“It Giet Oan!” - Sport Knowhow XL · voor niets is schaatsen de sport met de hoogste...

“It Giet Oan!”

Onderzoek naar de betrokkenheid bij en beleving van winterse sporten in Nederland in de winter van 2008/2009

© W.J.H. Mulier Instituut ’s-Hertogenbosch, december 2009

David Romijn Koen Breedveld

m.m.v. Steven Wijker

Froukje Smits

in opdracht van het Nationale Sport Platform

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

2

W.J.H. Mulier Instituut Centrum voor sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek Postbus 188 5201 AD ’s-Hertogenbosch t 073-6126401 f 073-6126413 e [email protected] i www.mulierinstituut.nl

It Giet O

an!

3

Inhoudsopgave

1. Inleiding 5

2. Een schaatsnatie 7

3. Het ijs op! 11

3.1 Meedoen 11

3.2 Beleving 13

3.3 Frequentie 13

3.4 Samen en/of alleen 15

3.5 Schaatsbezit: sekseverschillen 16

3.6 Letsel 17

4. Hoera het sneeuwt! 21

4.1 Deelname 21

4.2 Gebruik van skihallen 22

5. Opgewarmd 23

5.1 Blijvend enthousiasme? 23

5.2 Schaatsles? 24

6. Conclusie 27

Referenties 29

Bijlage 1 – Onderzoeksverantwoording 31

Bijlage 2 – Resultaten ijsbaanonderzoek 33

Bijlage 3 – Selectie van ervaringen op natuurijs 37

wjh mulier instituut - centrum voor sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek

4

It Giet O

an!

5

1. Inleiding

Nederland presteert al jaren goed op de Olympische Winterspelen. De prestaties zijn doorgaans zelfs beter dan de prestaties op de Zomerspelen. De hoge eindklassering op de medaillespiegel is met name te danken aan de vele schaatsmedailles die ons land in de afgelopen decennia heeft behaald. Nederland mag dus met recht een schaatsnatie genoemd worden. Dan is nog niet eens gesproken over de vele schaatsuren op televisie en het schaatsevenement waar de titel van dit rapport naar verwijst; De Elfstedentocht. De laatste Elfstedentocht dateert echter alweer van enige tijd terug (4 januari 1997). Nadien heeft ons land nauwelijks meer natuurijs gekend. Pas in de afgelopen winter kon er voor het eerst in lange tijd weer gesproken worden van een periode van ijspret. In de periode van 28 december 2008 tot 11 januari 2009 kon er in Nederland eindelijk weer serieus worden geschaatst. En dat wilden de Nederlanders weten. Massaal trokken ze het ijs op. Leveranciers van schaatsen maakten overuren en voor winkels die schaatsen verkochten ontstonden rijen lange tijd voordat de winkels open gingen. Helemaal goed ging dat niet altijd. Dat zo lang niet geschaatst kon worden, betekende ook dat een aantal mensen overenthousiast raakten, vermoeid en soms geblesseerd. Nietsvermoedende spoedeisende hulpdiensten draaiden soms overuren. In deze rapportage maken we de balans op. Hoeveel Nederlanders lieten zich enthousiasmeren door de vorst? Met wie gingen ze schaatsen, sleeën of andere dingen doen, wat maakte dat bij hen los, en ook: hoeveel betaalden daarvan de tol? Voor het onderzoek werden 10.072 Nederlanders ondervraagd. Op basis hiervan beantwoordden 1.363 respondenten specifieke vragen over het schaatsen op natuurijs en over winterse activiteiten. Daarnaast werd bij ijsbanen en skibanen gepeild naar de effecten die de sneeuw- en ijspret op het bezoek aan hun voorzieningen had. De overall conclusie luidt dat de vorst van de afgelopen winter eens te meer laat zien dat water, bevroren water in dit geval, mensen in beweging brengt. Dat is niet alleen leuk en belangrijk voor de mensen zelf, maar ook van betekenis bijvoorbeeld om in het kader van het Olympisch Plan 2028 de sportdeelname te verhogen (van 65% naar 75%). De opbouw van het rapport is als volgt: Eerst kijken we kort naar wat er bekend is over de populariteit van de schaatssport in Nederland (hst. 2). Vervolgens laten we zien wie er in de vorige winter op natuurijs gingen schaatsen (hst. 3) of anderszins in beweging kwamen (hst. 4), en daarvan dit jaar nog denken actief te worden (hst. 5). We sluiten af met een korte conclusie.


6

It Giet O

an!

7

2. Een schaatsnatie

Nederland is een schaatsnatie. Dat blijkt niet alleen uit de talloze kampioenen die ons land heeft voortgebracht, van Jaap Eden tot Ard en Keessie en Marianne en Sven, maar ook uit talloze schilderijen door de eeuwen heen. De betovering van het wijdse winterse landschap vol zwierende danwel zwalkende schaatsers sprak en spreekt nog steeds tot de verbeelding. Niet voor niets is schaatsen de sport met de hoogste kijkdichtheid. Na voetbal, autosport, wielrennen en tennis is de schaatssport de sport die het meeste op televisie wordt uitgezonden én bekeken (155 uur in het niet Olympische jaar 2007; Kamphuis en Van den Dool, 2008: 110). Dat het schaatsen de Nederlandse harten sneller doet kloppen, blijkt in ieder geval ook uit het feit dat jaarlijks 4,7 miljoen mensen een bezoek brengen aan het nog steeds (!) groeiende aantal van 23 ijsbanen dat Nederland telt. Hiervan waren 1,4 miljoen mensen (30%) afkomstig vanuit de verenigingsbezoekers (tabel 1). In veel gevallen zijn dit KNSB-leden. Van de bezoeken aan de kunstijsbanen waren er 2,8 miljoen (60%) recreatief van aard. De best bezochte kunstijsbaan was de Jaap Edenbaan in Amsterdam met krap 600.000 bezoekers. Daarnaast waren ook De Uithof (Den Haag) en Thialf (Heerenveen) goed voor ongeveer 400.000 bezoeken. Tabel 1. Bezoekersaantallen kunstijsbanen naar vorm van bezoek, seizoen 2006/2007 Gemeente Bezoekersaantallen (x 1000)

Recreatie Verenigingen Overig Totaal

Alkmaar 185 70 15 270

Amsterdam 477 93 21 591

Assen 83 86 46 216

Biddinghuizen - - - -

Breda 156 60 19 235

Deventer 175 80 15 270

Dordrecht 70 60 70 200

Eindhoven 180 95 20 295

Enschede 44 50 0 94

Etten-Leur 13 0 0 13

Groningen 113 135 15 263

Geleen - - - -

's Gravenhage 300 100 0 400

Haarlem 220 65 0 285

Heerenveen 165 98 145 408

´s-Hertogenbosch 75 - - 75

Hoorn 186 54 20 259

Leiden 25 59 17 101

Leeuwarden 27 73 - 100

Nijmegen 25 35 - 60

Tilburg 49 72 - 121

Utrecht 191 85 35 311

Zoetermeer 45 35 30 110

Totaal 2.804 1.404 467 4.676

Bron: Vereniging Kunstijsbanen Nederland, 2009

Het CBS telde in de winter van 2006/2007 3,8 miljoen schaatsdagtochten (tabel 2). Dat dit er wat minder zijn dan in de cijfers van de ijsbanen naar voren komt, wordt veroorzaakt doordat het CBS de kortdurende verblijven op ijsbanen (minder dan 2 uur) niet meetelt. Overigens waren die 3,8 miljoen er wel een fors stuk minder dan in de winters van 10 of 15 jaar terug. Het aandeel schaatsdagtochten binnen het totaal aantal sportieve dagtochten is vanaf 1990/1991 tot 2006/2007 afgenomen van 5 naar 1 procent. Het is van belang hierbij in oogschouw te nemen

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

8

dat het hier bezoek aan zowel kunst- als natuurijs betreft en dus in die zin in zekere mate temperatuurafhankelijk is. Tabel 2. Aantallen en percentages ondernomen dagtochten in Nederland (x 1000)

Totaal schaatsdagtochten (% van totaal sportieve

dagtochten)

Totaal sportieve dagtochten

(% van totaal dagtochten)

Totaal aantal dagtochten

1990/1991 13.517 (5%) 264.406 (30%) 867.493

1995/1996 16.983 (6%) 297.731 (32%) 935.768

2001/2002 5.662 (2%) 304.503 (31%) 981.624

2006/2007 3.756 (1%) 250.796 (28%) 906.642

Bron: CBS, Onderzoek Dagrecreatie

Die 4,7 miljoen bezoeken aan kunstijsbanen en 3,8 miljoen schaatsdagtochten willen overigens niet zeggen dat in die winter ook datzelfde aantal mensen geschaatst heeft. Zeker de fanatieke schaatsers bezoeken de ijsbanen met een vaste regelmaat. Het werkelijke aantal schaatsers ligt dus lager. Het aantal van miljoenen schaatsers wil evenmin zeggen dat die allemaal ook lid zijn van een schaatsbond. Het aantal Nederlanders dat lid is van de Koninklijke Nederlandse Schaatsbond (KNSB) was medio 2008 151.000. Dit wil zeggen dat ongeveer 1 procent van alle Nederlanders lid is van de KNSB. Evenals zwemmen behoort schaatsen dus tot die sporten die mensen vooral ‘ongeorganiseerd’ beoefenen (Kamphuis en Van den Dool, 2008). Water zet dus klaarblijkelijk wel aan tot bewegen, maar nog niet tot lid worden. De afgelopen jaren is het aantal leden van de schaatsbond overigens wat gedaald (figuur 1). Bepalend voor dat aantal is vermoedelijk vooral de pret die men aan het zelf schaatsen beleeft, en niet zo zeer het succes van Ard en Keessie en alle andere kampioenen die ons land heeft voortgebracht (Van Bottenburg, 2003). Figuur 1. Ledentallen KNSB 2004 - 2008

