เอกสารวชาการ

การจดการศตรสมโอเพอการสงออก

ประจ าปงบประมาณ ๒๕๕๕ ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช

กรมวชาการเกษตร

ค าน า

สบเนองจากพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมอง พ.ศ. ๒๕๔๖ มาตรา ๑๑ ก าหนดไววา สวนราชการมหนาทพฒนาความรในสวนราชการ เพอใหมลกษณะเปนองคกรแหงการเรยนรอยางสม าเสมอ โดยตองรบรขอมลขาวสาร และสามารถประมวลผลค วามรในดานตาง ๆ เพอน ามาประยกตใชในการปฏบตราชการไดอยางถกตอง รวดเรว เหมาะสมกบสถานการณ รวมทงตองสงเสรมและพฒนาความร ความสามารถ สรางวสยทศน และปรบเปลยนทศนคตของขาราชการในสงกดใหเปนบคลากรทมประสทธภาพ และมการเรยนรรวมกน

เพอใหเปนไปตามเจตนารมณของพระราชกฤษฎกาดงกลาว และใหกรมวชาการเกษตรสามารถน าองคความร มาใชในการปฏบตราชการตามประเดนยทธศาสตรของกรมวชาการเกษตรไดอยางสมฤทธผลตามคาดหวงอยางตอเนอง ในปงบประมาณ ๒๕๕๕ ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเก ษตรเลงเหนถงความส าคญของ การผลตสมโอ ซงเปนพชทมศกยภาพในการสงออก ปจจบนเปนทตองการของผบรโภคในตางประเทศ เนองจากสมโอเปนพชทมอายหลงการเกบเกยวนาน ในประเทศไทยสามารถปลกสมโอไดทกภาคของประเทศท าใหผลผลต ของสมโอคอนขางสง ในแตละป โดยพนทปลก สมโอของประเทศไทยในปจจบนมประมาณ ๒๐๓ ,๑๒๓ ไร และปรมาณผลผลตปละ ๓๒๐ ,๑๒๒ ตน ในป ๒๕๕๔ มมลคาผลผลต ๔ ,๑๙๖ .๗๐๗ ลานบาท นอกจากการบร โภคภายในประเทศแลวสามารถสงออกสมโอไ ปตางประเทศไดปละไมนอย ในป ๒๕๕๑ มปรมาณสงออก ๑๑,๒๑๘ ตน มลคาสงออกในเปนเงน ๑๐๙.๒๓ ลานบาท ตลาดตางประเทศทส าคญไดแก สหพนธรฐมาเลเซย เขตปกครองพเศษ ฮองกง สาธารณรฐสงคโปร สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชน ลาว และราชอาณาจกรกมพชา เปนตน แตประเทศไทยไมสามารถส งออกสมโอไปยงตลาดส าคญของโลก เชน ประเทศในสหภาพยโรป สหรฐอเมรกา ญปน และออสเตรเลย เนองจากประสบปญหาเรองโรค ของสมโอ โรคทเปนปญหาในการสงออก คอโรคแคงเ คอร และโรคจดด า (Black spot) ทสามารถตดไปกบผลสมโอได นอกจากนนปญหาของศตรสมโอทงโรค แมลง ไร และวชพช ยงเปนสาเหตทท าใหผลผลตสมโอไมไดคณภาพตามทตลาดตางประเทศตองการ

จากประเดนปญหาดงกลาว ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช จงจดท าเอกสารวชาการ เรอง การจดการศตรสมโอเพอการสงออก โดยรวบรวม ทบทวน ปรบปรงและเพมเตมขอมล ทางวชาการทไดจากผลงานวจยของหนวยงานตางๆ ไดแก โรคของสมโอ แมลงและไรศตรสมโอ วชพชในแปลงสมโอ ซงน ามาประมวลและกลนกรองใหถกตองโดยผร ผทรงคณวฒ และคณะท างาน เพอจดเปนองคความรทสมบรณ ครบถวน ถกตอง เหมาะสม และสามารถน าไปปฏบตได ซงส านกวจยพฒนาการอาร กขาพชหวงเปนอยางยงวา เอกสารวชาการเลมนจะเปนประโยชนส าหรบน าไปใชในการผลตสมไอเพอการสงออกไดอยางมประสทธภาพตอไป

