België - BelgiqueP.B.

9000 Gent XP7020243/6148

afgiftekantoor GENT X

Corpus Vlaamse Gebarentaal

3jaargang 88 - nummer 3 tweemaandelijks mei-juni 2013

NIEUWS

KAFT 2 2013.indd 1 18/04/13 13:14

NATIONAAL SECRETARIAATFevlado vzwStropkaai 38 - 9000 GentTel.: 09/224.46.76 - Fax: 09/329.07.47E-mail: info@fevlado.bewww.fevlado.be

Fevlado-Diversus vzwStropkaai 38 - 9000 GentTel. 09/228.59.79 - Fax: 09/329.07.47 E-mail: diversus@fevlado.be

AANGESLOTEN DOVENVERENIGINGEN

AALST – ‘HOOP IN DE TOEKOMST’Contact : Roger Van Impe – Calloystraat 32 – 1790 Teralfene, fax 053/68.20.36

ANTWERPEN – ‘MADOSA’ Lokaal en secretariaat: Haantjeslei 213 – 2018 Antwerpen – info@madosavzw.be – Tel/Fax: 03.238.56.77 - www.madosavzw.be Afdelingen: Sportafdeling ‘Dosporta’ – Jeugdclub ‘De Vlinder’ – Damesclub ‘Dodocan’ – Ontspanningsclub ‘Dovca’ – 50-plussers ‘ Dosena’ – Toneelclub ‘Andothe’ – Motoclub ‘Domocan MTC’ – Holebiworld ‘Pink’

BRUGGE – ‘NOWEDO’ Lokaal en secretariaat: Polderstraat 76a – 8310 Brugge St-Kruis – Fax: 050/67.34.31 – info@nowedo.be – www.nowedo.be Afdelingen: Sportvereniging ‘KSKD Brugge’ – ‘Mountainbike Club’ – MV Nowedo – Kinderafdeling De Dolfijntjes & – Jeugdclub ‘De witte doordrijvers’ – Cultuur- en ontspanning ‘De zeester’ – Damesclub ‘Ladies Only!? – Kompas’ – 55 plussers ‘Nowedo-senioren’ – Kon. Brugse dovenverenigingen – Brugse Gebarenkring

BRUSSEL – ‘TRED’ Secretariaat: Steven Verbeeck - Goudenregenstraat 43 - 2800 Mechelen Contact: voorzitter: ingrid.desmaele1@telenet.be of secretaris: steven.verbeeck1@telenet.be - www.tred.be

EEKLO – ‘DE MEETJESLANDSE DOVENVRIENDEN’Lokaal: Balgerhoeke 180 – 9900 EekloContact: Desmidt Christel: christeldesmidt@hotmail.com

GENT – ‘GTG ‘Lokaal: Stropkaai 38 – 9000 Gent – Fax: 09/343.80.04 – chantal.roose@gtg-gent.be – www.gtg-gent.be Secretariaat: Chantal Roose – Begonialaan 15 – 9930 ZomergemAfdelingen: Sportclub ‘KSKD Surdac Gent’ – Kinderclub ‘DoCoclub’ – Jeugdclub ‘De joker’ – Damesclub ‘Gentse damesclub ter doven’ - ‘Cultuur en Vorming’ – Manillenkaarters – Gentse Gebarenkring

GENT - Ledeberg – ‘DE VRIENDEN VAN PRIESTER DE L’EPEE’Lokaal: Van den Heckestraat 39, 9050 Gent-LedebergContact: Thierry Bekaert- Stijn Streuvelslaan 63, 9800 Deinze of per mail: thierrybekaert@hotmail.com - http://www.lepeetjegent.be HASSELT – ‘LIMBURGIA’ Lokaal en secretariaat: Rechterstraat 43 – 3511 Kuringen-Hasselt – Tel/Fax: 011/22.19.14 – info@vzw-limburgia.be – www.vzw-limburgia.be Afdelingen: Sportvereniging ‘Lido-sport’ – Ontspanningsclub ‘De Stille Genieters’ – 55 plussers ‘Limburgia Senioren’

KORTRIJK – ‘DE HAERNE CLUB’ Lokaal en secretariaat: Kortrijksestraat 70 – 8501 Heule – Tel/Fax: 056/36.02.32 – dehaerneclub@skynet.be – www.dehaerneclub.be Afdelingen: Sportclub – Kaartersclub - Kinderclub ‘Dobbelsteentjes’ – Jongerenwerking – Ontspanningsclub – 55+ - Toneelclub ‘Niemand Perfect’ – Kortrijkse Gebarenkring ‘KGK’ – Stil en Blij Ieper

KORTRIJK – ‘DE GETROUWE VRIENDEN’ Contact : Freddy Haghebaert - Toekomststraat 31 - 8581 Avelgem- freddy.haghebaert@telenet.beafdelingen : De Vurige Manillers - De Levensgenieters - De Orde van den Vlaschaard

NINOVE – ‘DE DENDERVRIENDEN’ Contact : Ann Baten - Affligemstraat 7 - 1742 Ternat - fax: 053/68 29 49- anbaten@hotmail.com - www.dedendervrienden.be

SINT-NIKLAAS – ‘DE WAASVRIENDEN’ Contact : Rony Mets, Wijnstraat 48 - 9170 Sint-Pauwels – fax: 03/777 95 13 – rony.mets@telenet.be

TURNHOUT – ‘PIRAMIME’ Lokaal en secretariaat: H. Consciencestraat 17 – 2300 Turnhout – Tel/Fax: 014/42.80.60 – info@piramime.be – www.piramime.be Afdelingen: Sportvereniging ‘Kedosport’ – Kaartersclub ‘Kedoka’ - Biljartclub ‘Kebildo’ – Vissersclub ‘Kedovis’ – Kinderclub ‘Kedokids’ – Jeugdclub ‘De Kempen’ – Cultuur- en ontspanningsvereniging ‘Kemados’ – Bezigheidsclub

ZOTTEGEM – ‘DE EGMONTSVRIENDEN’ Lokaal: Ontmoetingscentrum Leeuwergem – Gentsesteenweg 306 – 9620 Leeuwergem – anja-nick@telenet.be - http://www.egmontsvrienden.be

FEVLADO- LEDENBEWEGING:AFDELINGEN EN AANGESLOTEN ORGANISATIES:

•VlaamseDovenVerenigingen E-mail: ingrid.desmaele1@telenet.be

•Jong-Fevlado E-mail: info@jongfevlado.com

•Fevlado-senioren E-mail: boudewyn.de.roose@telenet.be

•Fevlado“HelenKellerclub”(HKC) E-mail: helenkellerclub@gmail.com leo.cleyman@telenet.be

•Fevlado-Ontspanning E-mail: ledenbeweging@fevlado.be

Stropkaai 38 - 9000 Gent Tel.: 09/224 46 76 Fax: 09/329 07 47

•VlaamseDovenSportbondvzw(VDSB) E-mail: annsmets68@gmail.com GSM 0478-65 36 96

Verantwoordelijke uitgever: Andre LathouwersEindredactie: Nick MoutonRedactie: Nick Mouton, Filip Verstraete, Ilse Wouters, Pascal Mollet, Ludwina Degryse, Fanny DeleuLay-out: Ludwina DegryseRedactie Jongerenkrant: Marieke Kusters en Dennis Deschildre: info@jongfevlado.com

Administratie abonnementen: Martine GilenAbonnement: Leden Fevlado: abonnement inbegrepen bij lidgeld. Lidgeld Fevlado is 22 Euro en 15 Euro vanaf het 2de lid van hetzelfde gezin. Niet-leden Fevlado: abonnement 15 Euro Buitenlandse abonnees krijgen Dovennieuws in pdf via mail. Verzending naar het buitenland enkel mogelijk op kosten van abonnee. Reknr: KBC 448-7656581-81Contact: info@fevlado.be

Copyright : Overname van artikels is enkel toegestaan na toestemming van de uitgever, en met bronvermelding

DOVENNIEUWS - Tijdschrift van Fevlado vzwFederatie van Vlaamse Dovenorganisaties - Jaargang 88 - 2013

KAFT 2 2013.indd 2 18/04/13 13:14

Dovennieuws 2013 nr.3 1

VOORWOORD

Inhoud

2

9

Voorwoord ................................................................................................1Thema: corpus Vlaamse Gebarentaal ...............................................2

