Achterhoekse jongeren in beeldVier inspirerende praktijkvoorbeelden

Achterhoekse jongeren in beeldVier inspirerende praktijkvoorbeelden

Inhoud

Inleiding 5

1. Buiten de gebaande paden treden — Gemeente Aalten 6

2. Jongerenconsulent is de spin in het web — Gemeente Doesburg 9

3. Integrale aanpak: een probleem staat nooit op zichzelf — Gemeente Bronckhorst 11

4. Afwachten, dát doen we hier niet — Gemeente Oost Gelre 15

5

6

InleidingAlle Achterhoekse jongeren tot 27 jaar gaan naar school, zijn aan het werk of hebben een passende dagbesteding. Dat is de regionale ambitie van LerenWerkt (RMC + Leerplicht), gemeenten en andere betrokken partijen in de Achterhoek. Om deze ambitie waar te maken is het allereerst nodig dat alle jongeren in beeld zijn, vooral de jongeren die niet op school zitten, niet werken en geen uitkering hebben. Deze jongeren noemen we ‘bankzitters’, niet te verwarren met de leerplichtige/ kwalificatieplichtige ‘thuiszitters’ van onder de 18 jaar, die wel staan ingeschreven bij een school. De school heeft de jongere dan in beeld en heeft zorgplicht. Jongeren worden niet ‘zo maar’ een bankzitter. Meestal zijn bankzitters kwetsbare jongeren met een gecompliceerde problematiek.

Inzet van de pilot ‘Achterhoekse jongeren in beeld’ is om de bankzitters in de regio te vinden en vervolgens te begeleiden naar school, werk of dagbesteding. Inmiddels is hiermee in Achterhoekse gemeenten al heel wat ervaring opgedaan. Ervaringen waar anderen mogelijk van kunnen leren.

Deze brochure beschrijft de aanpak van vier gemeenten: Aalten, Bronckhorst, Doesburg en Oost Gelre. Op welke manier vinden en ondersteunen deze gemeenten bankzitters? Waar lopen ze tegenaan? En wat helpt om deze jongeren weer op de rails te krijgen? In interviews zijn deze vragen voorgelegd aan betrokken medewerkers van de vier genoemde gemeenten. Het resultaat van deze gesprekken vindt u in deze brochure: vier inspirerende praktijkvoorbeelden.

Inspirerend, omdat de gemeenten een verschillende aanpak hebben en eigen accenten leggen. Er leiden verschillende wegen naar Rome, en het is leerzaam en inspirerend om die verschillen te verkennen. Maar er zijn ook overeenkomsten. Zo investeren alle vier de gemeenten nadrukkelijk in samenwerking en afstemming, en benadrukken de geïnterviewden zonder uitzondering: als we deze doelgroep verder willen helpen, is het van essentieel belang dat we de handen ineen slaan. Niet alleen interne samenwerking en afstemming tussen de verschillende domeinen is noodzakelijk, ook is het essentieel dat alle betrokken partijen op lokaal en regionaal niveau met elkaar samenwerken. ‘Ontschotting’, ‘korte lijnen’, ‘communiceren’, ‘een integrale aanpak’; het zijn begrippen die in alle gesprekken naar voren komen.

Als deze brochure dan ook iets duidelijk maakt, dan is het wel dat we onze regionale ambitie alleen kunnen realiseren als alle betrokken partijen en functionarissen de handen ineenslaan. Dat betekent ook, zo blijkt uit de verhalen van de vier gemeenten, dat we ons pragmatisch moeten opstellen, bereid moeten zijn om af en toe een grens te overschrijden. Anders gezegd: bankzitters zijn erbij gebaat als we niet al te strak omgaan met grenzen tussen beleidsterreinen, organisaties en domeinen.

