‘Baarle BRUIST, in Baarle kom je thuis’ · 2018-10-09 · 5 Pijler 4. Kwaliteit van de...

‘Baarle BRUIST, in Baarle kom je thuis’

Woonvisie 2018-2023

‘Baarle BRUIST, in Baarle kom je thuis’Woonvisie 2018-2023

Datum: Juli 2018Status: Definitief

In samenwerking met:

Inhoud

1 Inleiding 1

1.1 Een nieuwe woonvisie voor Baarle-Nassau 1

1.2 Aansluiten bij trends en ontwikkelingen in de samenleving 1

1.3 Totstandkoming van de woonvisie 3

1.4 Vijf pijlers van woonbeleid 3

2 Pijler 1. Identiteit van het wonen in Baarle-Nassau 4

2.1 Stand van zaken op de woningmarkt 4

2.2 Visie en ambities 6

2.3 Strategie en uitvoering 7

3 Pijler 2. Demografie en woningbehoefte 8




4 Pijler 3. Betaalbaar Wonen 14




5 Pijler 4. Kwaliteit van de woningvoorraad 20




6 Pijler 5. Wonen met zorg en welzijn 23




7 Van visie naar uitvoering 28

744.105/G | Woonvisie Baarle-Nassau 2018 - 2023: ‘Baarle BRUIST, in Baarle kom je thuis’ 1

1 Inleiding

1.1 Een nieuwe woonvisie voor Baarle-Nassau

‘Baarle BRUIST, in Baarle kom je thuis’

In onze ‘Toekomstvisie Baarle-Nassau 2030: samen uniek’ beschreven we het DNA van Baarle. BRUIST

staat voor onze kernkwaliteiten: (B)uitengebied, (R)ecreactie, (U)niek, (I)nspirerend, (S)amen, (T)huis.

Baarle bruist, ook als het gaat om wonen. Met onze nieuwe woonvisie benadrukken we de aantrekkelijk-

heid van het wonen in Baarle-Nassau. Daarnaast willen we met de visie recht doen aan recente trends

en ontwikkelingen in de samenleving. Dit vormde het vertrekpunt van het proces waarmee we medio

2017 zijn gestart om te komen tot een nieuwe woonvisie voor Baarle-Nassau. Onze vorige woonvisie

stamt uit 2007 en sluit onvoldoende aan bij de actuele situatie op de woningmarkt. In ons

coalitieakkoord 2018-2022 spreken wij een duidelijke ambitie uit over het onderwerp wonen en

woonomgeving. Deze ambitie vertalen we in deze nieuwe woonvisie.

Met de woonvisie schetsen we een lonkend toekomstperspectief voor het wonen in onze mooie

gemeente. Een toekomstperspectief dat nadrukkelijk vraagt om samenwerking. Samen met de markt,

woningcorporatie Leystromen, huurdersorganisatie Uw Huurdersraad, de dorpsraad, zorgen

welzijnsinstellingen, en andere partners, zorgen we ervoor dat het goed wonen is in Baarle-Nassau.

1.2 Aansluiten bij trends en ontwikkelingen in de samenleving

Verscheidene trends en ontwikkelingen vragen een actuele visie op het wonen in onze gemeente. Het

gaat dan onder andere om het volgende:

Woningwet2015 vraagt vernieuwende wijzen van samenwerking

De belangrijkste aanjager voor het actualiseren van onze woonvisie is de herziene Woningwet, die sinds

juli 2015 van kracht is. De Woningwet bakent de kerntaken van woningcorporaties nauwgezet af. Eén

van de kerntaken is het aanbieden, bouwen en beheren van betaalbare huurwoningen ten behoeve van

lagere inkomens. De wet beoogt hierbij een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een goede volks-

huisvesting. Dit geschiedt onder andere door het maken van prestatieafspraken tussen de gemeente,

woningcorporatie Leystromen en huurdersorganisatie Uw Huurdersraad. De basis voor de prestatie-

afspraken ligt in een actuele gemeentelijke visie op de volkshuisvesting in Baarle-Nassau, die we vast-

leggen in deze woonvisie en de uitvoeringsagenda die we gaan opstellen als uitwerking van deze woon-

visie. De combinatie van beide documenten biedt volgens ons voldoende concrete aanknopingspunten

voor Leystromen om hun jaarlijkse activiteitenoverzicht (het ‘bod’) uit te brengen. Samen pakken we

onze verantwoordelijkheid op.

Regionale woningmarkt vraagt afstemming met buurgemeenten

Afstemming met buurgemeenten is meer vanzelfsprekend dan voorheen. De ambtenaren van de

gemeenten Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze en Rijen werken sinds 1 januari 2016 samen in de

ABG-organisatie. De drie gemeenten blijven zelfstandig. Ze beschikken ieder over hun eigen gemeente-

raad en een eigen college van burgemeester en wethouders. Bij nieuwe beleidsvoornemens wordt

bekeken of deze per gemeente of gezamenlijk binnen ABG-verband worden opgepakt. Waar nodig

ontstaat hierdoor ook de onderlinge afstemming. In regionaal verband maken we woningbouw-

afspraken. We voeren hierbij het gesprek met de provincie en met andere regiogemeenten in de


subregio Breda e.o. van het Regionaal Ruimtelijk Overleg West-Brabant (RRO). Daarbij spannen wij ons

in om ruimere mogelijkheden te krijgen voor nieuwbouw van woningen, dan op basis van eerdere

regionale afspraken over aantallen mogelijk was. Mede in het kader van de ladder voor duurzame

verstedelijking is deze regionale afstemming rond nieuwe woningbouwontwikkelingen een belangrijk

uitgangspunt. De woonvisie vormt ons vertrekpunt voor het gesprek in de regio.

Focus op de bestaande woningvoorraad

In toenemende mate verschuift de focus naar de bestaande woningvoorraad. Dit als gevolg van

verschillende trends en ontwikkelingen. Zo blijven inwoners langer zelfstandig thuis wonen. Dit vraagt

steeds vaker om het geschikt maken van bestaande woningen om in te spelen op een eventuele

zorgbehoefte. Ook is het van belang dat inwoners de kwaliteit van hun woning op peil houden, zodat

deze goed verkoopbaar is op het moment dat zij willen verhuizen. Daarnaast vragen klimaatdoel-

stellingen om verdere verduurzaming van de woningvoorraad, een opgave die zich primair concentreert

op bestaande woningen. En tot slot wordt het aandeel nieuw te bouwen woningen steeds kleiner. Meer

en meer moeten wij als gemeente, in samenwerking met onze partners, zorgvuldig nadenken over de

vraag hoe om te gaan met bestaand vastgoed.

Aantrekkende economie leidt tot stijgende huizenprijzen

De Nederlandse economie is weer groeiende na een periode van recessie. Op de woningmarkt vertaalt

de aantrekkende economie zich in een groeiende vraag naar woningen. In de gemeente Baarle-Nassau

groeide het aantal transacties in de koopsector met 33% in de periode 2014 - 2016. De gemiddelde

koopprijs steeg in dezelfde periode met 11%. De woonaantrekkelijkheid van Baarle-Nassau willen we in

deze visie benadrukken.

Betaalbaarheid blijvend van belang

Maar niet iedereen profiteert van de economische voorspoed. Voor veel huishoudens is de betaalbaar-

heid van de woning een blijvend issue. Het gaat dan om lage inkomensgroepen en in het bijzonder om

de toenemende woonvraag van bijzondere doelgroepen op de woningmarkt, zoals vergunninghouders

of inwoners met een zorgbehoefte die steeds vaker zelfstandig moeten wonen. Hun lage inkomens-

positie, in combinatie met het verplicht ‘passend’ toewijzen door woningcorporaties, hebben hun weer-

slag op de sociale huurwoningvoorraad in de gemeente. Maar ook voor middeninkomens is

betaalbaarheid relevant. Dit komt vooral doordat corporaties zich vanuit de Woningwet moeten

focussen op hun kerntaak. Zij mogen geen middeldure huurwoningen meer realiseren en kunnen nog

slechts zeer beperkt huurwoningen toewijzen aan huishoudens met een middeninkomen. Voor een

huurwoning zijn middeninkomens aangewezen op de particuliere huursector, waarbinnen het aanbod

aan middeldure huurwoningen beperkt is. Omdat we voor de lagere en middeninkomensgroepen een

rol van betekenis willen spelen, formuleren we in deze woonvisie onze visie op betaalbaarheid. Dit is

een belangrijk vertrekpunt voor de prestatieafspraken.

Extramuralisering en de vraag naar wonen met zorg

Steeds vaker wonen inwoners met een zorgbehoefte langer zelfstandig. Meestal vanuit hun eigen wens,

maar in sommige gevallen noodgedwongen als gevolg van het Rijksbeleid. Door het scheiden van wonen

en zorg, ook wel bekend als extramuralisering, kunnen lichte zorgvragers niet langer terecht in intra-

murale zorginstellingen (verzorgingstehuis, beschermd wonen). Zij zijn aangewezen op de reguliere

woningvoorraad. Gecombineerd met de toenemende vergrijzing in Baarle-Nassau zal dit de komende

jaren leiden tot een veranderende vraag naar wonen met zorg. Als gemeente anticiperen we op deze

veranderende vraag. De kaders waarbinnen we dit doen liggen vast in deze woonvisie.


1.3 Totstandkoming van de woonvisie

Bij de totstandkoming van de visie trokken we op met de gemeente Alphen-Chaam, om in een gezamen-

lijk proces te komen tot nieuwe woonvisies voor beide gemeenten. We organiseerden gezamenlijk de

Dag van het Wonen, waarbij we onze partners uitnodigden om mee te praten over de invulling van de

woonvisies. Het oppakken van opgaven op onze woningmarkt kunnen we immers niet alleen. Aan de

bijeenkomst nam een breed palet aan partners deel, bestaande uit: aannemers, ontwikkelaars,

makelaars, woningcorporaties, huurdersverenigingen, zorginstanties, maatschappelijke opvang, dorps-

raden en de Wmo-adviesraad. Aanvullend hierop interviewden we woningcorporatie Leystromen en

huurdersvereniging Uw Huurdersraad over hun visie op de sociale woningvoorraad in Baarle-Nassau. Dit

in het kader van hun betrokkenheid bij de gezamenlijke prestatieafspraken. Ook maakte Leystromen

deel uit van de projectgroep. Om onze partners te tonen wat we deden met hun inbreng en om hen

gelegenheid te bieden om laatste aandachtspunten mee te geven, legden we een concept van deze

woonvisie gedurende drie weken ter inzage.

Op bestuurlijk niveau betrokken we de gemeenteraad aan de start van het proces tijdens een raads-

workshop, in zowel Baarle-Nassau als Alphen-Chaam. We spraken met de raden over de inhoudelijke

thema’s en de opzet van de nieuwe woonvisies. Het college van B&W is betrokken bij de totstand-

koming van de visie door middel van een interview met de wethouder Wonen aan de start van het

proces en door een tussentijds overlegmoment met het gehele college.

