1

Aan de slag met het individueel zorgplan

voor vasculair risicomanagement (VRM)

Een praktische handreiking voor teams

In deze handreiking leest u:• Hoe u samen met een patiënt een individueel zorgplan

kunt voorbereiden, opstellen en uitvoeren.• Hoe u als team het werken met een individueel zorgplan

kunt voorbereiden.

2

Inleiding

U begeleidt patiënten met een (verhoogd risico op een) hart- of vaatziekte. In deze handreiking leest u hoe u een individueel zorgplan opstelt, samen met de patiënt. Een individueel zorgplan gaat uit van de doelen van de patiënt en omvat de afspraken die u samen maakt om deze doelen te behalen.

VoordelenEen individueel zorgplan stimuleert patiënten met een chronische ziekte om de touwtjes (meer) in eigen hand te nemen. Het kan er aan bij dragen dat uw patiënten zich verantwoordelij ker voelen voor hun gezondheid en hun manier van leven. Patiënten kunnen zelf aangeven welke risicofactoren zij willen veranderen en van wie zij hierbij ondersteuning nodig hebben. Het is dus bij uitstek een middel voor zorgverleners voor het bevorderen van zelfmanagement van patiënten.

Uw rolUw rol als (centrale) zorgverlener is ondersteunend, primair gericht op wat de patiënt nodig heeft om goed met zij n chronische ziekte om te gaan. Anders gezegd: u werkt vanuit wat de patiënt belangrij k vindt en nodig heeft voor een gezonde leefstij l en voor kwaliteit van leven. Uiteraard houdt u samen met de patiënt in de gaten of het individueel zorgplan wordt nageleefd en of het haalbaar is. En natuurlij k let u er ook op of de vorm van ondersteuning nog de juiste is.

Zorgplan Vitale VatenEen voorbeeld van een individueel zorgplan voor mensen met een (verhoogd risico op een) hart- of vaatziekte is het Zorgplan Vitale Vaten. Dit is een werkboekje van en voor de patiënt dat goed aansluit op de Zorgstandaard Vitale Vaten. Vilans heeft dit samen met De Hart&Vaatgroep en in opdracht van de Nederlandse Hartstichting gemaakt. Teams die willen gaan werken met het Zorgplan Vitale Vaten kunnen deze handleiding daarbij gebruiken.

3

Aan de slag met het individueel zorgplan

Een individueel zorgplan stelt u samen met de patiënt op. Maar welke activiteiten komen daarbij kij ken? En welke activiteiten vinden plaats vóór een eerste bezoek, tij dens een eerste bezoek, tij dens een tweede bezoek en daarna bij het uitvoeren en monitoren van het individueel zorgplan? Dat leest u op de volgende pagina’s. In onderstaande afbeelding ziet u de verschillende onderdelen in samenhang. Deze onderdelen vindt u in deze handreiking terug.

Sommige activiteiten kunt u wellicht combineren in één afspraak of juist verdelen over meerdere bezoeken. Dit is mede afhankelij k van de taakverdeling in uw team en de situatie en wensen van de patiënt. De indeling in deze handreiking geeft u een leidraad.

Afbeelding: Drie momenten rondom een bezoek (www.zelfmanagement.com, CBO/NPCF, 2010)ding: Drie momenten rondom een bezoek ((wwww zezelfmlfmanagement com CBO/NPCF 2010)

1voor bezoek

2tijdens bezoek

3na bezoek

vo

Patiënt

verbeteren zelfmanagement

Klinischeinformatieverzamelen

Ervaringenvan patiënten

verzamelen

Individueel zorg- plan bijstellen,

problemen oplossen

Empowermentprogramma’s

Lotgenoten-contact

Leefstijl-programma’s Patiënt-

educatie

Team-ondersteuning

Informatie delen, de patiënt voorbereiden

op het toepassen van de informatie

Gezondheidsdoelen stellen en individueel

zorgplan maken

4

1 Vóór het bezoek:

Informatie verzamelen voor het individueel zorgplan

• Verzamel informatie over de situatie van de patiënt, zijn gezondheidsrisico’s en klinische gegevens

• Betrek de patiënt bij de voorbereiding Op die manier geeft u hem de gelegenheid om zich voor te bereiden op het consult. U

kunt hem hierbij helpen door bij voorbeeld te stimuleren dat hij zij n wensen of vragen vooraf noteert. Dit kan thuis of voorafgaand aan het bezoek in de wachtkamer.

Tip: Vragenlijstje voor de patiënt Geef de patiënt voorafgaand aan het eerste consult een kort vragenlijstje om zijn vragen

en wensen te noteren. Zo bent u vanaf de start samen aan zet!

Tip: Patiëntenversie Zorgstandaard Vitale VatenStimuleer de patiënt om op zoek te gaan naar informatie over zijn aandoening.

Op www.vitalevaten.nl vindt de patiënt een patiëntenversie van de Zorgstandaard

Vasculair Risicomanagement (VRM) over de aanpak van risico- en leefstijlfactoren voor

hart- en vaatziekten.

Bent u de centrale zorgverlener?Een patiënt met een chronische ziekte heeft met verschillende zorgverleners te maken. Het is van belang dat een centrale zorgverlener aanspreekpunt is voor zowel de patiënt als de andere zorgverleners in het team. Spreek dus af wie de centrale zorgverlener is. Of vraag de patiënt wie hij als centrale zorgverlener zou willen. Naast aanspreekpunt is de centrale zorgverlener ook degene die het individueel zorgplan met de patiënt opstelt, monitort en evalueert.

5

2a Tijdens het eerste bezoek

Voorbereiden van het individueel zorgplan

• Anamnese en opstellen risicoprofi el

• Informeer de patiënt over zijn risicoprofi el Geef begrij pelij ke informatie en advies over het risico en leg de relatie uit tussen het

gezondheidsgedrag van de patiënt en zij n risicofactoren (risicoprofi el). Gebruik hierbij het Zorgplan Vitale Vaten en kruis hierin aan welke risicofactoren van toepassing zij n.

• Bespreek het opstellen van het Individueel Zorgplan Leg uit wat een individueel zorgplan is en wat hierbij de rol van de patiënt, van u en van

het team is. Namelij k: de patiënt is zelf verantwoordelij k voor zij n leefstij l en gezondheid, als zorgverlener adviseert en helpt u hem hierbij en indien nodig betrekt u andere zorgverleners uit het team.

• Stimuleer nadenken over risicofactoren en persoonlijke doelen Stimuleer de patiënt om het opstellen van zij n individueel zorgplan zelf voor te bereiden.

Geef het Zorgplan Vitale Vaten aan de patiënt mee naar huis en vraag de patiënt om alvast na te denken over zij n risicofactoren en hoe hij hiermee om zou willen gaan. Overweeg om de patiënt een uitdraai van zij n medicatiegegevens en labwaarden mee te geven om zelf te noteren in het Zorgplan Vitale Vaten voor het volgende consult.

• Maak een concrete vervolgafspraak

• Registreer in het eigen dossier

Tip: Vraag naar ziekteperceptieVraag de patiënt ook eens naar…

• wat hij zelf denkt dat er aan de hand is.

• wat hij denkt dat er in de toekomst kan gebeuren.

• wat volgens hem de oorzaak is van het verhoogde risico of de hart- of vaatziekte.

• hoe hij denkt dat zijn (gezondheids)gedrag het risico of de hart- of vaatziekte

beïnvloedt.

• welke zorgen hij heeft over zijn gezondheid.

6

2b Tijdens het tweede bezoek

Opstellen van het individueel zorgplan

• Verzamel informatie voor het individueel zorgplan met behulp van de volgende vragen:

- Heeft u sinds het vorige contact nog nagedacht over uw risicofactoren? - Zou u iets willen veranderen aan een van uw risicofactoren? - Welke van uw risicofactoren wilt u aanpakken? - Wat is voor u daarbij belangrij k?

• Besteed aandacht aan prioritering van doelen Afhankelij k van de voorkeur van de patiënt kan hij tegelij kertij d aan een aantal

risicofactoren werken of zich richten op één risicofactor. Help en ondersteun de patiënt bij het bepalen van de prioriteiten. Wees u er van bewust dat de prioriteiten van de patiënt en u als zij n zorgverlener niet altij d dezelfde zij n.

• Formuleer samen de persoonlijke doelen van de patiënt Zorg dat de doelen haalbaar en overzichtelij k zij n. Dat wil zeggen dat ze (1) passen in het

dagelij ks leven en dat ze (2) in de nabij e toekomst liggen. Gebruik hierbij de informatie op pagina 18 van het Zorgplan Vitale Vaten.Noteer de doelen op pagina 20 en 21 in het zorgplan van de patiënt of laat de patiënt deze zelf noteren in zij n zorgplan.

