ALFABETISCHE WOORDENLIJST - Eisma Edumedia · 2019. 3. 26. · astrum ster at maar ater zwart,...

236

ALFABETISCHE WOORDENLIJST


De werkwoorden zijn opgegeven in de 1ste persoon enkelvoud. Van de werkwoorden van de a-en mede klinkerstam wordt ook de infinitivus vermeld. Het participium perfectum is opgegeven met de mannelijke uitgang -us. Van werkwoorden waarvan geen persoonlijk passief bestaat, is de onzijdige uitgang op -um gegeven. De onregelmatige perfecta en participia passief zijn ook nog apart vermeld.

A

a(b) + abl. 1. weg van, van(af) 2. door (toedoen van)abeo (abire) weggaan perf. abii, abitumabii, abitum perf. van abireablatus perf. pass. van auferoabstuli perf. act. van auferoabsum (abesse) afwezig zijn perf. afuiac enaccedo (accedere) naderen, erbij komen, bereiken perf. accessi, accessumaccendo (accendere) in brand steken, aansteken perf. accendi, accensusaccido (accidere) gebeuren perf. accidiaccipio (accipere) 1. ontvangen, verkrijgen 2. vernemen perf. accepi, acceptusacer, acris scherp, fel, hevig (acris, acre)acies, aciei slag(linie)ad + acc. naar, bij, totad + gerundi(v)um om teaddidi perf. act. van addoadditus perf. pass. van addoaddo (addere) toevoegen perf. addidi, additusadduco (adducere) brengen naar, brengen tot perf. adduxi, adductusadeo (adire) gaan naar, komen naar, zich wenden tot perf. adii, aditumadeo (bijw.) zozeeradfui perf. van adsumadii, aditum perf. van adeoadhibeo aanwenden, gebruiken perf. adhibui, adhibitusadhuc tot nu toe, nogadicio (adicere) toevoegen perf. adieci, adiectusaditus, aditus toegangadiuvo (adiuvare) helpen perf. adiuvi, adiutusadmiror (admirari) zich verwonderen, zich verbazenadmitto (admittere) toelaten, toestaan perf. admisi, admissus

admoneo 1. eraan herinneren, erop wijzen, waarschuwen 2. aansporen perf. admonui, admonitusadmoveo ergens heen brengen, voeren perf. admovi, admotusadsum (adesse) (+ dat.) 1. aanwezig zijn (bij), verschijnen 2. helpen perf. adfuiadulescens, jongeman adulescentisadventus, adventus (aan)komstadversus (bijv. nw.) 1. gekeerd naar, (recht) tegenover (liggend) (adversa, adversum) 2. ongunstigadversus/adversum 1. tegen(over) + acc. 2. jegensaeger, aegri ziek (aegra, aegrum)aegre (bijw.) met moeiteaeque (bijw.) net zo, even(zeer)aequo (aequare) gelijk maken, evenarenaequor, aequoris (onz.) zee(spiegel), (mv.) golvenaequus 1. gelijk, effen (aequa, aequum) 2. billijk 3. gunstig, onpartijdigaes, aeris (onz.) 1. koper, brons 2. geldaestimo (aestimare) 1. schatten, waard achten 2. beoordelenaestus, aestus 1. hitte 2. brandingaetas, aetatis tijd, leeftijd, levenaeternus eeuwig (aeterna, aeternum)affectus, affectus gemoedstoestand, stemmingaffero (afferre) 1. meebrengen, ergens heen brengen 2. overbrengen perf. attuli, allatusafficio (afficere) iemand iets aandoen perf. affeci, affectusafui perf. van absumager, agri akker, landaggredior aanvallen (aggredi) perf. aggressus sumagito (agitare) 1. opjagen 2. zich met iets bezighoudenagmen, agminis stoet, colonne, troepagnosco (agnoscere) 1. erkennen 2. herkennen perf. agnovi, agnitus

237


ago (agere) 1. voeren, drijven 2. doen, verrichten 3. (be)handelen perf. egi, actus age kom, welaanagricola boerait/aiunt zeggen, bewerenalienus van een ander, andermans, vreemd (aliena, alienum)aliquando eens, ooitaliquis (zelfst.) iemand, iets (aliquis, aliquid)aliqui (bijvoegl.) een of ander, enig (aliqua, aliquod)aliter (bijw.) andersaliter ac/atque anders danalius (een) ander (alia, aliud)alius . . . alius de een . . . de ander alii . . . alii sommigen . . . anderenallatus perf. pass. van afferoalo (alere) voeden, grootbrengen perf. alui, altusalter de een, de ander (van twee) (altera, alterum)altitudo, altitudinis 1. hoogte 2. dieptealtus 1. hoog (alta, altum) 2. diepalui, altus perf. van aloambitio, ambitionis 1. rondgang om stemmen te werven 2. eerzucht, ambitieambulo (ambulare) wandelenamica vriendinamicitia vriendschapamicus vriendamitto (amittere) verliezen perf. amisi, amissusamnis, amnis (mnl.) stroom, rivieramo (amare) houden van, liefhebbenamor, amoris liefdeamplus 1. ruim (ampla, amplum) 2. aanzienlijkan (in vraagzin) ofangustus 1. nauw, eng (angusta, angustum) 2. beperktanima (levens)adem, zielanimal, animalis (onz.) levend wezen, dieranimus geest, (ge)moed, ziel, hartannus jaarante (bijw.) tevoren, vroeger, eerderante + acc. vóórantea vroeger, tevorenantequam voordatantiquus oud (antiqua, antiquum)antrum grotaperio openen perf. aperui, apertusapertus (bijv. nw.) open, openbaar, duidelijk (aperta, apertum)

appareo 1. verschijnen 2. duidelijk zijn perf. apparuiappello (appellare) toespreken, noemenaptus passend, geschiktapud + acc. bijaqua waterara altaararbitror (arbitrari) menenarbitratus menend, in de mening datarbor, arboris (vrl.) boomardeo branden, in brand staan perf. arsiargentum zilverarma, armorum wapens (onz. mv.)armatus gewapend (armata, armatum)ars, artis vaardigheid, kunst, wetenschaparsi perf. act. van ardeoartus, (mv.) artuum ledematenarvum bouwland, akkerarx, arcis burchtasper, asperi 1. ruw (aspera, asperum) 2. moeilijkaspicio (aspicere) kijken naar, aanschouwen perf. aspexi, aspectusassiduus onafgebroken (assidua, assiduum)astrum sterat maarater zwart, donker (atra, atrum)atque enatqui (maar) tochatrox, atrocis gruwelijk, afschuwelijkattuli perf. act. van afferoauctor, auctoris ontwerper, zegsman, schrijverauctoritas, auctoritatis gezag, invloed, aanzienaudacia dapperheid, moed, durfaudax, audacis 1. moedig 2. overmoedig, brutaalaudeo durven, wagen perf. ausus sumaudio horen, luisteren perf. audivi, auditusaufero (auferre) wegnemen, wegdragen perf. abstuli, ablatusaugeo doen toenemen, vermeerderen, vergroten perf. auxi, auctusaura wind, bries, luchtaureus gouden, van goud (aurea, aureum)auris, auris ooraurum goudausus sum perf. van audeoaut (. . . aut) of (. . . of)autem 1. maar, echter 2. verder, voorts, en danauxi, auctus perf. van augeo

238


auxilia, auxiliorum hulptroepen (onz. mv.)auxilium hulpavaritia hebzucht, gierigheidaverto (avertere) 1. afwenden 2. zich omdraaien perf. averti, aversusavidus + gen. begerig naar (avida, avidum)

B

barbarus (bijv. nw.) onbeschaafd, buitenlands (barbara, barbarum)barbarus (zelfst. nw.) vreemdelingbeatus gelukkig (beata, beatum)bellum oorlogbene (bijw.) goedbeneficium weldaad, dienstbibo (bibere) drinken perf. bibibona, -orum (onz. mv.) goederen, bezittingenbonum het goede, iets goedsbonus goed (bona, bonum) vergr. trap melior overtreff. trap optimusbracchium armbrevi in korte tijdbrevis kort (brevis, breve)

C

cado (cadere) vallen perf. cecidi, casumcaecus blind (caeca, caecum)caedes, caedis moord, slachting, bloed(bad)caedo (caedere) vellen, doden perf. cecidi, caesuscaelum hemelcaesus perf. pass. van caedocampus veld, vlaktecandidus stralend wit, stralend (candida, candidum)canis, canis (mnl.) hondcano (canere) 1. (be)zingen 2. blazen perf. cecinicantus, cantus lied, gezangcapillus haarcapio (capere) pakken, nemen perf. cepi, captuscaptivus 1. krijgsgevangene (captiva, captivum) 2. gevangen (bijv. nw.)caput, capitis (onz.) 1. hoofd 2. hoofdstad

careo + abl. missen, niet hebben perf. caruicarmen, carminis lied, gedichtcarus 1. dierbaar, geliefd (cara, carum) 2. duurcasa hut, huisjecastra, castrorum legerkamp (onz. mv.)casus, casus val, voorval, geval, toeval, ongevalcausa 1. reden, oorzaak 2. zaak, rechtszaak + gen. (ervóór) wegenscautum perf. pass. van caveocaveo + acc. op zijn hoede zijn voor, oppassen perf. cavi, cautumcecidi 1. perf. van cado 2. perf. van caedocecini perf. act. van canocedo (cedere) (weg)gaan, wijken perf. cessi, cessumcelebro (celebrare) 1. vereren 2. vierenceler, celeris snelcenseo 1. schatten 2. vinden, menen, besluiten perf. censui, censuscentum (onverbuigbaar) honderdcenturio, centurionis centurio (aanvoerder van honderd soldaten)cepi perf. act. van capiocerno (cernere) onderscheiden, zien perf. crevi, cretuscertamen, certaminis (wed)strijdcerte (bijw.) zekercerto (certare) strijden, wedijverencertus zeker, vast (certa, certum)cervix, cervicis nek, halscervus hertcesso (cessare) 1. talmen 2. werkeloos, onbenut blijvencessum perf. pass. van cedocetera, -orum (onz.) de overige/andere dingenceteri (mv.) overige(n)ceterum (bijw.) overigens, verderceterus overig (cetera, ceterum)cibus voedsel, etencingo (cingere) omringen perf. cinxi, cinctuscinis, cineris ascirca + acc. rondom, om . . . heencircum (bijw.) rondom, in de omgevingcircum + acc. (rond)om, (dicht)bijcircumdo (circumdare) omgeven perf. circumdedi, circumdatuscito (bijw.) snelcivilis burger-, openbaar (civilis, civile)civis, civis burgercivitas, civitatis staat, burgerij