Interview met de projectmedewerkers.......................................2Interview met VGTC ...........................................................................5Interview met Michel François ......................................................7Interview met Filip Verstraete ........................................................8

Euthanasie ................................................................................................9Jongerenkrant ........................................................................................11Reeks dove senioren: Paul De Weerdt ............................................15Werkgroep archief .................................................................................17VGT Doe Mee ..........................................................................................17Lesgevers VGT gezocht .......................................................................185-daagse opleiding “Grammatica en Didactiek” ........................19Ledenbeweging

4de opendeurdag van Helen Keller Club .................................20Startsubsidieproject ledenbeweging ........................................21Bijeenkomst met stad Gent ...........................................................21Bestuurswijziging Kemados Turnhout .......................................21

Familienieuws .........................................................................................22Bedevaarten ............................................................................................22 17

Beste lezers,

Fevlado vzw is sinds een aantal maanden druk bezig met de uitbreiding van haar werking. Door die startsubsidie hebben wij sinds enkele maanden twee nieuwe medewerkers kunnen aanwer-ven voor de cel Ledenbeweging. De nieuwe medewerkers moeten er mee voor zorgen dat we binnen twee jaar, in februari 2015, aan alle voorwaarden voldoen om een volwaardige erkenning te krijgen als sociaal-culturele vereniging. Als dat lukt zal Fevlado het verenigingsleven van de doven nog beter kunnen ondersteunen en uitbouwen.

Om dit proces in goede banen te leiden is er besloten om een nieuwe stuurgroep op te richten. Zij werken als een soort denktank want de volwaardige erkenning is geen eenvoudige opdracht. Zo is één van de voorwaarden dat bij Fevlado minstens 50 sociaal-culturele verenigingen moeten aangesloten zijn (afdelingen, clubs en hun onderafdelingen). De startsubsidie is dus een mooie kans om het verenigingsleven te verbreden, maar ook een heel grote uitdaging. Over dit project verneemt u ook meer in de volgende editie van Dovennieuws en op WereldDovenDag in Oost-ende, want we willen ook uw ideeën vernemen over hoe het verenigingsleven van de doven nog sterker en diverser gemaakt kan worden.

In deze editie van Dovennieuws focussen we niet op Fevlado maar wel op andere belangrijke spelers die zich toespitsen op de dovengemeenschap en de Vlaamse Gebarentaal. Wellicht zijn veel doven daarvan niet op de hoogte, maar momenteel loopt er een zeer groot en belangrijk project aan de Universiteit van Gent waarbij er een corpus wordt samengesteld van de Vlaamse Gebarentaal. Wat houdt dat in? Wie werkt eraan mee? … Dat lees je in deze editie. Verder nemen we een kijkje bij het Vlaams GebarentaalCentrum (VGTC). Ook zij verrichten zeer belangrijk werk voor de Dovengemeenschap en dat willen we eens extra in de kijker zetten. Daarnaast zijn er nog heel wat interessante artikels, interviews en verslagen o.a. van de geslaagde opendeurdag van de Helen Keller Club, alsook een opnieuw goed gevulde jongerenkrant. De nieuwe redacteurs van de jongerenkrant maken er echt wel werk van … en het resultaat mag er naar mijn mening zijn.

Bijzonder aan deze editie van Dovennieuws is tenslotte dat er extra aandacht is voor informatie in VGT. Verschillende interviews kan je meer uitgebreid bekijken op de website van Fevlado. In Dovennieuws vind je een verkorte versie, op de website kan je het volledige interview bekijken in VGT. Zo willen we de onderwerpen, die niet altijd zo eenvoudig zijn, maximaal toegankelijk maken voor iedereen. Aan u de keuze!

Veel lees- en kijkplezier!Nick Mouton

DN 3 2013.indd 1 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.32

Thema: Corpus Vlaamse Gebarentaal

Interview met de projectmedewerkers

In juni 2012 startte een nieuw project aan de Universiteit Gent: Corpus Vlaamse Gebarentaal. Mieke Van Herreweghe, professor aan de Universiteit van Gent, en Myriam Vermeerbergen, professor aan KU Leuven|Thomas More (vroeger: Lessius Antwerpen), hebben hiervoor samen een projectaan-vraag ingediend bij de Herculesstichting. Ze wilden een corpus opstellen van de Vlaamse Gebaren-taal. Hercules keurde de aanvraag goed en gaf een subsidie voor drie jaar.

Interview door Pascal Mollet met Eline Demey, Hannes De Durpel, Sam Verstraete en Hilde Nyffels

Pascal: Kan je uitleggen wat het Corpus Vlaamse Gebaren-taal juist inhoudt?Eline Demey: Het is de bedoeling om tijdens dit 3-jarige project een grote verzameling van opnames Vlaamse Gebarentaal te maken. Een corpus is een soort digitale verzameling van taal. Veel taalkundig onderzoek is gebaseerd op een corpus waar heel veel teksten in zitten. Er bestaat bijvoorbeeld een corpus van geschreven Nederlands en van gesproken Nederlands. Ook voor gebarentalen zijn er al corpora, voor Nederlandse Gebaren-taal, Britse Gebarentaal (BSL), Australische Gebarentaal.

Als je onderzoek wil doen naar het Nederlands, kan je gebruik maken van een corpus dat er al is. Als je Vlaamse Gebarentaal wil

onderzoeken, ga je eerst op zoek naar dove gebarentaalgebrui-kers om hun taalgebruik op te nemen. Daarna moet je de opna-mes monteren en transcriberen. Dat is allemaal erg veel werk en is voor een onderzoeker ook veel tijdsverlies. Daarom voelden we hier de nood aan een uitgebreid corpus Vlaamse Gebarentaal om op grotere schaal onderzoek te kunnen doen naar Vlaamse Gebarentaal. Het is niet mogelijk om alle dove gebarentaligen hier uit te nodigen, maar we willen opnames maken van 100 personen. Dit moet een diverse groep zijn: mensen uit de vijf verschillende Vlaamse regio’s, van verschillende leeftijden, zowel mannen als vrouwen… Het mogen dus niet alleen bv. jongeren of West-Vlamingen zijn die worden opgenomen in het project.

Pascal: Een corpus betekent dus het onderzoeken van taal?Eline Demey: Het corpus zelf is niet het onderzoeken van een taal, maar is het verzamelen van taaldata. We creëren een soort database op computer. Het vinden van voorbeelden is gemak-kelijk, omdat je veel data via de computer kan oproepen. Stel

in VGT op www.fevlado.be

DN 3 2013.indd 2 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.3 3

dat ik een onderzoek wil doen over zinstructuur, bijvoorbeeld: de vraagzin. Dan kan ik eenvoudig gezegd aan de computer vragen om mij alle zinnen uit het Corpus te geven die beginnen met het gebaar WAAR, of WAAROM of HOE. Via een zoekfunctie krijg ik dan een hele lijst met zinnen die aan mijn zoekcriteria voldoen, met opnames van personen uit Brugge en Hasselt, jong en oud… Zo kan je dan de structuur van die zinnen gaan ontleden en vergelijken. Om een waardevol onderzoek te doen, heb je veel data nodig. Dit project doet dus zelf geen taalkundig onderzoek, maar we maken onderzoeksmateriaal voor later onderzoek.

Pascal: Hoe moet ik me dat concreet voorstellen, het maken van een corpus?Eline Demey: We zijn met vier medewerkers: ik coördineer het project en heb drie dove collega’s. Het project bestaat uit vier fasen. Ten eerste doen we de opnames. De tweede fase is het bewerken van de opnames. Een opname duurt bijvoorbeeld vijf uur en wordt gefilmd vanuit drie camerastandpunten. De opname moet dan dus bewerkt en gemonteerd worden. De derde fase is de annotatie van de video-opnames. De vierde fase van het project is het verspreiden van onze data. De bedoeling is dat het project binnen 3 jaar wordt afgerond en dat de data dan verspreid kan worden.

