dergelijke sublieme ervaringen op te merken en ervan te genieten.

Poorten zijn bijvoorbeeld ook: Reading en healing. Een 'reading' is de energie van een bepaalde persoon ‘lezen’. Lezen

wil zeggen een ontmoeting creëren met het totale zijn van de ander. De reader staat als een soort tolk-vertaler in dienst van het wezen van de ander. Tijdens een reading ‘lees je mee’ – je eigen intuïtieve antennes worden geactiveerd. Zo kom je er achter dat er

een heel gebied aan kennis, aan ‘weten’ beschikbaar komt door reading. Je wordt gevoeliger voor esoterische informatie (Akasha).

Akasha informatie. Via onze kruin zijn we aangesloten op diverse lagen van bewustzijn; zowel persoonlijke als bovenpersoonlijke. Op het hoogste niveau maken we deel uit van het grotere geheel, dat zowel de hele mensheid omvat, als al het leven op aarde en de

aarde zelf. Het is helend om dit grotere perspectief te beleven. Carl Jung beschreef in zijn opvatting van een collectief onbewuste de diepere lagen van het onderbewuste,

waardoor elk individu is aangesloten op het collectieve geheugen van families, groepen en culturen. Sommige oude filosofen, waaronder Plato, gingen uit van een etherische

geest, (een psychè kosmou, anima mundi of wereldgeest) waarvan alles in de wereld doordrongen is en die zowel materie als mens bezielt. Iets dergelijks vind je in de Hindoe beleving van Brahman, de ultieme, onveranderlijke werkelijkheid, die uit het

zuiver zijn en bewustzijn bestaat. Gevoelig voor wat er in de wereld gebeurt. Op een heel diep niveau kunnen we hoop en

verlangen voelen maar ook tragiek en de misère van rampen en oorlogen. Desillusies kunnen scepsis en cynisme voeden en uitmonden in vijanddenken, in haat nijd. Daarom, zeggen de wijzen, is elke stap die wij als mens doen om in onszelf haat en nijd

te herkennen en te vervangen door geloof, liefde en vertrouwen een bijdrage aan een betere wereld.

Mystieke gewaarwording De poort naar het sublieme leidt tot de mystieke ervaring van eenheid met het bestaan.

Een mooi voorbeeld hiervan is de ervaring van Jill Bolte Taylor, een hersenonderzoekster die een beroerte kreeg, daarvan herstelde en boeiende lezingen hield over wat haar is

overkomen. Op een dag voelde ze hoe haar hoofd ‘explodeerde’. De beroerte legde haar linker hersenhelft lam, de calculerende, redenerende en keurende kant van het bestaan. Leven



met alleen de andere helft bracht haar onverwacht in opperste euforie. De rechter

hersenhelft (die verbonden is met de linker kant van het lichaam) denkt niet in taal en bevindt zich niet in verleden of toekomst. Ze zegt:

‘Ik ging volledig op in de rijkdom van het moment. Alles om mij heen, ikzelf ook, straalde pure energie uit. Ik voelde me vredig, blij, nieuwsgierig als een kind.

Het was een toestand van één zijn met het al. ‘Ik wilde van deze toestand geen afscheid van nemen. Ik hoefde niet terug naar die oude, gestructureerde wereld, de wereld van

de linker hersenhelft. Links staat voor doen, details, regels, orde, gedachten. Rechts is alleen maar zijn.’

En verder: ’wat ik wil meegeven is: je hoeft geen hersenbloeding mee te maken om in je rechter hersenhelft te komen. Iedereen kan het, gewoon, door je volledig op je zintuigen te

richten, door je gedachtenstroom even op pauze te zetten, door te beseffen dat je één bent met alles en iedereen. We zijn maar één stap verwijderd van dat vredige gevoel.’

Ook in onze gewone, dagelijkse werkelijkheid is de totaal verschillende afstemming van de hersenhelften altijd merkbaar. Zoals besproken bij de M-bruggen hebben we hebben een

rechterhand, verbonden met de rationele linker hersenhelft en een linkerhand die op de rechter hersenhelft is afgestemd. In ons eigen lichaam kunnen we het verschil tussen die twee duidelijk voelen. Als je yoga

doet of mindfulness is dat wat makkelijker; ook in de lessen komt deze links-rechts ervaring vaak aan de orde. Rechts is onze bekwame, handige kant; links zijn we vaak

onhandig. Je kunt merken dat je daar beter bent afgestemd op voelen. Dus: je één voelen met het bestaan ter linkerzijde, terwijl je rechterhand, onder aanvoering van het ego, graag de controle wil houden. Laat de ene hand niet weten wat de

ander doet? Of kunnen ze elkaar bewust aanvullen en steunen? Een paar dringende vragen en een poging tot beantwoording.

Hoe kun je open staan voor het sublieme zonder dat de (rechterhand) drang tot lijfsbehoud steeds je meditatie blijft verstoren? Links is gelovig, rechts twijfelt.

Hoe kom je en blijf je in het midden, in je hart, terwijl de wereld en dus ook jijzelf

steeds sterker polariseert? Het midden, de nuance, de liefde, is gevaarlijk terrein geworden.

Tot wie of wat bid je – met andere woorden: wat is jou heilig? Het heilige is datgene wat verbindt, wat de eenheid herstelt.

Meditatie, mindfulness, yoga – alles wat onze ziel voedt helpt om onze linkerkant/hand te openen zodat het evenwicht tussen denken en voelen kan herstellen. Het gaat dan om het

dichten van de kloof in onszelf via ons hart. Om heel te zijn, om steeds weer in het reine te komen met onszelf hebben we de kracht nodig van dit hart. Met ons hart leren we zowel

hartelijk ontmoeten als rouwen bij het afscheid; we leren kiet spelen, vergeven en zegenen. Zo kunnen we onszelf en ons leven helen. Maar wat te doen met de kloof tussen onszelf en de wereld, tussen ons wereldse bestaan

en het besef deel uit te maken van een groter geheel? Hoe dicht leven we bij het overrompelende, adembenemende, ontzag wekkende? En hoe benoemen we dat grotere

geheel? God? Godin? Moeder Aarde? De Wereldziel, Anima Mundi? Wie of wat plaatsen we op de hemeltroon om tegen op te kijken en een besef van heiligheid op te roepen?

Wie zit er op de hemeltroon? We leven in de nasleep van een aantal geslaagde revoluties. Vrijheid, Gelijkheid,

Broederschap heeft in de voorbije eeuwen stevige wortels gekregen en een uiterst individualistische invulling. We dulden niemand meer boven ons. Alles wat ooit ‘boven’ was, wat autoriteit had, is verdacht, corrupt, uit op eigen gewin.



Zelfzucht als deugd Eveneens een best-seller van Ayn Rand, de inspirator van het neoliberalisme

Deze gezagsuitholling staat niet los van de ontkerkelijking die sinds de anti-autoritaire

jaren zestig een grote vlucht nam. In onze tijd is er daarom niets ‘heiligs’ meer om tegenop te kijken. Hooguit wat voetballers en zangeressen die de hemel worden ingeprezen. We

dulden verder niets of niemand boven ons. Vervolgens eisen we integriteit en authenticiteit van onze idolen – ze moeten perfect zijn, dus in wezen onmenselijk – en ze vallen dus regelmatig van hun voetstuk als de sensatiepers als inquisitie optreedt.

De surrogaten voor de behoefte aan idealisering en devotie verhullen de werkelijke behoefte aan religiositeit – je verbonden te voelen met het goddelijke, onnoembare. Ik

merk dat dit verlangen naar heelheid en verbondenheid het zelfs relaties insluipt en oorzaak is van het hoge percentage aan teleurstellingen, scheidingen.

Ook idealen worden heilig verklaard. Als voorbeeld van een dergelijke heiligverklaring, van een idee dat op de hemeltroon wordt geplaatst, is

het volgende. In een artikel over architectuur betoogt de architect Maarten de Vletter dat de authentieke architectuur van vandaag ‘vrij’ is, ontdaan van het dirigisme van vroeger. Hij refereert naar de naoorlogse

stedenbouw met een sterk idealistisch karakter. Dergelijke utopieën, op zoek naar een betere wereld, passen niet meer in de moderne

maatschappij. Er is geen algemeen geldende grond meer waaraan ontwerpers zich conformeren. ‘Architecten opereren, zoals wij allen, uiteindelijk in een

leegte.’ En: het absoluut stellen van de eigen smaak, daar waren we aan voorbij.’ Je vraagt je af: wiens smaak dan wel?

In hetzelfde artikel haalt hij de architect Rem Koolhaas aan, die volgens hem ‘erg strikte ideeën heeft over wat mag, wat moet en wat niet, maar die ideeën zijn van hem, dat zijn niet die van anderen. Het is zijn

intelligente en authentieke interpretatie van de maatschappelijke vraag de aan de architectuur wordt gesteld.’ Artikel in Trouw, 13 april 2019

getiteld ‘Architectuur kan het ‘leven’ niet dwingen’ Hier wordt het authentieke, individuele en creatieve zelf de hemel ingeprezen. In het boek The Fountainhead (De eeuwige bron) van Ayn Rand, dat grote invloed heeft gehad op de

opkomst van het liberalisme, komt de architect Howard Roark voor, die precies beantwoordt aan de karaktereigenschappen die hier aan Rem Koolhaas worden toegedicht.

Eigen baas, eigen mens. Het boek van Rand is een pleidooi voor het individualisme en egoïsme van de scheppende mens, die zijn creatieve potentieel alleen kan ontplooien door

zijn eigenbelang als richtsnoer te gebruiken. Een wereld waarin sociale en religieuze belangen de boventoon voeren verstikt het individu en zijn ontplooiingsmogelijkheden. Ik was destijds behoorlijk van dit boek onder de indruk.

