106

tekstMartijn de MeulderbeeldThijs Wolzak

California dreamin’Met een gouden lepel en ijzeren wil werd Ben Pon coureur,

groothotelier, safari-entrepreneur en wijnboer in Amerika. Zijn rug is kapot en hij wordt langzaam grijs, toch trekt Mr. Porsche nogimmer lange voren in het Californische asfalt. ‘Binnenkort spuiten

ze mijn ontbrekende wervels bij.’ Hoe een rich kid oud wordt.

{ }

FT Pon 03-12-2004 06:22 Pagina 106

107

FT Pon 03-12-2004 06:23 Pagina 107

>

108

Carmel Valley, Californië, eind oktober.Het manshoge gras langs de weg schuurtin de kurkdroge wind, de lucht boven dewijngaarden trilt. Het asfalt is zacht, deairco werkt hard in de zwarte PorscheCayenne turbo. Ben Pon trekt zijn mond-hoek naar achteren, geeft nog wat extragas en bromt: ‘Lekker hè.’ Zijn assistenteCarole Forest grijpt met witte knokkelshet leer van de achterbank vast terwijlPon zijn automaat hard over de gele mid-denstreep trekt, met 90 kilometer peruur de onzichtbare bocht achter debergrug in. ‘Er staat wel eens politie,maar niet vaak. En zie jij hier veel tegen-liggers? Ik niet.’ Carole wordt langzaammisselijk en begint achter Pons rug tesputteren tegen de dollemansrit. ‘Ik haathet als hij zo hard rijdt. Maar het is eeneigenwijze man, ik geloof niet dat hij hetooit afleert.’Bernardus Marinus Pon is inmiddels 68,maar door zijn aderen stroomt nog altijdbenzine. Als telg uit de Pon-autodynastiekreeg hij dat bij zijn geboorte mee. Hijwerkte twee decennia in het familiebe-drijf Pon Holdings, de mega-importeurvan VW, Audi, Porsche en talloze kleineremerken. Tot hij zich in 1988 liet uitkopen.‘Mijn broer Mijndert runde het bedrijf enik deed het Porsche-importeurschap. Ikhad er na twintig jaar wel genoeg van. Ikging me vervelen en wilde weer eens watanders proberen. Het was geen pijnlijkproces. Ik had 25 procent van de holdingen liet de waarde daarvan taxeren. Mijnbroers en zussen hadden hun eigen taxa-tie laten maken en op een herfstavondzijn we bij elkaar gaan zitten. Nou, bin-nen een uurtje waren we er uit. En was ikvrij.’ Pon wil er verder na het autoritjeniets over kwijt. Hij zwijgt liever en niptvan een glas eigen pinot noir op het ter-ras van zijn lodge.

StofBen Pons leven speelde zich al voor dieuitkoop grotendeels af in Californië, waarhij zijn hoog aangeslagen Bernardus-wijnen produceert. ‘Ik was hier eind jarenzeventig eens op vakantie en vond het zolekker, dat ik maar een huis heb gekochtin Carmel Valley. Mijn tandarts verteldeme iets later dat er een stuk akkerland inde heuvels te koop stond. Dat kwam mooiuit, want ik wilde wat om handen heb-ben. Zo ben ik begonnen met wijnbouw.Ik had goede contacten met de Ameri-kaanse ambassadeur en hij heeft ervoorgezorgd dat ik als grootinvesteerder eensemi-permanente verblijfsstatus kreeg.Ga je mee naar boven?’