1.4 Vijf pijlers van woonbeleid

In samenspraak met onze partners en vanuit onze visie op actuele ontwikkelingen op de woningmarkt in

Baarle-Nassau, komen we tot vijf thema’s die in de komende jaren prioriteit verdienen. Dit zijn:

1. Identiteit van het wonen in Baarle-Nassau.

2. Demografie en de woningbehoefte.

3. Betaalbaar wonen.

4. Kwaliteit van de woningvoorraad.

5. Wonen met zorg en welzijn.

We beschouwen deze thema’s als de vijf pijlers van onze woonvisie. In de komende hoofdstukken

werken we per pijler uit wat er speelt, wat onze visie en ambitie is en hoe we hieraan uitvoering gaan

geven.


2 Pijler 1. Identiteit van het wonen in Baarle-Nassau

2.1 Stand van zaken op de woningmarkt

Baarle-Nassau is..:

‘…een grensgemeente met karakteristieke dorpen met een sterk verenigingsleven, gelegen in een

prachtig agrarisch landschap, dooraderd met groen en blauw. De kern Baarle-Nassau is door de enclave-

situatie een bijzonder dorp, met een hoog voorzieningenniveau, waarvan een aantal kwaliteiten in de

openbare ruimte verloren zijn gegaan, maar met volop potentie deze weer te herstellen en te verbeteren.

Een gemeente met vele grenzen, maar met grenzeloze mogelijkheden.’

Het bovenstaande citaat is afkomstig uit onze concept-omgevingsvisie. De omgevingsvisie geeft richting

aan de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente en sorteert voor op de nieuwe Omgevingswet, die

(naar verwachting) in 2021 van kracht wordt. Hoewel de omgevingsvisie nog niet is vastgesteld, geeft

het citaat een goede weergave van de identiteit van onze gemeente.

DNA van Baarle-Nassau

In de 'Toekomstvisie Baarle-Nassau 2030: Samen Uniek’ beschreven we het DNA van de gemeente. Met

de nieuwe woonvisie sluiten we aan op de kaders die de omgevingsvisie en de toekomstvisie schetsen.

Dat betekent dat we kernkwaliteiten willen behouden en versterken. Tot ons DNA rekenen wij:

Buitengebied; van oudsher heeft Baarle een groot buitengebied. In dit buitengebied is er prachtige

natuur, rust en ruimte, cultuurlandschappen en tevens is dit het thuis van onze agrarische sector. In

Baarle-Nassau bestaan er plaatsen waar je geen enkele bebouwing ziet. Die rust en ruimte willen

we behouden. We streven naar een goede balans tussen de belangen van de agrarische sector,

bewoners, natuur, milieu en recreatie.

Recreatie; we zijn van oudsher een toeristische trekpleister. Het hoge voorzieningenniveau in de

gemeente is grotendeels hieraan te danken.

Uniek; wat de gemeente uniek maakt, is de enclavesituatie. Deze enclavesituatie is de kern van ons

(voort)bestaan en we kunnen die nog beter benutten.

Inspirerend; de unieke enclavesituatie maakt het

ook vanzelfsprekend, dat we samen met Baarle-

Hertog zoeken naar creatieve oplossingen voor

gezamenlijke vraagstukken en ambities. Vanuit

deze inspiratie willen we een gemeente zijn die

nieuwe ontwikkelingen verwelkomt. Met de

nadruk op (duurzaam) (agrarisch) ondernemen,

nieuwe ontwikkelingen op het gebied van zorg,

mobiliteit en wonen.

Samen; saamhorigheid staat centraal in onze

gemeente en dat is nu en in de toekomst nood-

zakelijk om zoveel mogelijk op eigen kracht voor

elkaar te blijven zorgen. Het verenigingsleven van

onze gemeente is sterk en dat bevestigt de

sociale kracht van de gemeenschap.

Figuur 1.1. Grensmarkering Nederland-België in

Baarle-Nassau

Bron: Gemeente Baarle-Nassau.


Thuis; in Baarle-Nassau kom je thuis! Je voelt je thuis, je woont er fijn, bezoekers hebben het er

naar hun zin en met elkaar maken we van Baarle-Nassau een bruisende gemeenschap!

Leefbaarheid in de gemeente

Kwaliteiten van de gemeente zijn de goede ontsluiting per auto, de gunstige ligging in een groene en

landschappelijke omgeving en nabij de steden Tilburg en Breda en een rijke cultuurhistorie. We kennen

vooralsnog geen grote leefbaarheidsopgaven. De landelijke Leefbaarometer van de rijksoverheid

omschrijft de leefbaarheidssituatie in de gemeente als ‘goed’. Dat wil overigens niet zeggen dat we niets

hoeven te ondernemen. Potentiële opgaven doen zich bijvoorbeeld voor op het vlak van milieuvraag-

stukken in het buitengebied, toegankelijkheid van openbaar vervoer of permanente bewoning van

recreatiewoningen.

Figuur 2.1 Gemeente Baarle-Nassau. Leefbaarheid in Baarle-Nassau

Bron: Leefbaarometer Rijksoverheid 2017.

Karakteristiek van de kernen

De woonaantrekkelijkheid van de kernen verschilt. Het gaat dan om woningaanbod, maar bijvoorbeeld

ook om het voorzieningenaanbod, leefbaarheid, sociale samenhang en verenigingsleven. De kern

Baarle-Nassau is een echte voorzieningenkern. Het kent een gedifferentieerd woningaanbod en beschikt

over een goed voorzieningenniveau, waaronder een breed winkelaanbod, meerdere basisscholen en

medische voorzieningen. De kern heeft daarmee een sterke aantrekkingskracht op bewoners van binnen

en buiten de gemeente. De kern Ulicoten is een echte woonkern in een landschappelijke groene

omgeving. Ulicoten beschikt over een beperkt aanbod aan voorzieningen. Binnen het buitengebied

liggen nog twee grotere bebouwingsconcentraties: Castelré en Baarle-Grens. In Castelré zijn voor-

zieningen afwezig. Voor Baarle-Grens geldt dat het aansluit op het Belgische dorp Weelde-Statie, waar

wel voorzieningen zijn, maar dat inwoners meer georiënteerd zijn op het dorp Baarle-Nassau.

Vraag naar voorzieningen verandert

Demografische ontwikkelingen leiden ertoe dat de vraag naar voorzieningen in de kleinere kernen

verandert. De grotere kern Baarle-Nassau zal ook in toekomst een breed voorzieningenaanbod kennen.

De kleine kernen zullen meer en meer woonkernen worden. Hoewel de provinciale prognoses anders

lieten zien, stijgt de laatste jaren het aantal inwoners. Op 1 januari 2016 woonde er 6.607 inwoners in

de gemeente, op 1 januari 2018 waren dit 6.798 inwoners. Door de daling van het aantal jongeren en

jonge gezinnen verandert wel de (potentiële) gebruikersgroep van het voorzieningenaanbod. Dan gaat


het niet alleen om supermarkten en winkels, maar ook om het aanbod aan scholen, verenigingen, sport-

voorzieningen en dergelijke. We willen hierop als gemeente zo goed mogelijk anticiperen.

2.2 Visie en ambities

Visie op ‘Identiteit van het wonen in Baarle-Nassau’

‘Baarle BRUIST, ook als het gaat om wonen. We zetten in op het behoud en waar mogelijk versterken

van de bruisende identiteit van de gemeente Baarle-Nassau en de kernen. Inwoners van de gemeente

Baarle-Nassau voelen zich thuis en wonen fijn.’

1. Identiteit van het wonen in de gemeente behouden en versterken

Ambitie: Voor het behoud van de woonaantrekkelijkheid zetten we in op een woningaanbod dat past bij

de identiteit van de gemeente en de kernen. Dit bereiken we door bij woningbouwinitiatieven, ook op

inbreidingslocaties, aan te sluiten op het unieke woonkarakter van Baarle-Nassau. Kernwaarden hierbij

zijn een dorps karakter en een groene landschappelijke uitstraling. We vinden het belangrijk dat nieuwe

ontwikkelingen passend zijn bij de schaal van de kernen. Dat wil zeggen dat we in de kern Baarle-Nassau

inzetten op een evenwichtig bouwprogramma voor verschillende doelgroepen, mede om bij te dragen

aan het in stand houden van de voorzieningen. Vooral in deze kern willen we onderzoeken in hoeverre

we hier ook de regionale aantrekkingskracht van onze gemeente kunnen benutten. In de kleine kernen

vraagt nieuwbouw vooral maatwerk. De ontwikkeling van Maaijkant Fase II in Ulicoten is voorlopig de

enige toevoeging van grotere omvang in de kleine kernen. Bij Pijler 2. ‘Demografie en de woning-

behoefte’ gaan we nader in op nieuwbouw en de gewenste ontwikkeling van de woningvoorraad.

2. Sociaal en fysiek leefbare kernen

Ambitie: Op dit moment zijn er geen problematische situaties als het gaat om kwaliteit en leefbaarheid.

We zetten er op in om zowel de sociale als de fysieke leefbaarheid in de gemeente te behouden.

Kenmerkend voor Baarle-Nassau is de sterke sociale cohesie; de samenleving maakt de gemeente. Als

gemeente zijn we groot voorstander van initiatieven die de sociale samenhang versterken. Bewoners

met initiatieven willen we zo goed mogelijk faciliteren. We creëren randvoorwaarden waarbinnen de

ondernemende bewoners aan de sociale cohesie kunnen bijdragen. Ook willen we hun ervaring, kennis

en kunde benutten.

Om de fysieke leefbaarheid te versterken pakken we als gemeente onze verantwoordelijkheid voor een

aantrekkelijke openbare ruimte. We zetten in op een groene, aantrekkelijke en dorpse omgeving.

Kernwaarden hierbij zijn ook toegankelijkheid en ontmoeting, zeker gezien het toenemend aantal

ouderen in de gemeente. In lijn met de uitgangspunten van onze toekomstvisie werken we voor elk van

de kernen Baarle-Nassau en Ulicoten een eigen uitvoeringsagenda uit. De agenda’s geven concreet

inhoud aan de acties die de komende jaren worden uitgevoerd om de eigenheid van de kernen te

behouden en waar mogelijk te versterken.

3. Aantrekkelijkheid van het buitengebied behouden

Ambitie: Het aantrekkelijke buitengebied is kenmerkend voor onze gemeente. De uitgestrekte land-

schappen, rust en het vele groen maken het tot aantrekkelijke plekken om te wonen en te verblijven.

Een potentiële opgave voorzien we in het wegvallen van agrarische activiteiten. Als gevolg van

veranderingen in de agrarische sector hebben de afgelopen jaren veel bedrijven hun functie verloren.

De verwachting is dat deze ontwikkeling de komende jaren zal doorzetten. Wij richten ons op het


strategisch benutten van vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing (VAB’s) door onder voorwaarden

ruimte te bieden aan nieuwe ontwikkelingen, waaronder kleinschalige woonvormen. Voorwaarde hierbij

is dat het initiatief ligt bij de gemeenschap, als gemeente willen we vooral faciliteren. Ook moeten

nieuwe initiatieven passend zijn binnen de bestaande (milieu-)regelgeving. Mogelijk kunnen door het

strategisch benutten van dit type vastgoed nieuwe economische dragers voor het buitengebied

ontstaan. De uitgangspunten voor de ontwikkelingen in ons buitengebied gaan we vastleggen in

gemeentelijk VAB-beleid.

