1

OEFENING 1 - situering

Waar in de wereld komt het tropisch regenwoud voor?

Ga naar pagina 151 in de atlas. Situeer de evenaar, noordelijke en de zuidelijke keerkring in het rood.

Omcirkel het tropisch regenwoud in Amazonië met groen.

OEFENING 2 - situering Zoek de 9 op de kaart aangeduide landen waarover het Amazonewoud

zich uitstrekt op in de atlas op pagina 129.

Tropisch regenwoud - Amazonië

2

% van de totale woudoppervlakte

Landen

1 60 %

2 10 %

3 10 %

4 6 %

5 6 %

6 3 %

7 2 %

8 1,5 %

9 1,5 %

Het grootste tropische regenwoud op aarde ligt in

Zuid-Amerika in het Amazonebekken.

Het bestrijkt een oppervlakte half zo groot als Europa.

Het amazonewoud is ongeveer 7 miljoen km² groot.

3

OEFENING 3 – klimatogram

►Zoek de stad ‘Manaus’ op in je

Atlas pagina 129 en duid aan op de blinde kaart van Zuid-Amerika in je

cursus op pagina 1.

►Ontleed het klimatogram.

Met welk klimaattype hebben we hier

te maken?

______________________________

______________________________

►Kenmerken van de temperatuur?

______________________________

______________________________

►Kenmerken van de neerslag?

______________________________

______________________________

De constante hoge luchtvochtigheid is even belangrijk voor het tropisch

regenwoud als de grote hoeveelheid neerslag. De luchtvochtigheid daalt er niet onder de 80 % en de temperatuur

schommelt tussen 22°C ’s nachts en 31°C overdag. Het is er het hele jaar warm, maar er is wel een duidelijke schommeling in

het neerslagregime.

Afkoeling van het Amazonewoud door de vele neerslag:

4

OEFENING 4 - Verticale gelaagdheid Het tropisch regenwoud wordt gekenmerkt door 4 vegetatielagen:

Vul ze in op onderstaande figuur.

EMERGENTE BOMEN

Vanuit de lucht is het tropisch regenwoud een aaneengesloten laag van boomkruinen. Verspreid boven deze laag steken grote bomen (emergente

bomen) uit. Deze worden 60 tot 80 meter hoog en laten volop licht door. KROONLAAG

Onder de emergente bomen groeien de bomen van de kroonlaag. Deze staan meer beschut van de wind en ontwikkelen bredere en dichtere

kruinen. De kroonlaag kan uit verschillende deellagen bestaan. ONDERLAAG

De onderlaag bestaat uit planten die met zeer weinig licht tevreden zijn.

Vaak zijn dit bomen met grote bladeren. Een andere groep zijn de zaailingen van de kroonlaag bomen en de emergente bomen. Deze jonge

bomen kunnen decennia in de schaduw overleven. Op het ogenblik dat er een opening in de kroonlaag komt zullen ze snel beginnen te groeien.

BODEM Door al deze lagen komt er slechts 1 tot 3 % van het zonlicht op de

bodem terecht. Hier komen dus weinig planten voor. We vinden een zeer dunne laag van organisch materiaal dat in een hoog tempo wordt

afgebroken door schimmels en dieren.

5

Al deze hoge bomen, struiken en bodembedekkers houden rekening met 3

factoren:

De lichtinval vermindert sterk van de hoogste kruinen

naar de bodem doorheen de tussenliggende bladerdaken.

De temperatuur stijgt van de bodem naar de hoogste

kruinen.

De luchtvochtigheid neemt af met de hoogte.

OEFENING 5 - kenmerken vegetatie

PLANKWORTELS = ______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

LIANEN = ______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

STELTWORTELS = ______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

6

De fauna en de flora komen minder op de grond voor, maar meer in

zogenaamde kroonsluitingen gemaakt van overlappende takken en

bladeren. Wetenschappers schatten dat 70 – 90 % van het leven in

regenwouden in de bomen plaatsvindt.

Hiermee zijn het de rijkste leefruimten voor planten- en dierenleven.

Veel bekende dieren zoals apen, kikkers, hagedissen, kleurrijke vogels,

slangen en luiaarde, kun je in de kroonsluiting vinden.

Schrap wat niet past:

Het Amazonewoud heeft een grote/geringe biodiversiteit.

Een tropisch REGENwoud zou zijn naam geen eer aandoen zonder de

‘regen’. Waarom zo veel regen?