Nergenshuizen

In zijn boek De utopie van de vrije markt beschrijft filosoof Hans Achterhuis de neoliberale staat, het ideaal dat leidde tot het heilig verklaren van de vrije markt. Hij laat zien hoe belangrijk het werk van Ayn Rand is geweest. Zelfs Alan Greenspan, de president van de

Amerikaanse centrale bank was een volgeling. In Nederland leidde het tot de uitverkoop van openbare nutsbedrijven (collectief bezit) zoals spoor, post, energie, gezondheidszorg.

Achterhuis laat de valkuilen zien van haar theorie. Rand heeft een gemankeerd mensbeeld: het is onmogelijk om alle menselijke relaties terug te brengen tot marktrelaties, tot handeltjes, en de wereld functioneert niet als een markt.

In het stuk van Maarten de Vletter komt Ayn Rand weer tot leven. Het individualisme van Rem Koolhaas is god. In het boek van Rand ontwerpt en bouwt de architect een seculiere,

wereldse tempel, waarin een vrouwengestalte komt te staan als verpersoonlijking van de vrije, universele, creatieve geest. Tijdens de Franse revolutie zijn pogingen ondernomen om de Notre Dame hiervoor om te bouwen.



Ik gebruik dit voorbeeld om aan te geven hoe onmogelijk het is om niet vanuit een

bepaalde zienswijze te leven, zoals dat van de ‘vrije markt’ en het ‘vrije, creatieve individu’. Elk pessimistisch of idealistisch mensbeeld heeft de neiging een utopie te worden,

een u (geen) topos (plek), een Nergenshuizen. Het boek van Hans Achterhuis heeft me geholpen om ook in het ideaal van zelfverwerkelijking en spirituele ontwikkeling de valkuilen te zien. Maar, het blijft

ongelofelijk lastig om niet blind maar met open ogen te idealiseren. Mijn linkerhand wil graag geloven, mijn rechter blijft jamaren. Wie kent dat niet?

Ik merk dat mijn rechterhand ook nog behoorlijk kieskeurig is als het aankomt op de vele opvattingen en stromingen in de alternatieve wereld. Wat mij raakt, wat mij ontroert is bovendien vaak in tegenspraak met wat ik denk.

Het boek ‘Zon, Maan en sterren’ van Elisabeth Mulder, astronome en docente wiskunde, is voor mij een belangrijke inspiratiebron geweest om te begrijpen hoe dit zit.

Hogere macht? De astrologie kent twee vaste punten aan de hemel. Het belangrijkste is het punt precies

recht boven je. Dit is je Zenit, jouw lijntje met ‘boven’, dat wil zeggen: je autonome verbinding met de wereld van de geest. Je kruin, het centrum van je zevende chakra, is

ermee verbonden. Deze openheid naar het Zenit, het ‘hogere’, kan betekenen, dat die plek op onze kruin ook door anderen kan worden gekoloniseerd. Heilige boeken, ismes en ander geestelijk voedsel

zat. Spirituele ontwikkeling is eigendom verkrijgen over jouw kruin en jouw eigen verbinding met ‘boven’. Dit heilige, meest persoonlijke punt staat trouwens niet in de

horoscoop. In het platte vlak van de tekening kan het niet worden weergegeven, je moet het erbij denken. Zie de tekening op één van de vorige bladzijden. Het tweede punt staat juist prominent in elke horoscoop. Het heet MC (Medium Coeli of

Midhemel). Dit is het punt pal zuid waar elke dag de Zon om 12 uur hoog aan de hemel staat. Hier kijken we tegenop. Dit is het stralende aangezicht van macht en gezag; hier

plaatsen we mensen met autoriteit. In je eigen horoscoop staat dit punt, het begin van het tiende huis, voor de manier waarop je macht en aanzien verwerft in de wereld en hoe je bent als leider.

Zoals we al zagen brengt macht verantwoordelijkheid met zich mee, de noodzaak om verantwoording af te leggen, bijvoorbeeld op je sterfbed. In het aangezicht van de dood

komen die krokodillengoden weer tevoorschijn. Op welke plek hoort het godsbeeld thuis? Je ziet hoe gemakkelijk tussen deze twee punten

verwarring kan ontstaan: MC (Medium Coeli). De wereldse kant van religie vindt je op het MC, het punt van

macht en gezag, met kerken en moskeeën en bijbels en korans en leefregels. De

Paus als werelds plaatsvervanger van Jezus op aarde. Op het MC vervul je een rol, je hebt een functie; je draagt verantwoordelijkheid en moet daar rekenschap voor

afleggen. Zenit. De mystieke kant van devotie en overgave aan het onnoembare. Elke religie

kent ook een esoterische kant waar het gaat om het zoeken naar een persoonlijke

verbinding met god c.q. de godin. Hier staan we open voor vervulling, verlichting, openbaring, versmelting, verlossing.

Autonomie en autoriteit. Mijn eigen autonome, mystieke verbinding met ‘boven’ en mijn persoonlijke zoektocht naar verbinding kan dus gemakkelijk in conflict komen met het al dan niet erkennen van het wereldse gezag van religie.

Godsdienstvrijheid wil zeggen, dat niemand ‘op mijn kruin zit’. Maar, het is natuurlijk zonneklaar dat de wereldse, machtsbeluste kant van religie graag ook de kruin van mensen

zal willen koloniseren. Dit gaat behoorlijk diep en vereist inzicht in de keuzes die je dagelijkse moet maken om je vrijheid niet ongemerkt in te leveren. bovendien: niet alleen het geloof heeft interesse in jouw kruin: iedereen die beweert het beter te weten dan jij.



TAROT In de Rider-Waite-Colman-Smith Tarot worden een groot aantal archetypen beeldend weergegeven. Rond het thema macht en gezag zijn de kaarten van de Hogepriester en Hogepriesteres interessant, evenals die van de Keizer en de Keizerin. Al deze archetypen hebben met verbinding te maken; steeds zie je hoe de gezagsdrager polariteiten verenigt. De hogepriester of Hiërofant is degene die je kan inwijden in mysteriën. Hij bezit daarvoor de sleutels. Als Pontifex (bruggenbouwer) maakt hij een zegenend gebaar. Merk op dat het hier om belangrijke functie gaat; de hogepriester bewaart esoterische kennis en geeft die door; zie de monniken / leerlingen op de voorgrond. De tonsuur, de kale plek op de kruin, geeft aan de ze openstaan voor openbaringen.

Het ritueel van mystieke eenwording

Interessant hoe dit conflict tussen autonomie en autoriteit in de Katholieke kerk is opgelost. Na verschillende congressen

(concilies) over ‘de ware aard’ van Jezus, werd het godsbegrip een drie-eenheid: Heilige Geest (zenit!) en Vader en Zoon (MC) in één. Vader hoort thuis op het MC; hij kan makkelijk

worden gezien als die meneer met een baard op een witte wolk, een karikatuur verzonnen door atheïsten die elk geloof

belachelijk willen maken. Religie betekent verbinden; hemel en aarde maar ook links en rechts, ego en ziel, alles krijgt een plek. Maar het concept van de Heilige Drievuldigheid husselt

wereldlijke en mystiek thema’s door elkaar. Dit is zo’n rationeel verzinsel dat tot de dag van vandaag

discussie uitlokt, zodat uiteindelijk de kerken zijn leeggelopen. De essentie, de mystieke kant, de persoonlijke ontmoeting met het heilige, werd onvoldoende ruimte gegeven.

Het ritueel van de mis plaats je persoonlijke beleving binnen

een groter kader, het is wat inheemse Afrikanen een ‘grief ritual’ noemen – door middel van zang en dans weer in het reine komen met jezelf. De eredienst is een service aan de

religieuze mens. In het Christendom kunnen de dagelijkse, existentiële thema’s

van schuld en boete, offer en vergiffenis centraal staan. Ze raken tot in het diepst van je ziel, bijvoorbeeld als je ‘s ochtends de krant leest en je getroffen wordt door de pijn en

het onrecht in de wereld en je de noodzaak voelt voor compassie en healing.

Elk ritueel is deelnemen aan een mysterie. Geloven betekent hier totaal in opgaan en geraakt worden door het liefdevolle

offer, het oproepen van de aanwezigheid van de verlosser en je met hem verbonden weten door het drinken van wijn en het

eten van brood; symbool voor zijn bloed en zijn lichaam. Deze mystieke eenwording tijdens de eucharistie, de dankzegging,

is het hoogtepunt van het geloofsleven. De Protestantse kerken hebben een zware weg gekozen door niet het mysterie van de verrijzenis maar dat van het Woord

(de goede boodschap - het evangelie - psalmteksten zingen) tot leidraad te nemen.

Als je, zoals ik, hierin niet bent opgevoed is het lastig om je in te leven. Maar ik snap wel hoe makkelijk het is voor atheïsten en andere ongelovigen om hier vragen te stellen die niet beantwoord kunnen worden, omdat het om een mystieke,

woordeloze beleving gaat. Wat valt hier nog meer over te zeggen?

Het probleem van de lege hemel Gelovig zijn, Jezus volgen of een goeroe of een spirituele praktijk beoefenen is tegenwoordig in veel kringen een beetje sneu. Ik zeg ook liever niet dat ik astroloog ben en

reader. ‘Ik dacht dat jij verstandig was’ zei iemand toen hij het hoorde. Bovendien, als ik god zeg, met grote of kleine letter, leg ik mezelf vast in een beeld, word ik gezien als

‘gelovige.’ In intellectuele, vooral linkse kringen wordt dat ontzettend burgerlijk gevonden. Ik heb geen zin om alsmaar dapper te zijn. De hemel is leeg, we zien er niets meer in; letterlijk: zelfs de majesteit van de



Life is a sexually transmitted disease

with a 100% mortality. David Shaw.