Bron: NOC*NSF, Onderzoek ledentallen; bewerking Mulier Instituut

Hoe wijd verbreid de schaatscultuur is, blijkt ook als gekeken wordt naar het bezit van schaatsen (en andere wintersportartikelen). Één op de drie Nederlanders had in 2005 een paar

140

145

150

155

160

165

170

2004 2005 2006 2007 2008

Led

en

X 1

00

0,

pe

r ju

ni

va

n d

at

jaa

r

Ledental Knsb

Noren of Friese doorlopers in zijn kunstschaatsen en nog eens 7 procent bezitschaatsen ligt hiermee hoger dan bijvoorbeeld het aandeel dat een voetbaltennisracket (28%), hardloopschoenenschaats het meest in bezit zijnde pu Figuur 2. Bezit wintersportart

Bron: SCP/MI, NSO 2005

Schaatsen (Noren, Friese doorlopers)

Kunstschaatsen

Skischoenen

IJshockeyschaatsen

IJshockeystick

Langlaufski`s

rlopers in zijn of haar bezit (figuur 2). Van de Nederlanders had kunstschaatsen en nog eens 7 procent bezitte ijshockeyschaatsen. Het aandeel Nederlanders schaatsen ligt hiermee hoger dan bijvoorbeeld het aandeel dat een voetbal (25%)

hardloopschoenen (23%) of tennisschoenen (18%) bezit. Daarmee is de eest in bezit zijnde pure sportartikel.

. Bezit wintersportartikelen, bevolking van 15 jaar en ouder, in procenten

15

9

7

7

3

3

1

Schaatsen (Noren, Friese doorlopers)

Kunstschaatsen

Skischoenen

IJshockeyschaatsen

Alpineski`s

IJshockeystick

Langlaufski`s

Snowboard

It Giet O

an!

9

Van de Nederlanders had 15 procent shockeyschaatsen. Het aandeel Nederlanders met

(25%), een bezit. Daarmee is de

, bevolking van 15 jaar en ouder, in procenten

31


1

0

It Giet O

an!

11

3. Het ijs op!

Eindelijk weer het ijs op. Zoveel jaar heeft men er op moeten wachten om weer gewoon van de ene kant van het meer naar de andere te kunnen schaatsen. In de winter van 2008/2009 was het weer zover. Maar waar heeft men dan zo lang op gewacht en wat doet men wanneer het natuurijs eindelijk te betreden is? Werkt het verslavend of is het iets dat je een keer gedaan moet hebben? Is het iets wat je gauw zat bent of wat vooral leuk is met familie? In dit hoofdstuk proberen we te beschrijven wat er zoal precies op het bevroren watertje gebeurt.

3.1 Meedoen

Dat water, bevroren water in dit geval, mensen in beweging brengt, is de afgelopen winter overduidelijk bewezen. Maar liefst 23 procent van de Nederlanders van 15 jaar en ouder heeft in die vorstperiode op natuurijs geschaatst (tabel 3). Dit zijn in totaal 3,1 miljoen Nederlanders. De 3,2 miljoen Nederlanders van 0-14 jaar zijn hierin niet meegeteld (want niet ondervraagd). Aangenomen mag worden dat ook een groot deel van de kinderen in die periode zal hebben geschaatst. Het totaal aantal mensen dat in 2008/2009 op natuurijs heeft geschaatst, komt daarmee ruim boven de 3,1 miljoen. Wat opvalt is dat met name jonge mensen (tot 29 jaar) op het ijs te vinden zijn en dat naarmate men ouder wordt, ook minder op het natuurijs te vinden is. Daarnaast zijn er geen verschillen op te merken voor mannen en vrouwen. Het schaatsen was wat populairder onder mensen met een een hogere opleiding (28%) dan onder mensen met een gemiddelde opleiding (25%) of mensen met een lager opleiding (18%; cijfers niet in de tabel). Het aandeel natuurijsschaatsers lag verder alleen beduidend lager in de regio Zuid (17%) en in de drie grote steden (23%; cijfers niet in de tabel).

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

12

Tabel 3. Schaatsen op natuurijs in de winter van 2008/2009, bevolking van 15 jaar en

ouder, in procenten Natuurijsschaatser Totaal

Ja % N Leeftijd

15-29 jaar 38 875

30-39 jaar 34 1.147

40-49 jaar 29 1.561

50-64 jaar 12 2.720

65+ jaar 5 1.249

Geslacht Man 23 2.699

Vrouw 24 4.853

Fitnorm1 Niet-fit 12 2.000

Semi-fit 23 2.952

Normfit 26 2.600

Nederlandse Norm Gezond Bewegen2 Inactief 11 362

Semi-actief 20 2.918

Normactief 23 4.272

Sporten (min. 12x per jaar) Niet-sporter 20 621

Sporter 26 4.888

Totaal 23 7.552

Bron: MuIier Instituut, Onderzoek Wintersporten, 2009

Duidelijk is tevens dat het schaatsen op natuurijs met name de meer sportieve mensen trekt. Van de sporters was 26 procent vorig jaar op natuurijs gaan schaatsen, van de niet-sporters 20 procent. Dat betekent dat de ijspret van vorig jaar naar schatting zo’n 1,2 miljoen niet-sporters heeft aangezet om actief te worden. Niet verrassend was het schaatsen ook populairder onder diegenen die anderszins toch al voldoende bewegen. Desalniettemin: de 11 procent ‘inactievelingen’ die gingen schaatsen en de 20 procent van de semi-actievelingen vertegenwoordigen bij elkaar 1,2 miljoen Nederlanders die dankzij de vorst weer in beweging zijn gekomen. Voor de meeste van hen was het ook al een redelijke tijd geleden dat men voor het laatst had geschaatst. Voor 44% was het meer dan 3 jaar geleden dat men voor het laatst had geschaatst,

1 Voeldoen aan de fitnorm wil zeggen dat iemand tenminste drie maal per week minimaal 20 minuten intensief lichamelijk actief is..

2 Voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen wil zeggen dat iemand tenminste 5 maal per week minimaal 30 minuten matig intensief lichamelijk actief is.

It Giet O

an!

13

voor 40% één tot drie jaar geleden. 16% van de natuurijsschaatsers had de winter ervoor ook nog geschaatst (op een kunstijsbaan).

3.2 Beleving

Aan degenen die geschaatst hadden is gevraagd in een paar zinnen of steekwoorden te omschrijven welke gevoel het schaatsen op natuurijs bij hen teweeg had gebracht. Superlatieven waarin genot beschreven werd zoals ‘lekker’ en ‘heerlijk’ werden het meeste genoemd (tabel 4). Ook ‘leuk’, ‘geweldig’, ‘gaaf’ en ‘prachtig’ werden vaak genoemd. Buiten deze superlatieven werden ook meer associatieve begrippen genoemd. Van de genoemde begrippen had 22 procent betrekking op vrij(heid). Bijna 10 procent van de genoemde begrippen had betrekking op een nostalgisch gevoel en een vergelijkbaar aandeel bestond uit begrippen rond het thema ‘gezellig’. Zeer weinig mensen noemden negatieve associaties rond het schaatsen. Slechts 2 procent denkt aan ‘gevaar’ en ‘vallen’ en een vergelijkbaar percentage heeft betrekking op ‘vermoeidheid’ en ‘moeilijk’. Een overzicht van enkele van de meest kenmerkende uitspraken over schaatsen op natuurijs is te vinden in bijlage 3.

Tabel 4. Beleving van schaatsen op natuurijs onder natuurijsschaatsers

Genoemde begrippena % n

Lekker, heerlijk 29 233

Vrij(heid) 22 178

Leuk, geweldig, gaaf, prachtig 11 91

Nostalgie, vroeger, ouderwets 9 75

Gezellig 9 75

Sport(ief), bewegen 5 42

Natuur 4 30

Winter 3 27

Fijn 3 22

Gevaar, Vallen 2 15

Vermoeiend, moeilijk 2 13

Totaal 100 801

a: Gepercenteerd op basis van het aantal genoemde begrippen en niet op personen.