EVAPOTRANSPIRATIE (belangrijk deel van de waterkringloop) TRANSPIRATIE =

Alle landplanten verliezen water door transpiratie wanneer hun huidmondjes openen tijdens de fotosynthese.

Het klimaat in het regenwoud wordt gekenmerkt door enorm veel neerslag. Water is dus bijna ongelimiteerd voor de planten die aan

transpiratie doen. Bomen in het regenwoud kunnen ook meer water opnemen en transpireren dan andere bomen.

EVAPORATIE =

Evaporatie staat voor de beweging van water naar de atmosfeer door verdamping. Evaporatie gebeurt vanuit de bodem, bladerdak, en

oppervlaktewater.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Bodemhttps://nl.wikipedia.org/wiki/Bladerdakhttps://nl.wikipedia.org/wiki/Oppervlaktewater

7

De waterkringloop in het regenwoud is

dus een cyclisch proces van: Neerslag

Absorptie door de bodem

Evapotranspiratie

- __________________

- __________________

OEFENING 6 - vergelijking Het regenwoud wordt soms vergeleken met:

Leg uit m.b.v. de waterkringloop in het regenwoud.

EEN SPONS

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

EEN POMP

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

LONGEN

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

8

Tijdens de voorbije decennia is 80% van het bosoppervlak van de aarde

verdwenen. Het Amazonewoud is een van de laatste grote tropische

bossen ter wereld. De ontbossing gaat er onverminderd door.

Jaarlijks verdwijnt een oppervlakte die gelijk is aan vier keer België.

Maar waarom vernield men dagelijks zo veel oppervlakte van dit prachtige

tropisch regenwoud?

De Transamazonicaweg is een eerste aanzet geweest om het

Amazonewoud te koloniseren.

Via zijwegen kon men dieper in het bos doordringen, waardoor de

typische ontbossingspatronen ontstaan.

Wegaanlegging in het tropische regenwoud wordt bemoeilijkt door:

neerslag

modderstromen

erosie

9

Bosdegradatie door bosbranden gebeurt nog vaak in het Amazonewoud.

Men laat grote delen van het regenwoud opbranden om plaats te maken

voor landbouw en voor mijnbouw worden grote delen bos plat gebrand.

Gevolgen?

______________________________________________________

______________________________________________________

Door de aanleg van ontsluitingswegen kunnen ertsrijke gebieden

ontgonnen worden.

Hoe maakt men de gebieden voor de mijnen vrij?

__________________

__________________

Voor de recuperatie van goud uit ertsen wordt kwik gebruikt. Van dit zeer

vervuilend product heeft met 1,3 kg nodig voor 1 kg goud. Zo komt

ongeveer 337 ton per jaar ongecontroleerd in het milieu terecht.

Gevolgen?

______________________________________________________

______________________________________________________

10

In het Amazonewoud is een groot deel van het tropisch regenwoud

verdwenen door de omvorming naar weiland en akkerland.

De toenemende vraag naar vlees, vooral in rijke westerse landen, doet

ook de Braziliaanse boeren kiezen voor veeteelt of sojateelt.

Een gewas dat bij ons verwerkt wordt in veevoeder.

Helaas kunnen de runderen maar een paar jaar op deze weilanden grazen.

Dit komt omdat de bodem van een regenwoud niet zo vruchtbaar is.

Wanneer de runderen geen voedsel meer kunnen vinden moet er voor hen

een nieuw stuk regenwoud worden gekapt.

Aandelen oorzaken ontbossing in Brazilië:

Conclusie?

___________________________________________________________

___________________________________________________________

11

Een veelvoorkomende vorm van ontbossing is de commerciële kap van

bomen voor de verkoop van hout of pulp. Daarbij kan wel of niet selectief

te werk worden gegaan. In het eerste geval worden enkel de commercieel

interessante bomen omgekapt, in het tweede geval verdwijnt een heel

areaal (= kaalkap). Eeuwenoude bomen worden gekapt om hun specifieke

nerfstructuur en hun hardheid. Een groot deel (80%) van de commerciële

houtkap is illegaal. De bulldozers en nivelleermachines vernielen alles wat

hun pad kruist.

OEFENING 7 - illegale houtkap Lees het artikel op de volgende pagina van Greenpeace Belgium.

Wat doen de Belgische bedrijven verkeerd?

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Hoe komt het hout ons land binnen?

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Hoe ontsnappen vrachtwagen met illegaal hout aan de controles?

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Wat moeten houtbedrijven in België kunnen aantonen?