Een zware wolk stof trekt traag tussende stammen van twee eeuwenoudekurkeiken als Pon zijn Cayenne er bruuskstilzet. Dit is het hoogste punt op zijnlandgoed, Pon kijkt er uit over zestighectare wijnranken. Jaarlijks vult hij 600duizend flessen, goed voor een omzetvan 14 miljoen dollar. ‘Dit stuk landheeft me in 1980 iets minder dan eenmiljoen dollar gekost. Dat was eenmooie deal, maar daarna begon hetgrote investeren pas. Een verwilderdeheuvel met bosjes was het. Miljoenenheb ik er in moeten steken voordat hetrendabel werd, na zeven jaar maakte ik

voor het eerst winst. Tot die tijd kreeg ikveel scheve blikken uit mijn omgeving.Mijn financiële mensen werden gek vanme, ze vonden het beter als ik ermee zoustoppen. Nou, zo zit ik dus niet in elkaar.Zeven jaar is trouwens een prima score,meestal duurt het tien jaar voor je winstmaakt met een wijnbedrijf.’Pon heeft nu negentien man in dienst enmaakte vorig jaar iets minder dan eenhalf miljoen dollar winst, hij levert zijnBernardus Chardonnay, Sauvignon blanc,Marinus – een bordeaux – en Ingrid – eenpinot noir vernoemd naar zijn vrouw –aan de beste restaurants in Californië enNederland, en aan het Witte Huis. ‘Clin-ton dronk mijn wijn. Dat was omdat desommelier van het Witte Huis van Ber-nardus houdt. Mijn wijn ligt er nogsteeds in de kelder. Het gaat goed metde zaken, we zitten bijna aan onze maxi-male productiecapaciteit. Ik heb net eendeal rond met Whole Foods, een ketenluxesupermarkten in Californië, die acht-duizend kisten afneemt. Four SeasonsHotels neemt vijfduizend kisten af eneen grote distributeur uit San Francisco

vierduizend. Er kan geen fles meer bij.’Toch wil Pon de wijngaard niet meer uit-breiden. ‘We experimenteren met deoogsttijden en verwerkingsmethoden. Ikwil niet een van de beste wijnen vanCalifornië maken, maar de beste.’

HelDe drive om de beste te zijn en zijnextreme koppigheid hebben het levenvan rich kid Ben Pon altijd beheerst. ‘Ikwas een slechte leerling op school. Ikhad wel hersens, maar was recalcitrant,omdat ik zelf beter dacht te weten watgoed voor me was. School na school hebik verkloot. Ik werd er telkens van afge-schopt tot ik op Instituut Hommesterechtkwam, het strengste internaatvan Nederland. Een hel was dat. Later inmilitaire dienst werd het helemaal niets.Ik ga toch niet luisteren naar wat zo’nvent te commanderen heeft? Ik zat meerweekenden in het strafkamp dan dat ikthuis was.’In de autoracerij ging het Pon na zijndienstijd beter af. Hij bleek zeer vaardigin de Porsches van zijn vader en debu-teerde in 1961 in een Porsche-Abarth356B Carrera in de FIA GT Cup op de Nür-burgring. Zijn goede vriend graaf CarelGodin de Beaufort zat naast hem. Hetwas een gouden koppel, Pon was deonbesuisde durfal die coûte que coûtewilde winnen, De Beaufort remde Pon afen behoedde het stel voor stommiteiten.Een jaar later raceten ze hun eerste For-mule 1, in 1.5 liter Porsche 787 F4 een-zitters op Zandvoort. Zonder De Beau-fort aan boord werkte Pons karaktertegen hem. ‘Ik was de beste coureur vanNederland. Niemand was zo snel en han-dig in een Porsche als ik. Als ze me dwarszaten, reed ik ze de duinen in. Er wasgeen houden aan met mij.’ Maar de rela-tief lichte Porsche was niet opgewassentegen de zware V8-motoren van de con-currentie. De Beaufort wist dat en bleefachter in het veld, de 26-jarige Pon ver-loor het stuur echter aan zijn tempera-ment. Zijn Porsche crashte in de derderonde, sloeg over de kop en Pon werd deduinen in geslingerd. ‘Toen wist ik dat iknooit meer een eenzitter wilde rijden,rotdingen. En ik heb het ook niet meergedaan.’ Het duo verliet de Formule 1zonder ooit een race te hebben uitgere-den. De Beaufort kwam in 1964 om ineen oefenronde op de Nürburgring, Ponwas er kapot van. Desondanks ging hijgewoon door met racen tot een aantalcrashes en technische problemen in1968 het definitieve einde van zijn