Meer informatie Mária van OorschotProjectleider Achterhoekse jongeren in beeldmaria@mariavanoorschot.nl Susanne Papen RMC-coördinator Achterhoeks.papen@lerenwerkt.nu

7

1. Buiten de gebaande paden treden

Dat de gemeente Aalten een kleine gemeente is, helpt om ‘bankzitters’ in beeld te krijgen en om deze jongeren toe te leiden naar werk of naar school, zo blijkt uit het gesprek met beleidsmedewerker Henk ter Beest en participatieconsulent Willemijn van den Boom. Maar het belangrijkste is dat elke jongere een traject op maat volgt, ook als de gebaande paden daarvoor moeten worden verlaten.

De gemeente Aalten heeft voor deze groep jongeren niet een heel speciale benadering of aanpak ontwikkeld. De manier waarop de gemeente haar inwoners benadert en bejegent, helpt ook om deze jongeren ‘van de bank af te krijgen’. Maar wat zijn dan precies de factoren die daaraan bijdragen?

LaagdrempeligAllereerst stelt de gemeente zich uitnodigend en laagdrempelig op, vertelt Ter Beest. “We communiceren naar buiten toe dat mensen met hun vragen altijd bij de gemeente terecht kunnen. We gaan dus niet zelf actief de wijken in, maar we nodigen mensen uit om naar ons toe te komen en we laten ze weten dat we problemen samen kunnen oplossen. Die laagdrempelige benadering zie je terug in het hele sociale domein in de gemeente, en dat blijkt goed te werken. Het leidt ertoe dat mensen zich ook vaak zelf melden of dat een ander ons erop wijst dat een jongere al een tijd thuis op de bank zit. Dat gebeurt gemakkelijker in een kleine dan in een grote gemeente, omdat in een kleine gemeenschap veel mensen elkaar kennen.”

“Maar ook is onze aanpak laagdrempelig doordat we op een gelijkwaardige manier met mensen omgaan”, voegt Van den Boom toe. “We hebben oog voor de situatie van de ander en we laten mensen zelf actief meedenken over oplossingen. We stralen dus niet uit dat ‘wij weten wat goed voor de jongere is’. Jongeren voelen zich hierdoor serieus genomen. Ook is het voor deze kwetsbare groep jongeren belangrijk dat je terughoudend bent met dwangmaatregelen, want dwang werkt bij deze jongeren in het algemeen niet. Ook dat bevordert de laagdrempeligheid.”

MaatwerkEn dat brengt ons op het volgende, misschien wel belangrijkste kenmerk van de aanpak van deze gemeente: maatwerk leveren. Want moeten de jongeren volgens de formele regels en procedures voldoen aan bepaalde verplichtingen – bijvoorbeeld solliciteren en je inschrijven bij uitzendbureaus – voor deze kwetsbare groep wordt in principe een traject op maat samengesteld. Er zijn jongeren die prima aan de regels kunnen voldoen, maar er zijn er ook waarvoor dit (nog) een brug te ver is. Als zij direct aan allerlei verplichtingen moeten voldoen, is het risico groot dat ze afhaken en weer uit beeld verdwijnen.

De trajecten die jongeren toeleiden naar werk of scholing, verschillen dan ook sterk van elkaar, vertelt Van den Boom. “Het is echt maatwerk; steeds zoeken we naar de weg die we het beste kunnen bewandelen. Maar dat kun je alleen maar realiseren als je buiten de gebaande paden kunt opereren en als je de ruimte binnen de regelgeving

Gemeente Aalten

8

Willemijn van den Boom en Henk ter Beest

9

optimaal kunt benutten. Die ruimte krijgen wij als participatieconsulenten en dat is heel erg belangrijk. In overleg met de betreffende jongere, met de sociale dienst en andere betrokken instanties kijken we, los van de gangbare procedures, welk traject het meest passend en kansrijk is. Doordat de jongeren niet bang hoeven zijn voor sancties, zijn ze opener over wat er allemaal speelt. Zo lukt het ook beter om een vertrouwensband met de jongeren op te bouwen. En dat is belangrijk als je jongeren in beweging wilt krijgen.”