(Leven is een seksueel overdraagbare ziekte met 100% dodelijke afloop).

sterrenhemel is in de stad onzichtbaar geworden. Het Zenit is bij de meeste mensen

gekoloniseerd door allerlei ismes; op het MC, het punt van macht en gezag, heerst chaos. Daarom wil ik eerst nog even in de hemel kijken en vervolgens het begrip vrijheid

onderzoeken, dat zo verbonden is met autonomie maar altijd wordt ingeperkt door autoriteit.

Macht en gezag Gezag moet ergens vandaan komen. Natuurlijk kom je een eind met kennis of macht of

beide, maar het uiteindelijke gezag lag altijd in hogere machten, de natuur, een opperwezen. Gezag is altijd transcendentaal verankerd geweest. Niet alleen de priester, ook de arts, de schoolmeester en de bestuurder dienden in hun professie een hogere

macht: God. Ze zwoeren een eed – slechts een enkeling koos voor de gelofte - ‘Zo helpe mij God almachtig’. Ze gaven hun woord en namen een hogere macht als getuige. Wie

neem jij als getuige als je de gelofte aflegt? Je hogere zelf? En hoe betrouwbaar is die dan? In een onttoverde wereld geloven we nergens meer in, dus ook niet in jouw goede bedoelingen.

Het morele gezag was verankerd in de hemel, in de schepping. Er was altijd een hogere

macht, hoe vaag ook of hoe beperkend als het een meneer op een wolk moest wezen. Inmiddels zitten met Pasen de kerken en de concertzalen vol als Bach in zijn eentje de brug naar het Hogere via de M van muziek gestalte geeft: ‘Erbarme dich, mein Gott.’

Wat het meest raakt in de Mattheus Passion is het verraad van Petrus: tot drie keer toe verloochent hij Jezus, zijn goeroe. Jezus aan het kruis verbeeldt het ultieme verraad; zelfs

zijn vader heeft hem verlaten. Verraad - dat kennen we goed. Om te overleven plegen we

voortdurend verraad; aan onszelf, aan onze integriteit, aan het ‘Hogere’ in onszelf. Het Christendom benadrukt de

schuld; er zijn ook ‘new age’ spirituele scholen die alle schuld ontkennen en een terugkeer naar de onschuld van de kindertijd bepleiten. Daarmee wordt het probleem

ontweken; je kunt niet leven zonder vuile handen te maken – en daar verantwoording voor af te leggen.

De behoefte aan vergeving, aan erbarmen, is dagelijks brood. Tot wie richten we dit gebed? Het aanroepen van een hogere macht vind ik

aangrijpend, maar tegelijk tenenkrullend. Ik wil me graag overgeven aan wat mij ontroert, maar, ik ben ook bang bij een bepaalde club te worden ingedeeld. Chanten – om namaha shivaj bijvoorbeeld – zweethutceremonies, meezingen met kerst in een kerk, ‘Erbarme

dich, mein Gott’ met Pasen - ik word er ten diepste door bewogen. Ik ben religieus, maar hou wat ik geloof liever in het vage, bang om in een hokje gestopt te worden, maar nog

banger om niet serieus genomen te worden. Het ‘Onze Vader’ in de taal die Jezus sprak

Onlangs las ik in het boek van Willemijn Dicke ‘De sjamaan en ik’ dat zij op haar spirituele zoektocht van een Benedictijnse monnik het advies krijgt om, als het woord ‘God’ bij haar

geen weerklank vindt, haar eigen naam te vinden voor wat zij zoekt. En ze drukt in haar boek het Onze Vader af zoals dat is hertaald door Bram Moerkerk: “Bron van Zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert,” (Zie de tekst hieronder).

De monnik geeft aan, dat jouw eigen naam voor het goddelijke je eigen intentie omvat – voor hem houdt het woord ‘God’ een onnoemelijke lading aan betekenissen die hem

ontroeren. Ik snap het. Als ik ‘Kosmos’ zeg dan is dat voor mij, als astroloog, een zo groot, ontroerend en omvattend begrip dat het me met ontzag vervuld. Maar blijft dit niet erg vaag?



Aramees was de taal van Jezus. In die taal is een gebed overgeleverd, dat door Bram

Moerland is vertaald in hedendaagse termen. Hij zegt: “God, als bron van alle zijn, is in dit gebed niet in de hemel, zoals in het kerkelijke ‘Onze Vader’, maar in het hart van de mens,

het kenmerk bij uitstek van de gnostische christendom uit de eerste eeuwen. Dit Jezus-gebed benadrukt vooral de oorspronkelijke eenheid tussen God en de mens, en het wil die eenheid bevestigen, of herstellen waar die verstoord is geraakt.”

“Als we in ons hart geraakt worden door wat ons in het hier en nu omringt, zowel de natuur, de kosmos als de medemens, dan is dat een intieme ontmoeting met het

alomtegenwoordige goddelijke. De ontmoeting met het goddelijke in het hier en nu, is ook in overeenstemming met God als 'de Aanwezige' in het Oude Testament. “

Bron van Zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert, Ik geef u een naam opdat ik u een plaats kan geven in mijn leven.

Bundel uw licht in mij - maak het nuttig. Vestig uw rijk van eenheid nu,

uw enige verlangen handelt dan samen met het onze. Schenk ons wat we elke dag nodig hebben aan brood en aan inzicht.

Maak de koorden van fouten los die ons vastbinden aan het verleden, opdat wij ook anderen hun misstappen kunnen vergeven. Laat oppervlakkige dingen ons niet misleiden.

Uit u wordt geboren:

de alwerkzame wil, de levende kracht om te handelen, en het lied dat alles verfraait

en zich van eeuw tot eeuw vernieuwt.

Zeggenschap – de macht van het woord Dit onze Vader is voedsel voor de ziel, het sterkt, troost, geeft richting. Als je er in gelooft. Wat als je twijfelt? Als dit je niet aanspreekt? Zowel de twijfelaar, de gelovige in ‘iets’ als

de verklaard atheïst wil graag overtuigd worden. Steeds komt daarbij de vraag tevoorschijn naar autoriteit. Wie beweert wat en waarom?

Wat is werkelijk en waar? Hoe kom ik aan mijn wijsheid? We verlangen naar een gezaghebbende stem die twijfel wegneemt. Je ziet de linker breinhelft/rechterhand in actie.

Maar, waar blijft dan je intuïtie, je innerlijke stem? Uiteindelijk gaat het om een sprong, een ‘leap of faith’. Of zoals de kerkvader Tertullianus het zei ‘ik geloof hoe ongerijmd het ook is’ (Credo quia absurdum).

Bij de bespreking van de vijfde chakra kwam het thema zeggenschap ter sprake. In het

keel en nek gebied leren we onszelf uitspreken en wat gezag, gehoorzaamheid en verantwoordelijkheid betekenen. Hier vinden we ook de grote conflicten in ons leven: de Nee-zeg-periode in de peutertijd, de Ongezeglijkheid in de puberteit en het Stemrecht, de

meerderjarigheid en groei naar de volwassenheid in later jaren: Zeggenschap. We hadden het daar ook over de hallucinerende kracht van de Stem die ontroert, je hart

raakt, betovert, je stoutste dromen waar maakt. Zangers en zangeressen raken zo’n diepe snaar, zoals de bariton van Jezus in de Mattheus, maar wat te denken van politici en dictators die mensenmassa’s tot hysterisch gejuich verleiden?

De vijfde chakra gaat over zelfverwerkelijking – je laat je eigen stem horen (keel) en je

neemt en draagt verantwoordelijkheid (nek en schouders). Je zult vaak je positie moeten bewaken of bevechten. Je leert zowel ondergeschikt te zijn als een goede leider, je leert luisteren, trouw zijn en loyaal, zonder morren, je verantwoordelijkheid te nemen. Terwijl je



In de werkkamer van de spirituele leraar George

Gurdieff hing een bordje met het opschrift: ‘Als je nog niet klaar bent met je vader en je moeder, wat doe je dan hier?’

daarmee bezig bent is het van belang om je authenticiteit, je eigenheid, niet te verliezen.

Dat gaat vrijwel nooit vanzelf. Je zult regelmatig kopje onder gaan. In een ondergeschikte positie (kind, bediende, slaaf; maar ook als werknemer, burger,

gelovige) is het ontzettend lastig om de integriteit van je kruinchakra te bewaren. Want vernedering is voor de meerdere een primitief maar trefzeker middel om macht te verwerven.

In het gevecht om de troon (autoriteit) wordt het aantrekkelijk om de kruin (autonomie) tot strijdtoneel

te maken. Miskenning, niet serieus nemen, uit de hoogte doen – we zijn er erg gevoelig voor; wat mij betreft een aanwijzing dat iedereen hier min of meer

nare ervaringen mee heeft gehad. Voor veel ouders (op het schoolplein, in kleedkamers) lijkt kleineren de

enige opvoedkundige methode. Natuurlijk is ‘de ondergeschikte’, de underdog, hierin niet geheel onschuldig. In elk mens zit wel een destructief trekje. Enerzijds zorgt dit ervoor

dat de negatieve boodschap (jij bent niets waard) in goede aarde valt: ‘zie je wel, het klopt gewoon, ik ben niet de moeite waard.’ Anderzijds zal deze destructiviteit een belangrijke

rol kunnen spelen in de omgang met anderen. ‘Als ik dan toch niet de moeite waard ben dan zal ik me daarnaar gedragen.’ Allerlei gedragspatronen komen hieruit voort: niet slagen, onderpresteren, de vermoorde onschuld spelen, zelfmedelijden.