239


clades, cladis nederlaagclamo (clamare) schreeuwen, roepenclamor, clamoris geschreeuw, lawaaiclarus helder, beroemd (clara, clarum)classis, classis vlootclaudo (claudere) (af)sluiten perf. clausi, claususclementia zachtzinnigheid, genadecoactus perf. pass. van cogocoëgi perf. act. van cogocoepi (coepisse) begonnen zijn perf. pass. coeptumcogitatio, cogitationis overweging, het (na)denkencogito (cogitare) denken (aan), overwegencognosco (cognoscere) leren kennen, vernemen perf. cognovi, cognituscognovi (cognovisse) kennencogo (cogere) 1. dwingen 2. bijeenbrengen perf. coëgi, coactuscohors, cohortis cohort, legerafdelingcollatus perf. pass. van conferocolligo (colligere) verzamelen perf. collegi, collectuscollis, collis (mnl.) heuvelcolloco (collocare) plaatsencollum nekcolo (colere) 1. bebouwen 2. verzorgen 3. (ver)eren perf. colui, cultuscolor, coloris kleurcoma (hoofd)haarcomes, comitis metgezel, vriendcommitto 1. begaan (committere) 2. (+ dat.) toevertrouwen (aan) perf. commisi, commissuscommunis gemeenschappelijk (communis, commune)comparo (comparare) 1. vergelijken 2. gereedmaken 3. verwervencomplector omarmen (complecti) perf. complexus sumcompleo vullen perf. complevi, completuscompono 1. bij elkaar plaatsen, ordenen (componere) 2. bijleggen perf. composui, composituscomprehendo 1. vastpakken (comprehendere) 2. begrijpen perf. comprehendi, comprehensusconcedo (concedere) 1. weggaan + dat. 2. toegeven, zwichten 3. toestaan perf. concessi, concessusconcipio (concipere) opnemen, opvatten perf. concepi, conceptus

condicio, condicionis 1. voorwaarde 2. toestand, situatiecondo (condere) 1. stichten 2. opbergen perf. condidi, conditusconfero (conferre) 1. bijeenbrengen 2. vergelijken perf. contuli, collatusconficio (conficere) 1. afmaken, volbrengen 2. vernietigen perf. confeci, confectusconfirmo (confirmare) bevestigenconiungo (coniungere) verbinden perf. coniunxi, coniunctusconiunx, coniugis 1. echtgenote, vrouw 2. echtgenoot, manconor (conari) proberenconor si proberen ofconscientia 1. medeplichtigheid 2. bewustzijnconsedi perf. van considoconsequor (consequi) volgen, bereiken perf. consecutus sumconsessum perf. pass. van considoconsido (considere) gaan zitten perf. consedi, consessumconsilium 1. plan, besluit, beleid 2. raad (geving), adviesconsisto (consistere) gaan staan, blijven staan perf. constiticonspectus, aanblik, gezicht, zicht conspectusconspicio zien, beschouwen, aanschouwen (conspicere) perf. conspexi, conspectusconstat + (acc. c.) inf. het staat vast datconstiti perf. van consistoconstituo 1. stellen, plaatsen (constituere) 2. vaststellen, besluiten perf. constitui, constitutusconsuetudo, gewoonte consuetudinisconsul, consulis consul (hoogste ambtenaar in Rome)consulatus, consulatus ambt van consulconsulo (consulere) 1. beraadslagen 2. + acc. raadplegen 3. + dat. zorgen voor perf. consului, consultusconsumo 1. verbruiken (consumere) 2. besteden perf. consumpsi, consumptuscontemno verachten, minachten (contemnere) perf. contempsi, contemptuscontendo 1. zich inspannen (contendere) 2. zich haasten 3. strijden 4. wedijveren perf. contendi, contentumcontentus tevreden (contenta, contentum)

240


contineo (bijeen)houden perf. continui, contentuscontingo (aan)raken (contingere) perf. contigi, contactuscontingit het valt te beurt, het gebeurtcontio, contionis (volks)vergadering, bijeenkomstcontra (bijw.) er tegenover, daarentegencontra + acc. tegenover, tegencontraho samentrekken, verenigen (contrahere) perf. contraxi, contractuscontuli perf. act. van conferocontumelia beschimpingconvenio samenkomen, ontmoeten perf. conveni, conventumconverto (convertere) (om)draaien, veranderen perf. converti, conversusconvivium maaltijd, gastmaalconvoco (convocare) bijeenroepencopia voorraad, overvloedcopiae (mv.) legermacht, troepencor, cordis (onz.) hart, geestcornu, cornus (onz.) 1. horen, hoorn 2. vleugelcorpus, corporis lichaamcorrumpo 1. bederven (corrumpere) 2. omkopen perf. corrupi, corruptuscotidie (bijw.) dagelijkscreber, crebri talrijk (crebra, crebrum)credo (credere) + dat. geloven, vertrouwen, toevertrouwen perf. credidi, credituscreo (creare) kiezen, benoemencresco (crescere) groeien perf. crevi, cretumcretus 1. perf. pass. van cerno 2. perf. pass. van crescocrevi 1. perf. act. van cerno 2. perf. act. van crescocrimen, criminis 1. beschuldiging, aanklacht 2. misdaad, vergrijpcrudelis wreed (crudelis, crudele)crudelitas, crudelitatis wreedheidcruor, cruoris bloedcucurri perf. act. van curroculpa schuldcultus, cultus 1. verering, verzorging 2. levenswijzecum + abl. metcum + conj. 1. toen, nadat 2. omdat 3. hoewelcum + ind. 1. wanneer 2. toencuncta (onz. mv.) allescuncti, -orum alle(n)cupiditas, cupiditatis begeerte, verlangencupido, cupidinis begeerte, verlangencupidus + gen. begerig naar (cupida, cupidum)

cupio (cupere) verlangen, begeren perf. cupivi, cupituscur? waaromcura 1. zorg 2. liefde(sverdriet)curia senaatsgebouwcuro (curare) zorgen voor, verzorgencurro (currere) rennen perf. cucurri, cursumcurrus, currus wagencursus, cursus 1. het hardlopen 2. (loop)baan, koerscursum perf. pass. van currocustodia bewaking, wachtcustodio bewaken, passen opcustos, custodis bewaker

D

damno (damnare) veroordelendamnum schade, verliesdatus perf. pass. van dode + abl. 1. van (boven) . . . af 2. over 3. wegensdea godindebeo moeten, verschuldigd zijn perf. debui, debitusdecem tiendecerno (decernere) besluiten, beslissen perf. decrevi, decretusdecet het past perf. decuitdecus, decoris 1. eer 2. sieraaddedi perf. act. van dodedo (dedere) overgeven, uitleveren perf. dedidi, deditusdeduco (deducere) (naar beneden) leiden, wegleiden perf. deduxi, deductusdefendo (defendere) verdedigen, beschermen perf. defendi, defensusdefero (deferre) (weg)brengen, (pass.) terechtkomen perf. detuli, delatusdeficio (deficere) 1. in de steek laten 2. ontbreken 3. (+ abl.) afvallen van perf. defeci, defectusdefui perf. van desumdeicio (deicere) neerwerpen, laten vallen perf. deieci, deiectusdeinde daarnadelatus perf. pass. van deferodelecto (delectare) genoegen/plezier doen, verblijden, vermakendeleo vernietigen, verwoesten perf. delevi, deletus

241


deligo (deligere) (uit)kiezen perf. delegi, delectusdemitto (demittere) naar beneden sturen, laten zakken perf. demisi, demissusdenique tenslottedens, dentis (mnl.) tanddepono (deponere) neerleggen perf. deposui, depositusdeprehendo grijpen, betrappen (deprehendere) perf. deprehendi, deprehensusdescendo (desendere) afdalen perf. descendi, descensumdesero (deserere) verlaten, in de steek laten perf. deserui, desertusdesidero (desiderare) verlangendesiderium verlangendesino (desinere) ophouden perf. desii, desitumdestino (destinare) vaststellen, bepalendesum (deesse) 1. ontbreken, te kort schieten 2. zich aan iets onttrekken, in de steek laten (+ dat.) perf. defuidetraho (detrahere) ervan afrukken, wegnemen perf. detraxi, detractusdetuli perf. act. van deferodeus goddexter, dextri rechts, rechter- (dextra, dextrum)dext(e)ra (manus) rechterhanddi = deidico (dicere) 1. zeggen, spreken 2. noemen perf. dixi, dictusdictum woorddictus perf. pass. van dicodidici perf. act. van discodies, diei (mnl./vrl.) dagdiffero (differre) 1. uitstellen 2. verschillen perf. distuli, dilatusdifficilis moeilijk (difficilis, difficile)dignitas, dignitatis waardigheid, aanziendignus + abl. waard, waardig (digna, dignum)dilatus perf. pass. van differodimitto (dimittere) wegsturen, laten gaan perf. dimisi, dimissusdirus 1. onheilspellend (dira, dirum) 2. gruwelijk, verschrikkelijkdiscedo (discedere) uiteengaan, weggaan perf. discessi, discessumdisco (discere) leren perf. didicidiscrimen, discriminis 1. onderscheid 2. gevaardispono (disponere) verspreid opstellen perf. disposui, dispositusdistuli perf. act. van differodiu lange tijd

diversus 1. verschillend (diversa, diversum) 2. tegengestelddives, divitis rijk (dives, dives)divido (dividere) verdelen perf. divisi, divisusdivinus goddelijk (divina, divinus)divitiae, -arum (mv.) rijkdomdivus goddelijk, vergoddelijkt (diva, divum)dixi perf. act. van dicodo (dare) geven perf. dedi, datusdoceo onderwijzen, leren perf. docui, doctusdoleo pijn hebben, verdriet hebben perf. doluidolor, doloris pijn, verdrietdolus list, bedrogdomi thuisdominatus, -us heerschappijdominus heer, heerserdomo (domare) temmen, bedwingen perf. domui, domitusdomo (abl.) van huisdomum (acc.) naar huis (bij ww. van gaan)domus, domus (vrl.) huisdonec + ind. 1. zolang als 2. totdatdono (donare) geven, schenken, begiftigen met (+ abl.)donum geschenkdormio slapendubito (dubitare) 1. aarzelen 2. (be)twijfelendubium twijfeldubius onzeker, twijfelachtig (dubia, dubium)duco (ducere) leiden, brengen perf. duxi, ductusdulcis zoet, lieflijk, aangenaam (dulcis, dulce)dum + ind. 1. terwijl 2. zolang als 3. totdatdum + conj. 1. totdat 2. mitsduo twee (duae, duo)durus hard (dura, durum)dux, ducis aanvoerderduxi perf. act. van duco

E

e (x) + abl. uit, van(uit), vanafeam (acc.) haar ecce kijk!