Tip: Neem de tijdZorg bij het opstellen van het individueel zorgplan voor voldoende tijd om samen met de

patiënt zijn persoonlijke doelen te formuleren. Bij een deel van de patiënten zal dit in één

consult duidelijk zijn en bij andere patiënten zal dit meer tijd vragen.

7

2b Tijdens het tweede bezoek

• Maak samen met de patiënt een plan voor het behalen van het doel of de doelen - Bespreek met de patiënt hoe hij zij n doel zou willen bereiken. - Vraag de patiënt welke steun of advies hij daarbij nodig heeft (bij voorbeeld educatie,

leefstij lprogramma, lotgenotencontact, naasten van de patiënt, patiëntenversie zorgstandaard).

- Bespreek de motivatie en te verwachten barrières en stimuleer de patiënt om hier mogelij ke oplossingen voor te bedenken. Denk niet te snel dat er geen barrières zij n. Vraag goed door op situaties als werk, vrij e tij d en sociale contacten.

- Spreek af wanneer u de persoonlij ke doelen met de patiënt evalueert. - Noteer samen met de patiënt zij n doelen en evt. overige gegevens in het Zorgplan

Vitale Vaten in (zie voorbeeld).

• Maak afspraken voor het vervolg - Vat de gemaakte afspraken samen en controleer of dit overeenkomt met de wensen

en prioriteiten van de patiënt. - Spreek ook af of er tussentij ds contact is en op welke manier. - Maak een concrete vervolgafspraak. - Geef de patiënt zij n eigen Zorgplan Vitale Vaten mee en stimuleer hem om hier

actief mee aan de slag te gaan en het de volgende keer weer mee te nemen.

• Registreer in het eigen dossier

Tip: ‘Vraag-vertel-vraag’ techniekEen belangrijk onderdeel van het consult is het delen van informatie, bijvoorbeeld

uitslagen van laboratoriumonderzoek. Maar aan welke informatie heeft uw patiënt

behoefte? En komt de informatie wel aan? Hiervoor kunt u gebruik maken van de

techniek ‘vraag-vertel-vraag’.

Dat werkt zo:

• vraag: U vraagt de patiënt of het goed is dat u bepaalde informatie vertelt (‘Mag ik u

iets vertellen over het effect van een gezonde leefstijl in uw situatie?’).

• vertel: U geeft de informatie stapsgewijs en op een begrijpelijke manier.

• vraag: U vraagt of de patiënt het begrepen heeft of wellicht nog vragen heeft (‘Wat

vertelt u thuis over wat we vandaag met elkaar hebben besproken?’).

8

3 Na het opstellen van het individueel zorgplan

Uitvoeren, evalueren, bijstellen en monitoren Na het opstellen van het individueel zorgplan is het moment gekomen om het plan uit te voeren. Hoe vaak een patiënt daarbij voor een vervolgconsult komt, hangt af van de ernst van het risico en van de eigen wensen van de patiënt. Ook als er weinig verandert, kunnen patiënt en zorgverlener bij voorbeeld één keer per jaar een afspraak maken. In deze fase is het belangrij k dat de patiënt volhoudt. Het helpt als de patiënt plezier heeft in het uitvoeren van het plan. U kunt dit stimuleren, bij voorbeeld door hem een beloning te laten bedenken voor een bepaald resultaat.

• Begeleid de patiënt zoals afgesproken in het individueel zorgplan

• Pas het individueel zorgplan zo nodig aan op basis van de volgende vragen: - Lukt het om het zorgplan uit te voeren? - Welke resultaten zij n al bereikt? - Wat lukt nog niet? Welke problemen komt de patiënt tegen? Wat voor oplossingen

zij n hiervoor mogelij k? - Is het nodig om de aanpak te wij zigen? - Welke steun of advies kan helpen? (Bij voorbeeld educatie, leefstij lprogramma,

naasten van de patiënt, lotgenotencontact, patiëntenversie zorgstandaard.)

• Evalueer tussentijds de doelen (dit kan ook per mail of telefonisch). Bespreek met de patiënt op welke wijze hij dit prettig vindt (vervolgconsult, mail of telefoon)

• Vul het individueel zorgplan samen met patiënt aan Met actuele gegevens over bereikte resultaten, wij zigingen in medicatie, recente

meetwaarden of wij zigingen in de aanpak.