Pascal:Je hebt het over annotatie; kan je dat even uitleggen?Eline Demey: Een videofragment kan je niet zomaar gebruiken voor taalkundig onderzoek. Je moet het omzetten in notities die je dan kan doorzoeken. Annotatie is een combinatie van glossen en extra verklaringen bij de gebaren in het Nederlands. Ieder ge-baar wordt daarbij omgezet in een Nederlands woord (een glos). Zo heb je bijvoorbeeld het gebaar PAARD, dit wordt omgezet naar het geschreven Nederlands woord ‘paard’. Je kan PAARD echter op verschillende manieren gebaren, die verschillende gebaren worden weergegeven in glossen als PAARD1, PAARD2 of PAARD3. Voor ieder gebaar is er dus één vertaling in glos.

Hilde Nyffels: Annoteren is echt veel werk. Glossen betekent een soort vertaling in Nederlandse woorden, daarbij komt dan nog uitleg over de vorm van hand, de houding van het lichaam, de mimiek… Onlangs had ik voor één minuut in VGT ongeveer twee uren nodig om alles te vertalen en te verklaren. Er is een grote variatie in VGT. De verhalen of thema’s die we aanbrengen zijn hetzelfde maar de gebruikte gebaren zijn soms helemaal anders. En dan zijn er nog de streekgebaren. Echt zeer interessant om zoveel verschillen te zien!

Pascal: Is het belangrijk om met doven samen te werken?Eline Demey: Ja natuurlijk, dat is zeer belangrijk. Ik heb wel ervaring als doctor in de taalkunde en ik begeleid het project, maar ik ben niet doof en ben niet opgegroeid met Vlaamse Ge-barentaal. Gelukkig heb ik mijn dove collega’s, die de dovenge-meenschap goed kennen, die zich bewust zijn van hun taal. Dit is heel belangrijk voor het contact met de dove informanten en de opnames. Ook voor het annoteren is het belangrijk dat je de taal goed kent. Daarom is het samenwerken met dove personen aan dit project onontbeerlijk.

Een goede samenwerking tussen ons vieren is ook belangrijk. We verdelen de taken, maar we wisselen ook veel informatie uit, zodat we met zijn vieren bijleren en een groeiproces doorma-

Voorstelling van de projectmedewerkers

Eline Demey, coördinator

Voorstelling: In 2005 schreef ik een doctoraat over de fonologie van de Vlaamse Gebarentaal. Het was een onderzoek naar de vorm van gebaren: de handvorm, de beweging, de articulatieplaats.

Taak binnen het project:Nu ben ik opnieuw actief aan de UGent, als taalkundige in de Vlaamse Gebarentaal. Ik coördineer het project Corpus Vlaamse Gebarentaal.

Hannes De Durpel, wetenschappelijk medewerker

Voorstelling:Sinds oktober 2012 ben ik halftijds wetenschappelijk medewerker, daarnaast ben ik halftijds educatief mede-werker bij Fevlado-Diversus.

Taak binnen het project:Ik ben vooral bezig met het “uitlokkingsmateriaal”, dat zijn de opdrachten voor informanten tijdens de opnames. Ik ondersteun ook hoe de opnames dienen te gebeuren, het lokaal en de techniek. Na de opname monteer ik het videomateriaal.

Hilde Nyffels, wetenschappelijk medewerker

Hilde Nyffels : “Annoteren is echt veel werk.....Onlangs had ik voor één minuut in VGT ongeveer twee uren nodig om alles te vertalen en te verklaren. “

DN 3 2013.indd 3 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.34

ken. Ik hoop dat, wanneer dit project afloopt, mijn drie collega’s zich verder willen toespitsen op taalkundig onderzoek.

Pascal: Hoe ziet zo’n opname voor het Corpus eruit?Hannes De Durpel: In een studio worden de opnames ge-maakt met twee informanten, dat is de naam voor de doven die komen voor de opnames. De informanten krijgen verschillende opdrachten: ze vertellen een film na, ze vertellen over hun eigen ervaringen, ze discussiëren. Per opname zijn er 22 opdrach-ten en dat duurt alles samen ongeveer vijf uur. Er is altijd een moderator aanwezig om de gesprekken goed te laten verlopen. We nemen op met drie camera’s: één camera voor het geheel, de andere twee camera’s zijn gericht op de informanten zelf voor een goed beeld in VGT.

Pascal:100 informanten vinden… niet simpel zeker?Sam Verstraete: Neen, dat klopt. Ik ben nu 4 maanden bezig met de doelgroep te contacteren en het gaat niet altijd vlot. Veel doven zijn gemotiveerd om mee te werken, maar anderen heb-ben geen tijd of geen interesse. We proberen zoveel mogelijk ons doel te behouden en zoeken doven die sterk zijn in VGT: bv. ze zijn actief in de dovengemeenschap of hun ouders zijn doof, etc. De informanten die al meegewerkt hebben, zijn allemaal heel enthousiast!

Pascal: Werk je hiervoor samen met de dovengemeenschap?Sam Verstraete: Ja, er is een stuurgroep voor het project. De leden van de stuurgroep zijn Fevlado, het VGTC, Mim Vermeer-bergen en Mieke Van Herreweghe. Zij geven ons advies en tips, zodat wij verder kunnen werken. We contacteren ook doven-clubs als we bv. het emailadres nodig hebben van bepaalde kan-didaten. Voor de -18-jarigen contacteren we de dovenscholen. We werken dus zeker samen met de dovengemeenschap.

Voorstelling:Ik werk halftijds aan het project Corpus VGT en halftijds voor Fevlado-Diversus. Tot voor kort gaf ik les aan de studenten tolken in het VSPW. Ik volgde lessen aan KU Leuven|Thomas More (vroeger Lessius Hogeschool). Mijn ervaring komt hier goed van pas.

Taak binnen het project:Ik doe hier voornamelijk twee taken. Ten eerste ben ik mode-rator tijdens de opnames. Mijn taak bestaat erin om alles vlot te laten verlopen. Ik stel de thema’s voor, geef begeleiding indien nodig. Soms komt de informant niet los, dan probeer ik de sfeer los te gooien. Ten tweede ben ik bezig met de annotatie van de video’s: de gesprekken in Vlaamse Gebarentaal glossen en er extra uitleg bij geven.

Sam Verstraete, wetenschappelijk medewerker

Voorstelling: Ik werk hier halftijds als wetenschappelijk medewerker en stu-deer aan KU Leuven|Thomas More (vroeger Lessius), richting Toegepaste Taalkunde. Mijn ouders en familie zijn doof. VGT is mijn moedertaal wat voor dit project toch interessant is.

Taak binnen het project:Ik heb hier diverse taken, maar de focus ligt op het vinden van informanten. We hebben 100 informanten nodig. Ik bestudeer eerst de mogelijke informanten (achtergrond, sterk in VGT, actief in Dovengemeenschap…), dan contacteer ik hen om een afspraak te maken voor opname. Er zijn verschillende leeftijdsgroepen: we zoeken mensen van 12 tot 70 jaar.

Hieronder vind je enkele links naar bestaande corpora of corpora in ontwikkeling:

• Australië:SignBank-http://www.auslan.org.au/• Duitsland:KorpusDeutscheGebärdensprache-http://www.sign-lang.uni-hamburg.de/dgs-korpus/• Groot-Brittannië:BritishSignLanguageCorpusProject-http://www.bslcorpusproject.org/• Nederland:CorpusNederlandseGebarentaal-http://www.ru.nl/corpusngt/• Wallonië:LaLanguedesSignesdeBelgiqueFrancophone-http://www.corpus-lsfb.be• Zweden:SvensktTeckenspråk-http://www.ling.su.se/teckensprakskorpus

Eline Demey : “Gelukkig heb ik mijn dove collega’s, die de dovengemeenschap goed kennen, die zich bewust zijn van hun taal. Dit is heel belangrijk voor het contact met de dove informanten en de opnames. ”

ANDERE GEBARENTALEN

Ook op andere plaatsen wordt hard gewerkt aan corpora van andere gebarentalen. Doordat de corpora elektronisch zijn en je ze dikwijls via het internet kan raadplegen, wordt het veel gemakkelijker om verschillende gebarentalen te vergelijken.

DN 3 2013.indd 4 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.3 5

Interview met VGTC Vlaams Gebarentaalcentrum

Interview door Pascal Mollet met VGTC-coördinator Isabelle Heyerick en onder-zoekster Eveline Huys. Joni Oyserman kon zich helaas niet vrijmaken.