242


edo (edere) eten perf. edi, esusedo (edere) 1. voortbrengen 2. uitgeven perf. edidi, edituseduco (educere) naar buiten leiden perf. eduxi, eductuseffero (efferre) 1. naar buiten dragen/brengen 2. verheffen perf. extuli, elatusefficio (efficere) tot stand brengen, bewerken perf. effeci, effectuseffugio (effugere) (+acc.) ontvluchten, ontkomen (aan) perf. effugieffundo (effundere) uitgieten, uitstorten perf. effudi, effususegi perf. act. van agoego, mei ik egredior (egredi) weggaan perf. egressus sumegregius uitstekend, voortreffelijk (egregia, egregium)ei 1. (aan) hem, (aan) haar, eraan 2. zij, dezen (nom. mv. mnl.)eius (gen.) 1. zijn, van hem 2. (van) haar 3. van het, zijn, ervan elatus perf. pass. van efferoeligo (eligere) uitkiezen perf. elegi, electuseloquentia welsprekendheidemitto (emittere) laten weggaan, loslaten perf. emisi, emissusemo (emere) kopen perf. emi, emptusemorior (emori) stervenenim immers, want, namelijkensis, ensis zwaardeo (ire) gaan, komen perf. ii, itumeo + comp. des teeorum (gen.) van hen, hun eos (acc. mnl.) henepistula briefeques, equitis ruiter, ridderequitatus, equitatus ruiterijequus paard erant (zij) warenerat (hij, zij, het) wasergo dus, daneripio (eripere) wegrukken, ontrukken, wegnemen perf. eripui, ereptuserit (hij, zij, het) zal zijnerro (errare) 1. rondzwerven, ronddwalen 2. zich vergissen error, erroris 1. zwerftocht 2. vergissingesse (te) zijn

est (hij, zij, het) is et 1. en 2. ook etiam ook, zelfs etiamsi ook alsetsi hoeweleum (acc.) hem evado (evadere) ontsnappen perf. evasi, evasumevenio 1. gebeuren 2. (+ dat.) overkomen perf. eveni, eventume(x) + abl. uit, van(uit), vanafexcedo (excedere) uitgaan, weggaan perf. excessi, excessumexcipio (excipere) 1. uitzonderen 2. opnemen, ontvangen, opvangen perf. excepi, exceptusexcito (excitare) 1. (op)wekken, aansporen 2. opjagenexclamo (exclamare) uitschreeuwen, uitroepen exactus perf. pass. van exigoexcutio (excutere) afschudden, verdrijven perf. excussi, excussusexemplum voorbeeld exegi perf. act. van exigoexeo (exire) uitgaan, weggaan perf. exii, exitumexerceo (uit)oefenen, trainen perf. exercui, exercitus exercitus, exercitus leger exigo (exigere) 1. verdrijven 2. opeisen 3. volbrengen perf. exegi, exactusexiguus klein, gering (exigua, exiguum)exsilium ballingschapexistimo (existimare) menenexitium ondergang, verderfexitus, exitus uitgang, afloop, eindeexpedio bevrijden, losmakenexpedit (onpers.) het is bruikbaar/nuttigexpeditus onbelemmerd, lichtgewapend (expedita, expeditum)expello (expellere) verdrijven perf. expuli, expulsusexperior (experiri) 1. beproeven, proberen 2. ervaren perf. expertus sumexplico (explicare) uitleggenexpugno (expugnare) veroveren expuli, expulsus perf. van expelloexsequor (exsequi) 1. volgen, najagen 2. uitvoeren perf. exsecutus sumex(s)ilium ballingschap, verbanningexspecto (exspectare) (af)wachten, verwachten exspecto si afwachten of

243


ex(s)tinguo blussen (ex(s)tinguere) perf. ex(s)tinxi, ex(s)tinctusexter(us) (exterior, 1. zich buiten bevindend extremus) (extera, exterum) 2. buitenlandsexternus uitwendig, uitheems (externa, externum)extra + acc. buiten extremus buitenste, uiterste, laatste (extrema, extremum)extuli perf. act. van effero

F

facies, faciei 1. gedaante, uiterlijk 2. gezichtfacilis gemakkelijk (facilis, facile)facinus, facinoris 1. misdaad 2. daadfacio (facere) 1. maken 2. doen perf. feci, factusfactum 1. feit 2. daadfactus 1. perf. pass. van facio 2. perf. van fierifallo (fallere) + acc. 1. bedriegen, misleiden 2. zich onttrekken aan perf. fefelli, falsusfalsus ongegrond, onwaar, vals (falsa, falsum)fama 1. gerucht 2. reputatie fames, famis honger familia 1. huishouden 2. personeelfas goddelijk recht, goddelijke wet, plichtfas est het is geoorloofdfateor (fateri) bekennen, toegeven perf. fassus sumfatigo (fatigare) vermoeien, afmattenfatum (nood)lot fax, facis fakkelfeci perf. act. van faciofefelli perf. act. van fallofelicitas, felicitatis gelukfelix, felicis gelukkig (felix, felix)femina vrouw fera wild dierfere (bijw.) 1. bijna 2. ongeveerferio slaan ferme (bijw.) 1. bijna 2. ongeveer

fero (ferre) 1. dragen, brengen 2. verdragen perf. tuli, latusferox, ferocis 1. strijdlustig (ferox, ferox) 2. woest, fel ferrum 1. ijzer 2. zwaardferus wild, ruw (fera, ferum)fessus vermoeid (fessa, fessum)fictus perf. pass. van fingofides, fidei 1. trouw 2. vertrouwenfidus trouw, betrouwbaarfigo (figere) vasthechten, vastmaken perf. fixi, fixusfilia dochterfilius zoonfingo (fingere) 1. vormen 2. verzinnen perf. finxi, fictusfinio beëindigenfinis, finis (mnl.) grens, eindefines (mv.) gebiedfinxi perf. act. van fingofio (fieri) 1. worden 2. gebeuren 3. gemaakt worden, gedaan worden perf. factus sumfixi, fixus perf. van figoflamma vlamflecto (flectere) buigen perf. flexi, flexusfleo (be)wenenfluctus, fluctus golffluo (fluere) stromen perf. fluxiflumen, fluminis rivierfluvius rivierfoedus, foederis verdrag, verbondfoedus (bijv. nw.) afschuwelijk, schandelijk (foeda, foedum)folium blad (van bomen en planten), (mv.) looffons, fontis (mnl.) bronfor (fari) spreken, zeggenfore te zullen zijn (= futurum esse)forma 1. gestalte 2. schoonheidforte 1. toevallig 2. onzijdig van fortisfortis dapper, sterk (fortis, forte)fortiter bijwoord bij fortisfortuna 1. lot, toeval, fortuin 2. geluk 3. ongelukforum markt(plein), forumfrango (frangere) breken perf. fregi, fractusfrater, fratris broer

244


fraus, fraudis bedrogfregi perf. act. van frangofrequens, frequentis talrijk, herhaaldelijk (frequens, frequens)fretum zee(straat)frigidus koudfrigus, frigoris koufrons, frontis (vrl.) 1. voorhoofd, gezicht 2. voorkant, voorzijdefructus, fructus vruchtfruor (frui) + abl. genieten van perf. fructus sumfrumentum koren, graanfrustra (bijw.) tevergeefs fuga vlucht, verbanningfugio (fugere) (+ acc.) vluchten (voor) perf. fugifui perf. van sum (esse)fundo (fundere) (uit) gieten, storten perf. fudi, fususfunus, funeris 1. dood 2. begrafenisfuro (furere) bezeten zijnfuror, furoris bezetenheid, waanzin, hartstochtfuturus part. fut. van essefuturum esse te zullen zijn

G

gaudeo 1. blij zijn 2. (+ abl.) zich verheugen over perf. gavisus sumgaudium vreugde gavisus sum perf. van gaudeogeminus beide, tweegemitus, gemitus gezuchtgenitor, genitoris vadergens, gentis 1. geslacht 2. volk genui, genitus perf. van gignogenus, generis 1. afkomst, geslacht 2. soort 3. volk(sstam)germana zustergero (gerere) 1. dragen, brengen 2. verrichten, (uit)voeren perf. gessi, gestusgigno (gignere) voortbrengen perf. genui, genitusgladius zwaard gloria roem gradus, gradus stap, tredeGraecus (Graeca, Grieks Graecum)Graecus (zelfst. nw.) Griek

gratia 1. gunst 2. charme 3. dank + gen. (ervóór) wegensgratus dankbaar, aangenaam, geliefd (grata, gratum)gravis zwaar, ernstig (gravis, grave)grex, gregis kudde, groep