2.3 Strategie en uitvoering

Om uitvoering te geven aan onze visie en ambities ondernemen we, in samenwerking met onze partners

en bewoners, de komende acties:

Uitwerken van een uitvoeringsagenda per kern voor Baarle-Nassau en Ulicoten.

Benutten van vrijkomend agrarisch vastgoed en creëren van nieuwe economische dragers voor het

buitengebied.

Initiatieven vanuit de samenleving waar mogelijk faciliteren, zonder de regie over te nemen.

Bij nieuwe woningbouwontwikkelingen nadrukkelijk rekening houden met de schaal en het karakter

van de kernen.

Prestatieafspraken sluiten tussen gemeente, Leystromen en Uw Huurdersraad over onder andere

de leefbaarheid rond het sociale woningbezit in de gemeente en de inzet op leefbaarheid van de

verschillende partijen (aansluitend bij de vereisten vanuit de Woningwet).

In de uitvoeringsagenda die we gaan opstellen als uitwerking van deze woonvisie, concretiseren we

onze acties. We specificeren wat we doen, met wie we dit (willen) oppakken en wanneer uitvoering

plaatsvindt.


3 Pijler 2. Demografie en woningbehoefte


Demografische ontwikkelingen in Baarle-Nassau

Op 1 januari 2017 telde de gemeente Baarle-Nassau 6.657 inwoners verdeeld over 2.900 huishoudens.

Per 1 januari 2018 is dat aantal gestegen naar 6.798 inwoners. We zijn verheugd te zien dat er in de

laatste jaren weer sprake is van een gestage toename van het aantal inwoners en huishoudens in de

gemeente. Naar onze verwachting hangt dit samen met de nieuwbouwproductie die wij in de afgelopen

jaren 2016 en 2017 realiseerden. In de crisisjaren hebben we als gemeente weinig tot geen nieuwbouw

gerealiseerd. Dit leidde tot een daling van de bevolkings- en huishoudensomvang in de periode 2012 -

2015.

Op basis van de gestage groei van de afgelopen jaren, en ook de ervaringen uit het verleden, vragen wij

ons af of en in welke vorm de in onderstaande figuur weergegeven provinciale prognose realiteit zal

worden.

Figuur 3.1 Gemeente Baarle-Nassau. Bevolkings- en huishoudensontwikkeling in de periode 2010 - 2040

Bron: CBS 2017, Provincie Noord-Brabant 2017.

Lange termijnontwikkelingen vragen heldere kijk op de woningmarkt

De provinciale prognoses voorzien op zowel de korte als de langere termijn een bevolkingsdaling, het

aantal inwoners loopt terug. De provincie becijferde in haar meest recente prognose dat de bevolkings-

omvang afneemt naar 5.495 inwoners in 2040. De huishoudensomvang vertoont daarentegen nog zeker

op de korte termijn een licht stijgende lijn, oplopend tot bijna 2.950 huishoudens in 2023. Dat het aantal

huishoudens nog groeit, is in belangrijke mate het gevolg van huishoudensverdunning: het aantal kleine,

vaak oudere, huishoudens neemt toe. Als gemeente blijven we dit soort ontwikkelingen nauwgezet

volgen. Na een korte dip zien we sinds 2016 weer een groei van de bevolking. Dit terwijl de provinciale

prognoses juist een daling voorspelden. Ook eerdere provinciale prognoses voorspelden krimp van onze

bevolking. Vaak werden deze prognoses echter geen realiteit. Daaruit volgt dat we de provinciale

prognoses vooral als richtinggevend beschouwen. Uit de provinciale cijfers blijkt dat Baarle-Nassau op

basis van de huidige bevolkingsopbouw geen groeiscenario kent en in die zin een afname van de

bevolking op termijn te verwachten is. Echter de praktijk leert ook dat Baarle-Nassau aantrekkelijk is en

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040

Bevolkingsontwikkeling Provinciale prognose bevolking 2017

Huishoudensontwikkeling Provinciale prognose huishoudens 2017


blijft voor nieuwe inwoners (ook vanuit België). Vanuit die optiek zetten wij vraagtekens bij het moment

waarop een bevolkingsafname realiteit wordt.

Betekenis voor de woningbehoefte

Volgens de cijfers van de provincie, leidt de toenemende huishoudensomvang tot een extra woning-

behoefte van +85 en +155 woningen in de komende tien jaren (tot en met 2027), waarvan het gros in de

periode tot 2023. Uit woningmarktonderzoek dat de gemeente in 2016 uitvoerde1, blijkt dat deze

behoefte mogelijk ruimer zou uitvallen als gevolg van een inhaalvraag. Er is in de crisisjaren immers

weinig gebouwd. Met de ongeveer 100 nieuwe woningen die in 2016 en 2017 in aanbouw waren,

hebben we die inhaalvraag al voor een belangrijk deel ingelopen. Desondanks zien we op dit moment

een aanhoudende vraag naar nieuwbouwwoningen. Ook benadrukt het woningmarktonderzoek dat er

sprake is van instroom van inwoners van buiten de gemeente en vanuit België. In de nieuwbouw-

projecten die we in de laatste jaren realiseerden was ongeveer een derde van de nieuwe bewoners

afkomstig van buiten Baarle-Nassau. Dit laatste toont aan dat Baarle-Nassau aantrekkingskracht heeft

op woningzoekenden uit de regio.

Tabel 3.2: Gemeente Baarle-Nassau. Herkomst huishoudens in opgeleverde nieuwbouw, in de periode 2013 - 2017

Herkomst nieuwe huishoudens Aantal % Uit gemeente Baarle-Nassau 54 65% Uit andere Nederlandse gemeente 15 18% Uit België 14 17%

Totaal 83 100%

Bron: Gemeente Baarle-Nassau 2017.

Verborgen woningbehoefte op recreatieparken

In de gemeente is een aantal grotere recreatieparken gelegen. Vanuit het verleden is op een aantal

parken sprake van permanente bewoning. Deze groep is omvangrijk, en bedraagt naar schatting zo’n

500 inwoners. Een deel van de bewoners heeft een persoonsgebonden beschikking die het hen

persoonlijk toestaat daar te blijven wonen. Een ander deel woont daar zonder bij de gemeente

ingeschreven te staan op dat adres, vaak vanuit noodzaak. Voor beide doelgroepen geldt dat bewoning

tijdelijk is, of uiteindelijk eindigt als de recreatiewoning niet langer aansluit op hun woonwensen. Wij

zijn van mening dat hier sprake is van een verborgen woningbehoefte. In onze woonvisie 2005-2014

hebben wij hiervoor al aandacht gevraagd. Zeker nu we hebben uitgesproken geen zogenaamde

dubbelbestemming te willen op de recreatieparken, voorzien wij dat deze inwoners naar reguliere

woningen moeten gaan uitstromen. Dit leidt waarschijnlijk tot een extra vraag naar woningen.

Vergrijzing en ontgroening

De samenstelling van de bevolking verandert. Net als in de meeste landelijke gemeenten in Nederland

heeft ook Baarle-Nassau te maken met de gevolgen van vergrijzing. Het aantal ouderen neemt toe en de

bevolking wordt gemiddeld genomen steeds ouder. De wens, en noodzaak, om langer zelfstandig te

wonen heeft gevolgen voor het gewenste aanbod geschikte woningen in de gemeente. Pijler 5. ‘Wonen

met zorg en welzijn’ gaat hierop nader in. Verder voorziet de provinciale prognose een verhoudings-

gewijze afname van het aantal starters en (jonge) gezinnen in de gemeente. De leeftijdsopbouw

verschuift en dit heeft betekenis voor de samenstelling van de woningvoorraad.

Opbouw van de woningvoorraad

De woningvoorraad in de gemeente bestaat momenteel uit circa 2.750 woningen, waarvan 2.250 in de

hoofdkern Baarle en 500 in Ulicoten, Castelré en het buitengebied. De meeste van de woningen

1 Fakton (2016) Woningmarktanalyse BOEL-regio


behoren tot de koopsector. In de huursector is woningcorporatie Leystromen de grootste verhuurder.

De corporatie bezit ongeveer 350 sociale huurwoningen in de gemeente, wat overeenkomt met 12% van

de totale woningvoorraad. Daarnaast zijn er nog diverse particuliere verhuurders die circa 50 sociale

huurwoningen bezitten in de gemeente.

Nieuwbouwproductie in de laatste jaren

Hoewel er in 2016 en 2017 flink gebouwd is, was nieuwbouw in de jaren daarvoor beperkt. Via de

inhaalslag die we in de laatste jaren realiseerden is er vooral in het betaalbare (tot € 185.000) en

middeldure koopsegment (tot € 275.000) woningaanbod toegevoegd. Dit is gerealiseerd op onder

andere de locaties Nassauveste, Limfa en de voormalige Scholenlocatie in Baarle-Nassau en op de

locatie Hof van Bernardus in Ulicoten. De gemeente zet erop in het bouwtempo op peil te houden en

richt zich de komende jaren op ontwikkeling van de rest van Limfa en de locatie Maaijkant (Ulicoten).

Ook voor de middellange termijn zorgen we voor voldoende woningbouwlocaties, zoals op de locatie

Loveren fase 2 in Baarle-Nassau.

Kansrijke en kwetsbare woningmarktsegmenten

Uit het woningmarktonderzoek dat we in 2016 lieten uitvoeren door Fakton, blijkt dat de woning-

voorraad in Baarle-Nassau gekenmerkt wordt door een hoge toekomstwaarde. Dit wil zeggen dat het

aanbod redelijk goed aansluit op de (verwachte) vraag. In de nieuwbouw liggen volgens het onderzoek

vooral kansen in de toevoeging van dure gezins-

woningen in de koopsector (vanaf € 275.000 à

€ 300.000). Verder kan de gemeente Baarle-

Nassau volgens het onderzoek haar profiel

versterken door een dorps woningaanbod met

stedelijke kenmerken toe te voegen. Er blijkt

bijvoorbeeld een beperkte vraag naar apparte-

menten, in zowel de huur- als koopsector. Gezien

de lokale vraag van lage inkomens, die nu vaak

uitstromen naar omliggende gemeenten, kan

Baarle-Nassau eveneens inzetten op versterking

van goedkope gezinswoningen en apparte-

menten, primair in de sociale huursector. Er

bestaat volgens het onderzoek slechts beperkte

vraag naar gezinswoningen in het goedkope

koopsegment en naar appartementen in het dure

koopsegment.

Spanning tussen programmering en prognoses

We merkten in de laatste jaren een spanning tussen onze woningbouwprogrammering en de provinciale

prognoses. Om die reden hebben we diverse acties ingezet om de woningbouwplanning meer in lijn te

brengen met de prognoses, waaronder het reduceren van de gemeentelijke planvoorraad. De snel

teruglopende bevolkingsprognoses staan echter blijvend op gespannen voet met onze nieuwbouw-

plannen. Uitgaande van 1 januari 2017 (peilmoment provinciale prognose), constateren we dat het

huidige woningbouwprogramma tot en met 2024 met circa 130 woningen net onder de bovenzijde van

de bandbreedte ligt (+ 155 woningen). Daarmee blijft het belangrijk om goede keuzes te maken welke

nieuwbouw nog benodigd is en te zorgen voor voldoende flexibiliteit.

Figuur 3.2 Gemeente Baarle-Nassau. Kansrijke en

kwetsbare segmenten in de nieuwbouw

Bron: Fakton 2016.


