DE BEURS E., VAN DYCK R., VAN DEN BRINK, W., BOSMAN M.; Alcohol en

angst; Tijdschrift voor Psyschatrie; jg. 39; nr. 5; p. 375-387.

Alcoholverslaving: wereldwijd gezondheidsprobleembehandeling: effectief op korte termijn,

maar 40-60% drinken weer na verloop van tijd

reden: aanleiding (probleem) blijft voortbestaan

↓

Comorbide psychopathologie (vb. depressie of angststoornis)

Epidemiologic Catchment Area-studie → meest voorkomende diagnoses (life-time-prevalentie): angststoornissen, alcoholverslaving of -misbruik en affectieve stoornissen

Comorbiditeit tussen alcoholverslaving en angststoornissen is hoog

Angst: meest genoemde klacht bij huisarts

Alcoholmisbruik en alcoholverslaving vormen enorm individueel en maatschappelijk probleem

Comorbiditeit van alcoholverslaving en angststoornis onderzoek onder alcoholverslaafden naar angst onderzoek naar drankgebruik patiënten met

angststoornis Overzicht van Kushner: comorbide

angststoornissen bij alcoholverslaving : gegeneraliseerde angststoornis sociale fobie agorafobie paniekstoornis• Fobische stoornissen komen veel vaker

voor onder alcoholisten dan onder de normale bevolking

• 16 – 25% van patiënten met angststoornis voldoen aan criteria voor alcoholverslaving

Retrospectief onderzoek → wat is bij comorbide alcoholverslaving en angststoornis het eerst aanwezig?

Fobische stoornissen treden gemiddeld op jongere leeftijd op dan alcoholverslaving: Geen reden om een causale relatie te veronderstellen Onderzoek temporele relatie: bij de fobische

stoornissen ontstaat het drankprobleem vaak na de fobie

Complexe relatie tussen fobische klachten en alcoholconsumptie → studie van Stockwell e.a. Besluit: grootste deel gevallen gaat de angststoornis

aan de alcoholverslaving vooraf; verder verschilt de volgorde van ontstaan v/d klachten per aandoening

Familieleden eerste graad aanverwant met patiënten met angststoornis → vier tot vijf maal meer risico op alcoholverslaving

≠ in geslacht: risico grootst voor broers of zoons

Familiale overdracht van alcoholverslaving en angststoornissen → overerving kwetsbaarheidfactor: Bij mannen: ↑ risico voor alcoholmisbruik Bij vrouwen: ↑ risico voor angststoornis

Kinderen van alcoholisten: 3 – 4 maal grotere kans op alcoholproblemen

Prevalentie van diagnosticeerbare angststoornissen bij nageslachten van alcoholisten = niet hoger dan bij anderen

Verhoogde comorbiditeit tussen alcoholverslaving en angststoornissen → relatie tussen beide aandoeningen:Directe relatie: langdurig alcoholmisbruik

maakt angstig of angststoornis leidt tot alcoholmisbruik

Indirecte relatie: langdurig alcoholmisbruik → neurochemische verstoringen → panieksymptomen

Angststoornissen en alcoholisme zijn beide resultaat van onderliggende oorzaak (bv. Genetisch overdraagbare overmatige activiteit van serotonerge systeem in hersenstam)

Anxiolytisch effect van alcohol: alcohol heeft reducerend effect op spanning en angst → tension reduction-hypothese. (Conger!)

Verschillende redenen: Fysiologisch (of farmacologisch) effect: stressdempende

werking op centraal zenuwstelsel Stressdempend effect van alcohol = risico voor ontwikkeling van alcoholisme

Reducerend effect: op fysieke symptomen gepaard met angst Spanningsreducerend effect van alcohol hangt af van hoeveelheid gedronken alcohol en er zijn grote individuele verschillen

Individuele verschillen in reactie met alcohol: gerelateerd aan later alcoholisme

Psychologische factoren spelen intermediërende rol

Bandura (1977, 1986): uitgangspunt theoretisch model voor relatie tussen angst en alcoholmisbruik

3 variabelen: Verwachtingen uitvoerder gedrag: beloond of bekrachtigd

→ Uitkomstverwachtingen en competentieverwachtingen Waarde beloning voor persoon Kenmerken situatie

Uitkomstverwachtingen: geheel aan kennis of ideeën v/d persoon dat bepaalde handeling tot zekere uitkomst zal leiden

Competentieverwachtingen (self-efficacy): vertrouwen v/d persoon dat hij/zij in staat zal zijn gedrag uit te voeren dat tot gewenste uitkomst leidt= resultaat v/d succesvolle uitvoering van gedragNauw verwant a/h gevoel controle te hebben over situatieVerandering v/d competentieverwachting is aangrijpingspunt van succesvolle

therapie en veroorzaakt gedragsverandering Kritiek: notie dat competentieverwachting niet de aanleiding is tot

gedragverandering, maar = afspiegeling van gedragsverandering Eysenck (1978) → competentieverwachting is epifenomeen van

gedragsverandering

Competentieverwachting ten aanzien v/h drankgebruik = controlegevoel omschrijven dat voormalig drinker heeft om verleiding te weerstaan → hangt sterk samen met terugval

Uitkomstverwachtingen en alcoholgebruik: alcoholisten of ‘zware drinkers’ verwachten: positieve effecten sociale assertiviteit sociaal en fysiek plezier spanningsreductie

Competentieverwachting bij angststoornissen = verwachting situatie aankunnen waarin men gewoonlijk angstig wordt

Consumptie van alcohol leidt tot: Positief: verbeterd sociaal en seksueel

functioneren, spanningsreductie, meer macht, agressie en assertiviteit

Negatief: verlies van beheersing over eigen gedrag Echter: individuele verschillen in

alcoholgerelateerde verwachtingen → hangen samen met drinkgedrag

Alcohol Expectancy Questionaire (AEQ) + demografische factoren = goede voorspelling probleemdrinken

Experimenteel onderzoek naar verwachtingen omtrent effect van alcohol → door balanced placebo-design

Vier condities Helft denkt alcohol te drinken helft denkt geen alcohol te drinken helft krijgt alcohol te drinken

Zo: farmacologische en psychologische factoren systematisch variëren en onafhankelijk van elkaar bestuderen

Marlatt: drankmisbruik bepaald door:Mate stress ervaren in situatieMate controle over situatieAdequate gedragsmogelijkhedenBeschikbaarheid van alcoholVerwachting alcoholconsumptie leidt tot

succesvolle ‘copingrespons’ Toegepast op gebied van preventie van

terugval

Alcoholisme en angststoornissen gaan vaker samen dan verwacht

Onderzoek: Ten eerste: interactie tussen

alcoholverslaving en angststoornisTen tweede: ontwikkeling en evaluatie van

specifieke behandelingsprogramma’s