H

habeo hebben, houden perf. habui, habitushabito (habitare) (be)wonen habitus, habitus 1. houding 2. toestandhaec 1. deze (nom. vrl. ev. van hic) 2. deze (nom./acc. onz. mv. van hic)haereo vast blijven zitten, kleven perf. haesi, haesumharena zandhaud (helemaal) nietherba gras, kruidherc(u)le(s) bij Hercules! (uitroep)heros, herois heldhic (bijw.) 1. hier 2. hierbij, in deze omstandighedenhic, huius (voorn.w.) deze/dit (haec, hoc)hiems, hiemis winterhinc (bijw.) van hier, hiervandaan hoc modo op deze manier homo, hominis (mnl.) 1. mens 2. man honestum het eervolle, het moreel goedehonestus 1. eervol (honesta, honestum) 2. fatsoenlijk honor, honoris 1. eer(bewijs) 2. (ere)ambthora uurhorrendus huiveringwekkend, ontzag- wekkendhorridus huiveringwekkend, verschrik- kelijkhortor (hortari) aansporenhospes, hospitis 1. gast(vriend) 2. gastheerhostis, hostis (mnl.) vijand huc (bijw.) hierheenhumanus menselijk (humana, humanum)humilis laag, nederig (humilis, humile)humus (vrl.) grond

245


I

iaceo liggen perf. iacui iacio (iacere) gooien perf. ieci, iactusiacto (iactare) 1. werpen, slingeren 2. pocheniam al, reeds ibi daar ictus, ictus slag, stootidem, eiusdem dezelfde, hetzelfde (eadem, idem)ideo daarom ieci perf. act. van iacioigitur daarom, dus ignarus + gen. onkundig van, onwetend, onbekend met (ignara, ignarum)ignis, ignis (mnl.) vuur ignoro (ignorare) niet wetenignosco (ignoscere) . vergeven + dat. perf. ignovi, ignotumignotus onbekend (ignota, ignotum)ii perf. van eoillatus perf. pass. van inferoille, illius die/dat, hij/zij/het (illa, illud) illic (bijw.) daarilluc (bijw.) daarheenimago, imaginis (vrl.) 1. beeld, afbeelding 2. schimimitor (imitari) nabootsenimmanis reusachtigimmensus onmetelijk (immensa, immensum)immineo + dat. 1. zich uitstrekken boven, uitsteken boven 2. (be)dreigen perf. imminuiimmo (bijw.) 1. sterker nog, ja zelfs 2. integendeelimmortalis onsterfelijk (immortalis, immortale)impedimentum hindernis, bezwaarimpedio verhinderen, belemmerenimpello (impellere) 1. aandrijven, in beweging brengen 2. ertoe brengen perf. impuli, impulsusimpero (imperare) 1. bevelen 2. heersenimperator, 1. opperbevelhebber imperatoris 2. keizerimperium 1. (hoogste) macht, gezag 2. rijk impetus, impetus 1. aanval 2. aandrangimpius goddeloos (impia, impium)impleo (ver)vullenimpono (imponere) leggen/plaatsen op perf. imposui, impositusimpuli, impulsus perf. van impello

imus onderste, diepstein + abl. in, op, bij in + acc. naar, naar binneninanis leeg, nutteloos (inanis, inane)incedo (incedere) 1. voortgaan 2. binnendringen perf. incessi, incessumincendium brandincendo (incendere) in brand steken, aansteken perf. incendi, incensusincertus onzeker (incerta, incertum)incido (incidere) 1. vallen op 2. stuiten op, gebeuren, zich voordoen perf. incidiincipio (incipere) beginnen perf. incepi, inceptusincludo (includere) in-, opsluiten perf. inclusi, inclususincolumis ongedeerd (incolumis, incolume)inde (bijw.) 1. daarvandaan 2. daarna indignus (+ abl.) onwaardig, schandelijkinduco (inducere) 1. brengen naar 2. ergens toe brengen, verleiden perf. induxi, inductusineo (inire) 1. binnengaan, gaan in 2. beginnen perf. inii, inituminfelix, infelicis ongelukkig (infelix, infelix)inferi, -orum bewoners van de Onderwereldinferior, inferioris 1. lager (inferior, inferius) 2. minder, zwakkerinfero (inferre) brengen naar perf. intuli, illatus bellum de oorlog aandoeninfestus vijandig, dreigend (infesta, infestum)infundo (infundere) gieten in/op perf. infundiingenium 1. karakter, aard 2. aanleg, talentingens, ingentis geweldig, enorm (ingens, ingens)ingratus ondankbaar (ingrata, ingratum)ingredior (ingredi) 1. binnengaan

2. beginnen perf. ingressus suminimicus 1. (bijv. nw.) vijandig (inimica, inimicum) 2. (zelfst. nw.) (persoonlijke) vijand iniquus vijandig (iniqua, iniquum)ineo (inire) binnengaan perf. inii, initusinitium begin iniuria onrecht, onrechtmatige daad inopia gebrek, armoedeinquit 1. zegt (hij) 2. zei (hij)insequor (insequi) achtervolgen

246


insidiae, -arum (mv.) hinderlaag, aanslaginsignis 1. opvallend, bijzonder 2. bekend (insignis, insigne)insto (instare) + dat. op de hielen zitten, achtervolgen perf. institiinstituo (instituere) instellen, beginnen perf. institui, institutusinstruo (instruere) 1. iets uitrusten 2. (in slagorde) opstellen 3. onderrichten perf. instruxi, instructusinsula eilandinteger niet aangeraakt, ongedeerd (integra, integrum)intellego (intellegere) begrijpen perf. intellexi/intellegi, intellectusintendo (intendere) spannen, richten perf. intendi, intentusintentus (in)gespannen, in gespannen verwachting, aandachtig (intenta, intentum)inter + acc. tussen, te midden van inter se onderling, elkaarinterdum (bijw.) somsinterea ondertussen, intussenintereo (interire) sterven perf. interii, interituminterest 1. het is van belang, er is aan gelegen 2. het maakt verschil, er is verschilinterficio (interficere) doden perf. interfeci, interfectusinterfui perf. van intersuminterim intusseninterrogo (interrogare) (onder)vragenintersum 1. liggen/zijn tussen (interesse) 2. (+ dat.) aanwezig zijn bij perf. interfuiintra + acc. binnen intro (intrare) binnenkomen intueor (intueri) bekijken, kijken naarintuli perf. act. van inferoinvado (invadere) binnenvallen perf. invasi, invasusinvenio vinden, aantreffen perf. inveni, inventusinvidia afgunst, haatinvisus gehaat (invisa, invisum)invito (invitare) uitnodigen invitus niet willend, onwillig, tegen de wil van (invita, invitum)invoco (invocare) aanroepenipse, ipsius 1. zelf, hijzelf (ipsa, ipsum) 2. juist (als versterking)ira woede irascor (irasci) (+ dat.) boos worden/zijn (op) perf. iratus sumiratus boos (irata, iratum)

is, eius 1. hij, zij, het 2. deze, dit; die, dat (ea, id) iste, istius die/dat (ista, istud)it (hij, zij) gaat ita zo Italia Italiëitaque daarom item eveneens, evenzoiter, itineris (onz.) 1. weg 2. reis, marsiterum (bijw.) weer, opnieuw itum perf. pass. van eoiubeo + acc. bevelen (aan) perf. iussi, iussusiudex, iudicis rechter iudicium 1. proces, vonnis 2. oordeeliudico (iudicare) (be)oordelen, meneniugum 1. juk 2. bergrugiungo (iungere) verbinden perf. iunxi, iunctusIuppiter, Iovis Jupiteriure (abl.) met recht, terechtius, iuris (onz.) recht iussi perf. act. van iubeoiussum beveliussus perf. pass. van iubeoiustus 1. rechtvaardig (iusta, iustum) 2. juistiuvenis, iuvenis jongeman iuventus, jeugd iuventutis (vrl.)iuvo (iuvare) helpen perf. iuvi, iutus iuvat me ik heb er plezier in, het bevalt me

L

labor (labi) 1. glijden 2. vallen, instorten perf. lapsus sumlabor, laboris (mnl.) 1. inspanning, moeite 2. ellendelaboro (laborare) 1. zich inspannen, zwoegen 2. lijdenlacrima traan lacrimo (lacrimare) huilen laedo (laedere) kwetsen perf. laesi, laesuslaetus blij, opgewekt, vrolijk (laeta, laetum)lapis, lapidis (mnl.) steenlate (bijw.) wijd en zijd, breedlateo verborgen zijn, schuilhouden

247


latus 1. breed, wijd, uitgestrekt (lata, latum) 2. perf. pass. van ferolatus, lateris zijde, flanklaudo (laudare) prijzen laus, laudis lof(prijzing), roemlectus perf. pass. van legolegatus 1. gezant 2. onderbevelhebber legio, legionis legioenlego (legere) 1. verzamelen 2. (uit)kiezen 3. lezen perf. legi, lectuslentus langzaam (lenta, lentum)levis licht (levis, leve)levo (levare) 1. oprichten, optillen 2. verlichtenlex, legis wetliber, libri boekliber vrij (libera, liberum)liberi, liberorum (mv.) kinderen libero (liberare) (+ abl.) bevrijden (van)libertas, libertatis vrijheid libertus vrijgelatenelibet mihi ik wil graaglibido, libidinis 1. (wel)lust, begeerte, hartstocht 2. bandeloosheid, liederlijkheid mv. uitspattingenlicet + dat. het is toegestaan, het is mogelijk lictor, lictoris lictor (beveiligingsbeambte die met de fasces (roedenbundels) vóór hoge magistraten uitliep om plaats te maken en eventuele straffen te voltrekken)limen, liminis drempellingua 1. tong 2. taallittera letterlitterae 1. brief 2. wetenschap, literatuurlitus, litoris kust, strandlocus plaats, (mv.) gebied, streek (mv. loci of loca)longe (bijw.) ver, langlonge + overtr. trap verreweg, veruitlongus lang (longa, longum)loquor (loqui) spreken perf. locutus sumluctus, luctus rouw(klacht), verdrietlucus (heilig) bos, (heilig) woudludo (ludere) spelen perf. lusi, lusumludus spellumen, luminis 1. licht 2. ooglux, lucis licht luxuria (zucht naar) weelde