___________________________________________________________

___________________________________________________________

12

België blijft blind voor illegaal Amazonehout

Greenpeace heeft routes van illegaal hout in het Braziliaans Amazonewoud in kaart gebracht. Ons land is een draaischijf voor de handel in Braziliaans Amazonehout, en Belgische importeurs kopen nog altijd hout van zagerijen die illegaal gekapt hout verwerken. We willen dat de importeurs en de Belgische overheid de bepalingen van de Europese houtwet respecteren. In mei publiceerde Greenpeace een rapport (over de illegale houtkap in het Braziliaanse Amazonewoud, waaruit bleek dat het witwassen van illegaal hout er schering en inslag is. België, dat binnen de Europese Unie de tweede grootste invoerder van Braziliaans Amazonehout is, ligt daar duidelijk niet wakker van. Uit nieuw onderzoek blijkt namelijk dat er in het Braziliaanse Amazonegebied nog altijd hout wordt gekapt zonder vergunning, dat daarna wordt witgewassen met behulp van officiële documenten. En Belgische bedrijven bevoorraden zich bij zagerijen die dit illegale hout verhandelen. Draaischijf Ons land vervult de rol van draaischijf: regelmatig belandt illegaal hout via de haven van Antwerpen bij Belgische of Europese ondernemingen. Volgens de houtverordening van de Europese Unie zijn de marktspelers van de EU verplicht om een zorgvuldigheidssysteem te hanteren om uit te sluiten dat ze illegaal hout op de markt brengen. In België gebeurt dat duidelijk nog niet naar behoren. De wet voor uitvoering van de Europese houtverordening is nochtans gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad: waar wacht de Belgische overheid op om in te grijpen? Zonder vergunning In ons nieuwe rapport leggen we het traject bloot dat het hout aflegt, van de plaatsen in het Amazonewoud waar het op illegale wijze wordt gekapt tot in de zagerijen waar het wordt gelost. Tussen 29 augustus en 12 september werden twee vrachtwagens gevolgd op het terrein, in de streek van Santarém. Onze Braziliaanse collega’s stelden vast dat de vrachtwagens overdag rondreden tussen afgelegen federale bosgebieden, waar zonder enige vergunning hout wordt gekapt. Dezelfde vrachtwagens reden vervolgens – ‘s nachts, om controles te vermijden – af en aan naar zagerijen in de havenstad Santarém, het centrum van de houtindustrie in de deelstaat Pará. Een van de drie geïdentificeerde zagerijen is Rainbow Trading, dat al 12 keer voor illegale praktijken werd bestraft door het Braziliaanse milieuagentschap IBAMA. En toch vindt de productie van Rainbow Trading nog altijd haar weg naar de Europese markt, en zelfs naar ons land, want 6 Belgische bedrijven hebben nog tussen januari en augustus 2014 via de Antwerpse handelaar Leary Forest Products hout gekocht dat afkomstig is van Rainbow Trading. Geloofwaardige bewijzen Hout uit het Braziliaanse Amazonewoud moet worden beschouwd als hout met een hoog risico en de invoer ervan moet worden stopgezet zolang er geen geloofwaardige bewijzen zijn dat het op legale wijze is gekapt. Bovendien moeten bedrijven ook aantonen dat het hout niet bijdraagt aan ontbossing of verlies van biodiversiteit, en geen enkele negatieve impact heeft op sociaal vlak. Als België af wil van zijn reputatie als draaischijf voor illegaal hout, moet ons land onmiddellijk de controle verscherpen en erop toezien dat de bepalingen van de Europese Houtverordening strikt worden toegepast. Greenpeace - 15 oktober 2014

http://www.greenpeace.org/belgium/Global/belgium/binaries/2014/SilentCrisis.pdfhttp://www.greenpeace.org/belgium/Global/belgium/report/2014/gp_amz_silent_crimefile_final.pdf

13

Door de grote neerslag hebben alle rivieren een groot debiet, wat ze

ideaal maakt voor het winnen van hydro-elektriciteit. De stuwmeren in de

vlakke gebieden nemen telkens wel grote oppervlakten in.

Gevolgen?

______________________________________________________

______________________________________________________

HERHALING

______________

______________

______________

______________

______________

______________

14

Gevolgen?

______________________________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

SYNTHESE

15

Gevolgen?

______________________________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

Hoeveel producten uit het regenwoud vind je bij je thuis?

______________________________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

Hoe vinden we een oplossing om de ontbossing te stoppen?

Deze 3 werkwoorden zijn goud waard:

_____________________

_____________________

_____________________