‘Eigenlijk doe ik mijn hele leven alleen wat ik leuk vind en dat is me goed afgegaan’{ }

FT Pon 03-12-2004 06:23 Pagina 108

‘Ik wil niet een van de beste wijnen van Californië maken, maar de beste’{ }

109

FT Pon 27-11-2004 10:01 Pagina 109

professionele race-carrière betekenden.‘Ik ben een ouwe lul nu. Die crashes heb-ben me achteraf behoorlijk opgebroken.De eerste tien jaar gingen nog wel, op deOlympische spelen in München in 1972heb ik nog voor Nederland kleiduivenstaan schieten. Ik werd 29ste, van de 60.Maar ik kreeg steeds meer last van mijnrug. Halverwege de jaren tachtig ben ikzelfs gestopt met golfen. Mijn ruggen-graat was helemaal op, het was bot opbot. Met een paar kleine operaties enmedicijnen heb ik de boel aan de gangkunnen houden. Ik golf alweer een paarjaar. In maart dit jaar hebben ze defini-tief alle rotzooi weggehaald die er in deloop der jaren tussen was gaan zitten.Binnenkort spuiten ze mijn laatste rug-genwervels bij. Een experimentelebehandeling, maar ik heb de beste dok-ters van de West Coast, het moet luk-ken.’

CowboytentHet is intussen avond geworden in Car-mel-by-the-Sea, waar Clint Eastwoodooit burgemeester was. Achter het traaggolvende heuvellandschap ligt Monterey

Bay, de woeste grens met de eindelozeGrote Oceaan, waar zeeotters drijvendop hun rug tussen het kelp schelpenstukslaan. De dochters van de superrij-ken in het dorpje verruilen hun flip-flopsvoor Australische bontlaarsjes tegen dekoude, binnentrekkende zeemist. Hetlaatste groepje surfers strompelt hetwater uit.In de valley arriveert de Cayenne Turbovan Ben Pon bij Will’s Fargo, zijn dininghouse en saloon. Pon, terwijl hij zijnbootschoen in het stof zet: ‘Dit is eenruige cowboytent, echt gezellig.’ Eenvrouw met grijzend haar in een paarden-staart komt op hem af. ‘Ben! Wat heer-lijk om je weer eens te zien.’, masseertze terwijl ze hem naar zijn tafel leidt.Daar neemt Pon een slok Marinus, zijnallerbeste wijn die hier voor 180 dollarper fles op de kaart staat. ‘Ik heb hetbeste personeel uit de valley. Dat is mijnkracht. Ik run mijn ondernemingen nietzelf, maar zorg ervoor dat de juiste men-sen op hun plek komen. Dat kost veelgeld en moeite, maar je wilt toch ietsbereiken? Mijn vader heeft me geleerddat je niet moet janken om verzopen

dubbeltjes. Ik houd van risico’s nemen,dat is ook mijn motto.’Terwijl Pon vocht om zijn wijngaard vande grond te krijgen, ging in 1988 in debuurt een lodge in de verkoop. In Neder-land had hij al ervaring opgedaan metrestaurant Dorloté in Amersfoort. Zonderzich te bedenken kocht hij het verwaar-loosde Californische hotel en noemde hetBernardus Lodge. ‘Het was een armoedigdriesterrenzooitje. Ik heb alles plat latengooien, alleen het 15-meter zwembad isnog origineel.’ Pon zette er een clusterneer van 57 ultraluxe villa’s, met eencrocquetveld, een zeer luxe spa en res-taurant Marinus. Hij pocht met 1700soorten wijn op de kaart en sterrenkokCal Stemenov in de keuken. ‘Dit jaar krij-gen we vijf sterren. Afgelopen jaar riepZagat, de Amerikaanse Guide Rouge,Marinus uit tot het beste hotel-restau-rant in de wereld. Kijk, zo hoort het. Endat komt door mijn personeel. Als ik somsin vijfsterrenhotels zie hoe ze staan testumperen. Slechte service, matig eten,slecht opgeleid personeel. Bij mij lachenze allemaal. Een goede ober verdient bij mij 90 duizend dollar per jaar, niet