ผอ านวยการส านกวจยพฒนาการอารกขาพช (นายเกรยงไกร จ าเรญมา)

สารบญ

หนา

สถานการณการผลตสมโอ 3

โรคสมโอ

สถานการณโรค 4

โรคแคงเกอร 5

โรคจดด า 12

โรคกรนนง 16

โรคทรสเตซา 20

โรครากเนา โคนเนา 23

โรคสแคป 26

โรคเมลาโนส 28

โรคกรสซเมลาโนส 30

โรคราสชมพ 32

โรคยางไหล 34

โรคราด า 36

แมลงศตรสมโอ

สถานการณแมลง 38

เพลยไฟ 39

หนอนชอนใบสม 41

สารบญ (ตอ) หนา

หนอนเจาะผลสมโอ 47

หนอนฝดาษสม 51

เพลยหอยสแดงแคลฟอรเนย 54

เพลยแปง 58

เพลยไกแจสม 61

หนอนแกวสม 65

ผเสอมวนหวาน 67

แมลงคอมทอง 70

แนวทางการส ารวจแมลงศตรสมโอ 72

ไรศตรสมโอ

สถานการณไร 73

ไรสนมสม 74

ไรขาวพรก 77

ไรแดงแอฟรกน 80

วชพชทส าคญของสมโอ

สถานการณวชพช 83

ผกแครด 85

หญานมหนอน 85

หญาสาบ 87

กระดมใบใหญ 87

หญาตนนก 89

สารบญ (ตอ) หนา

สาบแรงสาบกา 89

ลกใตใบ 91

บาหยา 92

หญาแหวหม 92

การปองกนก าจดวชพชในแปลงปลกสมโอ 94

การตรวจรบรองสมโอปลอดโรคแคงเกอรเพอการสงออกไปสหภาพยโรป 95

การจดการศตรสมโอรอบ ๑๒ เดอน 101

บรรณานกรม 114

ดรรชนสารเคม 122

สารบญภาพ หนา

ภาพท 1 ลกษณะอาการของโรคแคงเกอรทพบบนใบสมโอ 9

ภาพท 2 ลกษณะอาการของโรคแคงเกอรทพบบนกงมะนาว 9

ภาพท 3 ลกษณะอาการของโรคแคงเกอรทพบบนผลสมโอ 10

ภาพท 4 ลกษณะอาการของโรคแคงเกอรรวมกบหนอนชอนใบสมโอ 10

ภาพท 5 วงจรการเกดโรคของโรคแคงเกอร 11

ภาพท 6 การปลกแนวปองกนลม (windshield 11

ภาพท 7 ลกษณะอาการโรคจดด าบนใบสมโอ 14

ภาพท 8 ลกษณะอาการโรคจดด าบนผลสมโอ 14

ภาพท 9 ลกษณะอาการโรคจดด าบนผลสมโอ 15

ภาพท 10 เชอแบคทเรย Candidatus liberbacter asiaticus 19

ภาพท 11 อาการคลายกบขาดธาตอาหาร 19

ภาพท 12 อาการเสนใบบวมปดและแตกสน าตาล(vein corking) 19

ภาพท 13 อาการคลายขาดธาตอาหาร ยอดใหมสนเปนกระจก 19

ภาพท 14 ตนสมโอมอาการใบเลกเหลองและทรดโทรมทงตน 19

ภาพท 15 เพลยไกแจสม(Citrus psyllid , Diaphorina citri Kuway) 19

พาหะถายเชอสาเหตโรคกรนนง

ภาพท 16 อนภาคเชอไวรส Citrus tristeza closterovirus 22

ภาพท 17 อาการขอบใบมวนเขาคลายถวยของใบมะนาว(leaf cupping) 22

ภาพท 18 แสดงอาการขอและปลองหดสน (short internode) 22

ภาพท 19 อาการเนอไมเปนแองบม (stem pitting) 22

สารบญภาพ(ตอ) หนา

ภาพท 20 อาการเนอไมเปนหนาม (wood pegging) 22

ภาพท 21 เพลยออนสม (Toxoptera citricida) 22

ภาพท 22 เพลยออนฝาย (Aphid gossypii) 22

ภาพท 23 เพลยออนผก (Aphiss spiraecola) 22

ภาพท 24 เพลยออนถว (Toxoptera auaantii) 22

ภาพท 25 ลกษณะอาการของโรครากเนาโคนเนาสมโอ 25

ภาพท 26 ใบสมโอเปนโรคสแคบ 27

ภาพท 27 ใบสมโอเปนโรคเมลาโนส 29

ภาพท 28 ใบสมโอเปนโรคกรสซเมลาโนส 31