In de strijd om de macht wordt niet alleen je functie of rol aangevallen, maar ook jij zelf als

mens. Er bestaat zoiets als zwarte opvoeding. Alice Miller, een Zwitserse psychiater, werd bekend met haar boek ‘Het drama van het begaafde kind’ waarin ze beschrijft hoe subtiel maar onontkoombaar de ontkenning van het eigene vorm krijgt in de dagelijkse omgang.

Ze noemt deze ontkenning ‘emotionele blindheid’ en laat zien hoezeer dit verschijnsel op alle niveaus in onze maatschappij werkzaam is. Het begaafde kind is goed in aanpassen,

maar zal een zelfbeeld opbouwen waarin respect, zowel voor zichzelf als voor anderen, onbekend is. Wie dit als kind heeft ervaren, zal, als geen bewustwording plaatsvindt, deze zwarte erfenis doorgeven aan zijn eigen kinderen.

Democratie, vrijheid en gelijkheid

Wat merken we er van? Het demoniseren van je tegenstander, in de politiek, in het bedrijfsleven, onder collega’s is zo gewoon geworden dat we niet eens meer voelen hoe

schadelijk dit is, ook voor ons eigen normbesef en ons aretè, zelfrespect. We moeten voorkomen dat beschamen en vernederen normaal wordt. Schaamte is aangeleerd zeggen we – je bent gaan geloven in je eigen minderwaardigheid. Als je veel verwijten te horen

kreeg en te weinig ondersteuning om een positief zelfbeeld op te bouwen is een voedingsbodem ontstaan voor negativiteit. En een emotioneel moeras, waarin

wraakgevoelens prachtige bloemen laten bloeien, een tuin des doods. ‘Vrijheid van meningsuiting’ wordt ook wel het recht op beledigen genoemd. Terug naar de middeleeuwen? Dat was wel de eeuw van ridderlijkheid! En vrijheid?

Autoriteit hoort bij de wereld, de horizontale werkelijkheid. De horizontale beleving is ‘the

marketplace’, door de Boeddha Gautama ooit Samsara genoemd, het wiel van de tijd en van wedergeboorte. Hier roepen verplichtingen, worden eisen aan je gesteld. Hier vindt strijd plaats, wordt propaganda gepleegd en worden stemmen geteld.

Autonomie maakt deel uit van de verticale dimensie, waar we het contact voelen met de aarde en de hemel. Je ervaart een groot ‘JA’ naar alles wat je bent en nog wilt zijn. Deze

vrijheid, deze ruimte om jezelf te zijn maakt deel uit van intuïtief weten over je wezenlijke identiteit en je eigen bestemming. Daarin je eigen stem vinden en laten horen is de weg naar authenticiteit, karaktervorming.



Bron van zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert

Democratie is niet links of rechts. Het idee is verticaal; het is een mensenrecht om stem te hebben die gehoord wordt. Het parlement (praathuis; parler is praten) hoort bij de 5e

chakra en de machtsstrijd die daar plaats vindt – geïnspireerd door de hoge idealen van de Franse en Amerikaanse revolutie: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Autonomie betekent absolute vrijheid in wie je bent en wat je hier op aarde komt doen. Het

is je geboorterecht. Een gekneusd ego is te genezen, een verrot ego is verschrikkelijk. Veel erger, erger dan de ergste dingen die een mens kan overkomen is als dit geloof in jezelf

wordt beschadigd of kapot gemaakt. Horizontaal - verticaal – en onschuld?

Dit zijn lastige, taaie kwesties. Ik begin er over omdat ik niet in het vage wil blijven. Bewustwording heeft consequenties, je

wordt voor onmogelijke dilemma’s geplaatst. Wanneer spreekt je hart, wanneer je verstand, hoe kun je zorgen dat het debat niet uit de hand loopt? Vaak genoeg scheer je langs de rand

van een depressie of komt de gedachte op drastisch op te treden – je relatie, je werk, ja zelfs je leven rigoureus te laten eindigen.

Horizontaal ben je altijd in een machtsstrijd gewikkeld – wie is de baas, wie erken ik als mijn meerdere, naar wie luister ik en hoe krijg ik van anderen gedaan dat ze mij serieus nemen? Hier bevecht je je vrijheid, je handelingsruimte. Verderop moeten we het daarom

gaan hebben over verschillende soorten vrijheid.

Deze strijd om de macht kan je volkomen opslokken. Eigenlijk ben je dan nog steeds in een verlate puberteit, in gevecht met je ouders. George Gurdjieff had in zijn werkkamer een bordje hangen met het opschrift: als je nog niet klaar bent met je vader en moeder,

wat doe je dan hier?’ Hij bedoelt: als je met mij Papa-dingen wilt uitzoeken ben je aan het verkeerde adres. Ga terug naar huis.

Autoriteitsproblemen horen thuis in de horizontale werkelijkheid. En verticaal? Als autonomie zo belangrijk is, hoe staat het dan met onze gevoelens van devotie (aanbidding) en behoefte aan 'hogere leiding?’ Wat is de beste goeroe, het hoogste spirituele gezag?

Welke meditatie techniek is de beste? Zijn er 'oude zielen' die 'verder' zijn? Je ziet hoe autoriteit en autonomie door elkaar gaan lopen. Antwoorden vind je in je eigen

autonome verbinding met ‘boven.’ Boeddha zei het zo: als ik je in de weg zit op je pad naar waarheid, doodt me dan! Je bent zelf verantwoordelijk voor je eigen heil.

Eredienst en Leefregels: een moreel kompas Hoe werkt dit onderscheid tussen autoriteit en autonomie uit in het dagelijks bestaan? Kun

je de onschuld, de puurheid van je autonome scheiden van de vuile handen, de laffe compromissen die je sluit als volwassene, als autoriteit in de horizontale wereld?

Ik hoop altijd maar dat ik sterk en moedig genoeg ben als het leven zware kost op mijn bord legt. Een moreel kompas, zowel voor mezelf als voor de omgang met anderen zoek ik in mijn

eigen hart. Er zijn wat leefregels, afspraken over wat goed is en rechtvaardig; de tien geboden zijn zo gek nog niet. Er is er ook altijd nog het harde, vaak bittere Recht dat voor

iedereen geldt en het Geweten, de stem uit ons Hart die Genade voor Recht wil doen gelden.

Mijn linkerhand, mijn magische kind, zoekt argeloos erkenning, bevestiging van het grotere en hogere, vergeving ook en rechtvaardiging. Mijn zwaardarm, mijn rechterhand, wil graag

het goede doen. Beiden vinden gehoor in mijn hart. Bron van Zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert. Een moment voor meditatie, een altaartje met een kaarsje helpt her-inneren.



We zoeken een moreel kompas, zowel voor onszelf

als voor de omgang met anderen.

Stille momenten in de natuur. Zeker in tijden van nood is praxis, wat vaste rituelen om

ergens bij stil te staan, behulpzaam om jezelf niet te verliezen. Delen met gelijkgestemden.

Ik leer steeds meer mijn ‘langere verhaal’ kennen en de thema’s die in vorige levens speelden en die je nu in mijn tuintje terugvindt als oude patronen maar ook als bloemen van wijze levenservaring. En ik kom, na al dit getwijfel en gedenk, tot de volgende

slotsom. De laatste brug reikt niet helemaal naar de andere oever. Er is een gat. Nodig is een sprong in het duister, een ‘leap of faith’. Een sprong in de ‘Bron van Zijn, die ik

ontmoet in wat mij ontroert.’ Er is ook een liedje, geïnspireerd op een tekst van de mysticus Roemi:

come oh come whosoever you are - come oh come whosoever you are

even if you - have broken your vows - a thousand times (2x) (kom, kom, wie je ook bent, ook al heb je je gelofte duizend keer gebroken)

Ik zing het vaak, het is een ritueel van troost, met steeds weer ‘kiet spelen’, vergeving, met rouw en berouw en

verwondering, dank en zegening. Zo’n liedje geeft gemoedsrust en brengt me naar de andere kant.

Toch raken links en rechts nooit uitgepraat. Elke dag weer moeten beslissingen worden genomen. Het zal het duidelijk zijn dat het van groot belang is om steeds de

verticale en de horizontale werkelijkheid gescheiden te houden. Belangwekkend wat de filosoof Erich Fromm daar over zei.

De angst voor vrijheid In zijn boek 'ANGST VOOR VRIJHEID - en de vlucht in autoritarisme, destructivisme,

conformisme' (1941) stelt Erich Fromm de vraag: 'Heeft de mens behalve een aangeboren drang naar vrijheid misschien ook een instinctief verlangen naar onderwerping?' Dit thema

kwam in de zestiger jaren indringend aan de orde, toen bleek dat veel vluchtelingen uit de totalitaire Oost-Duitse DDR moeilijk konden aarden in het vrije westen; er waren er zelfs die teruggingen.

Fromm zegt dat we één van de belangrijkste verworvenheden van onze tijd, het individualisme zullen moeten verzoenen met de noodzaak tot maatschappelijke

samenhang. Tegelijk zien we, dat niet alleen individuele vrijheid, maar ook de behoefte aan aanpassing en geborgenheid ontzettend groot is, zodanig, dat we genoegen nemen met

schijnvrijheid om niet de stap te hoeven wagen op het ongewisse pad van je eigen weg. Vrijheid, zo stelt hij, is niet een vrijheid van maar vrijheid tot: de mogelijkheid tot ontplooiing van de individuele persoonlijkheid.