‘Mijn vader heeft me geleerd dat je niet moet janken om verzopen dubbeltjes’{ }

110

FT Pon 27-11-2004 10:02 Pagina 110

111

>

zo gek dat ik alleen de besten krijg.’ Aan klandizie ontbreekt het Pon niet:tussen zijn lodge en San Fransisco ligt de250 kilometer lange Silicon Valley metzijn duizenden techmiljonairs. En Ponsmachtige netwerk in Nederland en de VSzorgt voor beroemde bezoekers. Op demuur boven de chef’s table in de keuken– waar hij zijn vrienden ontvangt – staande handtekeningen van golf-aficionadoRobbie van Erven Dorens en racevriendGijs van Lennep. ‘Clint Eastwood is eengoede vriend van me, hij komt hier vaaketen. Alan Greenspan komt wel eenslangs, Barbra Streisand, Leon Panetta,Chief of Staff onder Clinton, en laatstook Madeleine Albright.’ Volgens Ponmaakt de Bernardus Lodge sinds deeeuwwisseling winst. Zelf woont hijsinds 1989 bij de dieper in de vallei gele-gen Quail Lodge, die hij voor de Hong-Kongse Peninsula hotelgroep laatmanagen.Ook in Afrika heeft Pon, zoals hij hetzelf formuleert, ‘een paar dingen op derails gezet’. Zo kocht hij in 1995 in Tan-zania een safarionderneming met eenconcessie voor 3,2 miljoen hectarejachtgrond. Pon: ‘Danny McCallum Safa-ris heet het, een mooi bedrijf, maar hetis moeilijk ondernemen in Afrika. Je mager bijna niets meer als jager, daarom wilik me meer op fotosafari’s concentreren,daar zit toch meer toekomst in. Ik speelmet de gedachte om er twee nieuwelodges neer te zetten. Die gaan hetzelf-de worden als Bernardus hier, vijf ster-ren. En het mooie is dat het bijna niets

kost, voor een miljoen dollar stamp jezo’n lodge uit de grond. Gelukkig maar,want je zou ’m zomaar kwijt kunnenraken. Als je ziet wat er in Zimbabwe isgebeurd, dat stelletje schoften daar. Dehele wereld kijkt toe en doet niets. Devader van een vriend van me is zijn land-goed af gezet. Dat wil ik niet ziengebeuren.’

TrotsPon is altijd kinderloos gebleven. Nietvrijwillig. ‘Maar wat moet je dan? Aange-nomen kinderen nemen of zo? Dat wil ikniet, dan blijf ik liever alleen met mijnvrouw.’ Hij trekt een diepe plooi in zijnvoorhoofd, leunt achterover in zijn Will’sFargo saloon, een glas Marinus aan zijn