Ontschotten Ook hierbij helpt het dat Aalten een kleine gemeente is, stelt Ter Beest. “De kleinschaligheid maakt het makkelijker om van gebaande paden af te wijken. We hebben geen wijkteams, en onze consulenten zitten hier in het gebouw bij elkaar. Maar wat ook heel goed werkt, is dat de andere relevante partijen een dagdeel in de week hier in het gebouw aanwezig zijn. Denk aan het RMC, de welzijnsorganisatie, MEE, de stadsbank die de schuldhulpverlening behandelt, maatschappelijk werk en jongerenwerk. Doordat die disciplines allemaal onder één dak zitten, zijn de lijnen heel kort, kun je gemakkelijk overleggen en snel schakelen. Het leidt tot ontschotting en flexibiliteit. Want de schotten tussen disciplines en regelingen maken het vaak ingewikkeld om trajecten op maat te maken. Het lukt hier vaak goed om de schotten weg te halen en in samenwerking creatieve oplossingen te verzinnen. Die schuren soms wat met de afgesproken procedures, maar ze zijn vaak wel effectief.”

VasthoudenNatuurlijk zijn er jongeren die niet willen, die halverwege afhaken of toch weer terugvallen in hun oude patroon. Het gaat meestal immers om een zeer gecompliceerde problematiek, die niet 1, 2, 3 is opgelost. Daarom is het belangrijk dat de jongeren ook in beeld blijven. “Als jongeren afhaken, zorgen we er altijd voor dat er wél een lijntje blijft”, zegt Van den Boom. “Want je wilt voorkomen dat ze verder afzakken of weer helemaal uit beeld verdwijnen. Dus bellen we de jongere af en toe om te vragen hoe het gaat, of we vragen of we een keer langs kunnen komen om te praten. Soms beginnen we gewoon weer opnieuw met een traject. Je zoekt naar de juiste balans: je laat de jongere los omdat je hem serieus neemt en niet wilt bepalen wat goed voor hem is, maar je wilt ook contact houden, het lijntje vasthouden om te voorkomen dat het mis gaat. Soms moet je een lange adem hebben, maar dat loont meestal wel. De meeste jongeren komen uiteindelijk wel ergens terecht.”

Volgens Ter Beest is dat ook een opbrengst van de participatiewet. “Sinds de invoering van deze wet in 2015 werken we met participatieconsulenten en ik ben ervan overtuigd dat dat zeker helpt om meer jongeren in beeld en aan het werk te krijgen. We zitten er als gemeente nu meer bovenop dan voorheen. Naast de participatiewet is dat mede te danken aan de huidige wethouder, want die vindt dit een heel belangrijk onderwerp en die bewaakt dat het blijvend op de politieke agenda staat. Ook dat is helpend.”

Meer informatieHenk ter Beest / h.terbeest@aalten.nl Willemijn van den Boom / w.vandenboom@aalten.nl

10

2. Jongerenconsulent is de spin in het web

Sinds de invoering van de participatiewet is er in de gemeente Doesburg een jongerenconsulent actief, die een cruciale rol speelt in het vinden en begeleiden van kwetsbare jongeren. Julia ten Dolle — beleidsmedewerker onderwijs — en Marion Wolsing — beleidsmedewerker re-integratie en statushouders — zijn enthousiast. Over deze voorziening én over de manier waarop deze vorm krijgt in de praktijk.

Toen de participatiewet werd ingevoerd, besloot de gemeente extra in te zetten op jongeren en daarbij vooral te investeren in de uitvoering. Er werd een jongerenconsulent aangesteld, die zich richt op alle Doesburgse jongeren die vallen onder de doelgroep van de participatiewet. Dat betekent dat ook jongeren die geen uitkering hebben door deze consulent worden begeleid. De jongerenconsulent heeft de opdracht om de jongeren naar een passende opleiding of arbeidsplaats te begeleiden. Op dit moment zijn er ongeveer veertig jongeren die begeleiding krijgen van de jongerenconsulent.

Ons kent ons“Door een actieve werving, een integrale outreachende aanpak van zowel de jongeren-consulent als het jongerenwerk, en een goede overdracht van het RMC, hopen we dat we alle jongeren in beeld hebben”, zegt Ten Dolle. “We zijn er in ieder geval actief mee bezig.”