Vanuit de kosmologie hebben we een bijzonder perspectief op het begrip vrijheid. Als je met archetypen werken kun je meteen zien dat er verschillende vormen van vrijheid zijn,

die bij bepaalde oerbelevingen horen en die tot specifieke levenservaringen leiden. Wie de ruige oorlogsgod Mars in zijn leven toelaat komt op een heel andere vrijheidsbeleving dan als Venus de scepter zwaait.

Vrijheid in de kosmologie

De ontdekking van de planeet Uranus tijdens de Franse revolutie (de bevrijding van de burger en aanzet tot het individualisme) gaf het begrip vrijheid een nieuwe impuls. Opmerkelijk: de nieuwe planeet bleek in zijn baan en draairichting een dwarsligger in het

zonnestelsel. Zie je hier Vrijheid tot of Vrijheid van? Vermoedelijk heeft Uranus zelf geen idee. Hij is gewoon wie hij is: apart, anders.

Bij het aanbreken van de nieuwe tijd raakten verticaal en horizontaal, autonomie en autoriteit behoorlijk in de war. We zien dat zowel bij de revolutie in Frankrijk (vrijheid, gelijkheid en broederschap), de stichting van Amerika, ‘land of the free’, en later bij de



opkomst van revolutionaire ideologieën zoals het Marxisme c.q. Communisme: de

bevrijding uit de slavernij van de arbeiders. Uranus wordt geassocieerd met individualisme, met absolute vrijheid om je eigen weg te

gaan. Hij hoort bij de 7e chakra, het spirituele gebied – hij laat zien dat we uiteraard allang vrij zijn, autonoom. Hij vertegenwoordigt een verticale waarheid. Maar, in de wereld, in de horizontale werkelijkheid, komt Uranus lijnrecht tegenover een ander archetype te staan:

dat van Saturnus, de gevestigde orde, de regels, de wet en de structuur.

Bij puberale vrijheidsdrang gaat het altijd om het spanningsveld rond gezagsdrager Saturnus. Liberaal ingestelde mensen zetten zich graag tegen hem af. Er ontstaat een polariteit, een stoeien met grenzen; het bevechten van speelruimte. Zolang je bezig bent

jezelf te bevrijden vecht je met Saturnus. Met je ouders bijvoorbeeld of met autoriteit - wie is hier de baas. Pubers die zich verzetten tegen regels doen dit door uitermate dwars, zelfs

anarchistisch gedrag. Om te winnen zijn ze zelfs bereid tot zelfdestructie. En ja, Mars, onze oorlogsgod vecht zich gewoonlijk liever dood dan toe te geven. Dit is herkenbaar bij alle revolutionaire bewegingen. Meestal wint Saturnus. Ook het

nieuwe gezag tolereert vrijpostigheden; na de revolutie volgt gewoonlijk een dictatuur.

We kennen de puberale vrijheidsdrang: jezelf bevrijden. Ook kennen we de schijnvrijheid - bijvoorbeeld lekker stiekem doen waar ik zin in heb of de regels aan je laars lappen. Dit is van alle tijden en heeft niets met Uranus te maken, de vrijheid tot.

Puberale opvattingen over vrijheid gaan over bevrijding. Verzet tegen beperkende regels; een puberale obsessie met ongebondenheid en individualisme. Je niets laten zeggen, je

verontwaardigt tonen over beperkingen, in alles je eigen gang willen gaan - of dat niet durven en jezelf daarom minachten. Pubers zijn ontzettend goed in nee zeggen. Ze vechten ergens tegen, niet ergens voor. Dat

is precies wat we op dit moment ook in de politiek kunnen waarnemen. Lees meer in

DE ANTI- AUTORITAIRE ERFENIS: kwajongens en moraalridders

De planeten Uranus en Pluto vormen tussen 2012

en 2015 zeven keer een vierkantsaspect. Dit

werkt tot ver in de toekomst door. Deze

knarsende en schurende planetaire energie

brengt alle anarchistische thema's van de sixties

weer tot leven: wat niet buigt zal barsten.

Interessant dat Rutte en Wilders in de sixties

geboren zijn en de revolutie van toen opnieuw

moeten uitvechten. Ze hebben allebei de Uranus

– Pluto conjunctie in hun horoscoop. Uranus

speelt met de mythe van de vrijheid (ik mag alles

zeggen) en hoop op betere tijden. Pluto

propageert niets ontziend fundamentalisme (IS

bijvoorbeeld, maar ook het ondergraven van de

rechtsstaat door activistische groeperingen). Daarnaast zijn er in deze tijd mogelijkheden voor de

reparatie van Saturnus: je eigen broek ophouden en je eigen weg gaan. Klik hier >>

Foto: Studentenopstand in Parijs, mei 1968 Het Sacrale terugbrengen

Links en rechts, yin en yang, horizontaal en verticaal, het dagelijkse en het sublieme – ze komen makkelijk tegenover elkaar te staan. Bewust beleven van het sacrale kan helpen om

de kloof te dichten. ‘Het sacrale’ (het heilige) is een omvattende beleving waarin we vorm geven aan gevoelens van devotie en overgave. We voelen liefde voor het bestaan, kennen

onszelf als heel, zien het wonder zich ontvouwen in alles wat zich tussen hemel en aarde openbaart.

http://www.inspiratiesite.nl/ANTI_AUTORITAIRE_ERFENIS.pdf



De een leeft op bij het begrijpen van de mathematisch structuur en de wiskundige complexiteit van de kosmos, de ander is sprakeloos van ontroering bij het zien van de

heiligheid van de schepping in een grasspriet. Ontroering is een wezenlijke bijdrage aan onze spirituele groei. Op elk uur van de dag en de nacht ligt dit binnen ons bereik. In de seculiere, zakelijke en ‘objectieve’ werkelijkheid

zijn we veel sacrale momenten kwijt geraakt waarin we vorm konden geven aan de archetypische krachten die ons leven bepalen.

Vrijwel de helft van de huwelijken vindt op de gratis maandag plaats, in vijf minuten sta je weer

buiten, niet eens met een plechtig woordje van de ambtenaar van de burgerlijke stand. Zelf

rituelen verzinnen is natuurlijk mogelijk, maar het gevaar bestaat dat het een ratjetoe wordt van maar half begrepen symbolen en

tenenkrullende verzinsels. In de lessen zitten we in een kring, op zich een

helende ervaring van aangesloten zijn op het geheel, er mogen zijn zoals je bent. De bijeenkomst wordt zo een viering, een ritueel,

dat zowel de erkenning van ‘het hogere’ inhoudt als een bekrachtiging vormt van verbondenheid

met de anderen, de gemeenschap. Zonder dit te benoemen ontstaat uit deze intentie als vanzelf een rituele ruimte, een plek voor healing en bewustwording.

De veiligheid van de kring maakt het mogelijk om te groeien. Samen dit ritueel beleven is sterkend en helend en brengt ons dicht bij de ervaring van het Sacrale. Samen mediteren,

samen stil zijn, samen hummen, neuriën of zingen – of als het niet anders kan, in je eentje, zijn manieren om oases te creëren in de woestijn van het denken. In plaats van een arena waar ego’s elkaar bevechten zou elke vergadering zo’n rituele

ruimte kunnen zijn. Voorwaarde is de erkenning van het Hogere, een aanwezigheid die het ego overstijgt. Hoe breng je tijdens bijeenkomsten het sacrale terug zonder vierkant

uitgelachen te worden? Bron van Zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert,

Ik geef u een naam opdat ik u een plaats kan geven in mijn leven.

Bundel uw licht in mij - maak het nuttig.

Hier ter inspiratie ook wat stemmen uit Afrika.

Sobonfu Somé Ingewijde van de Dagara, een volk in Burkina Fasa, die enkele boeken schreef en groepen leidde

in Californië.

We hebben allemaal dit gemeen: de behoefte aan intimiteit. Intimiteit is iets sacraals.

Samen zijn en samen dingen doen heeft een ritueel karakter. Het hele idee van intimiteit komt

voort uit het ritueel Intimiteit buiten het ritueel is niet echt mogelijk.

Wat is een ritueel?

Telkens wanneer je een ritueel begint moet je beseffen dat achter jou een hele generatie

beschermvoorouders staat, en dat je wordt omringd door de geestenwereld, de wereld van

dieren, bomen en planten, de onderaardse wereld.

Luister naar de voorouders, de geest, de bomen en de dieren. Luister naar alle krachten die ons

uit zovele monden toespreken.

Ieder mens kiest nog voor zijn geboorte zijn levensdoel.

Daal diep af in je hart, luister naar zijn ritme. De wezens die je in jouw kring hebt uitgenodigd

hebben hun eigen taal en zullen met je spreken. Het enige probleem is dat we meestal

onvoldoende luisteren en hen dus ook niet horen.



Sjeik Hamidou Kane Senegal, staatsman en schrijver. Uit: 365 pensées des sages africains.

Uit de grond van mijn hart wil ik jullie het ontzag voor de stervende Zon teruggeven.

Dat is mijn innigste wens voor alle westerlingen.

Geen enkele wetenschappelijke zekerheid verhindert, dat ontzag je doet wenen als de Zon

ondergaat, geen enkele rationele evidentie maakt de vraag ongedaan of de Zon morgen wel weer

zal opstaan.

Jullie zullen langzaam sterven onder het gewicht van zulke evidenties.