Tip: Motivatie noterenLaat de patiënt zijn eigen motivatie zelf noteren op pagina 19 van het Zorgplan Vitale

Vaten. Op moeilijke momenten kan het helpen om hieraan vast te houden.

9

3 Na het opstellen van het individueel zorgplan

Tip: Doelen bereikenHet succes van het individueel zorgplan staat of valt met de doelen die de patiënt stelt

en probeert te bereiken. Uw hulp is daarbij van groot belang. Bedenk dat een klein

succes het zelfvertrouwen van de patiënt al enorm kan stimuleren. Het geeft de patiënt

het gevoel de ziekte te kunnen controleren. Dit maakt vervolgens de weg vrij voor het

bereiken van andere doelen.

Om helder te krijgen of de patiënt vertrouwen heeft in het bereiken van de doelen, kunt

u de volgende vraag stellen:

- Denkt u dat het u gaat lukken om de gestelde doelen te halen? Geef een cijfer tussen de

0 en 10, (0 = helemaal geen vertrouwen aangeeft, 10= alle vertrouwen).

Afhankelijk van het antwoord van de patiënt kunt u zeggen:

• Waarom geeft u een 3?

• Waarom een 3 en geen 0?

• Wat moet er gebeuren om een 4 of 5 te bereiken?

• Wat moet er gebeuren om uw vertrouwen in uw eigen kunnen nog meer te

vergroten?

10

Voorbereiding in het team

De introductie van het werken met een individueel zorgplan betekent voor zorgverleners een nieuwe manier van werken, die een andere rol van patiënten en professionals vraagt. Een goede voorbereiding verhoogt de kans op succes en draagt bij aan het plezier met de nieuwe aanpak.

Begin met doelgroep en doel

• Stel een werkgroep samen van minimaal een huisarts en een verpleegkundige/POH

• Bepaal met elkaar de doelgroep: Bepaal met elkaar voor welke doelgroep u het individueel zorgplan wilt introduceren.

Om hoeveel patiënten gaat het ongeveer?

Begin bij voorbeeld met: - Bekende patiënten waarmee al een controleconsult is gepland. - Patiënten die in de laatste drie maanden een event doorgemaakt hebben. - Nieuwe patiënten die een event doormaken. - Nieuwe hoogrisicopatiënten waarvoor een risicoprofi el wordt opgesteld.

Doe bij voorkeur eerst ervaring op met een overzichtelij k aantal patiënten en aantal betrokken zorgverleners en breid dat geleidelij k uit naar meerdere patiënten, meer zorgverleners en andere ziektebeelden.

• Formuleer samen doelen: Formuleer wat u met de introductie van het individueel zorgplan wilt bereiken (zo smart

mogelij k). Voorbeelden: - Zes maanden na de introductie van het werken met het Individueel zorgplan is bij

50% van de doelgroep een individueel zorgplan met persoonlij ke doelen opgesteld. - Na 12 maanden is dit 80% en is bij 50% het plan tussentij ds geëvalueerd en waar

nodig bij gesteld.

• Bepaal wanneer en op welke manier u de patiënten benadert over de nieuwe werkwijze (mondeling en schriftelijk) en wat u hierin als team wilt uitdragen

11

Voorbereiding in het team

Besteed aandacht aan randvoorwaarden

• Zorg voor voldoende tijd en capaciteit om de doelen van het team en uw patiënten te kunnen behalen

• Zorg voor een ‘kartrekker’ Deze persoon is het aanspreekpunt voor het team, koppelt resultaten terug en bewaakt

de voortgang.

• Bedenk gezamenlijk hoe het werken met een individueel zorgplan ingebed kan worden in de huidige zorgverlening

Op die manier kan het individueel zorgplan een structurele plaats kan krij gen in de zorg voor de doelgroep. Integreer het individueel zorgplan indien mogelij k in bestaande stroomschema’s of protocollen.

Tip: Casus besprekenBespreek periodiek enkele casussen in het team. Dit geeft inzicht in waar u als team

tegenaan loopt en geeft mogelijk aanleiding om de gekozen werkwijze bij te stellen. Geef

elkaar daarbij feedback, bespreek problemen en motiveer elkaar om de nieuwe werkwijze

voort te zetten.

Tip: StroomschemaZet de werkafspraken in een stroomschema. Hiermee kunt u stap voor stap de

knelpunten in de activiteiten en de samenwerking opsporen.