Ten Dolle en Wolsing zijn zich ervan bewust dat dit succes niet uitsluitend is toe te schrijven aan die interventies. Dat Doesburg een kleine gemeente is (ruim 11.000 inwoners) speelt

daarbij ook een rol. Dat maakt het immers een stuk eenvoudiger om alle jongeren in beeld te krijgen. “Ons kent ons”, zegt Ten Dolle. “Dat maakt dat er korte lijnen zijn, bijvoorbeeld met leerplicht en met het jongerencentrum, en dat je snel iets hoort. Alle betrokken ambtenaren werken in dezelfde ruimte, kennen elkaar goed en stemmen gemakkelijk af. Bovendien gaat het in Doesburg om een relatief klein aantal jongeren, waardoor je gemakkelijker overzicht hebt en dus ook snel de uitvallers ziet. Je bent er dus gewoon eerder bij dan in een grote gemeente, waar dat veel lastiger is. Maar dat neemt niet weg dat het ook in een kleine gemeente zaak is om er actief op in te zetten als je het signaal krijgt dat een jongere op de bank zit of dreigt uit te vallen.”

NetwerkerDat er goed zicht is op de jongeren die begeleiding nodig hebben, is volgens Ten Dolle en Wolsing ook te danken aan het sterke netwerk, de laagdrempeligheid en de samenwerkingsvaardigheden van de jongerenconsulent. “Het is essentieel dat de consulent een goede netwerker is, zodat alle partners die met jongeren werken weten dat deze consulent er is, weten hoe hij werkt én hem gemakkelijk weten te vinden”, zegt Wolsing. “Het is voor de partners heel waardevol dat ze een goede ingang hebben om snel iets voor een jongere te regelen. Daarom is het van belang dat de jongerenconsulent er goed in is om een relevant netwerk op te bouwen en te onderhouden, en dat hij makkelijk en goed samenwerkt met de partners.”

Gemeente

Doesburg

11

Zo onderhoudt de jongerenconsulent bijvoorbeeld contact met scholen, met het jongerencentrum en met LerenWerkt, en participeert hij in de zogenoemde ‘leerlingnetwerken’ voor schoolverlaters van vso en praktijkonderwijs. Om een doorgaande lijn te bewerkstelligen in de begeleiding van deze leerlingen, worden zij al voordat ze van school gaan bij de jongerenconsulent aangemeld. Ook LerenWerkt meldt jongeren die het eind van hun traject naderen, vroegtijdig bij de jongerenconsulent aan, zodat er sprake is van een ‘warme overdracht’ en de consulent de begeleiding kan voortzetten.

Integrale aanpakEen ander kenmerk van de aanpak is dat de consulent de problematiek van de jongeren integraal benadert en aanpakt. Dat is van groot belang, omdat het vaak gaat om jongeren met een gecompliceerde problematiek. Ten Dolle: “Deze jongeren hebben bijvoorbeeld psychische problemen, gedragsproblemen of schulden. Als je hen naar werk of school begeleidt, zonder dat de andere problemen worden opgepakt, is het risico groot dat jongeren toch weer vastlopen en weer gauw uitvallen. Daarom brengt de consulent de situatie in het eerste gesprek zo breed mogelijk in kaart en zetten we in wat nodig is, bijvoorbeeld schuldhulpverlening of maatschappelijk werk. De jongerenconsulent houdt zelf de regie en is de vaste begeleider van de jongere. Het is daarom natuurlijk ook van groot belang dat de jongerenconsulent een klik heeft met jongeren.”

De gemeente heeft het voornemen om het integraal werken in de komende jaren verder uit te bouwen, bijvoorbeeld door teams te vormen van consulenten met een brede deskundigheid én een specialisme. “We weten nog niet precies hoe we dat gaan vormgeven”, vertelt Wolsing, “maar we

willen toe naar een structuur waarin consulenten elkaar aanvullen én zo nodig taken van elkaar kunnen overnemen. Op dit moment is dat laatste, bijvoorbeeld in het geval van de jongerenconsulent, nog moeilijk. Dat maakt het werk van deze consulent enigszins kwetsbaar: als hij uitvalt, ligt ook de begeleiding van de jongeren stil.”