3.3 Frequentie

Van de schaatsers raakte 62 procent zo enthousiast dat ze het niet bij één of twee keer lieten (figuur 3). De meeste schaatsers (41%) betraden drie tot vijf keer het ijs, 15 procent deed dat vijf tot tien keer en 5 procent ging in die relatief korte periode zelfs meer dan tien keer schaatsen. Deze laatste groep bestond voornamelijk uit sporters en normactieve en ‘normfitte’ schaatsers. Gemiddeld bonden de schaatsers in die periode 3,9 keer de schaatsen onder. Dat betekent dat er in totaal 12 miljoen grotere en kleinere schaatstochtjes zijn ondernomen. In deze winter waren er tussen de vijf en de negen echte schaatsdagen op natuurijs. Deze dagen vielen vanzelfsprekend niet allemaal in het weekend. Voor één op de tien schaatsers op natuurijs was dit reden om een vrije dag op te nemen van het werk. Onder mannen lag dit percentage drie

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

14

keer hoger dan onder vrouwen. Bijna één op de vijf schaatsers op natuurijs gaf meerdere privéafspraken verzet te hebben om te kunnen schaatsen op natuurijs. Figuur 3. Frequentie van natuurijsbezoek in de winter

natuurijsschaatsers van 15 jaar en ouder

Bron: Mulier Instituut, Onderzoek Wintersporten

De wijze waarop sporters en nietfrequentie van hun ijsbezoek. De duur van het bezoek van de sporters is namelijk korter dan dat dit bij niet-sporters het geval is (figuur 4)inspanning die geleverd wordt door dprocent van de sporters langer danwellicht lager, waardoor men langer door langer dan twee uur op het ijs. Figuur 4. Gemiddelde duur van het bezoek aan natuu

uren), percentage van natuurijsschaatsers van 15 jaar en ouder


Bovenstaande cijfers betreffen de gegevens oenige wijze waarop mensen in de winter alternatieven vonden in die periode met name tijdens een periode van vorst minder recreatieve bezoekers hebben dan in diezelfperiode het jaar ervoor.

3 tot 5 keer; 41%

5 tot 10 keer;

15%

meer dan 10

27

22

0% 10% 20%

niet sporter

sporter

minder dan 1 uur

keer hoger dan onder vrouwen. Bijna één op de vijf schaatsers op natuurijs gaf aan één of meerdere privéafspraken verzet te hebben om te kunnen schaatsen op natuurijs.

Frequentie van natuurijsbezoek in de winter van 2008/2009, percentage


Wintersporten, 2009

De wijze waarop sporters en niet-sporters het natuurijs benutten, blijkt niet alleen uit de frequentie van hun ijsbezoek. De duur van het bezoek van de sporters is namelijk korter dan dat

(figuur 4). Dit verschil wordt mogelijk verklaard door de inspanning die geleverd wordt door de sporters in de eerste twee uren. Gemiddeld blijft 23

langer dan twee uur op het ijs. Deze inspanning ligt bij de oor men langer door kan of wil gaan. Van de niet-sporters blijft 34 procent

Gemiddelde duur van het bezoek aan natuurijs in de winter van 2008/2009

uren), percentage van natuurijsschaatsers van 15 jaar en ouder

, Onderzoek Wintersporten, 2009

betreffen de gegevens omtrent het schaatsen op natuurijs. Dit is niet de enige wijze waarop mensen in de winter actief konden zijn op het ijs. Ook kunstmatige

in die periode aftrek. Vrijwel alle kunstijsbaanhouders geven aan dat zij met name tijdens een periode van vorst minder recreatieve bezoekers hebben dan in diezelf

1 of 2 keer; 38%

meer dan 10

keer; 5%

39

55

31

21

30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

minder dan 1 uur 1 tot 2 uur 2 tot 4 uur meer dan 4 uur

aan één of

, percentage van

blijkt niet alleen uit de frequentie van hun ijsbezoek. De duur van het bezoek van de sporters is namelijk korter dan dat

Dit verschil wordt mogelijk verklaard door de Gemiddeld blijft 23

twee uur op het ijs. Deze inspanning ligt bij de niet-sporters sporters blijft 34 procent

rijs in de winter van 2008/2009 (in

mtrent het schaatsen op natuurijs. Dit is niet de Ook kunstmatige

unstijsbaanhouders geven aan dat zij met name tijdens een periode van vorst minder recreatieve bezoekers hebben dan in diezelfde

3

2

90% 100%

meer dan 4 uur

It Giet O

an!

15

IJshal Leeuwarden

Minder eenduidig is men over de ontwikkeling van de bezoekersaantallen in de periode na deze periode van vorst. Sommigen geven aan dat mensen klaarblijkelijk ‘schaatsmoe’ waren geworden, terwijl anderen aangeven dat een periode van vorst juist enthousiasmerend werkt.

IJsbaan Twente

De houders van kunstijsbanen in Nederland gaven wel aan dat het tijdens de vorsperiode niet altijd dezelfde soort bezoekers zijn die men krijgt. Zo zijn het volgens hen in die periode vaak de ongeoefende en voorzichtige schaatsers die in deze periode de laagdrempeligheid van de kunstijsbaan opzoeken.

Flevonice

In het vervolg van dit rapport zal weer voornamelijk gesproken worden over het schaatsen op natuurijs (tenzij expliciet anders vermeld).

3.4 Samen en/of alleen

De Nederlander schaatste voornamelijk met het gezin. Bij bijna twee derde van de respondenten was dit namelijk het geval. Dat de aanwezigheid van natuurijs met name mensen in de buurt beweegt, blijkt uit het feit dat 46 procent van de respondenten aangeeft dat zij afgelopen winter met vrienden en/of buren hebben geschaatst (figuur 5). Wat opvalt is dat het percentage dat met collega’s van het werk heeft geschaatst laag is (4%). Dat een dergelijk klein aandeel met school heeft geschaatst wekt minder verbazing, de vragen waren immers alleen aan de categorie 15 jaar en ouder voorgelegd. In totaal geeft 7 procent van de schaatsers op natuurijs aan dat zij alleen hebben geschaatst. Deze groep bestaat met name uit mannen in de leeftijdscategorie 50-plus. Zij schaatsten graag alleen. Daarnaast schrijven zij zich ook graag in voor georganiseerde toertochten.

“Het bezoek tijdens de periode van vorst valt op te delen in twee periodes. In de aanvangsfase van de

vorstperiode en aanloop naar veilig natuurijs is het enorm druk geweest in de IJshal Leeuwarden.

Vanaf het moment dat het ijs veilig werd verklaard was het rustiger dan anders. Na de periode van

vorst bleef het relatief rustig in de IJshal Leeuwarden. De mensen waren waarschijnlijk een beetje

schaatsmoe.”

“Tijdens de vorstperiode was het op de IJsbaan Twente rustig. De reden hiervan is waarschijnlijk geweest dat de mensen buiten konden schaatsen. Na de vorstperiode werd het drukker op de ijsbaan. Een belangrijke reden zou kunnen zijn dat meer mensen na de vorstperiode over schaatsen beschikten.”

“Tijdens de vorstperiode kiezen mensen er voor om op natuurijs te schaatsen. Daardoor is het bezoekersaantal lager geweest dan daarvoor. Wel is het zo dat we een andere groep mensen op de baan zien dan normaal. Tijdens de vorstperiode staan relatief veel mensen op de ijsbaan die willen leren schaatsen. Meer ongeoefende schaatsers dus.”

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

16

Figuur 5. Schaatspartners op het natuu



Één van de bekendste elementen van winter in Nederland en hét Nederland is de Elfstedentocht. “Komt ‘ie er dit jaar, ja of nee?”Nederlander bezighouden zo gauw de temperatuur in de buurt van het vriestocht ging al elf winters op rij niet door. Dit is echtalternatieve tochten. Ook deze toertochten worden goed bezocht. Met bijna in een periode van ongeveer zeven natuurijsdagen is dit een mooi deelnemersveld. Deze deelnemersgroepen bestaan voornamelijk uit de iets oudere sportieve mannen. De mogelijkheid om weer een toertocht te kunnen schaatsen lijkt vooral bij oudere sdoen kloppen (tabel 5). Tabel 5. Deelname aan één of meerdere toertochten, percentage van natuurijsschaatsers

van 15 jaar en ouder

15-29 jaar

30-39 jaar

40-49 jaar

50-64 jaar

65+ jaar

Man

Vrouw

Niet-sporter

Sporter

Totaal


3.5 Schaatsbezit: sekseverschillen

Dat er nog altijd een zeker traditide soort schaats waarop men heeft geschaatst in de afgelopen winter (figuur van de vrouwen geeft aan op kunstschaatsen geschaatst te hebben tegenover slechts 4 procent

62

46

0

10

20

30

40

50

60

70

met

gezinsleden

met vrienden

en/of buren

Schaatspartners op het natuurijs in de winter van 2008/2009, percentage van



Één van de bekendste elementen van winter in Nederland en hét symbool van natuurijs in“Komt ‘ie er dit jaar, ja of nee?” Deze vraag blijft de

bezighouden zo gauw de temperatuur in de buurt van het vriespunt komt. Deze winters op rij niet door. Dit is echter niet de enige toertocht. Er zijn voldoende

tochten. Ook deze toertochten worden goed bezocht. Met bijna 300.000 in een periode van ongeveer zeven natuurijsdagen is dit een mooi deelnemersveld. Deze deelnemersgroepen bestaan voornamelijk uit de iets oudere sportieve mannen. De mogelijkheid om weer een toertocht te kunnen schaatsen lijkt vooral bij oudere schaatsers weer de harten

Deelname aan één of meerdere toertochten, percentage van natuurijsschaatsers

Ja

%

8

7

8

16

14

10

8

2

10

9


verschillen

ioneel verschil is tussen mannen en vrouwen op het ijs blijkt uit de soort schaats waarop men heeft geschaatst in de afgelopen winter (figuur 6). Bijna de helft van de vrouwen geeft aan op kunstschaatsen geschaatst te hebben tegenover slechts 4 procent

38

4 3

met vrienden

en/of buren

met

familieleden

met collega`s met school met niemand,

alleen

, percentage van

symbool van natuurijs in eze vraag blijft de

punt komt. Deze r zijn voldoende

300.000 deelnemers in een periode van ongeveer zeven natuurijsdagen is dit een mooi deelnemersveld. Deze deelnemersgroepen bestaan voornamelijk uit de iets oudere sportieve mannen. De mogelijkheid

chaatsers weer de harten te

Deelname aan één of meerdere toertochten, percentage van natuurijsschaatsers

oneel verschil is tussen mannen en vrouwen op het ijs blijkt uit ). Bijna de helft

van de vrouwen geeft aan op kunstschaatsen geschaatst te hebben tegenover slechts 4 procent

7

met niemand,

alleen

van de mannen. Een vergelijkbaar gebruik van ijshockeyschaatsen en noren. Deze soorten werden door mannen vaker gebruikt dan door vrouwen. De traditionele Friese doorloper wordt nog weinig op het nMogelijk ligt ook bij dit cijfer de verklaring in het feit dat de vragen uitsluitend zijn voorgelegd aan respondenten van 15 jaar en ouder.