Pascal: Willen jullie eerst jezelf voorstellen wie jullie zijn en welke ervaring jullie hebben?Eveline Huys: Mijn naam is Eveline Huys, vroeger was ik te-werkgesteld bij Fevlado en Fevlado-Passage. Ik heb ook 2 jaar gewerkt in de Lessius hogeschool in Antwerpen. Daar gaf ik les taalvaardigheid VGT. Sinds oktober 2010 werk ik voor het VGTC (Vlaams Gebarentaal Centrum). Ik heb een diploma, Master in de Taal- en Letterkunde.

Isabelle Heyerick: Mijn naam is Isabelle Heyerick. Sinds 2008 werk ik voor het VGTC, voordien werkte ik bij Fevlado in de cel belangenbehartiging. Ik heb ook de tolkopleiding gevolgd, mis-schien moet ik er bij vertellen dat ik horend ben. Naast coördina-tor van het VGTC en onderzoeker ben ik dus ook tolk VGT. Ik heb net als Eveline een diploma Master in de Taal- en Letterkunde. Ook Joni Oyserman, behoort tot het team. Zij is Nederlandse en heeft een diploma Gebarentaalwetenschappen, zij is net als wij, ook onderzoeker VGT.

Pascal: Wat is jullie taakinhoud?Eveline Huys: We doen hier vooral onderzoek naar de Vlaamse Gebarentaal en de resultaten van ons onderzoek verspreiden we ook, bijvoorbeeld via onze website. Verder geven we nog lezin-gen over VGT en over onze onderzoeksresultaten. Als mensen vragen hebben over VGT kunnen ze bij ons terecht.

Pascal: Kan je ons vertellen wat de functie van VGTC is? Hoe is die ontstaan? Isabelle Heyerick: Het VGTC is opgericht in 1997. In die tijd deden dr. Myriam Vermeerbergen en dr. Mieke Van Herreweghe onderzoek naar VGT. Ze voelden de nood om de resultaten te delen met de Dovengemeenschap en zo kwamen zij bij Fevlado terecht. Samen met Fevlado, meer bepaald met Filip Verstraete, is dan het VGTC opgericht. Van 1997 tot 2008 bestond het VGTC uitsluitend uit vrijwilligers. Dankzij de erkenning van VGT in 2006 kreeg het VGTC een erkenning van de overheid en dankzij de subsidies werd in 2008 personeel aangeworven.

Pascal: Wat is het doel van jullie huidige project? Kan je daar meer uitleg over geven? Isabelle Heyerick: In ons beleidsplan van 4 jaar, dat startte in 2012 en loopt tot 2015 is voorzien dat we het digitale woorden-boek(VGT-Nederlands/Nederlands-VGT)verderzullenuitbrei-

den. Nu heeft deze databank ongeveer 7500 woorden waarvoor er gebaren zijn opgenomen, maar we weten allemaal dat VGT véél meer gebaren heeft. Dat is het doel van ons project: meer gebaren in het woordenboek opnemen.

Pascal: Wat hebben jullie in het verleden gedaan? Eveline Huys: Van 1997 tot 2008 had het VGTC dus geen personeel maar de organisatie heeft toch wel veel gedaan. Het videoboek over de grammatica van Vlaamse Gebarentaal is toen gemaakt, er zijn ook enkele Dvd’s gemaakt: “15 vingers en 1 hoofd” en “Van Bollebuik tot Piraten”. Ook hebben we de cursus-sen VGT helpen ontwikkelen. Sinds 2008 heeft het VGTC perso-neel. Tijdens het eerste beleidsplan lag de focus op onderzoek naar de grammatica van VGT. We hebben onderzoek gedaan naar meervoud in VGT en classifiers in VGT. Het resultaat van het meervoudsonderzoek kan je lezen (in het Nederlands) en bekijken (in VGT) op onze website. Het onderzoek naar classifiers is afgerond en zal binnenkort verspreid worden. Pascal: In het verleden onderzochten jullie vooral de gram-matica van de VGT, meerbepaald meervoud in VGT en classi-fiers. Nu is het meer lexicografisch onderzoek. Is er een groot verschil in werking tussen beide onderzoeken? Isabelle Heyerick: Neen, eigenlijk is er weinig verschil in de manier waarop je het onderzoek zelf voert. We moeten altijd eerst VGT verzamelen, de data waarop we onderzoek doen, de taal zelf dus vastleggen. Dat doen we door dove mensen te filmen vanuit verschillende regio’s. Wat er dan wel anders is, is de analyse, de focus. De ene keer ga je meer aandacht hebben voor grammaticale constructies en bij het onderzoek naar lexicon moeten we eerder de inhoudelijke gebaren en de handvormen gaan analyseren. Er is wel een verschil in onderzoeksresultaten. Bij grammaticaal onderzoek is het een beschrijving van hoe iets gebeurt in VGT bij het lexicografisch onderzoek zullen de gebaren in het woordenboek komen. De gebaren moeten dus zeker juist zijn.Met ons onderzoek willen we ook aantonen dat VGT ook regels heeft, net zoals het Nederlands. Voor meervoud kan je verschil-lende gebaren maken, dit hangt ook af van de context. Classifi-ers is meer ”tonen wat er gebeurt”. Door een specifieke hand-

“Van 1997 tot 2008 bestond het VGTC uitslui-tend uit vrijwilligers. Dankzij de erkenning van VGT in 2006 kreeg het VGTC een erken-ning van de overheid en dankzij de subsidies werd in 2008 personeel aangeworven.”

Het VGTC team: vlnr.: Eveline Huys, Isabelle Heyerick en Joni Oyserman.

DN 3 2013.indd 5 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.36

vorm ga je tonen dat er een vogel op een tak zit of twee auto’s tegen elkaar botsen.

Pascal: Wat zijn jullie knelpunten tijdens het onderzoek?Eveline Huys: Eerst was het onderzoek vooral gefocust op de inhoud. Dat ging redelijk vlot. Nu is het vooral de praktische kant, de opnames, en dat is toch een stuk moeilijker. Het is niet gemakkelijk om dove mensen te vinden die willen meewer-ken. Bovendien zijn er bepaalde criteria, bijvoorbeeld rekening houden met de leeftijd, twee mannen of vrouwen, data vinden wanneer ze vrij zijn, een moderator vinden die dat wil doen. Het is allemaal niet zo simpel.

Pascal: Kunnen jullie vertellen waarmee jullie nu bezig zijn en wat jullie taken zijn? Isabelle Heyerick: We zijn nu vooral bezig met het uitlokkings-materiaal voor de opnames en daarvoor zoeken we ook dove personen die bereid zijn om mee te werken. We hebben bij de opnames ook moderators nodig die alles goed begeleiden. Daarna analyseren we de opnames. De verslagen daarvan zullen te raadplegen zijn op onze website. Naast het woordenboek zijn we nog met diverse dingen bezig; zoals samenwerken met Fevlado-Diversus. Wij geven hen advies voor het aanmaken van een nieuwe cursus Vlaamse Gebarentaal. Ook ondersteunen wij hen met het ontwikkelen van een lessenpakket voor dove docenten. Hoe ze op een betere manier kunnen lesgeven (didac-tiek). Verder geven wij ook advies aan de VRT voor de tolken VGT bij het journaal en Karrewiet. Als ze twijfelen aan het lexicon geven wij ondersteuning. Zowel voor de horende als de dove tolken. Natuurlijk blijft het zoeken naar geld ook een deel van onze taak, zodat wij ons project verder kunnen zetten.

Pascal: Hoe verloopt de samenwerking met VRT voor “VGT op VRT”?Isabelle Heyerick: Zowel voor de dove als voor de horende tolken is het belangrijk om hen snel van feedback te kunnen voorzien. Dat kunnen wij niet altijd doen. Daarom willen we een nieuw project starten met een groep doven die “direct” in contact staat en snel feedback kan geven voor wat lexicon betreft. Binnen het VGTC geven wij ook feedback aan de VRT over het gebruik van classifiers, ruimtegebruik, etc.… Met dit nieuwe project hopen wij een basis te hebben om hen snel te kunnen ondersteunen. Ook moeten wij ons ervan bewust zijn dat “verkeerde” gebaren snel verspreid kunnen worden. Daarom moeten we dit goed en juist aanpakken, in samenwerking met de Vlaamse Dovengemeenschap.