TotaalpakketOm de kans op werk te vergoten, kiest de gemeente ervoor om ook sterk in te zetten op scholing van deze jongeren. Zij kunnen op kosten van de gemeente korte scholingstrajecten volgen om certificaten te halen, bijvoorbeeld een certificaat lassen of bosmaaien of een VCA-certificaat. Wolsing: “Wat deze trajecten succesvol maakt is, dat de jongeren in zo’n cursus niet alleen het vak of de vaardigheid leren, maar ook worden getraind in werknemersvaardigheden. Ook wordt er extra aandacht besteed aan taal en krijgen de jongeren de mogelijkheid om werkervaring op te doen. Het is dus een totaalpakket. Deze scholingen geven jongeren echt meer kans op een baan, temeer daar er de laatste tijd weer veel meer werk is voor deze doelgroep, bijvoorbeeld in de bouw. We worden nu als gemeente zelfs door werkgevers benaderd omdat ze op zoek zijn naar werknemers. Als jongeren dan de juiste opleiding hebben gevolgd, kunnen ze dus snel aan de slag.”

Meer informatieJulia ten Dolle / julia.ten.dolle@doesburg.nl Marion Wolsing / marion.wolsing@doesburg.nl

12

3. Integrale aanpak: een probleem staat nooit op zichzelf

Om alle jongeren in beeld te krijgen, is in de gemeente Bronckhorst een sleutelrol weggelegd voor de vijf sociale teams. Vooral de manier waarop deze teams die rol invullen is cruciaal, vertellen Diana Nijland en Stefanie Huurnink, respectievelijk teamleider van het cluster Participatie en beleidsmedewerker Onderwijs en jeugd. Een integrale benadering en korte lijnen; daar draait het om in de aanpak van deze gemeente.

Er zijn in de gemeente Bronckhorst vijf sociale teams actief. Elk team bestaat uit 6 à 8 sociaal consulenten, en opereert in één van de voormalige gemeentes die in 2005 zijn samengevoegd.

Generalistische specialistenKenmerkend voor de sociale teams is dat alle consulenten generalisten zijn. Of het nu gaat over de jeugdwet, de WMO of de participatiewet, iedere consulent weet wat er speelt in het betreffende domein. “Alle consulenten worden ook op alle domeinen bijgeschoold”, vertelt Nijland. “Ze hebben in principe dus allemaal dezelfde basiskennis; het zijn zogenoemde ‘generalistische specialisten’. De consulenten hebben naast die basiskennis een specialisme of specifieke expertise, bijvoorbeeld op het gebied van jeugdhulp. Is specialistische kennis vereist, dan kan een beroep worden gedaan op een collega.”

Dankzij hun generalistische expertise, zijn de sociaal consulenten in staat om met een brede

blik naar situaties en casussen te kijken. En dat bevordert een integrale aanpak, stelt Nijland. “Als bijvoorbeeld een leerplichtambtenaar wordt ingeschakeld omdat een jongere veel verzuimt, dan bekijkt hij of zij de hele situatie, het gezin en het netwerk van de jongere. De leerplichtambtenaar besluit bijvoorbeeld dat er eerst andere problemen moeten worden aangepakt, waardoor het verzuim waarschijnlijk vanzelf afneemt. Een probleem staat nooit op zichzelf; er is altijd meer aan de hand. Als je daar geen oog voor hebt, dan zie je mensen onherroepelijk later weer terug. Daarom hechten wij veel waarde aan een integrale aanpak.”

Doordat de consulenten met een brede, generalistische blik naar problemen kijken, kunnen ze ook beter preventief werken, stelt Nijland. De consulenten zetten soms vroegtijdig een voorziening in om (grotere) problemen te voorkomen. “Dat kan alleen doordat het college ons daarvoor de ruimte geeft. Bij een preventieve maatregel weet je immers niet altijd welke kosten eruit voortkomen. Uitgangspunt van onze huidige wethouder is dat niet de middelen, maar de behoeften van de bewoners leidend moeten zijn. Dat helpt natuurlijk ook enorm om echt op maat te werken.”