M

maestus bedroefd, droevig (maesta, maestum)magis meer magistratus, 1. magistraat magistratus 2. ambtmagnitudo, grootte, omvang magnitudinismagnus groot (magna, magnum) vergr. trap maior overtreff. trap maximusmaiores, -um vooroudersmalo (malle) liever willen perf. maluimalum ramp, slechte daad, (een) kwaadmalus slecht (mala, malum) vergr. trap peior overtreff. trap pessimus mando (mandare) opdragen, toevertrouwenmaneo 1. blijven, wachten (op) 2. te wachten staan perf. mansi, mansummanes, manium schimmen, zielen van de ge- storvenenmanus, manus (vrl.) 1. hand 2. groepmare, maris (onz.) zeemaritus echtgenootmater, matris moeder materia (grond)stof, materiematrimonium (wettig) huwelijkmatrona (getrouwde) vrouw maxime (bijw.) vooral, het meest maximus grootste, zeer groot (maxima, maximum)me (acc./abl.) mij mecum met mijmedicus doktermedium het midden medius (bijv. nw.) in het midden, middelste (media, medium)melior, melioris beter (vergr. trap bij bonus) (melior, melius)melius (onz./bijw.) betermembrum lichaamsdeel, lidmemini (meminisse) zich herinnerenmemoria 1. herinnering 2. geheugenmemoro (memorare) ter sprake brengen, vermeldenmens, mentis geest, verstandmensa tafelmensis, mensis (mnl.) maandmercator, mercatoris koopman mereo (ver)dienen perf. merui, meritusmeritum verdienstemetuo (metuere) vrezen, bang zijn perf. metui

248


metus, metus vrees, angst meus mijn, van mij (mea, meum)mihi (dat.) (aan) mij miles, militis soldaatmilitaris (bijv. nw.) soldaten-, krijgs- (militaris, militare)militia krijgsdienstmille duizend minae, -arum (mv.) (be)dreigingminime (bijw.) allerminstminimus het kleinst, zeer kleinminor (minari) (be)dreigenminor, minoris minder, kleiner (vergr. trap bij parvus) (minor, minus)minus (onz./bijw.) minder miraculum wonder, het wonderbaarlijkemiror (mirari) 1. bewonderen 2. zich verwonderen, zich verbazenmirus wonderbaarlijk, opvallendmisceo (ver)mengen perf. miscui, mixtusmiser ongelukkig, ellendig (misera, miserum)misericordia medelijdenmitis zacht (mitis, mite)mitto (mittere) zenden, sturen perf. misi, missusmodicus 1. matig (modica, modicum) 2. gematigdmodo (bijw.) 1. slechts 2. zo-evenmodo . . . modo nu eens . . . dan weermodus 1. wijze, manier 2. maat, hoeveelheid, omvangmoenia, -ium (stads)murenmoles, molis 1. grote inspanning, moeite 2. massa, gevaarte, (groot) gewichtmollis zacht, week (mollis, molle)moneo waarschuwen, aansporen perf. monui, monitusmons, montis (mnl.) berg monstrum wonderlijk verschijnsel, voortekenmora oponthoud, uitstelmorbus ziekte mores, -um (mnl. mv.) karakter, levenswijze, gedrag morior (mori) sterven perf. mortuus summoror (morari) 1. verblijven, ophouden 2. talmen, vertragenmors, mortis (vrl.) dood mortalis 1. sterfelijk 2. sterveling (mortalis, mortale)mortuus 1. dood 2. de dodemos, moris (mnl.) gewoonte, gebruik motus, motus bewegingmoveo bewegen, verplaatsen perf. movi, motus

mox weldra, snel daarna mulier, mulieris vrouwmuliebris vrouwelijk, van de vrouw (muliebris, muliebre)multi vele(n)multitudo, menigte multitudinismulto (bijw.) veelmultum (bijw.) zeer, erg, veelmultus veel (multa, multum) vergr. trap. plures overtreff. trap plurimusmundus wereldmunus, muneris 1. taak 2. geschenkmurus muur muto (mutare) 1. veranderen 2. verwisselen

N

nam want namque wantnarro (narrare) vertellen nascor (nasci) geboren worden perf. natus sumnatio, nationis volk, stamnatura 1. natuur 2. aardnatus 1. zoon 2. perf. van nascornavis, navis schip -ne . . . ? (leidt een neutrale vraag in: niet vertalen)ne niet (als ontkenning bij imperativi, conj. prohibitivus en optativus)ne + conj. 1. (op)dat niet, om niet, om te voorkomen dat 2. (na ww. van vrezen) dat, om te 3. (na ww. van verhinderen) dat, om tene . . . quidem zelfs niet, ook niet nec en niet, ook niet, nochnec . . . nec noch . . . noch, en niet . . . en ook nietnecessarius noodzakelijk (necessaria, necessarium)necesse noodzakelijk, nodig necessitas, necessitatis noodzakelijkheid, noodzaakneco (necare) doden nefas goddeloze daad, zondenego (negare) 1. weigeren 2. ontkennen, zeggen dat nietneglego (neglegere) verwaarlozen perf. neglexi, neglectusnegotium 1. bezigheid 2. zaaknemo, neminis niemand

249


nemus, nemoris woud, bosnepos, nepotis kleinzoonneque en niet, ook niet, nochneque . . . neque noch . . . noch, en niet . . . en ook nietnescio niet wetenni = nisiniger, nigri zwart (nigra, nigrum)nihil (onz.) niets nimis te, te veelnimium al te (zeer)nimius al te veel/zeer (nimia, nimium)nisi 1. als niet, tenzij 2. behalve nitor (niti) 1. steunen op 2. zich inspannen perf. nisus/nixus sumnobilis aanzienlijk, van hoge afkomst (nobilis, nobile)nobilitas, nobilitatis adelnobiscum met ons noceo + dat. benadelen, kwaad doen perf. nocui, nocitumnocte ’s nachts nolo (nolle) niet willen perf. noluinomen, nominis naam non niet non iam niet meer non modo . . . sed niet alleen . . . maar ook etiamnondum nog niet nonne . . . ? toch wel? (geeft aan dat op de vraag een bevestigend antwoord wordt verwacht)nonnulli (mv.) sommige(n) nos (nom./acc.) wij, ons gen. nostri, nostrumnosco (noscere) leren kennen perf. novi, notusnoster (van) ons, onze (nostra, nostrum)notus bekend (nota, notum)novem negennovi (novisse) kennennovus nieuw (nova, novum)nox, noctis nacht nubes, nubis wolknudus naakt (nuda, nudum)nullus geen (nulla, nullum)num toch niet? (geeft aan dat op de vraag een ontkennend antwoord wordt verwacht)numen, numinis 1. knik, wil 2. goddelijke machtnumero (numerare) tellennumerus getal, aantalnumquam nooitnunc nu nuntio (nuntiare) berichten, melden

nuntius 1. bode 2. berichtnuper onlangsnusquam nergens

O

ob + acc. wegensobicio (obicere) werpen voor, verwijten perf. obieci, obiectusoblatus perf. pass. van offerooblitus vergetend, niet denkend aan (perf. van obliviscor)obliviscor (oblivisci) vergeten + gen. perf. oblitus sumobruo (obruere) begraven, bedelven perf. obrui, obrutusobscurus donker (obscura, obscurum)obses, obsidis gijzelaarobsideo bezetten, belegeren perf. obsedi, obsessusobsto (obstare) in de weg staan, hinderen perf. obstitiobtineo 1. in bezit nemen 2. in bezit houdenobtuli perf. act. van offeroobvius tegemoet(komend), tegenkomendoccasio, occasionis gelegenheid occido (occidere) doden perf. occidi, occisusoccultus verborgen, geheim (occulta, occultum)occupo (occupare) bezetten, in bezit nemen occurro (occurrere) tegemoet gaan, er tegen in gaan perf. occurri, occursumoceanus oceaanocto achtoculus oog odi (odisse) hatenodium haatoffero (offerre) aanbieden perf. obtuli, oblatusofficium plicht, taakolim ooit, eens, vroeger omitto (omittere) 1. achterwege laten, weglaten 2. opgeven perf. omisi, omissusomnes (mv.) alle(n) omnia (onz. mv.) alles omnipotens, -entis almachtigomnis 1. ieder, elk (omnis, omne) 2. (ge)heelonus, oneris lastopera moeite, inspanningoperam do (dare) zich moeite geven om, zich inspannen om

250


opes, opum (mv.) hulpmiddelen, macht, rijkdomopinio, opinionis mening, opvattingoportet men moet, het behoortoppidum (vesting)stadopprimo (opprimere) 1. neerdrukken 2. overweldigen, overvallen perf. oppressi, oppressusops, opis (vrl.) 1. hulp 2. macht, kracht, vermogenopto (optare) wensen, (uit)kiezenoptimus beste, zeer goed, voortreffelijk (optima, optimum)opus, operis werk opus est + abl. er/het is nodigopus est mihi + abl. ik heb nodigora 1. kust 2. verre (land)streek 3. randoratio, orationis redevoering orator, oratoris 1. redenaar 2. woordvoerderorbis, orbis (mnl.) 1. kring 2. wereld (= orbis terrarum) ordo, ordinis (mnl.) 1. rij, gelid 2. rang, klasse, stand 3. (volg)ordeoriens, orientis het oostenorior (oriri) 1. ontstaan, beginnen 2. opkomen (van de zon) 3. (+ abl.) geboren worden (uit), afstammen (van) perf. ortus sumoro (orare) bidden, smeken ortus sum perf. van orioros, oris (onz.) mond, gezichtos, ossis (onz.) botostendo (ostendere) tonen, laten zien perf. ostendi, ostentus ostium deur, ingangotium vrije tijd, rust