Pascal: Werken jullie samen met de Dovengemeenschap? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet? Isabelle Heyerick: Ja, in de eerste plaats bestaat ons bestuur volledig uit dove bestuursleden. Dat is op zich al een sterke vertegenwoordiging van de Dovengemeenschap, zij weten wat er leeft. Daarnaast hebben we de dove mensen gewoon echt nodig, want zonder hen en zonder hun taal kunnen we ons onderzoek niet doen.

Pascal: Zijn er naast uw mensen en personeelsleden nog an-dere mensen of onderzoekers bij betrokken? Welke mensen of onderzoekers? En waarom? Isabelle Heyerick: In ons beleidsplan staat duidelijk dat we samenwerken met Fevlado en Fevlado-Diversus. Immers, zonder de Dovengemeenschap bestaan wij niet, wij werken voor hen! Ook in de stuurgroep van het online woordenboek zijn verschil-lende mensen van Fevlado en het project Hercules betrokken (nu corpusproject). Dus zij hebben inspraak.

Pascal: Jullie vertelden over het digitaal woordenboek van UGent. Zullen jullie werken met hetzelfde digitaal woorden-boek? Isabelle Heyerick: In de eerste plaats willen we het woorden-boek uitbreiden. Bij de nieuwe gebaren die we zullen toevoe-gen, houden we ook rekening met de regionale verschillen. Joni is op dit moment ook bezig om het bestaande woordenboek te laten evalueren door enkele gebruikers. Aan de hand van de re-acties kunnen we misschien een aantal wijzigingen doorvoeren. In het buitenland heb je ook gebarenwoordenboeken en hun manier van werken en van informatie geven is enigszins anders. Ipv iets op te zoeken via een woord, kan je iets opzoeken via de handvorm, de beweging, etc… Ook gebruiken wij nog Sign-writing, en we vragen ons af of dit nog nodig is? In ieder geval, de komende 4 jaar zal het woordenboek dezelfde vorm blijven behouden. Natuurlijk willen we ook graag mee evolueren met de technologie. We willen een “app” van ons woordenboek laten maken zodat het ook direct te raadplegen is via iPhone, iPad, an-droid; … Hiervoor kunnen we samenwerken met ontwikkelaars van de Universiteit Antwerpen en we hopen dat we dit kunnen realiseren.

Pascal: Wordt het online VGT woordenboek veel bezocht?Isabelle Heyerick: Het online VGT woordenboek wordt zeker elke dag bezocht. Vooral tijdens de examenperiode is het woor-denboek erg populair. Studenten VGT bekijken in die periode snel nog even onze website! Maar ook dove lesgevers bezoeken onze website, om te controleren of ze juiste gebaren gebrui-ken. Dus, studenten, tolken VGT, dove docenten, doven die een woord zoeken… de bezoekers zijn heel divers.Eveline Huys: Daarom is het belangrijk om het woordenboek verder uit te breiden, zodat mensen er zich van bewust worden dat VGT een rijke taal is.

Pascal: Dank je wel voor dit interview Isabelle en Eveline!

Sinds januari 2013 tot april 2013 hebben 10.138 mensen het digitale woordenboek VGT-Nederlands/Nederlands-VGTbezocht:

Bezoeken 19.846Unieke bezoekers 10.138Paginaweergaven 499.307

Het VGTC bestuur: vlnr.: Filip Verstraete, Carolien Doggen, Hilde Verhelst, Alexander Decrans, Hilde Nyffels, Diane Boonen, Maartje De Meulder en Geert Verstraete.

DN 3 2013.indd 6 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.3 7

Interview met Michel François door Hilde Nyffels.

Michel François heeft een rijk taalverleden, zijn vader was een Vlaming, zijn moeder een Waalse, hij kreeg VGT en LSFB als thuistaal mee. Boven-dien was zijn vrouw een Finse en gebruiken zijn horende kinderen gebarentaal, hij zag de geba-rentaal evolueren.

Hilde: Stel jezelf eens voor? Michel François: Ik ben Michel François, mijn ouders waren doof. Mijn vader kwam uit Brugge en ging naar school in Spe-malie, hij volgde een opleiding als schoenmaker. Zijn familie was “welgesteld” dus moest mijn vader Frans leren wat niet zo goed ging. Hij was de enige dove in zijn familie. Mijn moeder was van Bergen en Franstalig, zij volgde les in een dovenschool in Brussel en werd beter onderwezen dan mijn papa. Ik kreeg dus de VGT en LSFB met de paplepel mee. Ik heb 2 broers, ze zijn ook doof en heel actief in de Dovengemeenschap.

Hilde: Waar ging je naar school? Michel François: We woonden in Brussel en ik ging naar de dovenschool van Woluwe.

Hilde: Hoe communiceerden jullie thuis? Mama was van Brussel en papa van Brugge?Michel François: Eigenlijk ben ik opgegroeid met VGT en LSFB, zeker in het begin. Later communiceerden we thuis vooral in LSFB. Ik ben dus 2-talig opgevoed. Ook de streektalen van de dovenscholen Woluwe en Berchem kreeg ik met de paplepel mee. Ik heb dus een rijke gebarenschat.

Hilde: Je bent getrouwd met een Finse Dove vrouw, hoe communiceerde je thuis dan?Michel François: Ja dat klopt, mijn vrouw was Fins. We hebben 3

horende kinderen en ze zijn allemaal puur in gebarentaal opge-voed. Naast een rijke taal zijn er ook culturele verschillen.

Hilde: Culturele verschillen?Michel François: Door mijn vader gebaar ik tegen Brusselse vrienden af en toe nog in het Brugs. De gebaren van Brugge hebben soms een andere betekenis in het Frans. Mijn vrouw bracht Finse cultuur mee. Ook hier is een bepaald gebaar totaal anders dan in LSFB.

Hilde: Wat is een opvallend verschil tussen LSFB en VGT?Michel François: In VGT gebruikt men ook veel de mond. Een gebaar wordt ook met de mond “gesproken”. Bij LSFB is dat veel minder.

Hilde: Wat is volgens jou de reden van dit verschil? Bij VGT meer oraal, bij LSFB minder?Michel François: Dat komt dat vooral door de ouders, denk ik. Zowel bij de Franstaligen als bij de Vlamingen zijn er ongeveer 90% horende ouders met dove kinderen. Het verschil is volgens mij dat in Vlaanderen de ouders de nadruk blijven leggen op “oralisme”. Franstalige ouders aanvaarden gemakkelijker dat hun kind LSFB leert, ze staan er meer voor open.

Hilde: Is er een verschil tussen vroeger en nu bij doven in Wallonië en Vlaanderen?Michel François: Volgens mij waren de doven in Vlaanderen vroeger braver, ze volgden echt de broeders en zusters. In Wal-lonië was dat minder, daar was er meer vrijheid van meningsui-ting. De laatste jaren is dat echt veel veranderd. De Vlamingen zijn mondiger geworden, voeren meer actie. In Wallonië is dat veel minder.

Interview met Michel François

Ik zou graag meer dove lesgevers zien lesgeven aan doven zelf. Zo kunnen dove kinderen beter en vlotter leren en krijgen ze ook de cultuur mee.

DN 3 2013.indd 7 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.38

Hilde: Zijn er nog andere redenen waarom oudere doven geen tolken inschakelen bij een doktersbezoek of bij de advocaat?Michel François: Ik denk dat een belangrijke reden, de deonto-logische code is (na vertaling, er niet over praten, of later vragen hoe het gegaan is, …) die moet gerespecteerd worden. Veel do-ven zijn bang dat belangrijke privé zaken zo op straat belanden.

Hilde: Wat vind je van de evolutie dat er nu ook dove tolken ingeschakeld kunnen worden?Michel François: Als ik naar een internationaal congres ga kijk ik meestal naar de dove spreker want ik ben internationaal opge-voed. Kijken naar de spreker is volgens mij altijd beter. Maar om op je vraag in te gaan, dove tolken zijn een positieve evolutie.

Want zij vertalen echt in VGT en kennen onze cultuur waardoor het natuurlijker overkomt. Er zijn zeker goede horende tolken, maar dat zijn ze nog lang niet allemaal.