HuisbezoekOm alle jongeren in beeld te krijgen en te houden, werken de sociale teams veel samen met partners die hulpvragen of problematieken kunnen signaleren. Zo werken de consulenten

Gemeente

Bronckhorst

13

Stefanie Huurnink en Diana Nijland

14

bijvoorbeeld samen met de jongerenwerker, huisartsen, wijkverpleegkundigen, basisscholen, vo-scholen en, niet in de laatste plaats, het RMC. “Het is belangrijk dat het sociaal team en deze partners samen optrekken bij de signalering van problemen, zoals thuiszitten”, zegt Huurnink. “Er wordt altijd afgesproken wie de casusregisseur is en er wordt samen met de betrokkenen gekeken wat de beste oplossing is.”

Er is voor gekozen om na een melding altijd op huisbezoek te gaan en niet de telefoon te pakken. De consulent ziet en hoort dan meer en kan zich een beter beeld vormen van wat er allemaal speelt. “Een huisbezoek kost natuurlijk meer tijd, dus meer geld, dan een telefoontje,” zegt Huurnink, “maar we kunnen daardoor preventiever en integraler werken, en dan bespaar je ook weer middelen.”

De consulent bekijkt wat nodig is, pakt het zelf op of verwijst de jongere door als hij intensieve of langdurige hulp nodig heeft. Om een goede afstemming te realiseren en te voorkomen dat jongeren met allerlei loketten en hulpverleners te maken krijgen, houdt de betreffende consulent gedurende het hele traject de regie. Het werken met zo’n casusregisseur maakt het ook gemakkelijker om een vertrouwensrelatie met de jongeren op te bouwen.

ProjectenAls het gaat om ‘bankzitters’, speelt de jongerenwerker een belangrijke rol. Op dit moment voert de jongerenwerker, in samenwerking de sociale teams en het RMC, een project uit dat erop is gericht om jongeren die thuiszitten te vinden en te activeren. “Thuiszitters die geen overlast veroorzaken, blijven gemakkelijk ‘onder de radar’”, zegt Nijland. “Als we zo’n jongere op het spoor zijn, is het afhankelijk

van wat er nodig is of de jongerenwerker of de sociaal consulent het oppakt.”

Ook wordt er op dit moment in zeven huisartsen-praktijken een pilot uitgevoerd die erop is gericht om jongeren laagdrempelig en dichtbij huis te helpen. De POH (praktijkondersteuner huisartsenzorg) speelt hierin een belangrijke rol, vertelt Huurnink. “Huisartsen en POH’s zijn hele belangrijke partners, omdat ze veel jongeren en gezinnen zien. In deze pilot verwijst de huisarts de jongere naar de POH, die de problematiek goed bekijkt en samen met de jongere een passende oplossing zoekt. Dat de POH de situatie uitvoeriger en breder kan bekijken dan de huisarts, kan leiden tot een andere verwijzing of aanpak. Waar de huisarts een jongere bijvoorbeeld naar de GGZ zou verwijzen, stelt de POH vast dat hij of zij via het sociaal team kan worden geholpen. Zo krijgen meer jongeren dicht bij huis passende hulp en worden problemen in samenhang aangepakt.”

Korte lijnenNaast een goed functionerend lokaal netwerk, helpt het ook dat binnen het gemeentelijk apparaat goed wordt samengewerkt. Vooral de korte lijnen tussen beleid en uitvoering bevorderen de slagvaardigheid, vinden Nijland en Huurnink. “De afstand tussen beleid en uitvoering is letterlijk en figuurlijk heel klein”, zegt Nijland. “We zitten allemaal op dezelfde verdieping, hebben veel overleg, lopen gemakkelijk bij elkaar naar binnen en we gaan samen naar overleggen en voorlichtingsbijeenkomsten. Die werkwijze is een gevolg van het feit dat de gemeenteraad ervoor heeft gekozen om de verantwoordelijkheid zo laag mogelijk in de organisatie te leggen. Daardoor hebben we geen hele rits handtekeningen nodig om een stap te zetten; we kunnen snel schakelen en acteren. Een consulent kan

15

bijvoorbeeld gewoon een beschikking afgeven, zodat mensen niet langs allerlei verschillende loketten hoeven om de juiste hulp te krijgen.”