lippen. Hij laat het rode vocht langzaamnaar binnen glijden. Pon voelt zich thuis.Boven de bar hangt de enorme kop vaneen westernkoe. ‘Mooi tentje, hè? Hetstaat hier al sinds 1920, het is het oud-ste gebouw in Carmel. Maar de vorigeeigenaar trok het niet meer. Het was eenviezige bedoening, de mensen uit debuurt kwamen niet meer langs, hij gingkapot. Toen ik er op de wijngaard oververtelde, zei Carole tegen me: “Leukcafé inderdaad, maar je koopt het niet.”Zij kent me. Maar die nacht lag ik wakkeren dacht: ik koop het wél. Een weeklater was het van mij.’Pon is nu vijf maanden per jaar in Ameri-ka, een maand in Afrika en de rest vande tijd in Nederland en Engeland. InSomerset kocht hij eind jaren negentigeen aantal boerderijen met de omliggen-de landerijen. ‘Ik heb ze vooral om errustig te kunnen jagen, want het ismoeilijk om dat nog zonder diebemoeials van de dierenbescherming tedoen. Eigenlijk doe ik mijn hele levenalleen wat ik leuk vind en dat is me goedafgegaan. Echt trots ben ik nooitgeweest. Ik beschouw het als een gege-ven, ik ben blij dat ik hier mag staan. Inhet begin was ik wel trots op mijn wijn.’Als ik in een restaurant zat en de men-sen naast me dronken Bernardus, danvroeg ik ze of die smaakte. Meestal zei-den ze “ja” en vertelde ik dat ik die wijnmaakte. Vond ik leuk. Maar dat gevoel isgrotendeels over. Ik werk er keihard vooren dan moet het gewoon goed gaan. Hetgaat ook goed.’

‘Ik was de beste coureur van Nederland. Niemandwas zo snel en handig in een Porsche als ik’{ }

teurschap voor Nederland uit. Het kar-retje werd lauw ontvangen, maar Ponduwde Hitlers ‘Kraft durch Freude’-Kever niettemin door de Nederlandsestrot en wist er een auto-imperium meeop te bouwen. Het kasteeltje op land-goed De Salentijn, tussen Putten en Nij-kerk, werd het hoofdkwartier waar hetduo steeds meer importeurschappenbinnensleepte: Porsche, Audi, Skoda enSeat. De kinderen van Ben senior – Mijndert,Ben, Wijnand, Ans en Truus – breiddenhet bedrijf daarna uit met de vrachtwa-gens van MAN, de autobanden van Con-tinental, Uniroyal en Semperit en hetdefensiebedrijf W&O Supply. DirecteurWim de Grefte kocht begin jaren negen-tig zelfs de Hubo- en Formido doe-het-zelfketens, maar die werden later metverlies doorverkocht aan Vendex. PonHoldings zit verder zwaar in vastgoed,

autolease, auto-onderdelen en consu-mentenelektronica. Het bedrijf is nu1,2 miljard euro waard en is een van dedertig grootste ondernemingen vanNederland.Pon Holdings wordt niet meer directgeleid door de familie, die echter wel100 procent van de aandelen bezit. Wijnand (61) bestiert nu het succes-volle spermawinstation Koepon, waar-mee hij Canadees runderzaad interna-tionaal verhandelt. De zussen Ans enTruus hebben zich in de Gooise anonimi-teit teruggetrokken. En zeezeiler Mijndert (73) heeft zich vol overgavegestort op empire building in Argentinië, waar hij op de pampa eenserie enorme ranches tot multidiscipli-nair megalandbouwbedrijf aaneen-schakelt. Hij produceert 500 duizendkisten wijn per jaar en houdt 70 duizendvleeskoeien.

De Pon-dynastieHet verhaal van de familie Pon begintmet pater familias Mijndert, die in 1928begon met een fietsenfabriek en deimport van Opels. Zijn zonen Ben enWijnand namen het bedrijf al spoedigover en bouwden het uit tot een winst-machine. In 1938 kreeg Ben Pon seniordoor Ferdinand Porsche de importrech-ten voor Volkswagen toegezegd. Eenpotentieel lucratief handeltje, dat doorde Tweede Wereldoorlog forse vertra-ging opliep.Volgens de familieoverlevering toogBen senior in 1947 verkleed als Britslegerofficier met aanbevelingspapierenvan het Nederlandse leger naar de doorde Britten beheerde Volkswagen-fabrie-ken in Duitsland. Dankzij zijn flam-boyante optreden sleepte hij eropnieuw het Volkswagen Kever-impor- <

<

1968: Ben Pon maakt vrienden met nummer 14

beel

d G

erar

d va

n H

ees,

Spa

arne

stad

Fo

toar

chie

f

FT Pon 27-11-2004 12:33 Pagina 111