We hechten als gemeente veel waarde aan de mogelijkheid om nieuwbouw te blijven realiseren. Daarbij

zijn we ons er van bewust dat extra woningbouw niet automatisch betekent dat toekomstige provinciale

prognoses ineens een groeiperspectief gaan bevatten. Desalniettemin signaleerden we sinds 2016 weer

een bevolkingsgroei, terwijl de prognoses een daling voorspelden. Gezien de betekenis van de

prognoses voor de regionale woningmarktafspraken, vinden wij het belangrijk om hierover het gesprek

te blijven voeren in de regio. Wij zullen ons inspannen om ruimere bouwmogelijkheden te krijgen. Dit

mede in het licht van de Brabantse Agenda Wonen, waarin de provincie benadrukt dat er in de komende

jaren flink moet worden bijgebouwd in Noord-Brabant. Met ons unieke woonmilieu kunnen en willen

wij als Baarle-Nassau hieraan ons steentje bijdragen. Nog meer dan nu zal de aandacht zich verleggen

naar de bestaande voorraad. Daar liggen kansen om de toekomstkwaliteit van het bestaande

woningaanbod te verbeteren en om mogelijk via strategische sloop en nieuwbouw van woningen,

nieuwbouwaantallen vrij te spelen voor ontwikkelingen elders.


Visie op ‘Demografie en de woningbehoefte’

‘We streven naar een woningvoorraad die kwantitatief en kwalitatief aansluit op de woonbehoeften van

huidige en toekomstige inwoners. De focus ligt primair op de bestaande woningvoorraad, nieuwbouw is

aanvullend. Desalniettemin streven we naar een continue nieuwbouwproductie. Dit doen we om de

toekomstwaarde van de woningvoorraad te verhogen en om ruimte te bieden aan nieuwe inwoners .’

1. Focus primair op de bestaande woningvoorraad

Ambitie: We verleggen onze focus meer dan voorheen naar de bestaande woningvoorraad. Nieuwbouw

is een steeds minder substantieel onderdeel van de totale voorraad. Het gaat ons hierbij vooral om het

geschikt maken van bestaande woningen voor verschillende doelgroepen, kwaliteitsverbetering en het

strategisch benutten van bestaand vastgoed (denk bijvoorbeeld aan het transformeren van vrijkomende

agrarische bebouwing of leegstaande panden). De primaire focus op de bestaande voorraad wil niet

zeggen dat we niet nieuwbouwen. In onze ogen blijft nieuwbouw altijd nodig, omdat er veel vraag naar

bestaat in onze gemeente. Daarnaast is nieuwbouw ook een instrument om de bestaande woning-

voorraad te ‘verversen’ en de toekomstkwaliteit te versterken.

2. Continue nieuwbouwproductie die kwantitatief aansluit op de behoeften van inwoners

Ambitie: Demografische ontwikkelingen zijn bepalend voor de woningbehoefte in de gemeente Baarle-

Nassau. We constateren dat de bevolkingsomvang op lange termijn terugloopt en dat nieuwbouw niet

automatisch betekent dat toekomstige provinciale prognoses ineens een groeiperspectief bevatten.

Eerdere provinciale prognoses voorspelden echter al krimp van onze bevolking, terwijl dit vaak niet de

realiteit bleek te zijn. We beschouwen de provinciale prognoses daarom vooral als richtinggevend, maar

zeker niet als maximum. De praktijk leert dat Baarle-Nassau aantrekkelijk is en blijft voor nieuwe

inwoners (ook vanuit België). Vanuit die optiek plaatsen wij onze vraagtekens bij het moment waarop

een bevolkingsafname realiteit wordt. Daarnaast voorzien we een extra woningvraag vanuit (illegale)

bewoners van de recreatieparken richting de kernen, waarvoor wij onze verantwoordelijkheid willen

nemen door ruimte te creëren in de reguliere woningvoorraad.

Wij gaan ons inspannen om ruimere bouwmogelijkheden te krijgen, dan op basis van eerdere regionale

afspraken over aantallen mogelijk was. Ook mensen die werken in de stedelijke driehoek Breda - Tilburg

- Turnhout nodigen we uit om zich in onze gemeente te vestigen. Hiermee spelen we in op onze centrale

ligging in de regio.


Het zou wat ons betreft echter vooral moeten gaan om de toe te voegen kwaliteit en minder om

kwantiteit, aansluitend bij de principes van de Brabantse Agenda Wonen. We streven hierbij naar een

continue bouwstroom, waarin we gelijktijdig plannen in voorbereiding en in uitvoering hebben, passend

bij de behoefte. Een inhaalslag zoals we in 2016 en 2017 maakten is niet wenselijk. We zorgen dat er

tijdig locaties worden voorbereid en waar nodig zullen we als gemeente gronden aankopen. Woningen

die gebouwd worden, zijn passend bij het karakter van de dorpen en hebben toegevoegde (ruimtelijke)

waarde. Bij eigen grondbezit kunnen we daar nog beter op sturen. De nadruk van het bouwprogramma

ligt op de hoofdkern Baarle-Nassau, maar ook kleinschalige toevoegingen in de kleinere kernen moeten

mogelijk blijven. Dit laatste vraagt maatwerk.

3. Een woningaanbod dat kwalitatief passend is voor woonconsumenten in onze gemeente

Ambitie: We zetten in op een divers woningaanbod dat aansluit op de woonwensen van verschillende

doelgroepen in Baarle-Nassau. Gezien onze relatief dure woningmarkt kunnen we niet iedereen in

dezelfde mate bedienen. Onze focus ligt daarom primair op het bieden van een passend woningaanbod

voor gezinnen, zeker in de nieuwbouw. We willen daarbij onze regionale positie versterken en ook een

aantrekkelijke woongemeente zijn voor gezinnen die bijvoorbeeld in het verleden de gemeente

verruilden voor de stad en nu plannen hebben terug te keren. De woningvraag van gezinnen richt zich

doorgaans op ruimere koopwoningen in het dure koopsegment (vanaf € 275.000). Dit is een woningtype

dat passend is binnen het dorpse karakter van onze gemeente.

Dat de focus primair ligt op gezinnen betekent niet dat we geen rol spelen voor andere doelgroepen op

de woningmarkt. De laatste jaren hebben we stevig ingezet op het toevoegen van koopwoningen in het

betaalbare (tot € 185.000) en middeldure (tot € 275.000) prijssegment. Hiermee bieden we aanbod voor

huishoudens met lagere en middeninkomens, waaronder ook jongeren en/of starters op de woning-

markt. Dat blijven we doen, want betaalbaarheid is ook in de komende periode een belangrijk

aandachtspunt. Verder maken we prestatieafspraken met Leystromen over de beschikbaarheid van

sociale huurwoningen in de gemeente. Meer over de beschikbaarheid van betaalbaar woningaanbod is

te vinden onder pijler 3 ‘Betaalbaar wonen’.

In het kader van de vergrijzing willen we ook voor onze oudere inwoners een passend woningaanbod

bieden. In veel gevallen vraagt het langer zelfstandig wonen van ouderen om het aanpassen van

bestaande woningen. De meeste ouderen willen immers zo lang mogelijk in hun huidige woning blijven

wonen. Maar ook ouderen met een verhuiswens willen we faciliteren. Bij nieuwbouw op centrum-

locaties zetten we in op toevoeging van levensloopgeschikte woningen, die geschikt zijn voor meerdere

doelgroepen, maar waar zeker ook ouderen gebruik van kunnen maken. In de kleinere kernen zetten we

niet speciaal in op nieuwbouw voor ouderen, maar laten we wel ruimte voor kleinschalige initiatieven.

Meer over geschikt woningaanbod voor ouderen is terug te vinden onder pijler 5 ‘Wonen met zorg en

welzijn’.

4. Zorgvuldige afwegingen bij nieuwe woningbouwinitiatieven

Ambitie: We willen dat nieuwe woningbouwinitiatieven meerwaarde hebben voor onze gemeente,

zeker gezien de beperkte mogelijkheden voor nieuwbouw. Nieuwe plannen toetsen we aan een

kwalitatief afwegingskader dat we als uitwerking van deze woonvisie gaan opstellen. Via het afwegings-

kader toetsen we of de juiste woonproducten worden toegevoegd. Nieuwe bouwplannen stemmen we

- indien nodig - af in regionaal verband (subregio Breda e.o. van het RRO West-Brabant), mede in het

kader van de ladder voor duurzame verstedelijking.





Realiseren van een woningaanbod dat past bij de woonbehoeften van verschillende doelgroepen

binnen en buiten onze gemeente. We willen onze regionale aantrekkingskracht versterken. De

focus ligt daarbij op de bestaande woningvoorraad, nieuwbouw is per definitie aanvullend.

Afstemming van nieuwe bouwplannen in regionaal verband binnen de subregio Breda e.o. van het

RRO West-Brabant. Wij spannen ons in om ruimere bouwmogelijkheden te krijgen, zonder

opgelegde contingentering door de provincie en/of de subregio., We leggen daarbij de focus op de

toevoeging van woonkwaliteit in de gemeente.

Opstellen van een afwegingskader rond nieuwbouw voor het maken van een zorgvuldige afweging

bij nieuwe woningbouwinitiatieven.

Bij nieuwbouwinitiatieven op centrumlocaties zetten we in op toevoeging van levensloopgeschikte

woningen, geschikt voor meerdere doelgroepen. We maken hierover waar nodig afspraken met

marktpartijen en Leystromen.



plaatsvindt.


4 Pijler 3. Betaalbaar Wonen


Betaalbaarheid van het wonen blijvend van belang

Baarle-Nassau is een aantrekkelijke woongemeente. Deze aantrekkelijkheid leidt ertoe dat de

woningmarkt in onze gemeente relatief duur is. Voor huishoudens met lagere en middeninkomens is het

lastiger om aan passende woonruimte te komen. De laatste jaren zetten we via nieuwbouw in op de

toevoeging van woningen in het betaalbare (tot € 185.000) en middeldure (tot € 275.000) koopprijs-

segment. In de sociale huursector werken we samen met woningcorporatie Leystromen aan een

passend woningaanbod voor lagere inkomens in de gemeente.

Helft van de huishoudens heeft een lager inkomen, groot deel woont in de koopsector

Ongeveer de helft van de huishoudens (46%) in de gemeente Baarle-Nassau heeft een laag inkomen2.

Onder een laag inkomen verstaan we een inkomen tot de inkomensgrens voor een sociale huurwoning,

ofwel een bruto huishoudensinkomen tot € 36.798 per jaar (prijspeil 2018). Dit aandeel ligt hoger dan in

partnergemeenten Alphen-Chaam (38%) en Gilze en Rijen (42%), maar lager dan in de steden Tilburg

(56%) en Breda (49%).

Figuur 4.1 Gemeente Baarle-Nassau. Inkomensopbouw per gemeente, in % van het totaal aantal huishoudens per

gemeente

Bron: Lokale Monitor Wonen 2017.