Figuur 6. Soort schaatsen waarop gesch

15 jaar en ouder


Was de strenge winter aanleiding winkelschappen en lange rijen voor de winkels zelfvelen in die periode naarstig op zoek zijn gegaan naar schaatsen, zeker de jVan degenen die in de vorige voor dat moment zelf nog geen schaatsen. Dat betekent dat er in die paar dagen van vorst zo’n 600.000 paar schaatsen van eigenaar moeten zijn gewisseld. Tabel 6. Bezit van schaatsen voor vorstperiode 2008/


Bezit van schaatsen

15-29 jaar

30-39 jaar

40-49 jaar

50-64 jaar

65+ jaar

Totaal

Bron: MuIier Instituut, Onderzoek Wintersporten

3.6 Letsel

Het schaatsen op natuurijs kan veel plezier en beweging bewerkstelligen. Het stimuleert tevens de verkoop van schaatsen. Hwaarvan blessures de meest voor de hand liggende is. Een deel (41%) vahier terdege van bewust en neemt voorzorgsmaatregelen tegen mogelijk letsel (figuur

2

2

0

Friese doorlopers

Noren

IJshockeyschaatsen

Kunstschaatsen

Anders

de mannen. Een vergelijkbaar verschil, al is het iets minder extreem, valt te vinden in het gebruik van ijshockeyschaatsen en noren. Deze soorten werden door mannen vaker gebruikt dan

vrouwen. De traditionele Friese doorloper wordt nog weinig op het natuurijs gezien. Mogelijk ligt ook bij dit cijfer de verklaring in het feit dat de vragen uitsluitend zijn voorgelegd aan respondenten van 15 jaar en ouder.

. Soort schaatsen waarop geschaatst werd, percentage van natuurijsschaatsers van


strenge winter aanleiding voor mensen om schaatsen te kopen? De vele lege winkelschappen en lange rijen voor de winkels zelfs ver voor of na sluitingstijd suggereren dat velen in die periode naarstig op zoek zijn gegaan naar schaatsen, zeker de jongelingen (tabel 6).

vorige winter op natuurijs hadden geschaatst, had in totaal 19 procent nog geen schaatsen. Dat betekent dat er in die paar dagen van vorst zo’n

600.000 paar schaatsen van eigenaar moeten zijn gewisseld.

aatsen voor vorstperiode 2008/2009, percentage van


Ja

72

78

88

96

96

81


Het schaatsen op natuurijs kan veel plezier en beweging bewerkstelligen. Het stimuleert tevens de verkoop van schaatsen. Het schaatsen kan echter ook leiden tot ongewenste neveneffecten waarvan blessures de meest voor de hand liggende is. Een deel (41%) van de schaatsers is zich hier terdege van bewust en neemt voorzorgsmaatregelen tegen mogelijk letsel (figuur

4

52

38

4

6

2

38

14

48

2

10 20 30 40 50

It Giet O

an!

17

verschil, al is het iets minder extreem, valt te vinden in het gebruik van ijshockeyschaatsen en noren. Deze soorten werden door mannen vaker gebruikt dan

atuurijs gezien. Mogelijk ligt ook bij dit cijfer de verklaring in het feit dat de vragen uitsluitend zijn voorgelegd

aatst werd, percentage van natuurijsschaatsers van

De vele lege s ver voor of na sluitingstijd suggereren dat

ongelingen (tabel 6). in totaal 19 procent

nog geen schaatsen. Dat betekent dat er in die paar dagen van vorst zo’n

9, percentage van

Het schaatsen op natuurijs kan veel plezier en beweging bewerkstelligen. Het stimuleert tevens den tot ongewenste neveneffecten

n de schaatsers is zich hier terdege van bewust en neemt voorzorgsmaatregelen tegen mogelijk letsel (figuur 7). Dit is

60

vrouw

man

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

18

in de meeste gevallen het aantrekken van aangepaste kleding. Enkelen doen een warming up (7%), dit zijn met name de sporters, en enkelen Figuur 7. Voorzorgsmaatregelen tegen mogelijk letsel


Bron: MI, Onderzoek Wintersporten 2009

Ondanks de hierboven genoemde voorzorgsmaatregelen tegen mode verhalen over gebroken polsen en verstuikte enkels. In de afgelopen winter heeft in totaal 2 procent van de schaatsers, oftewel 60.000 schaatsers,gevolg van het schaatsen op natuurijs. mogelijke verklaring hiervoor is dat mogelijk letsel dan de mannen (resp. 4% om 10 Tabel 7. Letsel opgelopen op het n

en ouder

Totaal

Man

Vrouw


Deze uitkomsten zijn overigens aanzienlijk lager dan de uitkomsten van het onderzoek van TNO (Ooijendijk et al., 2007) naar sportblessures waarbij gebruik gemaakt is van het Blessure

3 Het begrip letsel bestsnijwond, kneuzing/verzwikking, botbreuk, spierscheuring, hersenschudding en overig letsel.

59

37

0

10

20

30

40

50

60

70

Geen Ja, ik heb

aangepaste

kleding

aangetrokken

het aantrekken van aangepaste kleding. Enkelen doen een warming up (7%), dit zijn met name de sporters, en enkelen hebben gebruik gemaakt van bescherming (3%).

atregelen tegen mogelijk letsel, percentage van natuurijsschaatsers

Bron: MI, Onderzoek Wintersporten 2009

Ondanks de hierboven genoemde voorzorgsmaatregelen tegen mogelijk letsel zijn er toch altijd de verhalen over gebroken polsen en verstuikte enkels. In de afgelopen winter heeft in totaal 2

, oftewel 60.000 schaatsers, op enige wijze last gehad van letselvan het schaatsen op natuurijs. Dit waren vaker de vrouwen dan de mannen.

mogelijke verklaring hiervoor is dat zij minder vaak een warming up deden ter voorkoming van l dan de mannen (resp. 4% om 10%).

tsel opgelopen op het natuurijs, percentage van natuurijsschaatsers van 15 jaar

%

2

1

3


aanzienlijk lager dan de uitkomsten van het onderzoek van naar sportblessures waarbij gebruik gemaakt is van het Blessure

Het begrip letsel bestond uit de volgende zaken: stramheid/spierpijn, onderkoeling, snijwond, kneuzing/verzwikking, botbreuk, spierscheuring, hersenschudding en overig

37

73

Ja, ik heb

aangepaste

kleding

aangetrokken

Ja, een warming

up

Ja, ik heb gebruik

gemaakt van

bescherming

(helm,

kniebeschermers,

enkelbrace, etc.)

Ja, ik heb iets

anders gedaan om

mij te beschermen

tegen lichamelijk

het aantrekken van aangepaste kleding. Enkelen doen een warming up hebben gebruik gemaakt van bescherming (3%).

, percentage van natuurijsschaatsers

gelijk letsel zijn er toch altijd de verhalen over gebroken polsen en verstuikte enkels. In de afgelopen winter heeft in totaal 2

op enige wijze last gehad van letsel3 als Dit waren vaker de vrouwen dan de mannen. Een

zij minder vaak een warming up deden ter voorkoming van

atuurijs, percentage van natuurijsschaatsers van 15 jaar

aanzienlijk lager dan de uitkomsten van het onderzoek van naar sportblessures waarbij gebruik gemaakt is van het Blessure

ond uit de volgende zaken: stramheid/spierpijn, onderkoeling, snijwond, kneuzing/verzwikking, botbreuk, spierscheuring, hersenschudding en overig

1

Ja, ik heb iets

anders gedaan om

mij te beschermen

tegen lichamelijk

letsel

It Giet O

an!

19

Informatie Systeem (BIS). In het onderzoek komt namelijk naar voren dat ruim 11 procent van de schaatsers een blessure heeft opgelopen. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het onderzoek in 2007 is verschenen en zodoende dus in de periode voor de relatief strenge winter van 2008/2009 plaatsvond. Dit wil zeggen dat het aantal natuurijsschaatsers relatief laag is geweest. Wellicht nemen schaatsers op een kunstijsbaan meer risico’s of speelt de drukte op de kunstijsbanen een rol van betekenis. Mogelijk speelt ook mee dat de schaatsers die meewerkten aan het BIS-systeem vooral frequente schaatsers zijn, die alleen door hun schaatsfrequentie een grotere kans lopen om ooit een keer geblesseerd te raken. Bij elkaar blijkt het schaatsletsel van minder maatschappelijke betekenis dan het feit dat zovelen zijn gaan schaatsen en, voor het eerst in lange tijd wellicht, weer actief werden. Niet voor niets is becijferd dat voldoende bewegen de samenleving jaarlijks zo’n 700 miljoen euro aan uitgespaarde ziektekosten oplevert, zelfs als er rekening wordt gehouden dat sporters ook wel eens vallen of anderszins geblesseerd raken (Bernaards et al., 2008).