Dat de afstand tussen beleid en uitvoering klein is, heeft ook te maken met de wijze waarop het beleid tot stand komt: in samenwerking met de uitvoerders. Huurnink: “De sociaal consulenten denken mee over en leveren input voor het beleid. Daardoor is er onder de sociale teams een breed draagvlak voor het beleid, waardoor het goed uitvoerbaar is. En daar hebben vooral onze inwoners baat bij.”

Meer informatieDiana Nijland / d.nijland@bronckhorst.nl Stefanie Huurnink / s.huurnink@bronckhorst.nl

16

4. Afwachten, dát doen we hier nietSamenwerking, korte lijnen, proactief werken en preventie; het zijn vier essentiële kenmerken van de aanpak die de gemeente Oost Gelre volgt om alle jongeren in beeld te krijgen en te begeleiden. We praten erover met Iris Wijnands, beleidsmaker Jeugd bij de gemeenten Oost Gelre en Lonneke Moors, integraal trajectbegeleider bij Jouw Unit, het jongerenloket van de Sociale Dienst Oost Achterhoek (SDOA) in Winterwijk.

Als het gaat om het in beeld krijgen en begeleiden van jongeren, investeert de gemeente Oost Gelre allereerst nadrukkelijk in de samenwerking tussen de verschillende domeinen, zoals jeugd, participatie, onderwijs, leerplicht en RMC. Alleen dan is het mogelijk om een ‘integrale aanpak’ te bewerkstelligen, zo is de redenering. Korte lijnen, daar draait het om.

25 jongeren“Die korte lijnen zijn dan ook tekenend voor onze aanpak”, zegt Wijnands. “De samenwerking is sterk. Zo is er veel contact en afstemming tussen LerenWerkt en Jouw Unit, werkt een medewerker van de SDOA hier één dag in de week op het gemeentehuis, en zitten de leerplichtambtenaar, de jeugdconsulent en de wmo-consulent allemaal bij elkaar. Die fysieke nabijheid maakt samenwerking gemakkelijker; je weet van elkaar waar je mee bezig bent. We zijn dus niet allemaal apart bezig om de goede dingen te doen, maar we doen die dingen zo mogelijk samen, en we stemmen onze activiteiten en interventies zoveel mogelijk op elkaar af. We hanteren de scheiding tussen jeugdhulp en wmo bovendien niet altijd even star. Als een jeugdconsulent al een tijd bezig is met een jongere, is het

niet altijd wijs om dat over te dragen aan een wmo-consulent. We kijken heel goed naar de casus: wat is in dit geval de beste aanpak?”

Jouw Unit is in samenwerking met LerenWerkt op onderzoek uitgegaan om alle jongeren tussen 18 en 23 jaar die geen diploma en geen werk hebben op het spoor te komen. Het waren er 45. Uit nader onderzoek bleek echter dat bij slechts de helft van die groep, zo’n 25 jongeren, interventie nodig is. “Bij de andere helft van de jongeren zit er geen problematiek achter het feit dat ze buiten beeld zijn”, vertelt Moors. “Het zijn jongeren die bijvoorbeeld als au pair in het buitenland werken of een jaartje rondreizen. Als ze terugkomen, gaan ze waarschijnlijk studeren of zoeken ze werk. Wij richten ons dan ook op de 25 jongeren die thuis op de bank zitten.”

Erop afgaanJouw Unit heeft deze jongeren actief benaderd, eerst met een brief en vervolgens met een huisbezoek. “Dat is heel belangrijk gebleken,” vertelt Moors, “dat we gewoon op de jongeren zijn afgegaan, hebben aangebeld en de hamvraag hebben gesteld: wat heb jij nodig?”