Ik wens het Westen ontzagwekkende vrees toe – als een verrijzenis.

Bhagwan Shree Rajneesh Spiritueel meester uit India, later ook bekend als Osho.

De eeuwigheid bestaat uit het heden. Dan is wat we ‘heden’ noemen niet anders dan de plek

waar de eeuwigheid de tijd kruist, waar de eeuwigheid de tijd binnendringt. Er is een manier om

deze eeuwigheid binnen te gaan: dat is wat meditatie in wezen is. (Eternity consists of the

present. Then what we call ‘present’ is nothing but the spot where eternity crosses time, where

eternity penetrates time. There is a way to move into that eternity: that is what meditation is all

about.’) ‘Thruth simply is’. Lecture 9, October 19, 1978. Uit: ‘The Secret’ – Discourses on Sufism.

Liefde en de helende kracht van het hart

Bij elke knoop waarin onszelf hebben gedraaid is de helende kracht van ons hart noodzakelijk om die knoop weer te ontwarren. Met andere woorden: hartenergie kan

worden ingezet om angst, boosheid en verdriet te helen, te voorzien van humor, hartelijkheid, plezier en warmte. Ik noem dat ‘het lege midden bezetten’.

De polariteiten waarin we steeds terecht komen (goed – fout; links-rechts) trekken ons haast ongemerkt in het ene of andere kamp, terwijl we zoeken naar synthese. Hoe blijf je

uit de verwarring, hoe zorg je ervoor dat je niet uit elkaar wordt getrokken? Met andere woorden: hoe blijf je of word je weer heel? Via je hart kun je steeds weer de verbindende schakel vinden. Meestal door allereerst de

verticale verbinding te zoeken: je gronding, het hier en nu van contact met de aarde en de hemel. Meditatie is het middel om niet voortdurend te verdwijnen in de horizontale wereld.

De middenpositie is uiteraard je kern, het centrum van bewust zijn in de wereld. De zuigkracht van de oude verhalen waarin we terecht kunnen komen kunnen we met dit hart-bewustzijn helen en een nieuwe plek geven.

Aandachtspunten:

Onze kritische en rationele kant gaat planmatig te werk en baseert zich op het bekende. Wat onbekend is wordt als bedreigend ervaren of geneutraliseerd: ‘o, het is gewoon ‘ De volwassene in ons, die op overleven staat, op presteren en perfect zijn, heeft dan

ook geen enkele plek voor wonderen. Hier is water nodig, emotie. Het magische kind in ons heeft de moed vaak opgegeven om zich te verwonderen. We

moeten de kunstenaar, de Magiër in ons ruimte geven – en dan blijkt elk moment van de dag de glans te kunnen hebben van een andere werkelijkheid – als we bereid zijn

om, als een Chief Seattle, het wonder te zien. Inspirerende, ademende lucht is bijvoorbeeld de toespraak van Chief Seattle, die gaat over het wonder van leven op aarde. Je vind hem op de website. http://www.essencecollege.nl/media/Artikelen/DE_TOESPRAAK_VAN_CHIEF_SEATTLE.pdf

Hij zegt: Kun je de lucht bezitten? Alles op deze aarde is heilig voor mijn volk. Het sap, dat in de boom opstijgt is als het bloed dat door onze aderen stroomt. Elke dennennaald

die glanst in de zon, elke rivieroever, elke nevel in de donkere bossen, elke open weide, elk gonzend insect. Voor ons is de as van onze voorvaderen heilig en hun rustplaats is

heilige grond. U zwerft ver van de graven van uw voorvaderen en schijnbaar zonder heimwee. Mijn woorden zijn als sterren. Ze verdwijnen niet!

http://www.essencecollege.nl/media/Artikelen/DE_TOESPRAAK_VAN_CHIEF_SEATTLE.pdf



Kompas – koers houden Herken elke sleur als een astrale sluier die je gevangen houdt in een dof, een beetje

treurig of depri gevoel. Alweer die volle wasmand. Lukt het om plicht om te zetten in devotie, in zorg, in liefde voor je gezin, jezelf? Zingend je werk doen?

Loop eens een ander rondje door een andere buurt, loop langzamer, sta regelmatig stil

om aandachtig te kijken, te ruiken. Welke verhalen worden hier verteld? Als buurtpreventie je gedrag verdacht vindt en je een nacht in de cel moet doorbrengen

ben je een Poort doorgegaan. Doe deuren open met je andere hand, loop blootvoets, doorbreek gewoontegedag. Hoe

een tijdje je mond als je een prater bent - of neem het woord met een enkele

opmerking als je dat niet bent. Knoop in je zakdoek om je hier aan te herinneren (biep op je telefoon).

Een meditatie plek, een stoel, een kussen die je alleen daarvoor gebruikt. De plek zal je regelmatig roepen. Dit is je poort naar helderheid.

Roberto Assagioli trainde de wil door elk uur vijf minuten op een stoel te gaan staan. Dit

is wat hij wou en hij deed het ook. Zoiets kan je uit astrale dromen halen – zo-ook momenten van stilte, verandering van richting. Creëer keerpunten, verwelkom

onverwachte gebeurtenissen. Het aloude Gebed om Kalmte (Engels: the Serenity Prayer): “God, schenk me de kalmte

om te accepteren wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik wel kan

veranderen en de wijsheid om het verschil te zien.” Auteur is de Amerikaanse theoloog Reinhold Niebuhr.

Zwarte Eland

(Heȟáka Sápa, Black Elk)

Medicijnman van de Oglala Lakota Indianen.

Hij had een visioen waarin hij vanaf het punt waar ‘beweging en stilte

samen komen’ kon ervaren hoe alles met alles verbonden is. Dit punt is

de axis mundi, de aardas die naar de Poolster wijst en waar de aarde om

draait. Hij zag er de wereldboom, de Yggdrasil,

en de zes heilige richtingen.

Jan de Graaf

en dan is er natuurlijk altijd nog



PRAKTIJK JAN DE GRAAF * PERSOONLIJKE COACHING – gericht werken aan verandering

* ASTROLOGIE en persoonlijke ontwikkeling – korte en uitgebreide consulten

* ATELIER VOOR READING EN HEALING - een werkplaats voor inspiratie en praktisch werken

met intuïtie, mindfulness en de kracht van helder bewustzijn. Diverse cursussen, opleidingen,

workshops en trainingen.

Jan de Graaf is lichaamsgericht therapeut en docent / trainer intuïtieve ontwikkeling,

waaronder healing, reading en coaching. Hij organiseert natuurtrainingen en energiereizen. Hij

is praktijkvoerend astroloog (erkend AVN). Daarnaast is hij schrijver van boeken over

astrologie, persoonlijke ontwikkeling en spiritualiteit. Zijn jongste boek heet Mythen van de

dierenriem – de verhalen die bij je sterrenbeeld horen. Hij heeft zijn ‘Atelier' voor workshops

en lessen in Bodegraven. Contact [email protected] / 0172-645950

Website www.inspiratiesite.nl

Meer artikelen over diverse onderwerpen op mijn website

http://www.inspiratiesite.nl/recente_artikelen.html

Horoscoop lezing Een uitgebreide horoscoop-lezing geeft helderheid over je talenten en mogelijkheden, biedt inzicht in

je relaties, gaat in op actuele ontwikkelingen en levert een kosmische blik op spiritualiteit en

zingeving. Wat is het unieke aan jouw weg - jouw leven?

Solaar sessie: je persoonlijke Oud en Nieuw.

Je Solaar horoscoop laat zien waar je nu staat en wat het komende jaar in het verschiet ligt.

LITERATUUR: Titels die momenteel verkrijgbaar zijn: (Prijzen en condities gelden tot nader order)

Mythen van de Dierenriem - als je meer wilt weten over mythologie en de verhalen die bij

je sterrenbeeld horen bestel dan dit boek. Je vindt er niet alleen de verhalen maar ook veel

informatie over de kosmische ordening, de sterrenbeelden, de elementen vuur, aarde, lucht

en water en de manier waarop deze uitwerken in relaties. Beschrijving zie hiervoor.

De Astrale Werkelijkheid– over het ontwikkelen van bewustzijn in de droomwereld. Jan de

Graaf Incl. verz. € 17,- Cursisten krijgen korting. Dit boek beschrijft de stof waarvan dromen

zijn gemaakt – en gaat over intuïtie, helder weten en hoe je kunt focussen op wat wezenlijk

belangrijk voor je is.

Het Helen van Wrok en Mok - de kunst van het wraak nemen, quitte spelen, vergeven en

zegenen in de emotionele werkelijkheid. Ringband 34 pagina's. incl. verz. € 14,-

Projectie, overdracht en tegenoverdracht beeldvorming en 'plaatjes': de vicieuze cirkel

van beelden. Ringband, 38 pagina's. incl. verz. € 14,-

Rebirthing - verbonden ademen informatieboekje over de Rebirthing Ademmethode. Je adem is in

computertermen de interface tussen voelen en denken. Rebirthing is een ademhalingsmethode die

je in contact brengt met je eigen levensenergie. Deze methode verlost je van belemmeringen en

psychische spanningen, zodat je zowel fysiek als geestelijk vrijer kunt ademen. Zowel de

ademtechniek wordt beschreven als het persoonlijke proces dat hierdoor in gang wordt gezet. De

adembevrijding maakt bewust van grenzen en beperkingen zodat die kunnen worden opgeruimd.