2

0

It Giet O

an!

21

4. Hoera het sneeuwt!

Bevroren wateren is één van de kenmerken van een strenge winter. Maar ook het enthousiasme rond sneeuw, mits deze blijft liggen, is in sommige gevallen zeer groot. De jaarlijkse landelijke hunkering naar een witte kerst is hier het meest duidelijke teken van. In vrijwel alle leeftijdsgroepen trekt men er op uit om te genieten van het ondergesneeuwde landschap, maar niet iedereen doet dit op dezelfde wijze. Wie gaat er sleeën of snowboarden? En wie kiest ervoor om simpel te gaan wandelen? En in hoeverre blijft dit gevoel van sneeuwpret liggen wanneer de sneeuw is weggesmolten?

4.1 Deelname

Bij het vallen van de sneeuwvlokken in de winter van 2008/2009 riep dit bij vele Nederlanders het gevoel op van ‘de buitenlucht in gaan’. Twee derde van de Nederlanders ging naar buiten toe om actief te worden in en om de sneeuw (tabel 8). In totaal ging het grootste gedeelte naar buiten toe om te wandelen (59%). Het sleeën was vooral populair onder jongeren en ouders met jonge kinderen. De aanwezigheid van sporters en ‘normfitte’ mensen in de sneeuw is vergelijkbaar met de aanwezigheid van deze groepen op het natuurijs. De sneeuw trekt meer mensen die voldoen aan de beweeg- en fitnorm (resp. 65% en 61%). Maar ook een substantieel aandeel van de groep die niet aan de fitnorm voldoet (48%) en niet-sporters (52%) is in de sneeuw te vinden. Daarnaast lijken vooral jonge mannen geïnteresseerd te zijn om te skiën of te snowboarden op een skibaan wanneer de winterse omstandigheden toenemen. Tabel 8. Winteractiviteiten ondernomen naar aanleiding van winterse periode 2008/2009,

bevolking van 15 jaar en ouder, in procenten

Activiteit Leeftijd Sportdeelname Totaal

15-29 jaar

30-39 jaar

40-49 jaar

50-64 jaar

65+ jaar

Sporter Niet-sporter

% % % % % % % %

Nee 34 36 27 32 37 37 39 28

Ja, ik ben gaan wandelen 59 50 63 66 58 60 52 65

Ja, ik ben gaan langlaufen 1 2 1 1 1 0 1

Ja, ik ben gaan sleeën 7 12 16 6 2 1 10 8

Ja, ik ben gaan skiën/snowboarden op een skibaan 2 7 2 1 1 0 3 3

Ja, ik ben op andere wijzen actief geworden in de sneeuw 9 15 13 7 5 4 4 11

Bron: Mulier Instituut, Onderzoek Wintersporten, 2009

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

22

4.2 Gebruik van skihallen

Het percentage Nederlanders dat aangaf in de afgelopen winterperiode of in de tussentijdse zomerperiode, gebruik gemaakt te hebben van skibanen, is 2 procent. Dit komt neer op ongeveer 265.000 gebruikers van kunstmatige skibanen landelijk. In hoeverre deze banen beter bezocht zijn in een strenge winter bleek uit de interviews die gehouden zijn met de beheerders en uitbaters van skibanen. Zo werd door één van de beheerders de link tussen de echte en de kunstmatige sneeuw zeer expliciet uitgesproken.

SnowWorld

Deze verbinding tussen het winterlandschap en de overdekte winter wordt niet door iedereen op dezelfde wijze geïnterpreteerd.

Snowbase

Uiteindelijk vertonen de ervaringen van de skibaan-eigenaren een dermate grote verscheidenheid dat het moeilijk is om te stellen dat sneeuw en het bijbehorende winterlandschap een eenduidig effect hebben op de bezoekersaantallen van de kunstmatige skibanen. Wat duidelijk is, is dat sneeuwval in Nederland niet leidt tot meer skiën in de buitenlucht, aangezien er geen natuurlijke hellingen zijn. Maar sneeuwval in Nederland heeft wel degelijk gevolgen zoals deze beheerder beschrijft.

Skidome

“Des te meer sneeuw, des te meer mensen. Onze bezoekers hebben het wintersportgevoel gekregen door de sneeuw en dat gevoel is gebleven. De bezoekers blijven komen: het gaat goed! We zijn een wintersportdorp in Nederland, dat proberen we te zijn en dat lukt ook. We geven mensen dat wintersport gevoel.”

“Het is rustiger als het vriest. Als mensen buiten kunnen schaatsen is het bij ons op dat moment rustiger.”

“De effecten zijn tweeledig. Aan de ene kant valt Nederland stil door de sneeuwval. Als er een weeralarm wordt afgegeven dan durven veel mensen geen auto te rijden, met als gevolg dat we vorig jaar heel wat lessen gecanceled hebben zien worden. (…) Anderzijds merken we ook de positieve kant ervan, we krijgen dan veel mensen aan de balie die zeggen: “het is zulk mooi weer.. het begon weer te kriebelen om weer eens lekker te gaan skiën.”

5. Opgewarmd

De afgelopen novembermaand bevraging van respondenten voor dit onderzoek hoeverre heeft men toch het gevoel van de afgelopen winter meegenomen naar deze tot dusverre zeer zachte winter? Heeft men de ijzers al klaar liggen voor het gevaoefenen op de kunstijsbaan in de buurt?

5.1 Blijvend enthousiasme?

Nadat de periode van vorst geweest was, spraken enkele schaatsmoeheid. Bestaat dit begrip? En auitgaan dat een zomer lang wachten voldoende is om hopgestookt te hebben bij de gemiddelde natuurijsschaatser? Om daar inzicht in te krijgen geven we eerst de resultaten van de schaatsdeelname na de periode van zware vorst. In totaal heeft 14 procent van de personen die op natvorstperiode 2008/2009 na deze periode nog op het (kunst)ijs gestaanname de sporters die hier verantwoordelijk voor waren. Figuur 8. Schaatsen na afloop van de vorstperiode 2008/



De ijspret heeft dus een deel van de enthousiastelingen (zo’n 450.000 mensenniet-sporters) kunnen stimuleren om actief te blijven. Hoe staat dat enkele maanden later, als de zomer weer is geweest en de herinneringen aan de vorst weer wat zijn procent van de natuurschaatsers geeft aan dewillen gaan schaatsen (tabel 9willen gaan doen wanneer er geen natuurijs zal komen. Daarmee is deze groep twee keer zo groot als de groep die in de afgelopen winter na de periogestaan heeft.

14

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Totaal

%

ovembermaand was de een na warmste ooit. Er was dus ten tijde van de bevraging van respondenten voor dit onderzoek zeker geen sprake van schaathoeverre heeft men toch het gevoel van de afgelopen winter meegenomen naar deze tot dusverre zeer zachte winter? Heeft men de ijzers al klaar liggen voor het geval dat, of is men zelfs al gaan

op de kunstijsbaan in de buurt?

Blijvend enthousiasme?

Nadat de periode van vorst geweest was, spraken enkele kunstijsbanen over zogenaamde Bestaat dit begrip? En als dat zo is, hoe lang duurt zoiets dan? Kan men er van

uitgaan dat een zomer lang wachten voldoende is om het schaatsvuur weer voldoende opgestookt te hebben bij de gemiddelde natuurijsschaatser?

Om daar inzicht in te krijgen geven we eerst de resultaten van de schaatsdeelname na de periode van zware vorst. In totaal heeft 14 procent van de personen die op natuurijs

na deze periode nog op het (kunst)ijs gestaan (figuur name de sporters die hier verantwoordelijk voor waren.

Schaatsen na afloop van de vorstperiode 2008/2009, percentage van


Onderzoek Wintersporten, 2009

De ijspret heeft dus een deel van de enthousiastelingen (zo’n 450.000 mensen) kunnen stimuleren om actief te blijven. Hoe staat dat enkele maanden later, als de

zomer weer is geweest en de herinneringen aan de vorst weer wat zijn weggeëbdprocent van de natuurschaatsers geeft aan deze winter al weer te hebben gesch

tabel 9). Bijna een derde geeft aan dit ook al te hebben gedaan of willen gaan doen wanneer er geen natuurijs zal komen. Daarmee is deze groep twee keer zo groot als de groep die in de afgelopen winter na de periode van vorst nog op de kunstijsbaan

5

15

niet-sporter sporter

It Giet O

an!