P

paene (bijw.) bijnapar, paris + dat. 1. gelijk aan 2. opgewassen tegenparatus voorbereid, gereed (parata, paratum)parco (parcere) + dat. sparen perf. peperci parens, parentis ouder, vader, moeder (mnl./vrl.)pareo + dat. gehoorzamen perf. paruipario (parere) voortbrengen perf. peperi, partus

pariter 1. gelijk 2. evenzeer 3. tegelijkparo (parare) 1. voorbereiden, gereedmaken 2. verschaffenpars, partis 1. deel 2. kantpartus perf. pass. van parioparum (bijw.) te weinig, niet genoegparvus klein (parva, parvum)passus sum perf. van patiorpateo openstaan perf. patuipater, patris vader paternus (voor)vaderlijk (paterna, paternum)patientia geduld, volhardingpatior (pati) 1. verdragen, dulden, doorstaan 2. toelaten perf. passus sumpatres, patrum 1. vaders 2. senatorenpatria vaderland patrius (bijv. nw.) 1. van de vader (patria, patrium) 2. voorvaderlijk, traditioneelpauci, -orum (mv.) weinige(n), enkele(n) paulatim (bijw.) langzamerhand paulo (bijw.) weinig, een beetjepaulo ante kort hiervoorpaulo post korte tijd later paulum (bijw.) weinig, een beetjepauper, pauperis arm (pauper, pauper)paupertas, paupertatis armoedepax, pacis vrede pecco (peccare) een fout maken, zondigenpectus, pectoris borst pecunia geldpecus, pecoris veepedes, peditis infanteristpeior slechter (vergr. trap bij malus) (peior, peius)pelagus zeepello (pellere) (ver)drijven perf. pepuli, pulsuspenates, -ium penaten, huisgodenpendeo hangen perf. pependipeperci perf. act. van parcopeperi perf. act. van pariopepuli perf. act. van pelloper + acc. 1. door . . . heen 2. gedurende 3. door (middel van)perago (peragere) voltooien perf. peregi, peractusperdo (perdere) 1. te gronde richten 2. verliezen perf. perdidi, perditus

251


perduco (perducere) brengen tot perf. perduxi, perductusperegi perf. act. van peragopereo (perire) omkomen, sterven perf. perii, peritumperfero (perferre) 1. overbrengen 2. verdragen perf. pertuli, perlatusperficio (perficere) voltooien perf. perfeci, perfectuspergo (pergere) (voort)gaan perf. perrexi, perrectumpericulum gevaarperlatus perf. pass. van perferopermitto (permittere) 1. toevertrouwen 2. (+ ut + conj.) toestaan perf. permisi, permissusperpetuus onafgebroken, voortdurend (perpetua, perpetuum)perrexi, perrectum perf. van pergopersuadeo + dat. overreden, overtuigen perf. persuasi, persuasumpersequor (persequi) (achter)volgen perf. persectus sumpertineo 1. zich uitstrekken tot 2. (+ ad.) betrekking hebben op perf. pertinui, pertentumpertuli perf. act. van perferopervenio (aan)komen, bereiken perf. perveni, perventumpes, pedis (mnl.) voetpessimus slechtste, zeer slecht (pessima, pessimum)peto (petere) 1. vragen 2. streven naar 3. gaan naar, afgaan op perf. petivi/petii, petituspietas, pietatis (vrl.) plichtsgevoel, liefde, trouwpius trouw, liefdevol, vroom (pia, pium)placeo + dat. bevallen, in de smaak vallen placet mihi ik ben het ermee eens, ik vind het goed, ik besluitplacidus 1. rustig (placida, placidum) 2. vriendelijkplebs, plebis (gewone) volk plenus (+ gen.) vol (van) (plena, plenum)plerique de meeste(n)plerumque (bijw.) meestalplures, plurium meerplurimus meest, zeer veel (plurima, plurimum)plus + gen. een grotere hoeveelheid, meer (vergr. trap bij multus)plus (bijw.) meer poena straf, boetepoeta dichterpondus, ponderis gewichtpono (ponere) plaatsen, neerleggen perf. posui, positus

pons, pontis (mnl.) brug pontus zeepoposci perf. act. van poscopopulus volk porta poort porto (portare) dragenportus, portus havenposco (poscere) eisen, vragen perf. poposcipositus perf. pass. van ponopossideo bezitten perf. possedi, possessus possum (posse) kunnen perf. potui post (bijw.) daarna, laterpost + acc. na postea daarna, later posteri, posterorum nakomelingenposterior later (posterior, posterius)posterus volgend (postera, posterum)postquam nadat postremo (bijw.) tenslottepostridie (bijw.) de volgende dagpostulo (postulare) (op)eisen posui perf. act. van ponopotens, potentis machtig (potens, potens)potentia macht potestas, potestatis 1. macht 2. gelegenheidpotior liever, verkieslijker (potior, potius)potui perf. van possumprae + abl. 1. voor 2. wegens, doorpraebeo verschaffen, aanbieden perf. praebui, praebitus praeceps, praecipitis hals over kop, snelpraeceptum voorschriftpraecipio (praecipere) voorschrijven, bevelen + dat. perf. praecepi, praeceptuspraeclarus schitterend, voortreffelijkpraeda buit praefectus opzichter, aanvoerderpraefero + dat. verkiezen boven (praeferre) perf. praetuli, praelatuspraemium beloning, prijspraesens, praesentis aanwezig, huidig (praesens, praesens)praesidium 1. bescherming 2. garnizoenpraestat + inf. het is beterpraesto (praestare) 1. overtreffen 2. verrichten perf. praestitipraesum (praeesse) de leiding hebben over, aan het + dat. hoofd staan vanpraeter + acc. 1. voorbij 2. behalve

252


praeterea (bijw.) bovendien praetor, praetoris pretor (magistraat verantwoordelijk voor de rechtspraak)praetuli perf. act. van praeferopreces, precum (mv.) smeekbedeprecor (precari) smeken, biddenpremo (premere) 1. drukken 2. in moeilijkheden brengen, in het nauw brengen perf. pressi, pressuspretium prijs primo (bijw.) eerst (v. tijd), aanvankelijkprimum (bijw.) eerst, ten eerste (bij een opsomming)primus eerste (prima, primum)princeps, principis 1. de eerste 2. keizerprincipium beginprior, prioris eerder (prior, prius)prius (onz./bijw.) eerderpriusquam voordat privatus particulier, persoonlijk (privata, privatum)privo (privare) + abl. beroven vanpro + abl. 1. voor, ter verdediging van 2. in plaats van 3. ten behoeve vanprobo (probare) 1. goedkeuren 2. aannemelijk makenprocedo (procedere) voortgaan, naar voren lopen, vorderen perf. processi, processum procul ver, op afstandprodo (prodere) 1. verraden 2. tonen, laten blijken perf. prodidi, proditusproelium gevecht, strijd profero (proferre) tevoorschijn brengen perf. protuli, prolatusproficio (proficere) 1. vorderen, opschieten 2. baten, helpen perf. profeci, profectumproficiscor vertrekken (proficisci) perf. profectus sumprofui perf. van prosumprogredior (progredi) voortgaan perf. progressus sumprohibeo (ver)hinderen prolatus perf. pass. van proferopromissum wat beloofd is, beloftepromitto (promittere) beloven perf. promisi, promissus promptus 1. openbaar (prompta, promptum) 2. gereed 3. snelprope (bijw.) 1. dichtbij 2. bijnaprope + acc. dichtbij propero (properare) zich haasten

propinquus vlakbij gelegen, nabij (propinqua, propinquum)propior, propioris dichterbij (propior, propius)propono (proponere) 1. tentoonstellen 2. voor ogen stellen 3. zich voornemen perf. proposui, propositus propositum voornemen, planproprius eigen (propria, proprium)propter + acc. vanwegeprosum (prodesse) voordelig zijn, van nut zijn, helpen perf. profuiprotinus (bijw.) direct, onmiddellijkprotuli perf. act. van proferoprovideo 1. (+ acc.) voorzien 2. (+ dat.) zorgen voorprovincia ambtsgebied, provincieproximi (mv.) (naaste) verwanten proximus naaste, dichtstbij (proxima, proximum)publicus openbaar, algemeen, officieel (publica, publicum)pudet me ik schaam mijpudor, pudoris schaamte, eergevoelpuella meisje puer, pueri jongen pugna gevecht pugno (pugnare) vechten pulcher, pulchri mooi (pulchra, pulchrum)pulsus perf. pass. van pelloputo (putare) 1. menen 2. (+ 2 acc.) vinden, beschouwen als

Q

qua waar(langs)quaero (quaerere) 1. (uit)zoeken 2. vragen, informeren naar perf. quaesivi, quaesitusquaeso (quaesere) vragen, verzoekenqualis 1. hoedanig 2. zodanig als (qualis, quale)quam (na vergrotende trap) danquam (bijw.) hoe (zeer) (als vraagwoord of uitroep)quam + overtreff. trap zo . . . mogelijkquamquam (voegw.) hoewel quamvis (voegw.) hoewelquando 1. (voegw.) wanneer 2. (bijw.) eens, ooitquanto (bijw.) hoezeer, zozeer alsquanto . . . tanto hoe . . . des tequantum (bijw.) 1. hoeveel, hoezeer 2. zoveel als, zozeer alsquantum + gen. hoeveelquantus 1. hoe groot 2. zo groot als (quanta, quantum)quare? waarom?