Ook het hyperventilatiesyndroom en vijf dominante bewustzijnsfactoren die belangrijk zijn voor

geestelijke en emotionele groei worden beschreven, alsmede het toepassen van de affirmatie

techniek. Informatieboekje, 22 pagina's, met foto's, 5e herziene druk € 3,25

De Maankalender - JE PERSOONLIJKE GROEI-KALENDER volg het Maanjaar in je geboorte

horoscoop. De Maankalender is, ook als je niets weet van astrologie, een aanrader; ook als je

een leuk cadeautje zoekt bijvoorbeeld. De kalender is gebaseerd op je eigen horoscoop en de

standen van de Maan door het jaar. Een uniek middel om de invloed van de Maanfasen in je

leven te volgen en er gebruik van te maken!

De nieuwe Maan is van oudsher beschouwd als een nieuw begin; een tijd om te zaaien,

dingen helder te krijgen en anders aan te pakken. Zo'n nieuwe Maan valt altijd in een

bepaald huis van je horoscoop.

Je krijgt de kalender daarom met een computerberekening. Daarop is precies te zien in welke

huizen (ervaringsgebieden) van je horoscoop de nieuwe Manen vallen. Bij nieuwe Maan wordt

mailto:[email protected]

http://www.inspiratiesite.nl/

http://www.inspiratiesite.nl/recente_artikelen.html



zo'n huis in je horoscoop krachtig geactiveerd. Gedurende het Maanjaar komt zo elke maand

een belangrijk thema in je leven centraal te staan. Er zijn 12 nieuwe manen (maanden) in

een jaar; de berekening omvat dus 12 maanden.

Je zult merken, dat het gedrag, de problematiek en de uitdagingen die met dit huis

samenhangen in die maand sterk naar voren komen. Het is dan ook tijd om je intensief met

dit huis - een belangrijk ervaringsgebied in je leven - bezig te houden en daarin verandering

aan te brengen als je dat nodig vindt.

De kalender begint op het moment van bestelling, waarvoor je de datum-, tijden plaats van

geboorte op moet geven. De Maankalender wordt toegezonden met uitdraai persoonlijke

gegevens.5e geheel herziene druk, met uitdraai persoonlijke gegevens.

BESTELLEN: door overmaken van € 12,- incl porto IBAN NL56INGB000 5425580 t.n.v.

Uitgeverij Inspiratie te Bodegraven. Mail je geboortegegevens naar [email protected]

voor het maken van de computer uitdraai van je horoscoop. Na ontvangst van het bedrag

wordt je bestelling zsm verzonden.

ALS PDF KOSTENLOOS TE DOWNLOADEN:

IK VIND MEZELF TE DIK

Overgewicht en astrale energie. In gesprek met Jolanda K. over eten, afvallen en 'het intuïtieve dieet'.

Het kernwoord voor de maagchakra is voldoening - Voldaan zijn. Een onvoldaan gevoel op emotioneel gebied

vertaalt zich gemakkelijk naar een verstoord eetritme. Overeten is een patroon; evenals de tegenhanger

hiervan: uit balans zijn door 'ondereten', te kieskeurig zijn, een slechte eetlust, moeite hebben met de

opname en het verteren van voedsel. Gratis download op:

http://www.inspiratiesite.nl/IK%20VIND%20MEZELF%20TE%20DIK.pdf

TEMPERAMENT

het ontwikkelen van dapperheid en daadkracht. Waar is boosheid goed voor? Test je temperament en

haal het beste in jezelf naar boven. Lees meer

UIT JE HOOFD IN JE HART

Positieve emoties en de wetenschappelijke basis voor liefdevolle relatie en gelukkig zijn

Metta – loving kindness, vriendelijkheid en intuïtieve ontwikkeling. Lees meer

ODYSSEUS ACHTERNA

op zoek naar wie ik ben. Je eigen leven als avontuurlijke Odyssee. Als we in de penarie zitten ligt de

vergelijking met topsport of een avontuurlijke zoektocht niet voor de hand. Toch zijn de

overeenkomsten treffend. Lees meer

MYSTIEKE GEWAARWORDING

‘Ik ging volledig op in de rijkdom van het moment. Alles om mij heen, ikzelf ook, straalde pure energie

uit. Ik voelde me vredig, blij, nieuwsgierig als een kind. Het was een toestand van één zijn met het al.

Lees meer

FILOSOFIE & TEMPERAMENT

Ken Jezelf! Op zoek naar innerlijk licht. Van Socrates en Plato tot de Stoïcijnen. Als je de Griekse

geschiedenis nagaat begrijp je wel waarom ze daar zowel de filosofie als de democratie moesten

uitvingen: het was een driftig, wraakzuchtig volk, dat best wat hulp en aanmoediging kon gebruiken

om zich te leren beheersen. Op de tempels in Delphi stonden aanmaningen om in alles maat te houden

en niets te overdrijven, waaronder de bekende spreuk 'Ken Jezelf' (gnothi seauton). Op deze spreuk is

onze cultuur nog steeds gebaseerd. Lees meer >>

MARS - MOTIVATIE EN MOTORIEK

Mars zet dingen in gang. Zijn dadendrang en dus ook zijn ongeduld is spreekwoordelijk. Stilzitten is

voor Mars een crime, hij wil bewegen, naar buiten, rennen, wilde spelletjes spelen, zijn kracht meten,

winnen en als het moet, eervol verliezen. Mars in de horoscoop laat zien wat je motiveert en ook, hoe vrij je bent in je motoriek, je bewegingsvrijheid. Mars is onze Innerlijke Krijger, een bewegelijke

figuur, verbonden met onze maagchakra en dus met plezier en voldoening. Klik hier >>

TAROT HANDLEIDING - met korte duidingen op zakformaat: om uit te knippen. Klik hier

mailto:[email protected]

http://www.inspiratiesite.nl/IK%20VIND%20MEZELF%20TE%20DIK.pdf

http://www.essencecollege.nl/media/TEMPERAMENT_het_ontwikkelen_van_dapperheid_en_daadkracht.pdf

http://www.essencecollege.nl/media/TEMPERAMENT_het_ontwikkelen_van_dapperheid_en_daadkracht.pdf

http://www.essencecollege.nl/media/Algemeen/UIT%20HET%20HOOFD%20IN%20HET%20HART_V3.pdf

http://www.essencecollege.nl/media/Algemeen/UIT%20HET%20HOOFD%20IN%20HET%20HART_V3.pdf

http://www.essencecollege.nl/media/Workshops/Odyssee_Op_weg_naar_jezelf_Deel_1.pdf

http://www.essencecollege.nl/media/Algemeen/Mystieke%20gewaarwording_v2.pdf

http://www.inspiratiesite.nl/FILOSOFIE%20en%20TEMPERAMENT.pdf

http://www.essencecollege.nl/media/Algemeen/Mars_Motivatie_en_Motoriek_Pub.pdf

http://www.inspiratiesite.nl/TAROT%20HANDLEIDING.pdf



VASALIS EN DE KRACHT VAN EEN STERK KARAKTER

Het gedicht 'Uittocht' en de horoscoop van M. Vasalis. De poëtische schokgolven van Vasalis zijn nog

lang niet uitgewoed. De krachtige beeldentaal die uit haar verzen spreekt is fris gebleven. Over het

gedicht 'Uittocht' in de bundel Vergezichten en gezichten (1954), wordt verschillend geoordeeld. Er is

onder andere gesuggereerd dat dit gedicht over waarheid en leugen gaat; of over de Bijbelse uittocht

uit Egypte en dat 'blootsvoets' zou slaan op het doen van boete. De uittocht zou haar inspiratie

betreffen, zodat ze hierna niets meer schrijven kon. Het gedicht is vooral uitzonderlijk vanuit het

perspectief van persoonlijke groei. Je kunt het lezen als een radicale oproep om jezelf te vinden en van

daaruit te leven. Lees meer >>

HOVENIER IN EIGEN TUIN

Groei, volwassenwording en autonomie in de biologische, emotionele en spirituele ontwikkeling. Naast de lichamelijk volwassenheid (letterlijk: volgroeid zijn), kennen we de emotionele, mentale en spirituele volwassenheid. Tegelijkertijd is een deel van ons ook nog kind. Vanuit onze volwassenheid zijn we gewend om een beetje neer te kijken op dit kinderlijke, emotionele en onhandige stuk van onszelf. Lees meer >>

VERANDEREN DOE JE ZO Over intuïtie, doorzettingsvermogen en wilskracht. Veel mensen beginnen serieus werk te maken van groei omdat ze het gevoel hebben dat er meer in ze zit. Je wilt veranderen - maar hoe pak je dat aan en hoe omzeil je de klippen en grondzeeën? Belangrijk is om ook op emotioneel gebied te 'Leren Leren': weerstand overwinnen en zin maken. Klik hier >>

http://www.inspiratiesite.nl/VASALIS%20en%20de%20kracht%20van%20een%20sterk%20karakter.pdf

http://www.inspiratiesite.nl/HOVENIER%20%20in%20eigen%20tuin.pdf

http://www.inspiratiesite.nl/VERANDEREN_doe_je_zo.pdf



MYTHEN VAN DE DIERENRIEM De verhalen die bij je sterrenbeeld horen

Elke avond gaat het hemelse prentenboek geleidelijk

open. Naarmate het donkerder wordt komen de

vertrouwde sterrenbeelden als oude vrienden

tevoorschijn. Kijk, daar staat de Boogschutter op de

zuidelijke kim. Op wie zal hij vannacht zijn pijlen richten?

Tijdens stille, koude winternachten schrijdt de trotse

Leeuw, die Hercules moest overwinnen om zichzelf te

vinden, met majestueuze tred langs de dierenriem. Hij

wordt gevolgd door de schitterende ster Spica, de

korenaar in de hand van de Maagd. Spica symboliseert in

oude rituelen de diepste geheimen van leven en dood.