ภาพท 29 ลกษณะอาการของโรคราสชมพสมโอ 33

ภาพท 30 ลกษณะอาการของโรคยางไหล 35

ภาพท 31 อาการราด าทใบและผล 37

ภาพท 32 เพลยไฟพรก 41

ภาพท 33 หนอนชอนใบสมโอ(Phyllocnisitis citrella Stainton)และแตนเบยน 44

ภาพท 34 หนอนชอนใบสมโอ(Phyllocnisitis citrella Stainton) 46

ภาพท 35 หนอนเจาะผลสม (Citripestis sagittigerella Moore) 50

ภาพท 36 หนอนฝดาษสม (Prays citri Millere) 53

ภาพท 37 ภาพแสดงการพฒนาการเจรญเตบโตของเพลยหอยสแดงแคลฟอรเนย 56

ภาพท 38 เพลยหอยสแดงแคลฟอรเนย (Aonidiella aurantiia (Maskell)) 57

ภาพท 39 เพลยแปง (Mealybug) 60

สารบญภาพ(ตอ) หนา

ภาพท 40 เพลยไกแจสม (Diaphorina citri Kuwayama) 64

ภาพท 41 หนอนแกวสม (Papilio spp.) 66

ภาพท 42 ผเสอมวนหวาน (Othreis fullonia Clerck) 69

ภาพท 43 แมลงคอมทอง (Hypomeces squamosus Fabricius) 71

ภาพท 44 ไรสนมสม (Citrus rust mite) 76

ภาพท 45 ไรขาวพรก (Broad mite) 79

ภาพท 46 ไรแดงแอฟรกน (African red mite) 82

ภาพท 47 ลกษณะตนและเมลดผกแครด 86

ภาพท 48 ลกษณะตนและเมลดหญานมหนอน 86

ภาพท 49 ลกษณะตนและเมลดหญาสาบ 88

ภาพท 50 ลกษณะตนและเมลดกระดมใบใหญ 88

ภาพท 51 ลกษณะตนและเมลดหญาตนนก 90

ภาพท 52 ลกษณะตนและเมลดหญาสาบแรงสาบกา 90

ภาพท 53 ลกษณะตนและเมลดหญาลกใตใบ 91

ภาพท 54 ลกษณะตนและเมลดหญาบาหยา 93

ภาพท 55 หญาแหวหม 93

3

สถานการณการผลตสมโอ

สมโอมการปลกกนอยางแพรหลายทวประเทศ เนองจากสามารถขนไดดในสภาพดนเกอบทกชนด ป 2253 มพนทปลกทงประเทศ 292,568 ไร เปนพนททใหผลผลต 198,919 ไร โดยแหลงผลตใหญ 5 อนดบแรกท สมทรสงคราม ชมพร นครปฐม สราษฎรธาน และ นครศรธรรมราช ผลผลตรวมทงประเทศ 305,500 ตน ผลผลตสมโอสวนใหญรอยละ 95 ใชบรโภคในประเทศ สงออกเพยงรอยละ 5 เทานน ปรมาณการสงออก สมโอ 12,149 ตน มลคาการสงออก 129.464 ผลผลตเฉลยตอไร ตงแตป 2545 มปรมาณเพมขนตามล าดบ ในป 2553 ผลผลตเฉลย 1,485 กโลกรม/ไร /ป สมโอเปนผลไมทมหลายพนธแลวแตแหลงปลก พนทปลกทรจกกนดและมชอเสยงในการผลตสมโอ ไดแก จงหวดนครปฐม ซงเปนแหลงผลตสมโอสงออกแหลงใหญ พนธทปลก คอ ทองด ขาวน าผง ซงเปนทนยมของคนจน ใชในชวงเทศกาลตรษจน สารทจน และไหวพระจนทร พนธขาวใหญอยในเขตจงหวดสมทรสงคราม สมทรสาคร ราชบร ในขณะทพนธขาวแตงกวาท ารายไดใหกบเกษตรกรจงหวดชยนาท เนองจากสมโอเปนไมผลทมรสชาตด มรสหวานหรอหวานอมเปรยวขนอยกบพนธ และมคณคาทางโภชนาการสง เปนทตองการของตลาดตางประเทศ คณสมบตทดอกประการหนงทไมมในไมผลอน คออายการเกบรกษาแมเมอถงอายเกบเกยวแตยงมปญหาการ ตลาดสามารถทงไวบนตนได และเมอเกบเกยวแลว ยงสามารถเกบรกษาไวทอณหภม 2 องศาเซลเซยสไดอก 2 เดอน ซงเพยงพอตอการสงมอบและวางจ าหนายในตลาดตางประเทศ อกทงยงมเปลอกหนา ออนนมทนทานตอการกระทบกระเทอนระหวางขนสงไดในระยะทางไกล โดยเฉพาะการสงออกไปยงตลาดตางปร ะเทศ ดงนนจงเปนไมผลทมศกยภาพในการสงเสรมใหเกษตรกรผลตเพอการสงออก โดยมตลาดสงออกทส าคญ คอ ประเทศจน ฮองกง สงคโปร จะสงซอในชวงเทศกาล การสงออกไปยงตลาดยโรป เชน เนเธอรแลนด สาธารณรฐยเครน และสหราชอาณาจกร และประเทศแคนาดา ยงเปน ตลาดทไมคอยแนนอน เนองจากมขอจ ากดทางดานการตลาดและสขอนามยพช

4

สถานการณโรค สมโอ [Citrus maxima (Burn) Merr.] เปนไมผลชนดหนงทมศกยภาพมากในการสงออก และปจจบนยงเปนทตองการของผบรโภคในตางประเทศ เนองจากสมโอเปนพชทมรสชาตอรอยมคณคาทางโภชนาการ และมจดเดนคอมอายหลงการเกบเกยวนาน ในประเทศ ไทยสามารถปลกสมโอไดทกภาคของประเทศท าใหผลผลตของสมโอคอนขางสงมากในแตละป นอกจากใชในการบรโภคภายในประเทศแลวยงสามารถสงออกไปตางประเทศไดปละไมนอย จากรายงานพบวาป 2546 มมลคาสงออก 109,161,972 บาท ป 2547 มมลคาสงออก 104,760,756 บาท (นรนาม, 2547) ตลาดตางประเทศทส าคญไดแก มาเลเซย ฮองกง สงคโปร ลาว และเขมร เปนตน แตปญหาหนงท ประเทศไทยไมสามารถสงออกสมโอไปยงตลาดส าคญของโลกได เชน ประเทศในสหภาพยโรป อเมรกา ญปน และออสเตรเลย เนองจากประสบปญหาเรองโรค โรคทส าคญในการสงออก คอโรคแคงเคอร (Canker) และโรคจดด า (Black spot) ส าหรบโรคแคงเคอรนน กลมวจยโรคพช ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร ไดด าเนนการตรวจรบรองสวนสมโอปลอดโรคแคงเคอรทอ าเภอเวยงแกน จงหวดเชยงราย เพอการสงออกไปประเทศสหภาพยโรป ไดแก เนเธอรแลนด เปนตน ส าหรบโรคจดด านนพบวาราสาเหตเขาท าลายบนพชและมระยะฟกตว (latent period) เปนเวลานานประมาณ 4-5 เดอน กอนทจะแสดงอาการของโรค ซงลกษณะดงกลาวนเปนปจจยส าคญทท าใหเชอสาเหตของโรคจดเปนเชอทตองหามในการน าเขาของประเทศทไมพบโรคหรอประเทศท เคยมรายงานพบโรค แตไดมมาตรการการปองกนก าจดอยางเขมงวด เพราะเกรงวาโรคจะปรากฏอาการทปลายทางหลงการขนสง เชอราสาเหตของโรคจดด านอกจากตดไปกบผลผลตแลวยงสามารถตดไปกบกงพนธ ซงท าใหเกดการระบาดไดอย างรวดเรวในสภาพอากาศทเหมาะสม นอกจากนนยงม โรคทท าลายตนสมโอ เชน โรคกรนนง โรคทรสเทซา โรครากเนาโคนเนา และโรคยางไหล ส าหรบโรคกรนนงกเปนโรคทส าคญโรคหน งของสมโอซงมผลกระทบท าใหตนสมโอทไดรบเชอแสดงอาการทรดโทรม ใบเลก เหลอง ชตง คลายกบอาการขาดธาตอาหาร ผลผลตลดลงไมมคณภาพ และรวงกอนอายเกบเกยว ตนสมโอจะแสดงอาการทรงกบทรดอยหลายปสดทายกจะตายไปในทสด สรางปญหาใหกบเกษตรกรผปลกอยางมาก รวมทง โรคทรสเทซาของสม กเปนโรคตดเชอภายในทส าคญอกชนดหนงของสมโอเทยบเทากบโรคใบเหลองตนโทรมหรอโรคกรนนงของสม ท าใหตนสมเกดอาการทรดโทรมแคระแกรน ใบและยอดเหลอง ผลผลตลดลงหรอไมใหผลผลตเลยและตายไปในทสด