Kenmerkend voor Baarle-Nassau is dat relatief veel lagere inkomens wonen in de koopsector. Voor circa

de helft van de lagere inkomens (48%) is dit het geval. Dit aandeel ligt beduidend hoger dan in de meer

stedelijke gemeenten Tilburg en Breda (beide 23%), maar ook bestaat een duidelijk verschil met Gilze en

Rijen (36%) en Alphen-Chaam (55%). Dit betekent dat maar een beperkt aandeel van de potentiële

primaire doelgroep van Leystromen in Baarle-Nassau, daadwerkelijk woont in een sociale huurwoning.

Omgekeerd geldt dat ongeveer 15% van de sociale huurwoningen in Baarle-Nassau op dit moment

bewoond wordt door huishoudens met een midden- of hoger inkomen (vanaf € 36.798). Het gaat dan

om huishoudens die op basis van hun inkomen in principe te veel verdienen voor de sociale huursector.

Dit wordt ook wel goedkope scheefheid genoemd.

2 Zie ook: Lokale Monitor Wonen 2017 (www.waarstaatjegemeente.nl)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Baarle-Nassau Alphen-Chaam Gilze en Rijen Tilburg Breda Regio West-Brabant

< € 36.165 € 36.165 - € 40.349 > € 40.349

http://www.waarstaatjegemeente.nl/


Opbouw sociale huursector

Woningcorporatie Leystromen is de grootste verhuurder binnen de sociale huursector in onze

gemeente. De corporatie bezit circa 350 huurwoningen, die alle behoren tot het sociale huursegment

(met een huurprijs tot € 710). De opbouw van het bezit naar huurprijsklassen is als volgt:

Tabel 4.1: Gemeente Baarle-Nassau. Sociale huurwoningvoorraad Leystromen naar prijsklasse

Huurprijsklasse** Kern Baarle-Nassau Kern Ulicoten Totaal gemeente <€ 597 236 75% 24 73% 260 75% € 597 - € 640 38 12% 4 12% 42 12% € 640 - € 710 41 13% 5 15% 46 13% > € 710 - - - - - -

Totaal 314 100% 33 100% 347 100%

* Naast Leystromen zijn ook Domein Beheer en Q-RO Vastgoedbeheer actief in de sociale huursector. Zij bezitten in 2017 gezamenlijk circa 54 huurwoningen met een sociale huurprijs in de gemeente.

** Gebaseerd op huurprijsklassen op prijspeil 2018. Bron: Leystromen 2017.

Passend toewijzen: laagste inkomens in de goedkoopste woningen

Leystromen is verplicht huishoudens met de laagste inkomens passend te huisvesten. Dat wil zeggen dat

huishoudens met recht op huurtoeslag bij nieuwe toewijzingen gehuisvest worden in een woning met

een huurprijs die past bij hun inkomen. Als wettelijke vereisten gelden hierbij de aftoppingsgrenzen.

Voor kleine huishoudens bedraagt de aftoppingsgrens in 2018 € 597, voor meerpersoonshuishoudens is

dat € 640. Het zijn dus vooral de huurwoningen in het prijssegment tot de aftoppingsgrenzen die het

meest relevant zijn in het kader van de betaalbaarheid. Op dit moment behoort 90% van de sociale

voorraad tot dit prijssegment. Het aantal huurtoeslagontvangers in de gemeente bedraagt momenteel

ongeveer 300 huishoudens en is in de laatste jaren licht gegroeid.

Weinig verhuizingen, in beperkte mate beschikbaarheid sociale huurwoningen

Kenmerkend voor de sociale huursector in onze gemeente is dat er relatief weinig verhuisd wordt. Dit

leidt er toe dat sociale huurwoningen slechts in beperkte mate vrijkomen. Volgens opgave van Ley-

stromen komen er op jaarbasis circa 15 tot 20 sociale huurwoningen vrij, wat overeenkomt met 5% tot

6% van de voorraad. Dit is lager dan in vergelijking met de regiogemeenten, want binnen de regio West-

Brabant bedraagt het aandeel gemiddeld 7%. Op dit moment is bijna de helft van de huurders van

Leystromen in Baarle-Nassau 65 jaar of ouder. Leystromen verwacht daarom dat op de middellange

termijn (circa 10 jaar) steeds meer woningen beschikbaar komen als gevolg van natuurlijk verloop.

Mogelijk leidt ook de toekomstige oplevering van woon-zorgcomplex Janshove en De Croon er toe dat

oudere huurders een verhuisstap gaan maken, waardoor reguliere gezinswoningen vrijkomen voor

andere doelgroepen binnen de gemeente.

Druk op de sociale huurvoorraad

Vooral in de betaalbare delen van de sociale huurwoningvoorraad (tot € 597 / € 640), kan het passend

toewijzen en de instroom van nieuwe doelgroepen leiden tot extra vraagdruk. Het woningmarkt-

onderzoek dat de gemeente in 2016 uitvoerde bevestigt dit, maar vermeldt ook dat de zoektijden in de

sociale huursector momenteel acceptabel zijn. Leystromen signaleert dat woningen in de gemeente

soms lastig verhuurbaar zijn, vooral in vergelijking tot andere gemeenten binnen haar werkgebied. De

gemiddelde actieve zoektijd over 2017 bedraagt volgens de corporatie 4,2 maanden (tussen moment

van reageren en toewijzing). Deze zoektijd is lager dan in de andere gemeenten waarin de corporatie

actief is. Leystromen wil op basis van de ontwikkeling van de lagere inkomensdoelgroepen in de

gemeente, haar lange termijnstrategie bepalen.


Instroom bijzondere doelgroepen

In toenemende mate doen bijzondere doelgroepen een beroep op de reguliere woningvoorraad. Een

van de meest recente voorbeelden is de sterke instroom van vergunninghouders, die middels taak-

stellingen zijn gehuisvest in de sociale huurwoningvoorraad. Daarnaast leidt de extramuralisering van de

zorg er toe dat er steeds meer lichte zorgvragers niet meer terecht kunnen in de instellingszorg en

zelfstandig blijven wonen. Overkoepelend kenmerk voor dit soort doelgroepen is dat zij vaak

gekenmerkt worden door een laag inkomen. Zij doen primair een beroep op de sociale woningvoorraad

en daarmee op het beperkte aanbod woningen dat jaarlijks in de gemeente beschikbaar komt. In de

prestatieafspraken met Leystromen en Uw Huurdersraad voor 2018, maakten we de afspraak dat

maximaal 15% van het aantal vrijkomende huurwoningen wordt toegewezen aan bijzondere doel-

groepen. De overige 85% van de vrijkomende woningen is daarmee beschikbaar voor reguliere woning-

zoekenden.

Ook zien we steeds vaker arbeidsmigranten die in onze gemeente verblijven. Vaak betreft dit

particuliere huisvesting door werkgevers of uitzendbureaus in tijdelijke woonvormen. Er is niet altijd

even goed zicht op de huisvestingssituatie van deze doelgroep. Wanneer arbeidsmigranten zich

permanent in onze gemeente willen vestigen, kunnen zij zich inschrijven als regulier woningzoekende bij

Leystromen.

Aanbod in de betaalbare koopsector

Betaalbaarheid gaat niet alleen om woningaanbod in de sociale huursector. Evengoed is voldoende

aanbod van betaalbare koopwoningen van belang voor een evenwichtige woningvoorraad. Volgens het

recent uitgevoerde woningmarktonderzoek bestaat momenteel ongeveer 10% van de woningvoorraad

uit betaalbare koopwoningen (tot ca. € 185.000). In aantallen gaat dit ongeveer om 275 woningen. Met

de woningen die in 2016 en 2017 in aanbouw zijn genomen, hebben we het aanbod in dit prijssegment

uitgebreid. Vanuit het woningmarktonderzoek blijkt een beperkte aanvullende vraag naar betaalbare

koopwoningen in de komende jaren, vooral als het gaat om gezinswoningen. Dit betekent dat het

aanbod goedkope koopwoningen momenteel redelijk goed lijkt aan te sluiten op de vraag van woning-

zoekenden uit de gemeente.

Inkomensgroepen in de knel

Door de invoering van inkomensgrenzen in de sociale huursector komen huishoudens met een

middeninkomen (tussen € 36.798 en circa € 45.000) in de praktijk niet in aanmerking voor een sociale

huurwoning. Echter, hun inkomen is vaak ook niet toereikend voor het kopen van een woning. In veel

gevallen betreft dit ook jonge startende huishoudens.

Tabel 4.2 Gemeente Baarle-Nassau. Hypotheekmogelijkheden bij verschillende inkomensniveaus en naar wisselende huis-

houdenssamenstelling

Bruto jaarinkomen Max. koopsom,

Alleenstaand Max. koopsom,

Paar / gezin Netto maandlast € 36.798 (grens sociale huur) € 165.000 € 150.000 € 500 - € 550 € 41.056 (laag middeninkomen) € 180.000 € 180.000 € 600 - € 625 € 45.000 (hoog middeninkomen) € 210.000 € 205.000 € 675 - € 700

Bron: Hypotheker.nl, peildatum: juli 2017.

Zeker voor de inkomensdoelgroepen met een inkomen net boven de inkomensgrens voor sociale huur is

een woning in de koopsector niet altijd haalbaar. Zij zijn daarmee vooral aangewezen op woningaanbod

in de vrije huursector, met een huurprijs vanaf € 710.


Toenemende aandacht voor nieuwe betaalbare en innovatieve woonvormen

We signaleren de laatste jaren een toenemende behoefte aan innovatieve woonvormen, al dan niet in

tijdelijkheid. In lijn met de landelijke trend bestaat vraag naar het ontwikkelen van kleinschalige

initiatieven en experimentele woonvormen, zoals CPO-projecten, transformatie van leegstaande

panden, kleinschalige woon-zorgvormen, tiny houses en meer. Als gemeente zijn we voorstander van

kleinschalige lokale initiatieven, geïnitieerd door de gemeenschap.


Visie op ‘Betaalbaar wonen’

‘Woningzoekenden met een lager inkomen kunnen in de gemeente Baarle-Nassau binnen een redelijke

termijn een passende woning vinden. Dit vraagt voldoende beschikbaarheid van woningen in de sociale

huursector. Voor huishoudens met een middeninkomen bieden we passend woningaanbod in de goed-

kope koopsector en de vrije huursector.’

1. Voldoende beschikbaar woningaanbod in de sociale huursector

Ambitie: Samen met Leystromen willen we komen tot een toereikend aanbod sociale huurwoningen.

We signaleren een groeiende instroom van bijzondere doelgroepen in de gemeente. Veelal betreft dit

huishoudens met een lager inkomen. In combinatie met het passend toewijzen en een beperkt aanbod

vrijkomende huurwoningen, verhoogt dit de druk op de sociale woningvoorraad. Dit kan de kansen voor

reguliere woningzoekenden verkleinen. Anderzijds merkt Leystromen dat sociale huurwoningen in de

gemeente matig verhuurbaar zijn, vooral in vergelijking tot andere gemeenten in hun werkgebied.

Afhankelijk van de ontwikkeling van de lagere inkomensdoelgroepen in de gemeente, willen met de

corporaties het gesprek voeren over de gewenste omvang van de sociale huurwoningvoorraad en hun

voorraadbeleid op de langere termijn.