253


quartus vierdequasi alsofquattuor vier -que en (-que staat altijd achter het woord)quemadmodum 1. hoe? 2. zoalsqueror (queri) (+ acc.) klagen (over) perf. questus sumqui, cuius(betr. voornw.) die/dat, wie/wat (quae, quod)quia omdat quicumque, wie/welke ook maar, iedereen die cuiuscumque (quaecumque, quodcumque)quid? 1. wat? 2. waarom?quidam, cuiusdam 1. een zeker iemand, een zeker iets (zelfst.) 2. (mv.) enkelen/enigen (quaedam, quiddam)quidam, cuiusdam 1. zekere (quaedam, quoddam)(bijvoegl.) 2. (mv.) enkele, enigequidem 1. benadrukt het vorige woord 2. weliswaar 3. althansquidem . . . sed weliswaar . . . maarquies, quietis rustquietus rustigquin +conj. na ontkennende hoofdzin dat, ofquin? waarom niet?quinque vijfquippe immersquis, cuius (onb./zelfst.) iemand, iets (quis, quid)qui, cuius (bijvoegl.) een of ander, enig (quae, quod)quis?, cuius (zelfst.) wie? wat? (quis, quid)qui?, cuius (bijvoegl.) welke? (quae, quod)quisquam, cuiusquam iemand, iets (quisquam, (zelfst.) quidquam/quicquam)quisque (zelfst.) ieder, elk (quisque, quidque)quisque (bijvoegl.) ieder, elk (quaeque, quodque)quisque + overtreff. trap juist de . . .quisquis ieder die/alwie, alwat (quisquis, quidquid/quicquid)quo 1. waarheen 2. (+ vergr. trap) naarmate 3. (+ conj.) opdat daardoorquod 1. betr. vnw. onz. 2. omdat 3. dat 4. (wat betreft) het feit datquomodo 1. hoe 2. zoalsquondam eens, ooit quoniam aangezien, omdatquoque ook (staat altijd achter het woord dat het benadrukt) quot (onverbuigbaar) 1. hoeveel? 2. zoveel alsquotiens 1. hoe vaak? 2. zo vaak als

R

ramus tak, twijgrapio (rapere) grijpen, roven perf. rapui, raptusrarus 1. hier en daar (rara, rarum) 2. zeldzaamratio, rationis 1. (be)rekening, rekenschap 2. rede, verstand 3. manier, aardratis, ratis vlot, schipratus + A.c.I. in de mening datratus sum perf. van reorrecedo (recedere) teruggaan, weggaan perf. recessi, recessumrecens, recentis vers, nieuw, pas geleden (recens, recens)recipio (recipere) 1. terugkrijgen, -nemen 2. ontvangen perf. recepi, receptusse recipere 1. zich terugtrekken 2. zich herstellenrectus 1. recht (recta, rectum) 2. juist, goed 3. perf. pass. van regoreddo (reddere) 1. teruggeven 2. (+ 2 acc.) maken tot perf. reddidi, redditusredeo (redire) terugkeren perf. redii, reditumreduco (reducere) terugvoeren perf. reduxi, reductusrefero (referre) 1. terugbrengen 2. berichten, rapporteren perf. rettuli, relatusrefert het is van belangregia (koninklijk) paleisregina koninginregio, regionis streek, gebied regius koninklijk, van de koning (regia, regium)regno (regnare) heersen, regeren regnum koningschap, heerschappij rego (regere) 1. leiden 2. regeren, besturen perf. rexi, rectusrelatus perf. pass. van referorelinquo (relinquere) verlaten, achterlaten perf. reliqui, relictus reliquus 1. over(gebleven) 2. overig (reliqua, reliquum)remedium (genees)middel remitto (remittere) 1. terugsturen 2. loslaten perf. remisi, remissusremoveo verwijderen perf. removi, remotus

254


reor (reri) menen perf. ratus sumrepente (bijw.) plotselingreperio vinden, te weten komen perf. repperi, repertusrepeto (repetere) 1. terugverlangen 2. terugvragen 3. herhalen perf. repeti(v)i, repetitusres, rei zaak, dingres publica staatres adversae ongeluk, tegenspoedres gestae krijgsdadenres novae omwenteling, revolutieres secundae geluk, voorspoedresisto (resistere) + dat. weerstand bieden (aan), zich verzetten (tegen) perf. restitirespicio (respicere) 1. (om)kijken 2. bemerken, op iets letten, aandacht besteden aan perf. respexi, respectusrespondeo antwoorden perf. respondi, responsusresponsum antwoord, orakelretineo 1. tegenhouden, vasthouden 2. behouden perf. retinui, retentusrettuli perf. act. van referoreus aangeklaagde, schuldigerevertor (reverti) terugkeren perf. reverti of reversus sumrevoco (revocare) terugroepenrex, regis koningrexi perf. act. van regorideo lachen perf. risi, risusripa oeverrobur, roboris (onz.) 1. eikenhout 2. krachtrogo (rogare) vragen Romae te RomeRomam naar Rome Romanus (bijv. nw.) Romeins (Romana, Romanum)Romanus (zelfst. nw.) Romeinrota wielruina instorting, ondergangrumor, rumoris gerucht, gepraatrumpo (rumpere) breken perf. rupi, ruptusruo (ruere) 1. zich haasten, voortstormen, snellen 2. instorten perf. rui, rutumrupes, rupis rotsrursus (bijw.) weer, terugrutum perf. pass. van ruo

S

sacer 1. heilig (sacra, sacrum) 2. (+ gen.) gewijd aansaeculum generatie, tijdperk, eeuwsaepe vaak, dikwijlssaevitia wreedheid, woestheidsaevus woest, wreed, hevig (saeva, saevum)sagitta pijl salus, salutis 1. redding, behoud 2. gezondheid saluto (salutare) begroeten (als) sanctus onschendbaar, heilig (sancta, sanctum)sanguis, sanguinis bloed (mnl.)sapiens, sapientis wijs (sapiens, sapiens)sapientia wijsheidsatis + gen. genoeg saxum steen, rotsscelus, sceleris misdaad scilicet natuurlijk, vanzelfsprekendscio weten scribo (scribere) schrijven perf. scripsi, scriptusse 1. zich 2. (subjectsacc. in A.c.I.) hij, zij, het (ev.), zij (mv.)seco (secare) (af)snijden perf. secui, sectussecum met zich, met hem, met haarsecundus 1. tweede, volgend 2. gunstig (secunda, secundum)securus zonder zorg, onbezorgd (secura, securum)secutus sum perf. van sequorsed maar sedeo zitten perf. sedi, sessum sedes, sedis 1. (zit)plaats 2. woon-/verblijfplaatssemel eenmaalsemper altijd senator, senatoris senatorsenatus, senatus senaat senectus, senectutis ouderdomsenex, senis 1. (bijv. nw.) oud, bejaard 2. (zelfst. nw.) oude man sensus, sensus 1. waarneming(svermogen) 2. gevoel 3. gedachte, meningsententia meningsentio 1. voelen, bemerken 2. menen, denken perf. sensi, sensusseptem zeven

255


sequor (sequi) volgen perf. secutus sumsermo, sermonis (mnl.) gesprek, taalserva slavin servio + dat. slaaf zijn, dienenservitium slavernijservitus, servitutis slavernijservo (servare) beschermen, bewaren, behouden servus slaaf sese = sesessum perf. pass. van sedeoseu of, hetzijsex zessi als, indien sic zo sicut zoals sidus, sideris (onz.) ster, sterrenbeeldsignum 1. teken 2. veldtekensilentium stilte silva bos similis + gen./dat. 1. gelijk aan (similis, simile) 2. gelijkend op simul 1. (bijw.) tegelijk(ertijd) 2. (voegw.) zodrasimulo (simulare) doen alsof, voorwendensine + abl. zonder singuli (mv.) één voor één, afzonderlijk sino (sinere) (toe)laten, toestaan perf. sivi, situssinus, sinus 1. welving 2. boezem 3. baaisitus perf. pass. van sinosive of, hetzijsive . . . sive (hetzij) . . . hetzij, (of) . . . ofsivi perf. act. van sinosocius 1. bondgenoot 2. makker sol, solis (mnl.) zonsolacium troostsoleo de gewoonte hebben, gewoon zijn, gewoonlijk (doen) perf. solitus sumsolitus gebruikelijksollicitus verontrust, bezorgd (sollicita, sollicitum)solum (bijw.) slechts, alleensolum bodem, grondsolus, solius alleen, als enige (solus, sola, solum)solvo (solvere) 1. losmaken, bevrijden 2. betalen perf. solvi, solutussomnium droom somnus slaap

sono (sonare) klinken, doen klinken perf. sonui, sonitussoror, sororis zuster sors, sortis lotspargo (spargere) (be)strooien, besprenkelen perf. sparsi, sparsusspatium 1. ruimte, afstand 2. duur, tijd(vak)species, speciei 1. aanblik 2. schijn, uiterlijkspectaculum schouwspelspecto (spectare) kijken naar, zien spero (sperare) hopen, verwachten spes, spei hoop, verwachting spiritus, spiritus 1. adem 2. geestspumo (spumare) schuimenstatim meteen, onmiddellijkstatua standbeeld statuo (statuere) 1. stellen 2. vaststellen 3. besluiten perf. statui, statutussterno (sternere) neerwerpen, uitspreiden perf. stravi, stratusstirps, stirpis (vrl.) afkomst, geslacht, nakomeling, kind(eren)sto (stare) staan perf. steti, statumstravi, stratus perf. van sternostrepitus, strepitus lawaai studium 1. ijver 2. belangstelling, enthousiasme 3. studie stultus dom, dwaas (stulta, stultum)suadeo aanraden perf. suasi, suasussub + acc. of abl. ondersubeo (subire) naderen perf. subii, subitumsubito (bijw.) plotseling subitus plotseling, onverwacht (subita, subitum)sublatus perf. pass. van tollosufficio (sufficere) voldoende zijn, genoeg zijn perf. suffeci, suffectumsui, suorum (mv.) de zijnen (hunnen), zijn (hun) verwanten/aanhangers sui, sibi, se, se (ev., mv.) 1. zich 2. hem, haar, hen, hun 3. (in A.c.I.) hij, zijsum (esse) zijn perf. fui summa 1. hoofdzaak 2. totaalsummus grootste, hoogste (summa, summum)