Weer heel andere stof tot vertellen levert Taurus, de

glanzende witte stier die koning Minos aan de god

Neptunus had moeten offeren als hij niet bevangen was

geraakt door hebzucht. In de Tweelingen herkennen we

het eeuwige verlangen dat aanzet om op reis te gaan,

rusteloos op zoek naar de ander.

In dit boek worden de verhalen verteld die bij je sterrenbeeld horen. Ze gaan over helden en

heldinnen, over de gevaren die ze moesten overwinnen en het geluk dat ze hoopten te vinden. In de

honderdduizenden jaren dat wij mensen ‘s avonds rond het kampvuur zaten, hoefden we alleen

maar naar boven te kijken om inspiratie op te doen. Het zijn verhalen vol drama en romantiek,

waarin je de ups en downs van je eigen leven kunt herkennen. Ook de kwaliteiten die bij je

sterrenbeeld horen komen aan de orde en de uitdagingen om ze te ontwikkelen.

Odysseus Rode draad in het boek is het verhaal van Odysseus, de held op weg naar huis. Hij is de man van de

duizend listen, die op zijn reis langs de dierenriem allerlei avonturen beleeft. Net als wij komt hij er

geleidelijk achter, dat hij eigenlijk op zoek is naar zijn ziel, zijn Koningin. Het was niet de horizon die

lokte, maar de liefde.

Odysseus is onze gids op weg naar huis. Hij komt tot het inzicht dat hij moet leren vertrouwen op

zijn zielemaatjes: Penelope die op hem wacht, Kirke die hem respect bijbrengt voor vrouwen,

Kalypso die hem uit de droom helpt en Nausikaä die Eros in zijn leven brengt.

Het boek is opgedragen aan alle reizigers op het levenspad. Want de sterrenhemel weerspiegelt het

eeuwige in onszelf en nodigt uit om ons thuis te voelen op onze plek tussen hemel en aarde.

Lees ook het interview met Jan de Graaf in het blad Heus getiteld: ‘Net als Odysseus moeten we

op reis’ https://issuu.com/a3boeken/docs/heus_8_najaar_2016_a3_boeken

ISBN: 978 94 91557 33 0 - NUR: 721 728 - Prijs: € 40,00

illustraties: Ruzica Parsons – dubbel formaat 21 x 23 cm, 385 pagina’s fullcolour

Bestellen bij de auteur, bij de boekhandel of bij uitgeefster A3 boeken:

www.a3boeken.nl/nl/webshop/

https://issuu.com/a3boeken/docs/heus_8_najaar_2016_a3_boeken

http://www.a3boeken.nl/nl/webshop/



INHOUDSOPGAVE ARS MORIENDI .........................................................................................................................................................1

DE KUNST VAN HET STERVEN .....................................................................................................................................1

In de zevende chakra ontmoeten leven en dood elkaar. .............................................................................................1

Geboorte en dood ervaringen ..................................................................................................................................2

De dood als dagelijkse metgezel ..............................................................................................................................2

Ars moriendi – is het een kunst?..............................................................................................................................3

Palliatieve zorg ......................................................................................................................................................3

The art of dying .....................................................................................................................................................5

Leren afscheid nemen ............................................................................................................................................5

Kiet spelen en vergeven .........................................................................................................................................6

Zegenen ...............................................................................................................................................................7

Wat vraagt de dood van je? ....................................................................................................................................7

De tuin van de dood...............................................................................................................................................8

WAT IS DE ZIEL? .......................................................................................................................................................9

WAAR BLIJFT IEDEREEN? ...........................................................................................................................................9

Verbinding wezen - ziel - lichaam ............................................................................................................................9

Het goede leven .................................................................................................................................................. 10

De code van de ziel .............................................................................................................................................. 10

Oefening: terugblik op je leven ............................................................................................................................. 10

Wezens met en zonder lichaam ............................................................................................................................. 11

Het tussenbestaan ............................................................................................................................................... 11

Oefening: wezenlijk contact. ................................................................................................................................. 12

Wegwijs in de astrale wereld; gemaakt van dromen ................................................................................................. 12

Slaap hebben we nodig, maar zoveel? .................................................................................................................... 12

Bewustzijn en psychologie .................................................................................................................................... 13

A terrible love of war............................................................................................................................................ 14

Dwalen en verdwalen - het Limbo .......................................................................................................................... 14

Purificatie – het vagevuur ..................................................................................................................................... 15

Karma ................................................................................................................................................................ 15

Bardo Thodöl – bevrijding door horen .................................................................................................................... 16

Teksten uit het dodenboek .................................................................................................................................... 16

Fragmenten uit de tekst die 49 dagen bij de dode wordt voorgelezen: ....................................................................... 17

Energie van wezens ............................................................................................................................................. 17

'Tapes'; vorige levensaura en déjà-vu. ................................................................................................................... 18

ZELF en ZIEL .......................................................................................................................................................... 19

identiteit, autoriteit, autonomie in de moderne tijd ...................................................................................................... 19

De vraag is wie je in wezen bent en wat je hier komt doen ....................................................................................... 19

Identiteit: uniciteit en karakter .............................................................................................................................. 19

Karakter en wroeging ........................................................................................................................................... 20

De droom van onkwetsbaarheid en onsterfelijkheid .................................................................................................. 21

Overgave en het sublieme .................................................................................................................................... 21

Drie M’s: Muziek, Mathematica en Mythen. ............................................................................................................. 22

Poorten naar ‘hoger’ bewustzijn ............................................................................................................................. 23

Mystieke gewaarwording ...................................................................................................................................... 23

Wie zit er op de hemeltroon? ................................................................................................................................ 24

Nergenshuizen .................................................................................................................................................... 25

Hogere macht? .................................................................................................................................................... 26



Het ritueel van mystieke eenwording ..................................................................................................................... 27

Het probleem van de lege hemel ........................................................................................................................... 27

Macht en gezag ................................................................................................................................................... 28

Het ‘Onze Vader’ in de taal die Jezus sprak ............................................................................................................. 28

Zeggenschap – de macht van het woord ................................................................................................................. 29

Horizontaal - verticaal – en onschuld? .................................................................................................................... 31

Eredienst en Leefregels: een moreel kompas .......................................................................................................... 31

De angst voor vrijheid .......................................................................................................................................... 32

Vrijheid in de kosmologie ...................................................................................................................................... 32

Het Sacrale terugbrengen ..................................................................................................................................... 33

Liefde en de helende kracht van het hart ................................................................................................................ 35

PRAKTIJK JAN DE GRAAF .................................................................................................................................. 37

LITERATUUR: ...................................................................................................................................................... 37

INHOUDSOPGAVE ................................................................................................................................................ 41



READERS en LESBRIEVEN Achtergronden, samenvattingen en oefeningen rond de praktijk van reading en healing.

HART: Reader werken met de 4e chakra UIT JE HOOFD IN JE HART – beoefening van ‘metta’ – loving kindness – vriendelijkheid Thematiek 4e chakra:

Vriendelijkheid en positieve resonantie. Positieve emoties en de wetenschappelijke basis voor geluk

Pandora’s Juwelenkistje - over restauratie van de schat. LESBRIEVEN OVER HET MENTALE EN SPIRITUELE GEBIED – de 5e – 6e en 7e chakra KEEL: Reader werken met de 5e chakra EXPRESSIE met stem, adem, ruimte en beweging Oefening: maak de klank O net als zij en ontdek je creatieve ruimte Thematiek 5e chakra

Vorming, creatie, de kwintessence of 5e essentie = Q

Zelfbepaling, volwassenwording en autoriteit. Keel en nek bepalen zelfstandigheid en jezelf kunnen redden – maar ook hulp kunnen aanvaarden en samenwerken.

Zeggenschap: groot - klein zijn. Je stem te laten horen en verantwoordelijkheid zijn.

Polariteit: afhankelijkheid – tegen-afhankelijkheid - zelfstandigheid VOORHOOFD: Reader werken met de 6e chakra VISIE bewustwording van kijken, verbeelding, denkbeelden Oefening: maak je ogen leeg en voel wat ‘visie’ is in ogen en voorhoofd. Thematiek 6e chakra

Beeldvorming, zelfbeeld en identiteit Verbeelding – de kracht van denkbeelden Helder zien. Helderheid en doorzicht. Polariteit: ontwijken – fixeren

Kijken en bekeken worden. Gezien worden.

KRUIN: Reader werken met de 7e chakra SPIRITUALITEIT - telepathie en helderziendheid De diepe meditatie, het verzonken zijn in aandachtige aanwezigheid, ontroert en spiegelt het verlangen naar contact met ons wezenlijke zelf. Thematiek 7e chakra

Zingeving, inspiratie en hogere leiding.

Autonomie – je eigen persoonlijke verbinding met de wereld van de geest.

Intuïtie en helderheid in zien, horen, voelen

Polariteit: de goeroe en het medium KRUIN EN TAPES: Reader werken met de 7e chakra ARS MORIENDI - DE KUNST VAN HET STERVEN Het begeleiden van de uiteindelijke dingen. Thema’s

Ars moriëndi, de kunst van het sterven

Wat is de ziel? Waar blijft iedereen in de dood? Zelf en ziel; identiteit, autoriteit, autonomie

ARS MORIENDI het begeleiden van de uiteindelijke dingen · het ziekenhuis ligt de nadruk op...

Documents

Transcript of ARS MORIENDI het begeleiden van de uiteindelijke dingen · het ziekenhuis ligt de nadruk op...