Gezien het belang van voldoende betaalbaar woningaanbod is ons gemeentelijk standpunt dat we

inzetten op het minimaal behouden van de huidige omvang van de sociale woningvoorraad, zeker op

korte termijn. Daarbij vinden we het van belang dat Leystromen positie behoudt in zowel de kern

Baarle-Nassau als in de kern Ulicoten. De jaarlijkse prestatieafspraken tussen de gemeente, Leystromen

en Uw Huurdersraad benutten we als ijkmoment om te bepalen of de sociale voorraad nog voldoende

toereikend is. Mocht Leystromen niet aan deze vraag kunnen voldoen, dan zullen we bekijken of

particuliere verhuurders een rol kunnen spelen.

2. Blijven inzetten op een toereikend aanbod betaalbare koopwoningen

Ambitie: Uit het woningmarktonderonderzoek blijkt dat het aanbod betaalbare koopwoningen (tot

€ 185.000) momenteel redelijk goed aansluit op de vraag. De nieuwbouw in 2016 en 2017 heeft hieraan

een significante bijdrage geleverd. Voor de komende jaren zetten we in op het behouden van voldoende

aanbod betaalbare koopwoningen. Dit kan onder andere door (beperkte) nieuwbouw. Hierbij gaan we

uit van een gevarieerd aanbod, waarbij we ook de mogelijkheden onderzoeken om kleinere woningen

(kavel/woonoppervlakte) te realiseren, beter passend bij de prijs-kwaliteitverhoudingen in onze

gemeente. Kleinere woningen kennen lagere bouwkosten en zorgen ervoor dat de woningen ook op

termijn betaalbaar blijven.

Daarnaast kan verkoop van woningen door Leystromen bijdragen aan voldoende aanbod betaalbare

koopwoningen. Verkoop is wat ons betreft toegestaan, mits dit gebeurt binnen het uitgangspunt dat de

omvang van de sociale huurwoningvoorraad, zeker op korte termijn, stabiel blijft. De verkoop van


woningen biedt Leystromen investeringsruimte om de sociale huurwoningvoorraad in de gemeente te

‘verjongen’ en kwalitatief te verbeteren. We vinden het als gemeente belangrijk dat verkoop-

opbrengsten terugvloeien naar onze gemeente.

3. Middeninkomens ondersteunen

Ambitie: We willen voorkomen dat huishoudens met een inkomen net boven € 36.798 in de knel komen

op de woningmarkt. Het gaat bij deze groep vaak om jonge, startende huishoudens, maar ook om

senioren die vanuit een koopwoning naar een (levensloopgeschikte) huurwoning willen verhuizen. Voor

deze doelgroep willen we met marktpartijen verkennen hoe groot de vraag is naar huurwoningen in de

vrije sector. We richten ons daarbij primair op het segment tussen circa € 700 en € 900, ofwel net boven

sociaal. Bij gebleken behoefte willen we onderzoeken hoe we aanbod in dit segment kunnen creëren,

bijvoorbeeld door transformatie van bestaand vastgoed of door (beperkte) nieuwbouw. In de basis is dit

een taak voor de particuliere markt.

4. Huisvesting van bijzondere doelgroepen adequaat oppakken

Ambitie: We vinden het belangrijk dat ook bijzondere doelgroepen binnen een redelijke termijn een

passende woning kunnen vinden in Baarle-Nassau. Het gaat dan om vergunninghouders, inwoners met

een zorgbehoefte of urgente woningzoekenden die door een schrijnende situatie op korte termijn een

woning zoeken. Vanwege een overwegend laag inkomen zijn deze doelgroepen vaak aangewezen op de

sociale huurwoningvoorraad. Bij het huisvesten van deze doelgroepen vinden we het belangrijk rekening

te houden met de draagkracht van wijken en dorpen, bijvoorbeeld door de doelgroepen gespreid te

huisvesten en concentratie zoveel mogelijk te voorkomen. Ook het bieden van passende begeleiding

speelt een belangrijke rol bij huisvesting.

Een wat andere taak zien we weggelegd voor de (tijdelijke) huisvesting van arbeidsmigranten in de

gemeente. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt primair bij werkgevers, uitzendbureaus en overige

particuliere huisvesters. Als gemeente willen we graag in gesprek met deze partijen om structurele

fatsoenlijke huisvestingsmogelijkheden voor arbeidsmigranten te realiseren. Ook hebben we behoefte

aan meer inzicht in de huidige huisvestingssituatie en woonbehoeften van deze doelgroep.

5. Faciliteren van kleinschalige, innovatieve lokale woningbouwinitiatieven vanuit onze

inwoners

Ambitie: Kleinschalige initiatieven en experimentele betaalbare woonvormen willen we de komende

jaren onder voorwaarden faciliteren, vooral wanneer het gaat om het hergebruiken van leegstaand of

leegkomend vastgoed. We denken hierbij aan onder andere CPO-projecten, woon-zorgconcepten en

woongroepen, maar ook aan tiny houses of andere vernieuwende woonvormen. Wij staan open voor dit

soort “out of the box” experimenten. Uitgangspunt bij dit soort innovatieve ontwikkelingen is dat ze

bijdragen aan het oplossen van lokale knelpunten, zoals vrijkomende agrarische bebouwing, en dat het

initiatief komt vanuit initiatiefnemers met lokale binding. Per kern zoeken we naar de best passende

aanpak. Uiteraard blijven we ook ruimte bieden voor zelfbouwkavels, waarbij we kleinere kavels

mogelijk willen maken in aanvulling op het aanbod van Ruimte voor Ruimte. Waar nodig brengen we

daarvoor extra gemeentelijke locaties in ontwikkeling, zoals het plan Loveren fase 2 in Baarle-Nassau.





Prestatieafspraken sluiten tussen gemeente, Leystromen en Uw Huurdersraad over de thema’s:

beschikbaarheid, omvang sociale voorraad, slaagkansen/acceptabele zoektijden, passend toewijzen,

huisvesting bijzondere doelgroepen, verkoop, nieuwbouw, lange termijnstrategie, en meer.

In afstemming met marktpartijen verkennen van de vraag naar vrije sectorhuurwoningen, primair in

het segment € 700 - € 900.

Inzetten op een toereikend aanbod betaalbare koopwoningen, bijvoorbeeld door bij nieuwbouw

afspraken te maken met ontwikkelende partijen, eventuele verkoop van woningen door Ley-

stromen, en meer.

Initiatieven voor kleinschalige betaalbare innovatieve woonconcepten waar mogelijk faciliteren, op

voorwaarde dat het initiatief ligt bij bewoners of partijen met lokale binding.

In de uitvoeringsagenda die we gaan opstellen als uitwerking van deze woonvisie concretiseren we onze

acties. We specificeren wat we doen, met wie we dit (willen) oppakken en wanneer uitvoering plaats-

vindt.


5 Pijler 4. Kwaliteit van de woningvoorraad


Een kwalitatief goede en duurzame woningvoorraad is een van de speerpunten van het gemeentelijk

beleid. Kwaliteit kent een brede definitie. Het gaat om het verbeteren van de energetische kwaliteit van

woningen, door duurzaamheidsingrepen en duurzame nieuwbouw. Evengoed gaat het ook om algehele

kwaliteitsverbetering van de woningvoorraad, bijvoorbeeld door onderhoud, woningaanpassing, nieuw-

bouw van levensloopgeschikte woningen of transformatie van bestaand vastgoed. Binnen deze pijler

richten we ons vooral op de energetische component van kwaliteit. Levensloopgeschiktheid van de

voorraad komt aan de orde onder pijler 5 ‘Wonen met zorg en welzijn’.

Opgave vooral in de bestaande voorraad, bij nieuwbouw duurzame woningen toevoegen

Energetische verbetering van de woningvoorraad is een belangrijke opgave in de komende jaren.

Momenteel heeft ongeveer de helft van de woningen in onze gemeente een energielabel E of slechter.

Gezien de beperkte nieuwbouwopgave concentreert het grootste deel van de duurzaamheidsopgave

zich dan ook op de bestaande voorraad. Al in onze (concept)omgevingsvisie beschreven we dat we bij

nieuwbouw van woningen inzetten in op het toevoegen van duurzaam woningaanbod. Daarnaast stelt

het Bouwbesluit strikte eisen aan de energieprestatie van nieuwbouwwoningen.

Figuur 5.1 Gemeente Baarle-Nassau. Energielabelverdeling op gemeenteniveau (links) en energielabelverdeling

woningbezit Leystromen (rechts), 2017

Woningverduurzaming in de particuliere sector

De duurzaamheidsopgave concentreert zich dus in belangrijke mate op bestaande woningen. Aangezien

het gros van de woningen in onze gemeente behoort tot de koopsector, liggen de grootste uitdagingen

in de particuliere sector. Voor verdere verduurzaming geldt daarom een grote afhankelijkheid van de

bereidheid van particuliere woningeigenaren om te investeren in hun bezit. Dit geldt voor kopers en ook

Bron: Energielabelatlas.nl 2017, Leystromen 2017.


voor particuliere verhuurders. De terugverdientijd is doorgaans een belangrijke voorwaarde bij de keuze

om wel of niet te investeren in woningverduurzaming.

Woningverduurzaming in de sociale huursector

In het Convenant Energiebesparing Huursector is landelijk afgesproken dat de woningvoorraad van

woningcorporaties vóór 2021 een gemiddeld energielabel B heeft. Dit komt overeen met de huidige

Energie-index rond 1,21 tot 1,4. Voor Leystromen geldt dat haar bezit in de gemeente Baarle-Nassau

momenteel uitkomt op een gemiddeld energielabel C. De corporatie scoort daarmee beter dan het

gemeentelijk gemiddelde en zet goede stappen richting de doelstelling van het convenant. Leystromen

gaat bij de duurzaamheidsdoelstellingen uit van een gemiddeld label B gemeten over haar gehele

woningbezit, en niet alleen over haar bezit in Baarle-Nassau. De corporatie heeft aangegeven dat zij om

meerdere redenen verwacht deze doelstelling pas in 2023 te bereiken. Dit is later dan het uitgangspunt

van de landelijke doelstelling. In de gezamenlijke prestatieafspraken voor 2018 (en verder) hebben we

afgesproken dat wij als gemeente het uitgangspunt van Leystromen accepteren. Aanvullend daarop

maakten we met Leystromen en huurdersorganisatie Uw Huurdersraad afspraken over woning-verduur-

zaming in de sociale huursector. Deze afspraken gaan onder andere in op energetische woning-

verbetering, haalbaarheid van nul-op-de-meter bij nieuwbouw, het treffen van isolerende maatregelen,

onderzoek naar de mogelijkheden voor plaatsing van zonnepanelen, energiecoaching, en meer.

Routekaart naar CO2-neutraal in 2050

Medio 2017 stelde Aedes, koepelorganisatie voor woningcorporaties, de Woonagenda 2017 - 2021 vast.

De woonagenda verplicht woningcorporaties in 2018 een routekaart uit te werken om te komen tot een

CO2-neutraal woningbezit in 2050. Dit betekent dat ook Leystromen in 2018 zal uitwerken hoe zij haar

duurzaamheidsstrategie voor de periode tot 2050 gaat vormgeven. Doelstelling van de Woonagenda is

dat deze verduurzamingsoperatie tevens leidt tot het verbeteren van de betaalbaarheid. Energie-

besparende maatregelen moeten op termijn leiden tot dalende, of in elk geval gelijkblijvende, woon-

lasten. Ook zullen corporaties steeds vaker samenwerken met gemeenten in de totstandkoming van

(regionale) energiestrategieën.