12

Voorbereiding in het team

Maak afspraken in het team

• Taakverdeling en verwachtingenMaak afspraken over de onderlinge taakverdeling en expliciteer wat u verwacht van elkaar en van de nieuwe werkwij ze. Spreek ook af wanneer welke teamleden ingeschakeld worden.

• Gebruik van Zorgplan Vitale VatenBespreek hoe u het Zorgplan Vitale Vaten gaat gebruiken en zorg voor consensus in het team over het volgen van deze handreiking voor het werken met een individueel zorgplan. Spreek af wie welke items met de patiënt bespreekt en wie wat registreert in het Zorgplan Vitale Vaten (bij voorbeeld deels door huisarts, deels door POH, deels door de patiënt zelf).

• Centrale zorgverlener Bespreek wie de centrale zorgverlener is en wie verantwoordelij k is voor het opstellen, monitoren en evalueren van het individueel zorgplan: is dit de praktij kondersteuner, de huisarts, de specialist of misschien juist de patiënt en/of zij n naasten?

• RegistratieMaak afspraken over uniforme registratie van de onderdelen van het individueel zorgplan, zowel in het Zorgplan Vitale Vaten van de patiënt als in uw registratiesysteem. Hou daarnaast ook bij welke patiënten een individueel zorgplan hebben en in hoeverre hun zorgplan is geëvalueerd en bij gesteld. Dat geeft inzicht in de mate waarin u uw doelen behaalt.

• Overleg over patiëntenSpreek af op welke manier overleg over patiënten plaatsvindt en hoe alle betrokken zorg-verleners straks kunnen weten wat de doelen van een individuele patiënt zij n, wat de voortgang is en hoe de patiënt dit gaat aanpakken.

• Evalueren en bijstellenSpreek af wanneer en hoe de nieuwe werkwij ze wordt geëvalueerd, bij gesteld en eventueel uitgebreid. Bespreek regelmatig in het team hoe het werken met het individueel zorgplan gaat. Wat loopt goed? En wat is lastig? Gebruik deze informatie om de werkwij ze waar nodig tussentij ds bij te stellen.

13

AssisterenZoek naar persoonlijkebarrières, strategieën,probleemoplossende

technieken enondersteuning

AfsprekenStel samen doelen,

gebaseerd op interessesen vertrouwenvan de patiënt

in zichzelf

1234

stel specifieke doelen in termen van gedrag

benoem barrières en strategieën om ze aan te pakken

maak een vervolgplan

deel het plan met een multidisciplinair team en de ondersteuners van de patiënt

Individueel Zorgplan

AchterhalenActuele situatie,overtuigingen,

gedrag en kennis

ArrangerenEen specifiek plan

voor vervolg (bezoeken,telefonische afspraken,

reminders via mail)

nn AdviserenGeef specifiekeinformatie over

gezondheidsrisico’sen de voordelenvan verandering

Individueel zorgplan: denk aan de 5 A’s!

Het begeleiden van een patiënt met behulp van een individueel zorgplan gaat verder dat alleen het ‘Achterhalen’ van informatie en het ‘Adviseren’ van de patiënt. Zorg dat u aandacht besteedt aan elk van de 5 A’s. Juist de A’s van ‘Afspreken’, ‘Assisteren’ en ‘Arrangeren’ zij n cruciaal voor het stimuleren van het zelfmanagement van uw patiënt.

Afbeelding: de 5 A’s (www.zelfmanagement.com, CBO/NPCF, 2010)

14

Het individueel zorgplan bij moeilijk bereikbare groepen

Het werken met een individueel zorgplan bij moeilij k bereikbare groepen, zoals allochtonen, mensen met een lage sociaal economische status (SES) en laaggeletterden, vraagt van professionals extra aandacht. Bij mensen die niet of nauwelij ks kunnen lezen of beperkt Nederlands spreken, zal het lastiger zij n om samen een zorgplan op te stellen. Mogelij k zij n hier meer consulten voor nodig. Onderstaande aandachtspunten zij n niet uitputtend, maar bedoeld als tips voor de communicatie en het werken met een individueel zorgplan. Wees u bewust van verschillen in begripsniveau en pas uw communicatie en benadering daarop aan.

Communicatie

• Doseer de informatie en kom niet direct ter zake Voor veel allochtone patiënten is het belangrij k om eerst te ervaren dat de sfeer goed is

en dat er vertrouwen kan ontstaan met deze hulpverlener. Neem de tij d en probeer de patiënt te leren kennen. Ben oprecht nieuwsgierig.