5

โรคโรคแคงเคอร เชอสาเหต แบคทเรย ชอวทยาศาสตร Xanthomonas axonopodis pv. citri (Hasse 1915) Vauterin et al.

1995 ความส าคญ

โรคแคงเคอร เปนโรคทส าคญของพชตระกลสมทกอใหเกดความเสยหายใหกบแหลงปลกพชตระกลสมทวโลก โรคแคงเคอรสามารถระบาดเขาท าลายพชตระกลสมไดเกอบทกชนด เมอเชอสาเหตโรคเขาท าลายในระยะแรกของการเจรญเตบโตของผลสมจะท าใหผลสมแตกหรอรวงตงแตเลก ถาเขาท าลายในระยะเมอผลสมเจรญเตบโตแลวจะท าใหผลสมเปนแผลจดกระจายทวผว ผลผลตไมมคณภาพไมเปนทยอมรบของตลาด ในประเทศไทยชาวสวนเรยกโรคแคงเคอร วาโรคใบจดหรอโรคขกลาก พบระบาดอยางกวางขวาง ในประเทศไทย โดยเฉพาะฤดฝนการระบาดของโรคจะยงรนแรงขน โรคท าใหตนโทรม ผลผลตลดลง และคณภาพของผลต า มรายงานพบโรคนครงแรกประมาณป 2500-2504 จนถงปจจบนยงพบการระบาดของโรคแคงเคอรอยางกวางขวาง ในทกแหลงปลกสมของไทย โรคแคงเคอร รนแรงกบมะนาว และมะกรด สวน สมโอ สมเขยวหวาน สมเกลยง สมคลโอพตรา สมสามใบ อาการไมรนแรงมาก การระบาดของโรคแคงเคอรในประเทศไทยสามารถแพรกระจายโดยตดไปกบผลและกงพนธพชตระกลสม โดย เฉพาะกงพนธ ถามโรคนตดไปจะท าใหเกดการระบาดไปยงตนอน ๆ ตอไป ลกษณะอาการและความเสยหาย

เชอแบคทเรย X. axonopodis pv. citri เขาท าลายบรเวณสวนเหนอดนของพชตระกลสม สามารถเขาท าลายไดทกสวนของพชทอายนอย ทงใบ กง ล าตนและผล โดยสว นของใบออนและกงออนทถกเชอสาเหตโรคเขาท าลาย จะแสดงอาการภายใน 10-12 วน หลงจากเรมแตกยอดออน ใบแกจะมความตานทานตอโรคมากกวาใบออน เนองจากใบแกมปากใบทเปดแคบ เพราะมควตเคลปกคลมท าใหปากใบหนา เชอจงเขาท าลายไดยาก ในทางตรงกนขามใบออน ปากใบจะเปด กวาง เชอจงเขาท าลายไดงาย เมอเชอเขาท าลายรนแรง จะท าใหตนสมทรดโทรม ใบรวง ผลผลตลดลงและไมมคณภาพ ผวไมสวย และ ตนแคระแกรนอาจตายไดในทสด