Visie op ‘Kwaliteit’

‘De woningvoorraad in de gemeente Baarle-Nassau heeft een hoge toekomstwaarde. In de bestaande

voorraad is structureel aandacht voor woningverduurzaming, zowel in de sociale huursector als in de

particuliere huur en de koopsector. Nieuwbouw is in principe (voorbereidend op) gasloos en gaat waar

mogelijk verder dan het Bouwbesluit.’

1. Gemeentelijke visie op duurzaamheid

Ambitie: Leystromen werkt in 2018 haar routekaart uit naar een CO2-neutrale voorraad in 2050,

conform de Aedes Woonagenda. De corporatie geeft aan dat zij daarbij behoefte heeft aan een

gemeentelijke visie op duurzaamheid. We zetten daarom de komende jaren in op visieontwikkeling rond

het thema duurzaamheid, waarbij we ook breder kijken dan wonen.

2. Een duurzame particuliere voorraad

Ambitie: We zetten in op het stimuleren van bewustwording bij particuliere woningeigenaren om hun

woningbezit te verduurzamen. Het gaat dan zowel om kopers als om particuliere verhuurders. Dit doen

we door het verbeteren van de informatievoorziening en het ontzorgen, stimuleren en enthousiasmeren


van woningeigenaren. We verkennen welke instrumenten we als gemeente beschikbaar kunnen stellen

om verduurzaming te bevorderen. Dit betekent ook dat we kijken naar financiële instrumenten, zoals

mogelijkheden voor een duurzaamheidslening, kortingen (op bouwleges) of subsidies. Terugverdientijd

is in veel gevallen een bepalende factor bij de investeringsbeslissing. Daarnaast levert het verbeteren

van wooncomfort door verduurzaming rendement op in de toekomst, bijvoorbeeld via besparing op

energielasten en via het verhogen van de verkoopwaarde. Meer zicht op goede haalbare voorbeelden

kan woningeigenaren uiteindelijk over de streep trekken. Wel zijn we van mening dat de primaire

verantwoordelijkheid voor woningverduurzaming ligt bij eigenaren zelf.

3. Een duurzame sociale huursector

Ambitie: In de sociale huursector zetten we voor de looptijd van deze woonvisie in op een gemiddelde

energie index tussen 1,21 en 1,4 (energielabel B). Met Leystromen zijn we in de gezamenlijke

prestatieafspraken voor 2018 (en verder) overeengekomen dat zij deze doelstelling uiterlijk in 2023 voor

haar gehele woningbezit heeft gerealiseerd. Daarnaast gaan we met Leystromen in gesprek over de

lange termijndoelstellingen vanuit de Aedes Woonagenda. We zetten in op samenwerking met de

corporatie bij het vaststellen van hun routekaart naar CO2-neutraal in 2050. In de jaarlijkse prestatie-

afspraken met Leystromen en Uw Huurdersraad besteden we structureel aandacht aan het thema

Duurzaamheid.

4. Duurzame nieuwbouw

Ambitie: Met ingang van 1 juli 2018 is de gasaansluitplicht vervallen. Nieuwbouwprojecten zijn vanaf die

datum gasloos, ook op die plekken waar nog een gasaansluiting ligt. Naast het gasloos bouwen zorgen

we dat projecten zo verkaveld worden dat we optimaal gebruik kunnen maken van de verschillende

energiebronnen, zoals zonnepanelen, warmtepompen, et cetera. Bij nieuwbouw leveren we op

planniveau maatwerk als het gaat om duurzaamheid, klimaatadaptatie en energieprestatie, ook in

relatie tot de financierbaarheid van de woning.




Visieontwikkeling op duurzaamheid, ook in samenwerking met andere partners (regiogemeenten,

corporaties, markt, bewoners, en anderen).

Vanaf 1 juli 2018 is alle nieuwbouw gasloos. In het planproces bezien we vroeg welke

randvoorwaarden gelden om dit tegen aanvaardbare kosten te realiseren.

Stimuleren van bewustwording rond woningverduurzaming onder inwoners, onder andere door de

informatievoorziening te verbeteren en door het verkennen van beschikbare (financiële)

instrumenten.

Prestatieafspraken sluiten tussen gemeente, Leystromen en Uw Huurdersraad over: Routekaart

Leystromen, energetische verbetering van het woningbezit en de relatie tot woonlasten, regulier

woningonderhoud, etc.



plaatsvindt.


6 Pijler 5. Wonen met zorg en welzijn


Langer zelfstandig wonen

Het sociaal domein verandert. De extramuralisering van de instellingszorg leidt er toe dat kwetsbare

inwoners met een zorgbehoefte in toenemende mate langer zelfstandig wonen. Intramurale zorg is

alleen nog toegankelijk voor personen met een (zeer) zware zorgbehoefte. Lichte zorgvragers zijn

aangewezen op de reguliere woningvoorraad. Voor degenen met een lage inkomenspositie gaat dit vaak

primair om het sociale huursegment. In Baarle-Nassau geldt dit in belangrijke mate voor ouderen. Maar

ook mensen met een (licht) verstandelijke beperking of een psychiatrische aandoening zijn in

toenemende mate zelf verantwoordelijk voor hun woonsituatie.

Vergrijzing leidt tot een groeiende vraag naar wonen met zorg

Hoe langer mensen thuis wonen, des te groter is de kans dat zij (op den duur) behoefte hebben aan

enige vorm van zorg en ondersteuning aan huis. De vergrijzing versterkt dit effect. Het aantal 65-

plussers in de gemeente bedroeg circa 1.750 inwoners in het begin van 2017. Volgens de bevolkings-

prognose van de provincie Noord-Brabant loopt dit aantal op tot bijna 2.000 inwoners in 2027. Binnen

de groep ouderen zijn het vooral de 75-plussers die een sterke groei vertonen. De toenemende

levensverwachting in combinatie met een groei van het aandeel ouderen, wordt ook wel aangeduid als

de ‘dubbele vergrijzing’.

Figuur 6.1 Gemeente Baarle-Nassau. Bevolking naar leeftijd in de periode 2012 - 2027

Bron: CBS 2017, Provincie Noord-Brabant 2017.

Oud worden in de eigen woning

Ouderen zijn steeds langer vitaal. De meesten van hen willen oud worden in hun eigen woning en

woonomgeving. Dit is immers de plek die vertrouwd is en waar het sociale netwerk zich concentreert.

De wens om langer thuis te blijven wonen kan op gespannen voet staan met de huidige woningvoor-

raad. Veel ouderen in de gemeente wonen op dit moment in een ruime gezinswoning. Een woningtype

dat in de basis niet altijd geschikt is. Het vooruitlopen op, of omgaan met, een zorgbehoefte vraagt in

veel gevallen om het aanpassen van de huidige woning. De gemeente stelt voor ouderen in de koop-

sector de Blijverslening beschikbaar en onderzoekt of de Blijverslening ook voor bewoners van huur-

woningen ingezet kan worden. In de sociale huursector zijn prestatieafspraken gemaakt met woning-

corporatie Leystromen, onder andere over het ontwikkelen van een gezamenlijke visie op wonen en

zorg en de betekenis hiervan voor het bezit van de corporatie.

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2022 2027

75+

65 - 75 jaar

50 - 65 jaar

30 - 50 jaar

15 - 30 jaar

0 - 15 jaar


Nieuwe generatie ouderen, veranderende woonwensen

Hoewel de meeste ouderen in hun huidige woning willen blijven wonen, zijn er ook ouderen die graag

een (preventieve) verhuisstap maken. De woonwensen van ouderen veranderen. De komende jaren

krijgen we te maken met een andere generatie ouderen. Deze ‘nieuwe’ generatie is vitaal, zelfredzaam

en meer vermogend. Zij zitten op de top van hun wooncarrière en hebben vaak specifieke woonwensen.

Als zij verhuizen zoeken zij niet naar kleinere en traditionele seniorenwoningen, maar zijn zij op zoek

naar ruimte, kwaliteit en een goede locatie. Ook zijn er altijd ouderen die minder vermogend en

zelfredzaam zijn en behoefte blijven houden aan kleinere betaalbare woningen. Op latere leeftijd (80 -

85 jaar en ouder) neemt de wens om te verhuizen significant toe. Het gaat dan vaak om nood-

gedwongen verhuizingen. Door een vervelende gebeurtenis (het overlijden van de partner of een val in

huis) wordt zelfstandig wonen onmogelijk. De behoefte gaat op latere leeftijd meer uit naar een woning

in de nabijheid van zorg en in een beschutte omgeving (‘verzorgd wonen’).

Vraagontwikkeling wonen met zorg

In de bevolkingsprognose van de provincie Noord-Brabant is de ontwikkeling van de vraag naar wonen

met zorg in beeld gebracht. De prognose maakt onderscheid naar intramurale plaatsen (verpleeg-

huiszorg/instellingen) en extramuraal woningaanbod (nultredenwoningen, aangepaste woningen,

geclusterd wonen voor senioren).

Tabel 6.1 Gemeente Baarle-Nassau. Prognose vraagontwikkeling Wonen met zorg in de gemeente Baarle-Nassau

Gewenste woonvorm 2015 - 2024 2025 - 2034 Zorg met verblijf / beschut wonen (intramuraal) +95 +110 Geschikt wonen (extramuraal) +75 -25

Bron: Provincie Noord-Brabant 2017.

De groei van het aantal 75-plussers in onze gemeente uit zich in een toenemende behoefte aan een

passend woon-zorgaanbod. Vooral de behoefte aan woonvormen waar zwaardere zorg geleverd kan

worden (intramurale plaatsen) groeit. Daarbij moet worden opgemerkt dat de mogelijkheden om

zwaardere zorg aan huis te leveren sterk verbeteren, waardoor steeds meer inwoners met een zorg-

behoefte kiezen voor zorg aan huis.

Huidig woon-zorgaanbod in Baarle-Nassau

Zorginstelling Thebe biedt intramurale zorgplaatsen (voor ouderen met een zwaardere zorgvraag) in

woonzorgcentrum Janshove in de kern van Baarle. Het woonzorgcentrum is echter verouderd. Thebe is

vergevorderd met haar plannen voor de nieuwbouw van een woonzorgcomplex op het nu onbebouwde

deel van de locatie. Daarna zullen er op de huidige locatie

van het complex (sociale) huurappartementen worden

gebouwd, gericht op mensen met behoefte aan extra-

murale zorg. Woonvoorziening de Gaarshof biedt plek

voor mensen met complexe (vaak ook chronische)

problemen. Ook zijn er in de gemeente diverse klein-

schalige woonvoorzieningen te vinden voor mensen met

een verstandelijke beperking of een psychische hulpvraag.

We vinden het als gemeente belangrijk dat we beschikken

over een goed aanbod woon-zorgvoorzieningen. We staan

dan ook open voor initiatieven op dit vlak.

Figuur 6.2 Gemeente Baarle-Nassau.

Woonvoorziening de Gaarshof (bron: Google)


Druk op sociale netwerken, eenzaamheid

Doordat mensen langer zelfstandig wonen en er een groter beroep gedaan wordt op de zelfredzaam-

heid, zijn mensen in toenemende mate afhankelijk van hun sociale netwerk. Voor mensen die geen

beroep kunnen doen op hun netwerk of voor degenen bij wie dit netwerk ontbreekt, bestaat het risico

van vereenzaming juist doordat zij in hun eigen omgeving (zijn) blijven wonen.