Hilde: Wil je nog iets aanvullen?Michel François: Ik zou graag meer dove lesgevers zien lesge-ven aan doven zelf. Zo kunnen dove kinderen beter en vlotter leren en krijgen ze ook de cultuur mee. Natuurlijk moet de dove lesgever sterk bilinguaal zijn. Dus sterk in gebarentaal en in geschreven taal.

Hilde: Dank je wel voor dit interview Michel!

Interview met Filip Verstraete

DN: Jullie weten dat het VGTC bezig is met lexicografisch onderzoek en dat UGent bezig is met het corpusproject VGT. Om inspraak van de Dovengemeenschap te hebben, werd er een stuurgroep opgericht waarin Andre Lathouwers en Filip Verstraete zetelen voor Fevlado en haar Ledenbeweging. Waarom is het zo belangrijk dat Fevlado in die stuurgroep zit ? Over welke zaken wordt er o.a. gepraat?

Filip Verstraete: Het klopt dat Fevlado in deze stuurgroep zetelt. Dat is erg belangrijk, omdat Fevlado de enige organisatie is die als centraal netwerk kan optreden tussen zijn dove leden, de verschillende dovenclubs, de Universiteit Gent en het Vlaams Gebarentaal Centrum (VGTC).

De verspreiding van al de informatie over projecten gebeurt dan ook het beste via Fevlado. Maar dat is niet eenvoudig. We moeten er altijd voor zorgen dat de informatie toegankelijk is voor het doelpubliek, de dove leden, en dat de informatie ook effectief bij hen terecht komt. Bovendien is de interesse bij de leden ook verdeeld. Fevlado doet veel inspanningen om zijn le-den bewust te maken van lopende projecten en hen te informe-ren over het verloop ervan. Een mooi voorbeeld daarvan is het project rond afstandstolken. Ondanks al de inspanningen die al geleverd zijn om dit project onder de aandacht van de doven-clubs en de dove leden te brengen, verloopt de bewustwording toch langzaam.

Doven moeten echt vlotte en volwaardige gebarentaligen zijn met een eigen sterke identiteit!

Hilde: Wat is de reden van deze evolutie?Michel François: Volgens mij is de voornaamste reden het schoolniveau. In Vlaanderen is het onderwijsaanbod (integratie) beter waardoor men bijvoorbeeld naast VGT ook beter leert le-zen en schrijven. Om de dag van vandaag vooruit te gaan is dat echt nodig. Natuurlijk blijven de Walen zeer sterk en vlot in LSFB, maar er is meer nodig om vooruitgang te boeken.

Hilde: Jij bent zowel in LSFB als in VGT opgegroeid. Wat is het verschil tussen vroeger en nu?Michel François: Vroeger waren er meer gelijkenissen tussen LSFB en VGT. De reden is volgens mij integratie in het onderwijs en de samenleving. Vroeger communiceerden we aan beide landsgrenzen op school puur in VGT. Nu, met de integratie heb ik de indruk dat men minder sterk is in gebarentaal. Dat is zeker het geval voor doven die horende ouders hebben. Doven met dove ouders hebben minder last van dit kwaliteitsverlies.

Hilde: Ben je akkoord met deze evolutie?Michel François: Neen, ik ben totaal niet akkoord met deze evo-lutie. Doven moeten echt vlotte en volwaardige gebarentaligen zijn met een eigen sterke identiteit! En een 2de taal, zowel VGT als LSFB moet van een goed niveau zijn!

Hilde: Maak jij gebruik van tolken LSFB? Waarom wel of niet?Michel François: Neen, ik schakel weinig tolken in. De reden is dat mijn kinderen vlot LSFB gebruiken en hun niveau is hoog. Met alle respect voor de tolken, maar soms is het echt erg hoe ze vertalen wat de doven vertellen. Normaal zou ik dat niet weten, maar door mijn horende kinderen ben ik daarvan op de hoogte. Mijn kinderen kunnen perfect en in volwaardig gesproken taal vertalen wat ik vertel in gebarentaal. Verder doe ik veel zelfstan-dig, ik kan goed lezen, schrijven en spreken.

Het is ontzettend belangrijk dat dove mensen zich bewust worden van het feit dat VGT een volwaar-dige taal is. Gelukkig heeft er de laatste 10 jaar bij de meeste doven een mentaliteitsverandering plaats. Doven zijn nu fier op het gebruik van hun moeder-taal, VGT. Doven moeten op de hoogte gehouden worden van wat er allemaal gebeurt met hun taal, hoe rijk hun taal is, welke evoluties er zijn binnen de Vlaamse Ge-barentaal over de jaren en generaties heen. Dankzij het VGTC en Fevlado is dit mogelijk.

Naast een belangrijke rol die Fevlado kan vervullen naar sensi-bilisering en bewustmaking van de Dovengemeenschap in ver-band met projecten, is het ook heel belangrijk dat Fevlado zetelt in de stuurgroep om inspraak te hebben. De Vlaamse Gebaren-taal is immers de taal van de Vlaamse doven. Fevlado kan dankzij zijn rol in de stuurgroep mee nadenken over VGT, mee discus-siëren over verschillende onderwerpen en de lopende projecten van de Universiteit Gent en het VGTC opvolgen. Fouten, zoals die in het verleden gemaakt zijn met het groene gebarenwoorden-boek en de beslissing van Fevlado om Nederlands met Gebaren (NmG) te gebruiken in het onderwijs, moeten vermeden worden en dat kan door de goede samenwerking die er nu is met zowel de Universiteit Gent als het Vlaams Gebarentaal Centrum voor deze projecten.

DN 3 2013.indd 8 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.3 9

EUTHANASIEEind 2012 maakten 2 doofblinde tweelingbroers via euthanasie een einde aan hun leven. In de pers verschenen hier-over talrijke artikels waarop heftig werd gereageerd binnen de Dovengemeenschap. Fevlado publiceerde in Doven-nieuws en op haar website haar standpunt rond de manier waarop de media in hun berichten doofblindheid in ver-band brachten met euthanasie. Prof. Dr. Distelmans werd in een aantal persartikels aangehaald, als één van de pioniers van de wetgeving rond euthanasie. De cel belangenbehartiging nam contact met hem op, en werd uitgenodigd voor een gesprek en een bezoek aan W.E.M.M.E.L.Hetvolledigegesprekkanjebekijkenviawww.fevlado.be/…Hierwordteenselectieuitditinterviewweergegevenwaar het gaat over ondraaglijk psychisch lijden, expertise rond aandoeningen en de rol van de pers.

WET OP DE EUTHANASIE

België is, na Nederland, het tweede land ter wereld met een euthanasiewet die euthanasie onder be-paalde voorwaarden toelaat. De toepassing of pro-cedure (euthanasering) wordt gecontroleerd door onafhankelijke artsen. Euthanasie wordt in België uitgevoerd door de eerste (meest vertrouwelijke) arts van een patiënt. Elke uitgevoerde euthanasie moet verplicht aangegeven worden aan de Fede-rale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie.

Meer informatie over de euthanasiewet, de voor-waarden waaraan voldaan moet worden en de aanvraagprocedure:http://www.leif.beDovennieuws: Om euthanasie aan te vragen, moet er vol-