• Spreek langzaam en duidelijk Een paar tips: maak korte zinnen; formuleer zo concreet mogelij k (bij voorbeeld bij

medicij nen niet ‘zo nodig’, maar ‘bij pij n’ of ‘als de koorts hoger is dan 38,5 graden’); ga niet harder praten (uw gesprekspartner is niet doof).

• Ondersteun de verbale communicatie met non-verbale communicatie Doe eventueel dingen voor en wij s bij voorbeeld lichaamsdelen aan. En maak gebruik van

visuele hulpmiddelen, zoals Praten-Platen over Diabetes (zie www.nigz.nl). Let er ook op dat allochtone patiënten een andere leesrichting kunnen hebben. Hierdoor kunnen ze een voorschrift, tekening of schema anders lezen. Ben kritisch in de keuze van het beeldmateriaal, kies bij voorbeeld afbeeldingen waarop het gehele lichaam zichtbaar is.

Tip: Laat patiënten zelf informatie noterenLaat patiënten bijvoorbeeld altijd medicatiedoosjes meenemen en laat hen hier zelf de

informatie over het gebruik op schrijven. Wees daarbij zo duidelijk mogelijk bij het geven

van instructies, bijvoorbeeld over de volgorde, dosering en moment van inname van

medicatie.

15

Het individueel zorgplan bij moeilijk bereikbare groepen

• Stel open vragen Deze leveren vaak de meeste informatie op. In de regel zij n vragen met ‘wat, wanneer,

hoeveel, waar, waarom en hoe’ beter bruikbaar.

• Gebruik geen vakjargon en moeilijke woorden of begrippen Ook spreekwoorden, gezegden en staande uitdrukkingen (bij voorbeeld ‘een stukje

beter’) worden vaak niet begrepen. Let op de woordkeus van de ander en pas daar uw eigen taalgebruik op aan.

• Vraag door en laat een open houding zien Neem de tij d voor de patiënt en wees geduldig

• Toets of de patiënt de informatie begrepen heeft Vraag de patiënt bij voorbeeld om in eigen woorden na te vertellen wat hij gaat doen en

vraag bij ieder item of uw gesprekspartner u begrepen heeft en wat hij /zij nu concreet gaat doen (bij voorbeeld op welke dagen/tij dstippen). Toets bij de patiënt altij d uw en zij n waarneming, uw en zij n interpretatie en uw en zij n conclusie.

Tip: Maak gebruik van een tolk, allochtone zorgconsulent of VeTCSchakel bij twijfel over de Nederlandse taalbeheersing van uw gesprekspartner een

professionele tolk in. Een tolk aanvragen en reserveren kan via Tolk- en Vertaal Centrum

Nederland (TVCN) telefoonnummer (088) 2555222 of www.tvcn.nl.

Een allochtone zorgconsulent of een VeTC (Voorlichter eigen Taal en Cultuur) kan een

brugfunctie vormen tussen patiënt en zorgverlener, helpen bij de verduidelijking van de

zorgvraag en een patiënt stimuleren met het zorgplan te (blijven) werken

(voor informatie zie www.nigz.nl).

16

Het individueel zorgplan bij moeilijk bereikbare groepen

Tips bij het werken met een individueel zorgplan

• Achterhaal wat de patiënt motiveert Ga ook bij allochtonen, mensen met een lage SES of laaggeletterden op zoek naar

persoonlij ke drij fveren, motivatie en doelen. Sluit aan op wat voor hem of haar belangrij k is en neem dat als uitgangspunt voor het individueel zorgplan en de begeleiding bij gedragsverandering.

• Durf een deel van de verantwoordelijkheid neer te leggen bij de patiënt en zijn naasten

• Stel verwachtingen waar nodig bij Pas op dat uw eigen aannamen en verwachtingen u niet in de weg staan.

Interessante literatuur • Een arts van de wereld: etnische diversiteit in de medische praktijk.

Seeleman, C. Suurmond, J. Stronks, K.; Houten, Bohn Stafl eu Van Loghum, 2005

• Zakboekje communicatie met allochtonen: communiceren met patiënten van Turkse,

Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse afkomst.

Boevink, G. (RPCP-DH e.o.), Duchenne-Van den Berge, W. (IKW) en Stegerhoek, R..