Jeugdzorg en Beschermd Wonen

Gemeenten dragen sinds de invoering van de Jeugdwet verantwoordelijkheid voor alle taken die

samenhangen met de jeugdzorg, waaronder het bieden van passende huisvesting. Vaak gebeurt dit in

samenwerking met zorginstellingen en corporaties. Een knelpunt doet zich voor in de overgang vanaf

het moment dat jongeren 18 jaar worden. Het recht op jeugdhulp vervalt en de leefsituatie verandert.

Van de jongere wordt verwacht dat hij/zij zelf verantwoordelijkheid neemt voor het organiseren van het

dagelijks leven. Het gaat dan om wonen, maar ook om andere leefdomeinen: werk, inkomen, onderwijs,

zorg en meer. Dit betekent een flinke overstap naar zelfstandigheid en een volwassen leven, die zeker

kwetsbare jongeren niet altijd volledig zelfstandig kunnen zetten. Een goede begeleiding en betaalbaar

woningaanbod is wenselijk. Vooral aanbod in het sociale huursegment tot € 417 (kwaliteitskortings-

grens) is hierbij van belang in verband met de vereisten voor het verkrijgen van huurtoeslag voor

huurders tot 23 jaar.

Ook zijn gemeenten wettelijk verantwoordelijk voor het bieden van Beschermd Wonen. Dit laatste loopt

nu nog via de centrumgemeente Breda, maar wordt in de komende jaren verder overgeheveld naar de

individuele gemeenten. Dit vraagt van ons als Baarle-Nassau om in afstemming met onze partners een

passend aanbod te bieden. In regionaal verband (West-Brabant) voeren we een verkenning uit ten

aanzien de gemeentelijke opgave “Beschermd wonen/maatschappelijke ondersteuning”. De richtingen

voor regionale samenwerking zijn vastgelegd in de beleidsnotitie ‘Opvang en bescherming in de regio

Breda vanaf 2020’. We willen op dit onderwerp blijven samenwerken in de regio en conformeren ons

aan de uitgangspunten van de notitie.


Visie op ‘Wonen met zorg en welzijn’

‘Ouderen kunnen oud worden in hun eigen vertrouwde woning en woonomgeving. Voor ouderen die

willen verhuizen zijn voldoende geschikte woningen beschikbaar. Voor inwoners met een zorgbehoefte,

zoals mensen met een verstandelijke beperking of met een psychiatrische aandoening bieden we, samen

met onze partners, een passend woon-zorgaanbod.’

1. Een passend woningaanbod voor onze oudere inwoners

Ambitie: Oudere huishoudens met een verhuiswens willen we zo mogelijk faciliteren. Dit betekent dat

er voldoende aanbod geschikte woningen moet zijn. In de komende jaren willen we dit aanbod

uitbreiden, passend bij de behoefte in de gemeente en aansluitend op de woonvoorkeuren van een

nieuwe generatie ouderen. We zoeken afstemming met de markt en corporaties om gewenste

toevoegingen aan de voorraad te bepalen. Nieuwbouwlocaties in de kern Baarle-Nassau die aan-

trekkelijk zijn voor ouderen, benutten we waar mogelijk voor de realisatie van levensloopgeschikte

woningen in verschillende prijsklassen en voor meerdere doelgroepen. Het uitgangspunt is dat

toevoegingen op centrumlocaties in ieder geval geschikt zijn voor ouderen. Deze locaties zijn gunstig

gelegen ten opzichte van de voorzieningen. Een geschikte woonomgeving is immers ook van belang om

zo lang mogelijk zelfstandig wonen mogelijk te maken. In de kernen Ulicoten en Castelré zetten we, bij

gebleken behoefte, in op kleinschalige initiatieven, geïnitieerd door lokale initiatiefnemers.


We zetten daarnaast in op een infrastructuur van voorzieningen waarbij ouderen elkaar kunnen

ontmoeten en deel kunnen nemen aan dagactiviteiten, om eenzaamheid tegen te gaan en gezondheid

en vitaliteit te bevorderen. Hierbij willen we samen optrekken met de zorginstellingen die actief zijn in

de gemeente.

2. Innovatieve woon-zorgvormen mogelijk maken

Ambitie: We signaleren een positieve trend rond het experimenteren met kleinschalige lokale woon-

zorginitiatieven. Als gemeente vinden we dit soort initiatieven een verrijking van het woningaanbod. We

willen initiatieven onder voorwaarden ondersteunen als deze worden gedragen door inwoners van de

gemeente. Vooral in de kleine kernen bieden we ruimte, omdat we hier niet actief inzetten op nieuw-

bouw voor ouderen. Hierbij valt te denken aan transformatie van bestaand vastgoed, woningsplitsing,

particuliere zorginitiatieven, mantelzorgwonen, groepswonen en meer.

3. Bewustwording stimuleren

Ambitie: Veel ouderen zijn zich (nog) niet bewust van de betekenis van het leven met een zorgbehoefte

en/of lichamelijke ongemakken. Vaak wordt de beslissing om de woonsituatie aan te passen, pas

genomen als een vervelende gebeurtenis zich al heeft voorgedaan. Eigenlijk is dit te laat. We willen als

gemeente, in samenwerking met onze partners, inzetten op het vergroten van bewustwording rond de

betekenis van langer zelfstandig wonen en ouder worden. Een preventieve aanpak voorkomt on-

wenselijke situaties.

4. Woningaanpassingen mogelijk maken

Ambitie: We stimuleren zelfredzaamheid van onze inwoners. We zien het aanpassen van de woning

daarom in eerste instantie als eigen verantwoordelijkheid. De gemeentelijke inzet bestaat vooral uit het

voorlichten van bewoners over de mogelijkheden voor woningaanpassing. Dit doen we bij voorkeur in

samenwerking met de corporaties, zorginstellingen en ouderenorganisaties. Ook stellen we de Blijvers-

lening beschikbaar voor ouderen in de koopsector, om woningaanpassingen te stimuleren en ouderen

een steuntje in de rug te bieden. Daarnaast onderzoeken we of de Blijverslening kan worden ingezet

voor bewoners van huurwoningen. Met woningcorporatie Leystromen maken we afspraken over de

geschiktheid van hun woningaanbod in de gemeente. Voor ouderen die niet op eigen kracht een

woningaanpassing kunnen realiseren, stellen we indien nodig een maatwerkvoorziening vanuit de Wmo

beschikbaar.

5. Passend woonaanbod voor inwoners met een zorgbehoefte

Ambitie: Voor mensen met een verstandelijke beperking of een psychiatrische aandoening zetten we in

op het behouden van bestaand woon-zorgaanbod. We nemen als gemeente onze wettelijke verant-

woordelijkheid voor het huisvesten van jongeren die niet thuis kunnen wonen en het bieden van

beschermd wonen. De lage inkomenspositie van deze kwetsbare zorgdoelgroepen kan leiden tot extra

druk op de sociale huurwoningvoorraad. We willen afspraken maken met Leystromen en zorg-

instellingen over de betekenis hiervan voor de vraag naar passende, al dan niet geclusterde, huisvesting

en de beschikbaarheid van betaalbare huurwoningen. Ook in regionaal verband blijven we samen-

werken met regiogemeenten in West-Brabant aan de opgaven rond beschermd wonen en maat-

schappelijke opvang, conform de uitgangspunten van de beleidsnotitie ‘Opvang en bescherming in de

regio Breda vanaf 2020’. We willen in de komende jaren een beter zicht ontwikkelen op de gevolgen van

de extramuralisering.


6. Partnerschap rond wonen met zorg

Ambitie: We zetten in op het versterken van ons partnerschap rond wonen met zorg, met de

verschillende zorginstellingen, Leystromen en andere partners in de gemeente. Samen met deze

partijen willen we werken aan een passend woon-zorgaanbod.



en bewoners, de komende acties:’

Visieontwikkeling op wonen met zorg, in samenwerking met Leystromen, zorginstellingen en waar

mogelijk andere partners binnen de gemeente.

Nieuwbouwlocaties die aantrekkelijk zijn voor de doelgroep ouderen, reserveren we voor de

toevoeging van levensloopgeschikte woningen, in het bijzonder in het centrum van Baarle-Nassau.

We stimuleren bewustwording onder ouderen. We informeren actief over (preventieve) woning-

aanpassingen, mogelijkheden voor zorg aan huis en verhuizen. Bij voorkeur in samenwerking met

ouderenorganisaties, corporatie, zorginstellingen en andere partijen.

De Blijverslening zetten we in om woningaanpassingen in de koopsector te stimuleren. Ook onder-

zoeken we of de Blijverslening voor bewoners van huurwoningen ingezet kan worden.

De woonvraag van inwoners met een zorgbehoefte en de gevolgen van de extramuralisering

brengen we in beeld, bij voorkeur in samenwerking met Leystromen, zorginstellingen en andere

partners.

In samenwerking met de zorginstellingen binnen de gemeente willen we komen tot een toereikend

aanbod voorzieningen ten behoeve van ontmoeting en dagbesteding om vereenzaming tegen te

gaan.

Kleinschalige, innovatieve, woon-zorginitiatieven ondersteunen we waar mogelijk.

Wmo-maatwerkvoorzieningen stellen we beschikbaar voor hen die onvoldoende draagkrachtig zijn

om woningaanpassingen zelf te realiseren.

In regionaal verband (West-Brabant) voeren we een verkenning uit ten aanzien de gemeentelijke

opgave “beschermd wonen/maatschappelijke ondersteuning”. We willen op dit onderwerp blijven

samenwerken in de regio, conform de uitgangspunten van de beleidsnotitie ‘Opvang en

bescherming in de regio Breda vanaf 2020’.

Prestatieafspraken maken met Leystromen en Uw Huurdersraad over visieontwikkeling op wonen

met zorg, het aanbod geschikte woningen, woningaanpassingen binnen de sociale huursector en

woonaanbod voor inwoners met een zorgbehoefte.



plaatsvindt.


7 Van visie naar uitvoering

Met deze woonvisie beschrijven we ons toekomstbeeld voor het wonen in Baarle-Nassau. Het realiseren

van de uitgangspunten uit de visie kunnen we echter niet alleen. Deze woonvisie is dan ook een open

uitnodiging aan een ieder die betrokken is bij het wonen in onze gemeente, om zijn/haar bijdrage te

leveren. De positieve betrokkenheid van onze partners bij het opstellen van deze woonvisie zien wij in

ieder geval als een mooie stap naar een succesvolle uitvoering. Na vaststelling van de woonvisie zullen

wij als gemeente een uitvoeringsagenda opstellen waarin wij onze acties voor de komende jaren

vastleggen. De uitvoeringsagenda wordt een dynamisch document dat wij jaarlijks herijken. Doet u

mee?

‘Baarle BRUIST, in Baarle kom je thuis’ · 2018-10-09 · 5 Pijler 4. Kwaliteit van de...

Documents

Transcript of ‘Baarle BRUIST, in Baarle kom je thuis’ · 2018-10-09 · 5 Pijler 4. Kwaliteit van de...