daan worden aan een aantal voorwaarden. Eén daarvan is ongeneeslijk ziek zijn en daardoor ondraaglijk fysiek en/of psychisch lijden. Wie bepaalt wanneer psychisch lijden ondraaglijk is en hoe gebeurt dat?Prof.Dr.Distelmans: Het is de arts die bepaalt of een ziekte on-geneeslijk is of niet, maar het is enkel de patiënt die kan bepalen wanneer zijn psychisch lijden ondraaglijk is. Niemand kan voor iemand anders bepalen of die ondraaglijk lijdt of niet, ook een arts kan dat niet. Daarom gaan er ook zoveel gesprekken vooraf aan de uitvoering van de euthanasie, en moeten er 3 artsen hun advies geven. Het heeft veel te maken met de context; mensen die weinig ervaring hebben met euthanasievragen, vinden het nogal verwarrend dat van mensen die ogenschijnlijk dezelfde aandoening hebben, de ene persoon euthanasie vraagt en de andere niet. Dat de ene dus blijkbaar ondraaglijk lijdt en de andere niet. Dat heeft vaak te maken met de vooruitzichten die iemand nog heeft of net niet heeft. Wanneer de dag gevuld is met doffe ellende en dat elke dag erger wordt, en er geen vooruitzichten meer zijn op iets, dan zullen sommige mensen er voor kiezen om niet meer zo verder te willen leven. Dat betekent niet dat die mensen dood willen, ze willen zo niet verder leven. Een arts zal altijd proberen samen met de patiënt een uitweg te zoeken, of alternatieven aan te reiken, maar als na verloop van tijd – en dat proces duurt weken, maanden en soms langer - blijkt dat al die alternatieven het psychisch lijden niet draaglij-ker maken, dan moeten we die persoon zijn wil tot euthanasie respecteren. Euthanasie is geen goede oplossing: mensen willen nooit echt doodgaan, ze willen uit hun situatie geraken. Als daartoe geen mogelijkheden meer zijn, is euthanasie de minst slechte oplossing.Het psychisch lijden heeft vaak te maken met het feit dat men-sen niet langer zelfredzaam zijn, dat ze niet meer voor zichzelf kunnen zorgen. Sommige mensen hebben er geen probleem mee om hulp te vragen en te krijgen van anderen, maar mensen die heel hun leven zelfstandig zijn geweest en altijd hun leven zelf konden organiseren, en dat op een bepaalde moment niet meer kunnen, ervaren dit soms als ‘ondraaglijk’. Dat houdt geen waardeoordeel in, maar wie zijn wij, artsen, dan om te zeggen dat dat voor die persoon niet ondraaglijk is?

Gesprek met Prof. Dr. Distelmans

Prof. Dr. Distelmans

• kankerspecialist• verantwoordelijk voor de supportieve en palliatieve

zorg in het Universitair Ziekenhuis Brussel• professor in de palliatieve geneeskunde aan de Vrije

Universiteit Brussel• pionier in België voor de erkenning van palliatieve

zorg• vocht voor het recht op euthanasie• voorzitter van de Federale Commissie Euthanasie• bouwde W.E.M.M.E.L. uit

in VGT op www.fevlado.be

DN 3 2013.indd 9 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.310

Kort

rijk

- JW

De

Hae

rne

emai

l: jon

gere

nwer

king

dhc@

gmai

l.com

web

site:h

ttp://www.deh

aern

eclub.be

loka

al: ‘C

lubh

uis D

e H

aern

e’Ko

rtrij

kses

traa

t 70

8501

Kor

trijk

- H

eule

Tunh

out -

JC D

e Ke

mpe

nem

ail: d

ekem

pen@

pira

mim

e.be

web

site:w

ww.pira

mim

e.be

/jcdk

Loka

al: ‘S

ocia

al -

Cultu

reel

Ce

ntru

m P

iram

ime’

Hen

drik

Con

scie

nces

traa

t 17

2300

Turn

hout

Bru

gge

- JW

Dew

itte

’s D

oord

rijv

ers

Emai

l: jw

dwd@

now

edo.

bew

ebsi

te: w

ww

.jwdw

d.be

Loka

al: D

OC

Effet

aPo

lder

stra

at 7

6a83

10 S

t Kru

is B

rugg

e

Ant

wer

pen

- JC

De

Vlin

der

Emai

l: dev

linde

r@m

ados

avzw

.be

web

site

: ww

w.jc

devl

inde

r.be

Loka

al: ‘M

ados

a’H

aant

jesl

ei 2

1320

18 A

ntw

erpe

n.

Has

selt

- K

ajo

ng

emai

l: in

fo@

kajo

ng.b

ew

ebsi

te: w

ww

.kaj

ong.

be

Dovennieuws: In het geval van een specifieke aandoening, zoals bijvoorbeeld doofblindheid, zijn de artsen dan ver-plicht om organisaties te contacteren die daarin expertise hebben, om zo een volledig beeld te krijgen van de aandoe-ning en de mogelijkheden die er bestaan om daarmee om te gaan? Prof.Dr.Distelmans: In verband met de euthanasie van de doof-blinde tweelingbroers was het zo dat zij al 2 jaar op zoek waren naar mensen die hen gewoonweg al wilden aanhoren, naar hun verhaal wilden luisteren. En zo kwamen ze terecht bij het UL-team, ons multidisciplinair team (nvdr zie kader). Daarin zitten mensen met heel veel verschillende achtergronden en kennis, ook mensen met ervaring met dove mensen. En wanneer we het gevoel hebben dat de expertise toch niet aanwezig is in dat team, dan gaan we uiteraard op zoek naar mensen buiten het team. Maar nogmaals, de patiënt moet goed kunnen uitleggen waarom hij ten gevolge van zijn aandoening ondraaglijk lijdt, in dit geval ging het over mensen die doof waren en blind gingen worden. En daarbij hadden ze nog fysieke problemen, zo moest bijvoorbeeld één van de twee altijd rechtzittend slapen omwille van een zware longaandoening. De som van al die dingen maakte dat we als hulpverlener daar niet veel meer tegenover konden zetten. Dovennieuws: Wat vond u van de manier waarop dit nieuws in de pers is gebracht? En hoe is het eigenlijk in de media terecht gekomen?Prof.Dr.Distelmans: Ik ben heel erg geschrokken dat er zoveel reacties zijn gekomen. In het geval van de tweelingbroers ging het vooral over het verlies van zelfredzaamheid. Maar daarbo-venop waren er ook fysieke klachten, die nauwelijks in de pers zijn gekomen. Dus er was niet alleen psychisch, maar ook fysiek lijden. Het was een eeneiige tweeling, 2 mensen die dezelfde aandoening hadden en samenwoonden. Ze hadden hun leven perfect georganiseerd, haalden hun rijbewijs, leerden een be-roep. Iedereen in hun dorp vond hen 2 vrolijke kerels. Ze hadden ook nog een broer die voor hen tolkte als dat nodig was. Hun ouders zorgden ook voor hen, maar van op afstand, want ze wa-ren echt zeer zelfstandig. Op een bepaald moment wisten ze dat zeblindgingenwordenenzebegrependaardeconsequentiesvan, dat ze dus minder zelfredzaam zouden worden. En dat was voor hen teveel. Als het geen tweeling was geweest, was dat niet in de pers gekomen. Wij hebben jaarlijks in België een hon-derdtal mensen in een vergelijkbare situatie, dus mensen met een niet-terminale ziekte die wegens verlies van zelfredzaam-heid en afhankelijkheid van derden niet meer wensen verder te leven. Dit hoefde dus helemaal niet in de pers te komen. Maar een regionale journalist van een krant vernam bij de bakker en de beenhouwer van het dorp dat men zich afvroeg waar de tweeling naartoe was. Op het kerkhof zag hij de 2 urnen met dezelfde datum op en zo heeft hij ontdekt wat er gebeurd was. Dat dit in de pers komt is een kaakslag voor andere mensen die doofblind zijn. Het is niet omdat iemand kiest voor euthanasie dat het andere slecht is. Maar dat zijn de media, die polariseren graag, zonder enige nuance aan te brengen in hun berichtge-ving. Ik wil hier nogmaals benadrukken dat het de patiënt zelf is die beslist, niet de arts of niet de omgeving. En ik ken ook dove mensen die zeer gelukkig zijn.Dovennieuws: Dove mensen zullen door uw verhaal nu beter begrijpen dat jullie de mensen echt wel steunen en alle mo-gelijke advies geven. Bedankt voor deze nuancering en het minder zwart-wit voorstellen van deze euthanasie-zaak!