23

ten tijde van de zeker geen sprake van schaatsen op natuurijs. In

hoeverre heeft men toch het gevoel van de afgelopen winter meegenomen naar deze tot dusverre l dat, of is men zelfs al gaan

banen over zogenaamde iets dan? Kan men er van

et schaatsvuur weer voldoende

Om daar inzicht in te krijgen geven we eerst de resultaten van de schaatsdeelname na de periode uurijs hadden geschaatst in

figuur 8). Het waren met

9, percentage van

De ijspret heeft dus een deel van de enthousiastelingen (zo’n 450.000 mensen, waarvan 60.000 ) kunnen stimuleren om actief te blijven. Hoe staat dat enkele maanden later, als de

weggeëbd? Maar liefst 88 al weer te hebben geschaatst of weer te

al te hebben gedaan of te willen gaan doen wanneer er geen natuurijs zal komen. Daarmee is deze groep twee keer zo

de van vorst nog op de kunstijsbaan

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

24

Ook in dit geval zijn het met name de sporters die zonder voorbehoud het ijs op willen, ook al zal er mogelijk geen natuurijs zijn om op te schaatsen. Wat echter opvalt is dat een relatief grote groep niet-sporters alleen wil gaan schaatsen wanneer er natuurijs komt. Met deze uitkomst worden eerdere resultaten ondersteund, waaruit af te leiden viel dat de winterse omstandigheden sporters bewegen om meer te doen en dat het tegelijk niet-sporters beweegt om wel iets te doen. Tabel 9. Schaatsen in 2009/2010 of plannen daartoe, percentage van natuurijsschaatsers


Totaal Niet-sporter Sporter

% % %

Nee 12 9 11

Ja, ook als er geen natuurijs komt 28 23 31

Ja, maar alleen als er natuurijs komt 60 68 58

Bron: Mulier Instituut, 2009

De verwachtingen van de ijsbaanbeheerders voor de aankomende winterperiode zijn over het algemeen zeer positief. Zij zien de komende winter positief tegemoet. Met name omdat volgens hen veel mensen weer in het bezit zijn van schaatsen waardoor de drempel om te gaan schaatsen lager is.

IJsbaan Twente

In sommige gevallen wordt zelfs gesteld dat er een cultuuromslag heeft plaatsgevonden. De potentiële schaatsers is ‘wakkergeschud’.

Triavium, Nijmegen

5.2 Schaatsles?

De zojuist genoemde ijsbaanbeheerder sprak over een cultuuromslag waarin kinderen voor het eerst sinds tijden weer hadden leren schaatsen in de afgelopen winter. Hiermee stipte deze persoon een belangrijk punt aan. Naast de beschikbaarheid van tijd, voorziening en zin om te gaan schaatsen is het ook van belang of de persoon ook daadwerkelijk de capaciteiten bezit om te kunnen schaatsen. In tegenstelling tot het laagdrempelige fietsen en hardlopen moet een schaatser over een basistechniek beschikken om deze sport uit te kunnen voeren.

“Gezien het feit dat nu meer mensen schaatsen hebben, mag verwacht worden dat er, ongeacht het weertype, sprake zal zijn van een toename in het aantal bezoekers.”

“Onze ijshal is sinds september open en heeft sindsdien meer bezoekers dan in dezelfde periode in andere jaren. We verwachten dat deze trend zich in de komende winter door zal zetten. Kinderen hebben namelijk weer leren schaatsen en daarmee is het Hollandse gevoel voor schaatsen weer terug. Men zegt wel eens dat allochtone kinderen vaak niet kunnen schaatsen maar de Nederlandse kinderen konden dat tot afgelopen winter vaak ook niet.”

It Giet O

an!

25

Is het zo geweest dat in de afgelopen winter een aantal mensen zichzelf is tegengekomen omdat zij wel graag wilden schaatsen, maar het simpelweg niet konden? Deze vraag kan worden beantwoord aan de hand van het al dan niet sterker gestegen aantal schaatslessen in verhouding tot dezelfde periode in voorgaande jaren.

Duosport

Dit geldt niet alleen voor de lessen van het bedrijf Duosport. In het gehele land zag men de vraag rond de vorstperiode van de afgelopen winter sterk toenemen. In Groningen was zelfs sprake van recorddrukte.

Kardinge, Groningen

De groep die afgelopen winter op het natuurijs was om te schaatsen zal in veel gevallen al in het bezit zijn van voldoende schaatscapaciteiten om zich voort te kunnen bewegen op het ijs. Echter, uit onderzoek blijkt dat 4 procent van deze groep geoefende schaatsers (120.000 personen) wel degelijk van plan is om in de huidige winter schaatslessen te nemen. We kunnen in dit geval spreken van schaatsers die zichzelf willen verbeteren. Het mag geen verrassing heten dat dit twee keer vaker de sporters zijn ten opzichte van de niet-sporters.

“Al tijdens de vorstperiode vorig seizoen nam de vraag naar schaatslessen bij Duosport (bedrijf dat schaatslessen verzorgt door het gehele land, red.) toe. Die toename in vraag heeft zich doorgezet in de periode daarna.”

“De afgelopen winter heeft de vraag naar schaatslessen in Groningen tijdens en kort na de vorstperiode haar hoogste punt ooit bereikt. De ontwikkelingen in de vraag naar schaatslessen zijn dus tegengesteld geweest aan die op recreatief gebied.”


2

6

It Giet O

an!

27

6. Conclusie

In de winter van 2008/2009 kon er voor het eerst in een lange tijd weer worden genoten van sneeuw en ijs. Tussen 28 december 2008 en 11 januari 2009 was het land bedekt met sneeuw en waren rivieren, kanalen en meren omgetoverd tot natuursportlokaties. De winterpret verleidde twee derde van de (jong-)volwassen Nederlanders om te gaan wandelen of sleeën. Van de bevolking van 15 jaar en ouder bond 23 procent, ofwel 3,1 miljoen Nederlanders, de schaatsen onder alsmede een onbekend aantal van de 3,2 miljoen 0-14 jarige kinderen. Onder hen bevonden zich ook 1,2 miljoen mensen die anderszins niet sportief actief waren en/of onvoldoende bewegen. De meeste daarvan lieten het niet bij een of twee keer, maar gingen drie tot vijf keer het ijs op. Tien procent, zo’n 600.000 mensen, gingen zelfs vijf keer of meer schaatsen. Voor een even groot aantal was de kans om weer een op natuurijs te kunnen schaatsen voldoende reden om een vrije dag op te nemen. Veelal schaatste men in het gezelschap van andere gezinsleden met name maar ook vrienden, buren en familieleden. De gevoelens die daarbij naar boven kwamen, waren er vooral van je goed voelen, vrijheid, nostalgie en van gezelligheid. Natuurlijk, gevallen werd er ook, en vermoeid raakte men ook. Toch ondervond niet meer dan 2 procent van de schaatsers na afloop in meer of mindere mate lichamelijk hinder van het schaatsen. Voor het merendeel overheerste na die twee weken louter positieve gevoelens. Veertien procent bleef ook schaatsen toen het natuurijs weer verdwenen was, en een kwart zegt deze winter zeker weer te gaan schaatsen ook als er geen natuurijs komt, of heeft dat al gedaan. De winter van 2008/2009 maakt duidelijk dat mensen gemakkelijker in beweging te krijgen zijn dan vaak wordt verondersteld. Dat biedt perspectief voor het realiseren van de ambitie uit het Olympisch Plan om de sportdeelname te verhogen (van 65 procent naar 75 procent). Mits daartoe verleid door verleidelijke omstandigheden en door activiteiten die mensen aanspreken, tonen veel niet-sporters en ‘inactieven’ interesse er op uit te trekken en actief te worden. Het is de uitdaging aan aanbieders van sport en bewegen om die voorwaarden te trachten te kopiëren, zelfs al hebben ze de weeromstandigheden niet in de hand en kan weinig kunstmatig aanbod op tegen de schoonheid van echte sneeuw en ijs. Sport- en beweegaanbieders kunnen echter wel profiteren van het enthousiasme dat de natuur teweeg heeft gebracht en in hun aanbod inspelen om het plezier dat de meeste mensen stellen in bewegen.


2

8

It Giet O

an!

29

Referenties

Bottenburg, M., van (2003). Top- en breedtesport, een Siamese tweeling? In: K. Breedveld, Rapportage Sport 2003, pp. 285-314. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Bernaards, C., H. Toet en A. Chorus (2008). Medische kosten van onvoldoende bewegen. In: K. Breedveld et al, Rapportage Sport 2008, pp. 281-294. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Kamphuis, C. en R. van den Dool (2008). Sportdeelname. In: K. Breedveld et al, Rapportage Sport 2008, pp. 74-101. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Ooijendijk, W. et al. (2007). Kwaliteit van Leven. Blessure informatiesysteem (BIS) Schaatsen. pp. 40. Leiden: TNO.


3

0

It Giet O

an!

31

Bijlage 1 – Onderzoeksverantwoording

Onderzoek Wintersport, uitgevoerd door onderzoeksbureau GfK onder verantwoordelijkheid van het W.J.H. Mulier Instituut Afgesproken netto steekproef � n=750 natuurijsschaatsers � n=400 niet natuurijsschaatsers � n=1.150 totaal Steekproeftrekking in stappen 1. Op maandag 16 nov. � respondenten die de screening hebben ingevuld selecteren. Binnen de groep die de screening heeft ingevuld de groep 15 jaar en ouder selecteren. Dit zijn n=10.072 respondenten. 2. Deze groep is herwogen a.d.h.v. targets van de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder. Zie voor targets bijlage 1. 3. Op basis van deze grote herwogen groep (n=10.072 NL 15+) is gekeken naar de

gewogen resultaten op de screeningsvraag: ‘Heeft u de afgelopen winter geschaatst op natuurijs?’