ลกษณะอาการบนใบ อาการทพบบนใบ เรมแรก เกดเปนจดกลมขนาดเทาหวเขม ขนาด 2-10 มลลเมตร (ภาพท

1ก) ขนาดของแผลขนกบอายของพชอาศย ณ เวลาทเชอเขาท าลาย และพนธของพชอาศย หลงจากเขาท าลายแลว 7 -10 วน จะเหนอาการใตใบชดเจน (ภาพท 1ข) และหลงจากนนไมนานจะสงเกตเหนทดานหนาใบดวย (ภาพท 1ค) อาการของแผลเรมตนจะเหนจดแ ผลเปนจดนนสน าตาลทงดานหนาใบและหลงใบ โดยเหนชดเจนดานหลงใบ แผลจดนนมลกษณะฟคลายฟองน านนขนมา มส

6

เหลองออน(ภาพท 1ง) แผลเกดขนทงสองดานของใบหรออาจเกดเพยงดานใดดานหนง ตอมาแผลจะเปลยนเนอเยอแขงสน าตาลเขม (corky) ตรงกลางแผลยบตว ขอบแผลยกตวขน มลกษณะคลายปลองภเขาไฟ ในทกระยะของการพฒนาการของโรค บรเวณรอบๆ แผลคลอโรฟลของใบจะซดลงจากเนอเยอปกต ท าใหปรากฏเปนวงสเหลองลอมรอบแผล (halo) (ภาพท 1จ) แผลจะเกดในทกสวนของใบรวมทงกานใบดวย ท าใหใบเหลองรวงกอนก าหนด

ลกษณะอาการบนกง อาการบนกงและตนมกจะเกดกบกงออนโดยเฉพาะกงออนของมะนาว แผลทเกดใหมคลาย

อาการบนใบ (ภาพท 2 ก) ตอมาแผลจะแหงแตกแขงเปนสน าตาลลามขยายรอบกงหรอขยายตามความยาวกง รปรางแผลไมแนนอน และไมเหนวงเหลอง (halo) ลอมรอบ (ภาพท 2 ข,ค) เชอทเขาท าลายทกงนนแผลทอยทกงเชอสามารถอยรอดไดเปนระยะเวลานาน ท าใหเปนแหลงแพรเชอในฤดการปลกตอไปได

ลกษณะอาการบนผล อาการบนผลจะเปนมากในตนทพบโรค แคงเคอรทใบมาก ลกษณะอาการคลายอาการบนใบ

แตจะเกดเด ยวๆ มลกษณะกลม แผลจะฝงลกลงไปในผวของผลประมาณ 1 มลลเมตร (ภาพท 3 ก) แผลจะเรมขยายมเปนสะเกดใหญ รปรางไมแนนอน พบวงสเหลองลอมรอบชดเจน (ภาพท 3 ข ) แผลบนผลจะพบหลายขนาดเนองจากผลสมใชเวลาหลายเดอนกวาจะสกท าใหเชอสาเหตของโรค แคงเคอรอยในผลไดนานสามารถเขาท าลายผลสมไดหลายครงท าใหแผลมขนาดแตกตางกน (ภาพท 3 ค ) การเขาท าลายผลถาเชอสาเหตโรค แคงเคอร เขาท าลายในขณะทผลออนถารนแรงจะท าใหผลรวง แตถาไมรนแรงสมผลสมจะถกท าลายเสยหายผลผลตไมไดคณภาพ โดยปกตการเขาท าลายทผลนน เชอเขาท าลายเฉพาะทผวสม ไมเขาท าลายภายในแตบางกรณเชอสามารถเขาท าลายลงไปในเนอสมไดท าใหเกดเปนชองเปดทเชอแบคทเรยชนดอนๆเขาท าลาย ท าใหผลสมแตกและเนาได (ภาพท 3 ง )