Woerden: NIGZ, 5e herziene druk 2009. Te bestellen bij uitgeverij @nigz.nl.

Bestelnummer SA010738 — ISBN 9 789069 282374

• Interculturele gespreksvoering: theorie en praktijk van het TOPOI model.

Hoffman, E. Bohn Stafl eu van Lochem; 2e herziene druk, 2009, ISBN 9031333050

• Psychische ziekten en problemen onder allochtone Nederlanders.

Hoffer, C. Koninklij ke van Gorcum bv; 1e druk, 2009, ISBN 9789023245964

• Health Literacy. Werken aan een ‘gezondheidsvaardig’ Nederland

Bosch, A. NIGZ Woerden, 2005. Te bestellen bij uitgeverij @nigz.nl. Bestelnummer

SA051788

17

Het individueel zorgplan bij moeilijk bereikbare groepen

Andere aandachtspunten bij allochtone patiënten

• Benader de patiënt respectvol Wees erop bedacht dat het soms niet gebruikelij k is voor een allochtone patiënt om een

hand te geven. Laat uw gesprekspartner het initiatief nemen als hierover onduidelij kheid bestaat. Gebruik altij d de u-vorm. En let op uw eigen kleding: breng mensen niet in verlegenheid (bij voorbeeld vrouwelij ke zorgverleners bij het bukken).

• Wees je bewust van culturele verschillen Wees je ervan bewust dat het in de Turkse en Marokkaanse cultuur heel gebruikelij k is

om mensen aan te raken, bij voorbeeld om troost te bieden.

• Ga na of uw gesprekspartner gebruik maakt traditionele of alternatieve genezers Vraag of een patiënt ook elders medicij nen koopt of krij gt. Een traditionele genezer is

soms in staat om de leemte te vullen die er is tussen de westerse geneeskunst en de belevingswereld van een niet westerse patiënt.

• Betrek in de contacten met allochtone patiënten zoveel mogelijk de omgeving (familie, goede vrienden, buren, de Iman, etc.)

In veel niet westerse culturen is het heel gebruikelij k dat men gezondheidsklachten en behandelingen met elkaar deelt en elkaar hierin steunt. Er heerst vooral een ‘wij -cultuur’. Probeer hier onderdeel van te worden, als een soort lid van de familie, en bied dan pas hulp. Probeer ook oplossingen in de familie en directe omgeving van de patiënt te zoeken

Interessante websites:• www.nigz.nl

o.a. Dossiers allochtonen en gezondheid: Vetc en allochtone zorgconsulenten,

praktijkwerk, visueel materiaal voor advisering en voorlichting aan allochtone en

laaggeletterde patiënten, Dossier Gezondheidsvaardigheden, Toolkit participatie door

allochtonen, Toolkit Gezondheidsvaardigheden.

• www.mikadonet.nl

• www.pharos.nl

• www.vilans.nl/diversiteitindezorg

18

Waarom een individueel zorgplan?

Pluspunten voor de patiënt+ De patiënt werkt aan de doelen die voor hem belangrij k zij n. + De patiënt krij gt de zorg en ondersteuning die hij belangrij k vindt. + De patiënt geeft zelf richting aan het zorgproces. Dit motiveert om de leefstij l te

verbeteren. + De patiënt is op de hoogte van alle medische gegevens, behandeldoelen en

begeleidingsmogelij kheden.

Pluspunten voor de zorgverlener + De patiënt neemt verantwoordelij kheid voor zij n eigen leefstij l. + Er is een grotere kans op verbetering van de leefstij l. + Begeleiding van de patiënt is op maat: bij de één zij n dat weinig contactmomenten, bij

de ander juist meer. Bij de één verloopt het contact per mail, bij de ander mondeling of telefonisch.

Colofon© Vilans, juni 2010

Vilans is het onafhankelij ke landelij ke kenniscentrum op het gebied van de langdurende zorg. Vilans

verbetert de kwaliteit van leven en participatie voor mensen die langdurig zorg nodig hebben, door

werkers en organisaties toe te rusten met praktisch toepasbare kennis.

Postbus 8228

3503 RE Utrecht

Telefoon 030 - 789 2300

Fax 030 - 789 2599

info@vilans.nl

www.vilans.nl

Auteurs: Marjolein Rebel, Jeanny Engels, Simone Arkesteyn, m.m.v. Annelies Bloemers en

Annemies Gort