Op basis van deze gewogen resultaten zijn targets vastgesteld voor de doelgroep ‘Nederlanders van 15 jaar en ouder die de afgelopen winter op natuurijs hebben geschaatst’.

Bruto steekproef Voorafgestelde aanname: circa 20 procent heeft afgelopen winter op natuurijs geschaatst.

a. Een representatieve steekproef is van netto n=500 Nederlanders 15+ waarvan circa 400 niet natuurijsschaatsers en n=100 natuurijsschaatsers is overeengekomen. Van deze Nederlanders moeten ook de gegevens van de SportersMonitor bekend zijn.

Om netto n=500 te halen is een bruto steekproef van N=750 getrokken en uitgezet. b. Daarnaast is een boost sample onder natuurijsschaatsers 15+ getrokken. Van deze

Nederlanders moeten ook de gegevens van de SportersMonitor bekend zijn. Om netto n=650 natuurijsschaatsers uit de boost sample te halen zou aanvankelijk een bruto steekproef van N=950 getrokken worden. Vanwege het enigszins beperkte potentieel is er voor gekozen om een kleinere (meer representatieve) bruto steekproef uit te zetten van N=678 natuurijsschaatsers. Op een later moment zou de steekproef nog aangevuld kunnen worden (wanneer er meer geslaagden van de screening retour waren). Dit is door de hoge respons niet nodig geweest.

Totale bruto steekproef

� N=750 representatieve steekproef � N=678 boost steekproef � N=1.428 totaal

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

32

Netto steekproef Netto aantal

Natuurijsschaatser: representatieve steekproef 164

Natuurijsschaatser: boost steekproef 642

Geen natuurijsschaatser: representatieve steekproef 557

Totaal

1363

Responspercentage: 95%

Veldwerkperiode

� Start screening vrijdag 13 november 2009 � Hoofdonderzoek: maandag 16 november tot en met maandag 23 november 2009 Herweging

Voor de twee subdoelgroepen zijn er 2 aparte weegfactoren. � De representatieve steekproef is gewogen naar de kenmerken leeftijd*geslacht* opleiding (matrixweging) en regio (weging op randtotaal). � De boost sample is gewogen naar de kenmerken leeftijd*geslacht (matrixweging) en opleiding (op randtotaal) en regio (op randtotaal).

It Giet O

an!

33

Bijlage 2 – Resultaten ijsbaanonderzoek

Onderzoeksopzet Voor dit onderdeel is tussen 19 november en 1 december 2009 contact opgenomen met medewerkers van Nederlandse ijsbanen die relevante informatie konden leveren over recreatief bezoek en deelname aan de schaatsschool. Ook Duosport (aanbiedende partij van schaatslessen op 7 Nederlandse ijsbanen) en de Vereniging Kunstijsbanen Nederland (VKN) hebben hun medewerking verleend. De namen van de contactpersonen die hebben meegewerkt zijn geleverd door de VKN of receptiemedewerkers van betreffende ijsbanen. Van de 23 kunstijsbanen die Nederland rijk is, is het bij 17 ijsbanen gelukt een medewerker kort telefonisch te interviewen. Bij de overige ijsbanen waren hetzij de gezochte personen moeilijk bereikbaar hetzij niet bereid om mee te werken. Ook een medewerker van Duosport heeft mee willen werken aan dit onderzoek door een aantal vragen over de vraag naar schaatslessen te beantwoorden. Met de 18 genoemde personen is een kort telefonisch gesprek gehouden (gemiddelde duur 10-15 minuten). Doelstelling van die gesprekken was het krijgen van een beeld over het recreatief bezoek en de vraag naar schaatslessen tijdens de vorstperiode in het seizoen 2008/2009 en de maanden daarna. Hierbij stond vooral de vraag centraal of het rustiger of juist drukker was dan in een vergelijkbare periode zonder vorst. Ook is de geïnterviewden gevraagd wat hun verwachtingen zijn voor de komende winter en of zij iets van de recessie denken te merken. Het beeld dat hierbij door de betrokkenen is geschetst, zal in dit onderdeel worden beschreven. Recreatief bezoek op de Nederlandse ijsbanen tijdens en kort na de vorst De hoeveelheid recreatief bezoek aan de Nederlandse ijsbanen tijdens de vorstperiode verschilde per ijsbaan. Op de meeste ijsbanen was het tijdens de vorstperiode rustiger dan in een vergelijkbare periode zonder vorst. Er waren echter ook banen met andere resultaten. In totaal 10 ijsbanen waren qua recreatief bezoek rustiger dan normaal, 4 ijsbanen waren drukker bezet, 2 ijsbanen waren een periode drukker en een periode rustiger (waarvan de een eerst rustiger en dan drukker dan normaal en de ander eerst drukker en dan rustiger) en 1 ijsbaan merkte qua recreatieve bezoekersaantallen geen verschil met een vergelijkbare periode zonder vorst. Nog sterker verschillend was de situatie op de ijsbanen in de maanden na de periode van vorst. Een zestal medewerkers gaven aan dat het op de baan rustiger was dan in een vergelijkbare periode zonder vorst, 5 banen waren ongeveer even druk bezet als anders en 6 banen waren drukker dan normaal. Vraag naar schaatslessen tijdens en kort na de vorst Niet alle Nederlandse ijsbanen bieden zelf schaatslessen aan. In Amsterdam, Utrecht, Hoorn, Assen, Nijmegen, Breda, Eindhoven en Tilburg worden de schaatslessen verzorgd door schaatsschool Duosport. Om een compleet beeld te krijgen is daarom naast de ijsbanen ook Duosport gecontacteerd. Het algemene beeld is dat de vraag naar schaatslessen tussen de aanvang van de vorstperiode en het einde van het schaatsseizoen 2008/2009 bij bijna alle ijsbanen is gestegen. Slechts bij 2 van de ijsbanen waarmee is gesproken, was het aantal mensen dat schaatsles volgde lager dan normaal. De overige ijsbanen ervoeren een positieve groei in het volgen van schaatslessen. Ook Duosport heeft groei in de vraag naar schaatslessen waargenomen. Wel waren er verschillen tussen de ijsbanen waar Duosport de lessen verzorgde: ‘boven de grote rivieren was de groei sterker dan beneden de grote rivieren’, aldus Chris van

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

34

Saaze van Duosport. ‘Amsterdam, Utrecht, Hoorn en Assen zijn gegroeid. Tilburg is een nieuwe vestiging en Nijmegen en Eindhoven blijven zeker achter. Breda is de positieve uitzondering’. Op zoek naar oorzaken voor verschillen tussen ijsbanen Duidelijk wordt dat vooral de drukte qua recreatief bezoek verschilt tussen ijsbanen. Om te kunnen verklaren waarom de ene ijsbaan drukker is geweest en de andere rustiger was dan normaal is het nodig inzicht te verkrijgen in mogelijke oorzaken voor relatieve drukte dan wel relatieve rust. Tijdens de vorstperiode krijgen de ijsbanen tijdelijk een belangrijke concurrent: natuurijs. ‘Alle natuurschaatsbanen in de omliggende dorpen waren open. Dat gaat ten koste van de kunstijsbaan’, aldus Jos Pieper van ijsbaan De Smelt in Assen. Deze toename in concurrentie is de meest genoemde verklaring voor de vaak waargenomen daling in bezoekersaantallen tijdens een vorstperiode. Er blijken voor de ijsbanen ondanks de toename in concurrentie tijdens vorstperiodes ook kansen te zijn op meer bezoekers. Zo profiteren onoverdekte kunstijsbanen mee van het gunstige schaatsweer. ‘Doordat tijdens de vorstperiode het ijs op zijn best is, was het tijdens de vorstperiode drukker dan normaal’ aldus Pieter Dingenouts van ijsbaan De Banakker in Etten-Leur. Ook van nog niet veilig verklaard natuurijs en ongeoefende schaatsers kunnen de kunstijsbanen profiteren. ‘In de aanvangsfase van de vorstperiode en aanloop naar veilig natuurijs is het enorm druk geweest in de IJshal Leeuwarden. Vanaf het moment dat het ijs veilig werd verklaard was het rustiger dan anders’, aldus Gerrit Miedema van de IJshal Leeuwarden. ‘Mensen willen op de ijsbaan leren schaatsen en kiezen daarnaast voor veiligheid. Mensen die nog niet geoefend zijn, begeven zich liever nog niet op ijs dat nog niet veilig is gegeven en verkiezen oefening op de schaatsbaan’, zegt ook Ernst Bakker van IJssportcentrum Eindhoven. Een laatste reden die wordt gegeven voor eventuele extra drukte tijdens de periode van vorst ligt bij de verhuur van schaatsen. ‘Op een gegeven moment werd schaatsen zo’n hype dat alle schaatsen uitverkocht raakten. Mensen kwamen toen naar de schaatsbaan om daar schaatsen te huren. Aangezien huurschaatsen alleen op de ijsbaan zelf gebruikt mochten worden, was het toen drukker dan normaal’, illustreert Marianne Stuut van De Uithof. Tijdens de vorstperiode zijn veel Nederlanders (opnieuw) in aanraking gekomen met het schaatsen. De laatste echt langere periode van natuurijs in het hele land dateert van 1996. Heeft de schaatskoorts in de maanden na de vorst doorgezet? ‘Heel veel mensen hebben tijdens de vorst nieuwe schaatsen gekocht, hebben de smaak te pakken en willen deze schaatsen gaan gebruiken’, verklaart Jos Pieper van De Smelt het positieve verschil in Assen ten opzichte van voorgaande jaren. Toch blijken veel ijsbanen in de maanden na de vorst niet meer of zelfs minder bezoekers dan in vergelijkbare periodes van voorgaande jaren te trekken. Vooral het feit dat mensen na de natuurijspret al voldoende hadden geschaatst, werd vaak genoemd als mogelijke verklaring voor het feit dat veel ijsbanen in de maanden na de vorst niet meer of zelfs minder recreatief bezoek dan anders hadden. ‘Veel mensen waren waarschijnlijk een beetje schaatsmoe’, aldus Gerrit Miedema van de IJshal Leeuwarden. ‘De periode van vorst duurde ook net iets te lang. Gunstiger is een kortere periode van vorst, waarin mensen enthousiast raken maar nog geen genoeg van de sport krijgen’, vult Neeltje Verhaaren van Triavium Nijmegen aan.