Die aanpak getuigt ook van durf, vindt Wijnands. “Het is best lastig om mensen op die manier te benaderen, want het wordt al gauw gezien als ‘bemoeizorg’: wat kom je hier doen? De ervaring heeft echter geleerd dat het effectief, en vaak echt nodig is. Het is een valkuil om ervan uit te gaan dat je pas in actie mag komen als mensen je met een hulpvraag benaderen. Dat doen we hier niet, afwachten. Wij werken proactief, omdat we weten dat we daarmee problemen kunnen

Gemeente

Oost Gelre

17

oplossen die anders hoogstwaarschijnlijk niet boven tafel waren gekomen of waren geëscaleerd.”

Moors geeft een voorbeeld: “We belden aan bij een huis waar een jongen woont die al lange tijd buiten beeld was. Zijn moeder bleek terminaal kanker te hebben en zij vertelde dat haar zoon al maanden boven op zijn bed lag. Ze was zich ervan bewust dat ze daar iets mee moest, maar ze kon dat niet opbrengen, omdat ze haar handen vol had aan zichzelf. Die vrouw was ontzettend blij dat wij ons meldden en dat we met deze jongen aan de slag zijn gegaan.”

Moors heeft de ervaring dat het lang niet altijd eenvoudig is om een goed beeld te krijgen van wat er allemaal speelt, omdat de consulenten afhankelijk zijn van wat de betreffende jongeren vertellen. “In verband met privacy kunnen we niet zo maar informatie opvragen bij derden. Dat is terecht, maar dat maakt het soms ook lastig. We hebben bijvoorbeeld opvallend vaak te maken met jongeren met psychiatrische problematiek. Doordat we, zonder toestemming van de jongeren, geen informatie kunnen opvragen bij de behandelaar of GGZ-instelling, is het wel eens moeilijk om erachter te komen wat er allemaal speelt en wat de beste aanpak is.”

PreventieDe proactieve aanpak heeft ook een preventieve functie, benadrukt Wijnands, want wat was er met de jongen gebeurd als er niet was aangebeld? “Door erop af te gaan, is in dit geval misschien wel voorkomen dat deze jongen op een gesloten GGZ-afdeling zou worden opgenomen. Preventie staat in onze aanpak hoog in het vaandel. We zetten vanuit Jeugd dan ook sterk in op preventieve activiteiten, zoals voorlichtingsbijeenkomsten, foldermateriaal, de inzet van een digitaal preventieplatform op

social media en een inloopspreekuur. Verder is er een ondersteuningsteam dat heel snel in actie komt als er een signaal binnenkomt van bijvoorbeeld een school. Het is heel belangrijk om er vroegtijdig bij zijn.”

Dat betekent in de visie van Wijnands dat de gemeente ook kijkt naar groepen waarvan we veronderstellen ‘dat het wel goed zit’, jongeren waarvan eigenlijk geen problemen zijn te verwachten, zoals schoolverlaters met een havo- of vwo-diploma. Binnenkort start de gemeente Oost Gelre, samen met LerenWerkt met een pilot die zich richt op deze groep. Hoe gaat het daarmee? Waar zijn zij mee bezig? Maken ze hun studie af?

Maatschappelijke rugzak“Als verantwoordelijke voor jeugd vind ik het belangrijk om deze groep in beeld te krijgen, ook met het oog op preventie”, zegt Wijnands. “Het samenwerkingsverband Passend Onderwijs kan ons daarmee waarschijnlijk helpen. Ook willen we jongeren in het kader van deze pilot vroegtijdig voorlichten over wat hen te wachten staat als ze 18 jaar worden, bijvoorbeeld over het aanvragen van een uitkering en wat je kunt doen als je vastloopt in je eerste studiejaar. We gaan als gemeente naar de scholen toe om die voorlichting te geven, mogelijk samen met het jongerenwerk. We willen dat jongeren het voortgezet onderwijs verlaten met een goed gevulde maatschappelijke rugzak. Ook dat is preventie.”

Meer informatieIris Wijnands / i.wijnands@oostgelre.nl

18