256


sumo (sumere) nemen perf. sumpsi, sumptussuper + acc. (boven)op, over superbia trots, overmoedsuperbus trots, hoogmoedig (superba, superbum)superfui perf. van supersumsuperi, superorum (hemel)godensupero (superare) 1. overwinnen 2. overtreffen supersum overblijven, over zijn (superesse) perf. superfuisuperus zich boven bevindend (supera, superum)supplicium 1. smeekbede 2. (dood)straf, terechtstellingsupra + acc. bovensupra (bijw.) bovensurgo (surgere) zich oprichten, opstaan, verrijzen perf. surrexi, surrectumsuscipio (suscipere) op zich nemen, ondernemen perf. suscepi, susceptussustineo omhoog houden, uithouden perf. sustinui, sustentussustuli perf. act. van tollosuus, sui zijn, haar, hun (eigen) (sua, suum)

T

taceo zwijgen perf. tacui, tacitumtacitus zwijgend (tacita, tacitum)tactus perf. pass. van tangotalis zo’n, een zodanige, zulk(e) (talis, tale)talis . . . qualis zo(danig) . . . alstam zo (zeer)tamen toch, echtertamquam 1. zoals 2. alsoftandem tenslotte, (uit)eindelijk tango (tangere) aanraken perf. tetigi, tactustantum (bijw.) 1. alleen maar, slechts 2. zozeertantum + gen. zoveeltantum . . . quantum zoveel . . . alstantus zo groot, zoveel (tanta, tantum)tantus . . . quantus zogroot . . . alstardus langzaam (tarda, tardum)taurus stierte (acc./abl.) joutectum 1. dak 2. huistectus perf. pass. van tegotecum = cum te

tego (tegere) bedekken, beschermen perf. texi, tectustellus, telluris (vrl.) aardetelum werptuig, mv. wapens tempero (temperare) 1. regelen 2. (+ ab) zich onthouden vantempestas, (vrl.) 1. tijd tempestatis 2. weer, stormtemplum tempel tempto (temptare) proberen, op de proef stellentempus, temporis tijd tendo (tendere) 1. (uit)strekken 2. streven naar perf. tetendi, tentustenebrae, -arum (mv.) duisternisteneo (vast)houden perf. tenui, tentus tener, teneri fijn, teer (tenera, tenerum)tentus 1. perf. pass. van tendo 2. perf. pass. van teneotenuis dun, fijn (tenuis, tenue)tergum rugterra aarde, grond, land terreo bang maken, verschrikken perf. terrui, territusterribilis verschrikkelijk (terribilis, terribile)terror, terroris angst tertius derde (tertia, tertium)testis, testis (mnl.) getuige tetendi perf. act. van tendotetigi perf. act. van tangotexi perf. act. van tegotibi (dat.) (aan) jou timeo vrezen, bang zijn (voor) perf. timuitimidus bang, angstig (timida, timidum)timor, timoris angst , vreestolero (tolerare) verdragen tollo (tollere) optillen, oppakken, opheffen perf. sustuli, sublatustormentum folteringtorqueo 1. draaien 2. kwellen, folteren perf. torsi, tortustorus kussen, bed, matrastot (onverbuigbaar) zoveel totus, totius (ge)hele (tota, totum)tracto (tractare) behandelentrado (tradere) overhandigen, uitleveren, over- leveren perf. tradidi, traditustraho (trahere) trekken, (mee)slepen perf. traxi, tractustranseo (transire) 1. overtrekken, overgaan 2. voorbijgaan (ook van tijd) perf. transii, transitumtransfero overbrengen (transferre) perf. transtuli, translatus

257


translatus perf. pass. van transferotranstuli perf. act. van transferotraxi perf. act. van trahotremo (tremere) trillen, beven perf. tremuitrepidus onrustig, angstig, zenuwachtigtres, trium drie (tres, tria)tribunus tribuun tribunus plebis volkstribuun tribunus militum krijgstribuun (stafofficier)tribuo (tribuere) toedelen, toekennen perf. tribui, tributustriginta (onverb.) dertigtristis somber, droevig (tristis, triste)tu jij, u tueor (tueri) 1. (be)kijken 2. beschermentuli perf. act. van ferotum 1. toen, dan 2. vervolgens, verder, daarnatumultus, tumultus rumoer, oproer, tumulttunc 1. toen, dan 2. vervolgens, verder, daarnaturba 1. verwarring 2. menigte, massa turbo (turbare) in verwarring brengen, verwarren turpis schandelijk, lelijk (turpis, turpe)turris, turris torentutus veilig (tuta, tutum)tuus, tui jouw, uw (tua, tuum)tyrannus tiran

U

ubi 1. waar (betr. voornw. van plaats) 2. zodra, wanneerubi? waar? ubique overal ubi primum zodra alsullus, ullius enig, iemand (ulla, ullum)ultimus uiterste, laatste (ultima, ultimum)ultra (bijw.) verder, langerultra + acc. aan gene zijde van, over, meer danultro (bijw.) 1. bovendien 2. uit eigen bewegingumbra 1. schim 2. schaduw umerus (= humerus) schouderumquam ooituna (bijw.) tezamen, tegelijkunda golf, waterunde 1.vanwaar, waarvandaan 2. dientengevolgeundique van alle kanten universus 1. geheel 2. alle(n) tezamen

unus, unius één, (als) enige, alleen (una, unum)urbs, urbis (vrl.) stad uro (urere) verbranden, verteren perf. ussi, ustusurgeo dringen, in het nauw brengen perf. ursiusquam ergensusque onafgebroken, helemaalusque ad + acc. tot aanussi perf. act. van uroustus perf. pass. van urousus, usus 1. gebruik 2. nutusus sum perf. van utorut + conj. 1. (op)dat, om te 2. (zo)dat ut + ind. 1. zoals 2. zodra (als)ut primum + ind. perf. zodra (als)uter, utrius wie van beide(n)uterque, utriusque (elk van) beide(n) (utraque, utrumque)utilitas, utilitatis nut, voordeel, belangutilis nuttig (utilis, utile)utinam + conj. leidt een wenszin inutique hoe dan ook, tenminste utor (uti) + abl. gebruiken perf. usus sumutrum . . . an (of) . . . ofuxor, uxoris vrouw, echtgenote

V

vaco (vacare) +abl. vrij zijn vanvacuus 1. (+ abl.) vrij van (vacua, vacuum) 2. leeg vagus zwervend (vaga, vagum)valde (bijw.) erg, zeervaleo 1. krachtig zijn 2. in staat zijnvale gegroet (bij afscheid)valetudo, valitudinis gezondheidvalidus sterk, krachtig (valida, validum)vanus 1. leeg 2. onbetekenend (vana, vanum)varius afwisselend, verschillend, uiteen- lopend (varia, varium)vastus 1. woest (vasta, vastum) 2. wijd, uitgestrektvates, vatis 1. waarzegger, profetes, ziener 2. dichter-ve ofveho (vehere) vervoeren perf. vexi

258


vehor (vehi) rijden, varen perf. vectus sumvel of vel . . . vel (of) . . . ofvelum zeilvelut zoals, alsofvenenum vergifvenio komen perf. veni, ventumventer, ventris maag, buikventus windverbum woord vere (bijw.) 1. naar waarheid 2. werkelijk, inderdaadvereor (vereri) vrezen perf. veritus sumveritus uit vrees, vrezendvero (bijw.) 1. echter 2. werkelijk, inderdaadverso (versare) wentelenvertex, verticis 1. draaikolk 2. kruin, topverto (vertere) 1. wenden, draaien 2. veranderen perf. verti, versusverto (vertere) in + acc. veranderen inse vertere, se vertisse zich omdraaienverum (voegw.) maarverus echt, waar (vera, verum)vester, vestri (van) jullie (vestra, vestrum)vestigium (voet)spoor vestis, vestis kleding(stuk)veto (vetare) verbieden perf. vetui, vetitus vetus, veteris oud (vetus, vetus)vexi perf. act. van vehovia weg, straat in vicem 1. op mijn (enz.) beurt 2. beurtelingsvici perf. act. van vincovicinus naburig, aangrenzend, buur-victor, victoris (over)winnaar victoria overwinningvictus perf. pass. van vincovictum perf. pass. van vivovideo zien perf. vidi, visusvideor (videri) 1. schijnen, verschijnen, zich vertonen 2. gezien worden perf. visus sum

mihi videtur het schijnt mij (goed/juist) toeviginti (onverb.) twintigvilis goedkoop (vilis, vile)villa landhuis, landgoedvincio binden, boeien perf. vinxi, vinctusvinco (vincere) overwinnen, overtreffen perf. vici, victus vinculum band, boeivindico (vindicare) 1. wreken, straffen 2. helpenvinum wijnvinxi perf. act. van vinciovir, viri manvirgo, virginis meisje, maagd virtus, virtutis 1. deugd, goede eigenschap, verdienste 2. moedvis jij wilvis, acc. vim mv. vires 1. geweld, kracht (vrl.) 2. macht visus perf. pass. van videovisus sum perf. van videorvita leven vitium ondeugd, vergrijp, fout, gebrekvito (vitare) vermijdenvivo (vivere) leven perf. vixi, victumvivus levendvix nauwelijks vixi perf. act. van vivovobiscum (samen) met jullievoco (vocare) roepen, noemen volo (velle) willen perf. voluivolunt (zij) willen voluntas, voluntatis wilvoluptas, voluptatis lust, genoegenvolvo (volvere) wentelen, draaien perf. volvi, volutusvos (nom./acc.) jullie gen. vestri, vestrumvotum 1. gelofte 2. wens, gebedvox, vocis 1. stem 2. woordvulgus (onz.) volkvulnero (vulnerare) verwonden vulnus, vulneris wondvult (hij, zij) wilvultus, vultus gezicht

ALFABETISCHE WOORDENLIJST - Eisma Edumedia · 2019. 3. 26. · astrum ster at maar ater zwart,...

Documents

Transcript of ALFABETISCHE WOORDENLIJST - Eisma Edumedia · 2019. 3. 26. · astrum ster at maar ater zwart,...