It Giet O

an!

35

Het beeld voor schaatslessen is meer eenduidend dan dat voor recreatief bezoek. Bijna alle schaatsbanen ervoeren sinds de vorst een stijging in het aantal mensen dat schaatslessen ging volgen. ‘De afgelopen winter heeft de vraag naar schaatslessen in Groningen tijdens en kort na de vorstperiode haar hoogste punt ooit bereikt’, verklaart Arjen Boekema van ijshal Kardinge. Enkele banen hadden geen positieve resultaten. Directe verklaringen hiervoor werden niet gegeven. Verwachtingen recreatief bezoek en schaatsles komende winter Het schaatsseizoen 2009/2010 is sinds enkele maanden weer begonnen. Bijna alle schaatsbanen hebben meer recreatief bezoek en meer volgers van schaatsles dan het jaar daarvoor. Veel mensen hebben tijdens de vorige winter schaatsen gekocht om het natuurijs op te gaan en mensen hebben leren schaatsen. ‘Kinderen hebben weer leren schaatsen en daarmee is het Hollandse gevoel voor schaatsen weer terug. Men zegt wel eens dat allochtone kinderen vaak niet kunnen schaatsen, maar de Nederlandse kinderen konden dat tot afgelopen winter vaak ook niet’, aldus Neeltje Verhaaren van het Triavium. De verwachtingen voor komende winter zijn mede om deze redenen over het algemeen positief. ‘Statistieken wijzen uit dat het na een jaar met natuurijs altijd drukker is in de ijshal’, stelt Thijs Berends van ijshal De Scheg in Deventer. Een kleine minderheid durft nog geen verwachtingen uit te spreken of baseert de verwachtingen op het weer. ‘Bij vorst wordt wederom extra drukte verwacht, bij zachter weer niet’, aldus Ernst Bakker van Ijshal Eindhoven. ‘Het gaat nu goed maar het is moeilijk voorspellingen te doen voor komend jaar’, meent Jarko Nieweg van Thialf. De ijsbanen maken zich stuk voor stuk geen echte zorgen om de recessie. Soms zijn er zelfs positieve verwachtingen. ‘Een bezoek aan een schaatsbaan als familie-uitje is een goedkoop alternatief voor het bezoeken van een pretpark’, aldus Thijs Berends van De Scheg. Vaak wordt erop gewezen dat het bezoek aan een schaatsbaan en het volgen van schaatsles op zich vrij goedkoop is. Het huren van schaatsen is duurder. Veel mensen hebben afgelopen winter juist schaatsen aangeschaft vanwege de vorst. Voor deze mensen is het bezoek van een schaatsbaan of volgen van schaatsles juist in een economische crisis relatief aantrekkelijk. Conclusie Nederland kreeg in het schaatsseizoen 2008/2009 voor het eerst in meer dan 10 jaar te maken met een lange periode waarin op natuurijs kon worden geschaatst. Het effect hiervan op het gebruik van kunstijsbanen valt in tweeën te splitsen. Het beeld voor wat betreft recreatief bezoek is niet eenduidend. Over het algemeen is het effect op recreatief bezoek tijdens de periode van landelijk natuurijs negatief. Wel zijn er, door betere kwaliteit van onoverdekt ijs, doordat mensen willen leren schaatsen op een veilige baan en door schaarste aan schaatsen, uitzonderingen. Na de vorst merken sommige schaatsbanen direct meer drukte. In ongeveer evenveel andere gevallen lijkt er juist sprake te zijn van ‘schaatsmoeheid’ en is het rustiger dan normaal. Tijdens de aanvang van het seizoen 2009/2010 merkten bijna alle banen een toename of doorbreking van een negatieve trend in bezoekersaantallen. De verwachtingen voor komende winter zijn over het algemeen dan ook positief. Het beeld voor wat betreft het volgen van schaatslessen is daarentegen behoorlijk eenduidend. Bijna alle schaatsbanen merkten een directe positieve invloed van de vorst op de vraag naar schaatslessen. Deze toename in vraag is niet verdwenen en is naar verwachting ook in het nieuwe seizoen nog aanwezig.

wjh mulier

inst

itu

ut

- cen

tru

m v

oo

r so

cia

al-w

ete

nsch

app

elij

k sp

ort

ond

erz

oek

36

Van de recessie verwachten de gesproken medewerkers ten slotte weinig te merken. Belangrijkste reden is dat schaatsen naar hun mening een goedkope sport is. Mogelijk zelfs een goed alternatief voor duurdere bezigheden.

It Giet O

an!

37

Bijlage 3 – Selectie van ervaringen op natuurijs

Uitgelichte uitspraken met betrekking tot de ervaringen rond het schaatsen op natuurijs

Uitspraak Persoon

“Een heerlijk vrij gevoel. De wereld ziet er vanaf het ijs (water) heel anders uit. Je kunt letterlijk anders tegen dingen aankijken. De geluiden die je om je heen hoort zijn prachtig. Om mijn slag goed te maken kom ik een soort trance.”

Vrouw, 40-49 jaar

“Het gaf mij een onnatuurlijk, natuurlijk gevoel. Verrukking dat ik het nog kan en oude herinneringen ophalend.”

Vrouw, 30-39 jaar

“Vrij en heerlijk gevoel; verliefd, omdat ik met de persoon was waarop ik helemaal gek ben!”

Vrouw, 15-19 jaar

“Ineens wist ik weer waarom ik schaatsen NIET leuk vind. Ik heb een rondje met de kinderen geschaatst, en daarna mijn schaatsen snel uitgedaan. Met het voornemen om het nooit weer te doen. Omdat je Nederlander bent, en die ene keer dat er natuurijs ligt, moet je het wel even proberen.”

Vrouw, 40-49 jaar

“Ik voelde me weer jong (ik ben 74 jaar) en vrij en dankbaar dat dit nog kon.” Vrouw, 65+ jaar

“Pijnlijk, en ik vind het toch makkelijker om op de kunstbaan te schaatsen. Alhoewel in de buitenlucht schaatsen veel meer het gevoel van vrijheid geeft.”

Vrouw, 30-39 jaar

“Vrij gevoel en vol verbazing dat ik het na 22 jaar nog steeds kon, al was het wel wennen in het begin, omdat je nu banger bent om te vallen dan vroeger, maar al snel was ook dit over.”

Vrouw, 40-49 jaar

“Weer het gevoel van dat ik als kind daar al kwam. Eerst lekker schaatsen, lekker fris en koud en dan warme chocomelk drinken in de kantine. Heerlijke frisse neus halen.”

Vrouw, 20-29 jaar

“Het was een overwinning, ik heb reuma dus dit was voor mij fantastisch om op het ijs te staan, laat staan op noren, geweldig.”

Vrouw, 50-64 jaar

“Fantastisch. Zo fijn en vrij, lekker fris, ondergaande zon, gaaf om zo tussen de plassen te schaatsen en overal te komen waar je normaal nooit komt in van die mooie natuurgebieden. Ben ook paar keer alleen gegaan en geeft machtig gevoel.”

Vrouw, 30-39 jaar

“Ik vond het nogal een tegenvaller. Ik kon er niks meer van terwijl ik dacht dat ik het best goed kon! Mijn enkels zwikten alle kanten op!”

Vrouw, 30-39 jaar

“Heerlijk vrij over het ijs, genietend van de rust en het geluid van schaatsen over het ijs.........zalig.”

Vrouw, 30-39 jaar

“Respect voor de natuur en gevoel van jeugdsentiment, omdat schaatsen op natuurijs vroeger bijna elke winter kon en nu nog maar zelden”

Man, 40-49 jaar

“Eerst onwennigheid, omdat het zo lang geleden was. Daarna was er een heerlijk gevoel omdat het eindelijk weer mogelijk was om op natuurijs te schaatsen.”

Man, 30-39 jaar

“Heerlijk gevoel, schaatsen in de natuur met de gezellige sfeer die erbij hoort erom heen.” Man, 20-29 jaar

“Na zoveel jaren viel het echt tegen en ik ging dan ook na een poosje echt languit; ribben gekneusd.”

Man, 50-64 jaar

“Geweldig, genieten van de koude lucht en de snelheid en de gedachte dat je op het water 'loopt'.”

Man, 15-19 jaar

“It Giet Oan!” - Sport Knowhow XL · voor niets is schaatsen de sport met de hoogste...

Documents

Transcript of “It Giet Oan!” - Sport Knowhow XL · voor niets is schaatsen de sport met de hoogste...