ลกษณะอาการของโรคแคงเคอรรวมกบหนอนชอนใบ การเขาท าลายของหนอนชอนใบ สายพนธเอเชย (Phyllocnistis citrella) สามารถเพมปรมาณจ านวนแผลของโรค แคงเคอรท าใหโรคลกลามอยางรวดเรว จากแผลจ ดเดยวๆ ท าใหลกลามเปนปนๆมรปรางตางๆตามรอยทางเดนในการกนอาหารหนอนชอนใบ (ภาพท 4) หนอนชอนใบจะกนอาหารจากชนผว epidermis ของใบสมซ งต ากวา ชน cuticle ท าใหเกดรอยแตกจ านวนมากบนใบสม เชอสาเหตโรค แคงเคอรสามารถเขาท าลายในชน parenchyma และ spongy mesophyll ของพชโดยตรงซงเปนชนทออนแออยางมากในการเขาท าลายของเชอสาเหตโรค แผลบนใบของสมปกตจะเกดเปนจดนนฟคลาย callus ภายใน 1-2 วน อยางไรกตามจดแผลของโรค แคงเคอรทขยายออกไปตามทางเดนของหนอนชอนใบ จะเกดจดนนฟคลาย callus ภายใน 10-12 วน การระบาดของหนอนชอนใบสามารถท าใหเกดโรคแคงเคอรระบาดและแพรกระจายไปทวทงแปลงปลกสมได

7

การระบาดของโรคแคงเคอร (Epidemiology)

วงจรการเกดโรค (Disease cycle) เชอแบคทเรย X. axonopodis pv. citri สาเหตโรคแคงเคอรสามารถเจรญเตบโตเพมปรมาณในจดแผลบนใบ กง และผลของพชตระกลสม เมอมความชนหรอหยดน าเกาะบนจดแผล เซลลแบคทเรย (bacterial ooze) จะออกมาและแพรกระจาย เขาไปเจรญเตบโตใหมในสวนอนๆของพชหรอตนอนได (ภาพท 5) น าฝนทมาจากใบทมจดแผล แคงเคอรจะมเชอแบคทเรย X. axonopodis pv. citri อยประมาณ 105-108 หนวยโคโลนตอมลลลตร พายเปนตวการตามธรรมชาตทส าคญในการแพรกระจายโรคโดยลมทความเรว 18 mph (8m/s) จะชวยใหแบคทเรยแทรกเขาสตนพชไดโดยผานทางปากใบ (stomatal pores) และบาดแผลตางๆ เชน บาดแผลทเกดจากรอยขดขวนเนองจากการเสยดสของกง จาก การกดกนอาหารของหนอนชอนใบ และ จากเมดทรายทถกพดปลวโดยลมพาย หนอนชอนใบจะกดกนบนผวใบโดยท าใหเกดบาดแผลอยางกวางในชน culticle ของใบท าใหเชอสาเหตโรคแคงเคอรเขาท าลายท าใหเกดจดแผลจ านวนมาก