W.E.M.M.E.L. W.E.M.M.E.L. is het expertise-centrum ‘Waardig levenseinde’ in de gemeente Wemmel (Vlaams-Brabant), waar vormingen en activiteiten rond het levenseinde worden georganiseerd. Dit gebeurt met respect voor ieders recht op zelfbeschikking, ongeacht afkomst, taal, sociale status, religie of filosofische overtui-ging. Er wordt geen euthanasie uitgevoerd in dit centrum, maar wel bemiddeld rond alle mogelijke vragen over het levenseinde. Naast een ondersteunend dagcentrum voor ongeneeslijk zieken vind je er ook het ULteam (Uitklaring Levenseindevragen-team), en het LevensEinde Informa-tieForum (LEIF) waar men terecht kan voor informatie over wat je concreet kan doen en vooraf kan plannen rond het levenseinde. Andere verenigingen die er gehuisvest zijn, zijn het Forum Palliatieve Zorg voor opleidingen van professio-nelen,dethuisequipevoorpalliatievezorginBrussel-Halle-Vilvoorde en de Leerstoel Waardig Levenseinde.Meerinformatievindjeophttp://www.wemmel.pro/

HetstandpuntvanFevladokanjehierbekijkeninVGT:http://www.fevlado.be/fevlado-vzw/nieuws-prikbord/actualiteit/?d=155.Het werd ook vertaald in het Engels en verspreid via EUD en WFD. De Duitse Dovenfederatie, Deutscher Gehörloser-Bund vroeg een deel van deze tekst te mogen gebruiken in de formulering van hun eigen standpunt rond deze Belgische euthanasiezaak. Zieookhttp://www.gehoerlosenbund.deEen journaliste van de Canadese radiozender CBC Radio-Canada was tijdens de laatste week van maart in België en maakte een reportage in het kader van het huidige debat in Canada rond euthanasie en handicap. Ze interviewde hiervoor een aantal perso-nen, en kwam ook tot bij Fevlado om het standpunt dat we eerder verspreidden in verband met de euthanasiezaak van de dove tweelingbroers te bespreken.

Standpunt FEVLADO

LEIF

• Levens Einde Informatie Forum: voor hulp of inlichtingen over het levenseinde

• Leifkaart: een geplastificeerd kaartje waarop staat ver-meld over welke wilsverklaringen (bv. met betrekking tot orgaandonatie of euthanasie) iemand beschikt. De kaart is bedoeld om in de portefeuille te bewaren. Zo zijn artsen en hulpverleners sneller op de hoogte van iemands wet-telijke wilsverklaringen en kunnen ze daar ook rekening mee houden.

• Voor meer informatie over LEIF en de LEIF-kaart: www.leif.be

Jong

-Fev

lado

emai

l: inf

o@jo

ngfe

vlad

o.co

mw

ebsi

te: w

ww

.jong

fevl

ado.

com

cont

acta

dres

: St

rop

kaai

38

- 900

0 G

ent

DN 3 2013.indd 10 18/04/13 13:13

Dovennieuws 2013 nr.3 Jongerenkrant 11

è Teambuilding Jong-Fevlado en

besturen van de jeugdclubs

è Teambuilding bestuur

Jong-Fevlado

è Jeugdraad 1

è EUDY GA

è EUDY Children Camp

è WFDYS Junior Camp

è Jong-Fevlado kamp

è Jeugdraad 2

è 25 jaar bestaan JF

(30/11/2013!)

è AV

CHECKLIST Jong-Fevlado 2013

Beste vrienden,

Mei en juni zijn traditiegetrouw stressvolle maanden voor studenten maar voor ons, het bestuur, is dat niet anders: teambuildings (zowel intern als samen met de jeugd-clubs en de jongerenwerkingen), kampvoorbereidingen, feestvoorbereidingen,... en zo blijft het maar doorgaan. Gelukkig hebben wij een sterk team hebben met veel enthousiasme en inzet.

Eind maart organiseerde Jong-Fevlado een teambuildingsweekend voor alle besturen van de Vlaamse jongerenwerkingen. Hoe het afgelopen is, dat is niet meer voor deze jongerenkrant. Het zal voor de volgende editie zijn, maar we waren toch zeker teleurgesteld in het aantal inschrijvingen. We zitten met ongeveer 40 jonge actieve bestuursleden in heel Vlaanderen, en amper 20% van alle jeugdclubs in Vlaanderen komt opdagen tijdens dit weekend. Wat was de reden? De datum werd ruim op tijd bekend gemaakt, de kostprijs was niet duur, we hadden een leuk programma... Misschien dat de naam ‘teambuildingsweekend’ lichtelijk verkeerd gekozen was, voorstellenzijnwelkombv.bestuursweekend,JC/JW-weekend,...

Wat ook de redenen van de vele afwezigen waren, het blijft zonde! Het wordt ook tijd dat de jeugdclubs meer mee nadenken over de toekomst van de clubs en die van Jong-Fevlado. Ten slotte is het aan jullie om onze toekomst mee uit te stippelen. We geven in ieder geval niet op en blijven zoeken naar een ideaal samenwerkings-verband en we garanderen jullie: de komende jaren blijven we dit organiseren en we hopen op een betere opkomst volgend jaar. Wordt zeker vervolgd!

Enjoy the spring en vergeet niet: we zien jullie allemaal graag terug tijdens ons jaarlijks zomerkamp!

Hannes De DurpelVoorzitter Jong-FevladoKo

rtri

jk -

JW D

e H

aern

eem

ail: j

onge

renw

erki

ngdh

c@gm

ail.c

omweb

site:h

ttp://www.deh

aern

eclub.be

loka

al: ‘C

lubh

uis D

e H

aern

e’Ko

rtrij

kses

traa

t 70

8501

Kor

trijk

- H

eule

Tunh

out -

JC D

e Ke

mpe

nem

ail: d

ekem

pen@

pira

mim

e.be

web

site:w

ww.pira

mim

e.be

/jcdk

Loka

al: ‘S

ocia

al -

Cultu

reel

Ce

ntru

m P

iram

ime’

Hen

drik

Con

scie

nces

traa

t 17

2300

Turn

hout

Gen

t - JC

De

Joke

rem

ail: c

onta

ct@

jcde

joke

r.be

web

site

: ww

w.jc

dejo

ker.b

eLo

kaal

: GTG

Gen

tSt

ropk

aai 3

890

00 G

ent

Bru

gge

- JW

Dew

itte

’s D

oord

rijv

ers

Emai

l: jw

dwd@

now

edo.

bew

ebsi

te: w

ww

.jwdw

d.be

Loka

al: D

OC

Effet

aPo

lder

stra

at 7

6a83

10 S

t Kru

is B

rugg

e

Ant

wer

pen

- JC

De

Vlin

der

Emai

l: dev

linde

r@m

ados

avzw

.be

web

site

: ww

w.jc

devl

inde

r.be

Loka

al: ‘M

ados

a’H

aant

jesl

ei 2

1320

18 A

ntw

erpe

n.

Has

selt

- K

ajo

ng

emai

l: in

fo@

kajo

ng.b

ew

ebsi

te: w

ww

.kaj

ong.

be

WIE ZIJN WE? Voorzitter Hannes De Durpel - verantwoordelijk voor leiden van vergaderingen, contacten met binnen- en buitenland - Ondervoorzitter Sammy Van Landuyt - overname bij afwezigheid voorzitter - Secre-taris Dennis Deschildre - verantwoordelijk voor back-up administratie, opvolgen en contacten met binnen- en buitenland - Schatbewaarder Yves Van Acker - verantwoordelijk voor financiën en sensibilisatie (website) - Verslaggever Dora Moens - verantwoordelijk voor verslaggeving van vergaderingen - Bestuursleden Marieke Kusters - Sara Van Leuven - Davy Van Landuyt - verantwoordelijk voor activiteiten e.a. -

De Jongerenkrant wordt geschreven en samengesteld door Marieke en Dennis. Opmerkingen, vragen, ... mogen altijd gemaild worden naar info@jongfevlado.com

JONGERENKRANT

Publicatie data en activiteiten onder voorbehoud van wijzingen door de JC’s zelf.

za 4 Kajong: 10 jaar KajongJWDWD: Karting + Flugel-party III

do- zo

9 12

JCDJ Deaflan 10 + Paintball

za 18 JCDK: BarbecueJWDHC: Nacht van de Politie

za 25 JCDV: Gladiator + Cocktails

vr 31 JWDW: rustige avond

MEI 2013

za 4 JWDWD: geen activiteit

vr 7 JCDJ: Ghent Challenges You

za 15 JWDHC: geen activiteit

za 22 JCDV:Fuif/Evenementen

za 29 JCDK:Beachvolley/Beach-party

JUNI 2013

VOORWOORDJo

ng-F

evla

doem

ail: i

nfo@

jong

fevl

ado.

com

web

site

: ww

w.jo

ngfe

vlad

o.co

mco

ntac

tadr

es:

Stro

pka

ai 3

8 - 9

000

Gen

t

DN 3 2013.indd 11 18/04/13 13:13