การเขาท าลาย (Infection) ใบ ตน กง และ ผล ของพชตระกลสม เมอเจรญเตบโตเตมท ผวชนนอก (cuticle) จะหนาขน ท าใหผ วแขงขน ซง ลกษณะ สรระวทยานท าใหตานทานตอการเขาท าลายของโรค แคงเคอร เชนเดยวกนในเนอเยอพชตระกลสมทยงออนปากใบยงไมเปดท าใหตานทานตอการเขาท าลายโดยธรรมชาตปากใบ ยกเวนการเกดบาดแผลซงเชอจะเขาสพชไดโดยตรงทางบาดแผลท าใหเชอ เขาท าลายไดทงในใบ ตนและ กงทเจรญเตมทหรอยงออน โรคแคงเคอร เหมอนกบโรคทเกดจากแบคทเรยทงหลาย พายฝนเปนกลไกเรมตนในการแพรกระจายโรคแคงเคอร ไปในระยะใกลและระยะปานกลาง สวนการแพรกระจายไปในระยะไกลจะเกดเนองจากการเคลอนยายของตนพนธทเปนโร คโดยมนษยหรอการเคลอนยายเครองมอทปนเปอนดวยโรค แคงเคอร นอกจากนภยธรรมชาตทเกดขนเชน ทอรนาโด และ พายฤดรอนทเปนตวการส าคญในการกระจายโรคไปในระยะปานกลางและระยะไกล เกอบทงหมดของการเขาท าลายของโรค แคงเคอร จะพบไดบนใบและตนภายใน 6 สปดาหหลงจากทเชอเขาสพชและเจรญเตบโต ระยะเวลาทตองระมดระวงส าหรบการเขาท าลายในระยะผลสมสกคอในระยะ 90 วนหลงดอกรวง การเขาท าลายของโรค แคงเคอร ทพบหลงจากเวลานจะพบเพยงจดสะเกดนนเลกๆไมเดนชด เพราะวาผลสมมระยะทออนแอตอโรคแคงเคอรยาวกวาเมอเทยบกบใบ การเขาท าลายบนผลอาจพบการแพรกระจายของโรคเกดขนหลายครงบนผลเดยวโดยพบจดแผลทมอายแตกตางกนบนลกเดยวกน

การแพรกระจายของเชอ (Pathogen dispersal) เชอสาเหตโรคแคงเคอรแพรกระจายโดยลมและฝนในระยะทางสนๆ เชน ภายในตนหร อตนใกลเคยง การพฒนาของโรคบนตนสม ดานทโดนลมพายฝนจะมความรนแรงมากกวาดานทไมโดนลม

8

การแพรกระจายในระยะทางไกลมากกวา 2-3 ไมลเกดขนได เนองจากสภาพอากาศ เชนการเกดพายโซนรอนเฮอรเคน และ ทอรนาโด การศกษาในปจจบนพบวา 99% ของการเขาท าลาย จะเกดขนภายใน 30 วน ในรศม 594 เมตร จากตนทถกเชอเขาท าลายในสภาพอากาศปกต เชน พายฝนปกตแตไมเกดพายโซนรอนและ เฮอรเคน เฮอรเคนและพายโซนรอนท าใหเพมการเขาท าลายของโรค แคงเคอรไดดและสามารถแพรกระจายเชอแบคทเรยไปไดหลายไมล อยางไรกตามการแพรระบาดในระยะทางไกลมกเกดจากการเคลอนยายสวนขยายพนธทมเชอตดอย เชน ตาไม ทอนพนธ ตนกลา แตไมมรายงานของการถายทอดทางเมลด (seed transmission) การขนสงผลสมโดยทางเรอเปนอกทางทท าใหมการแพรกระจายของเชอในระยะทางไกล การแพรกระจายภายในระหวางตน โดยตดไปกบตาไมหรอและอปกรณตดตาไม การตดแตงกง และเครองพนสารเคม แมกระทงลงไมทใชเกบผลสมและใบทเปนโรคกสามารถเปนตวแพรกระจายเชอในระยะไกลได การปองกนก าจด

ในประเทศทมโรคแคงเคอรระบาดอยอยางรนแรง วธการทเหมาะสมในการจดการโรคคอ 1. การใชสมพนธตานทาน หรอ สมพนธปลอดโรคแคงเคอร 2. ตรวจแปลงปลกสมอยางสม าเสมอ ในชวงสมแตกใบออนหรอตดผล โดยเฉพาะสมโอพนธ

ขาวน าผง และขาวแตงกวา ออนแอตอโรคแคงเคอรมมากกวาพนธอน ๆ 3. การใชการเขตกรรม (cultural practices) เชนการตดกงทเปนโรค แคงเคอรเผาท าลาย

เพอลดความรนแรงของโรค พยายามหลกเลยงการท างานในสวนทมโรคแคงเคอรในขณะทตนไมเปยกเนองจากน าคางและฝน

4. แปลงปลกทมสภาพลมแรง ควรปลกพชกนลมเพอลดความรนแรงของลมทพดพาเชอแบคทเรยสาเหตโรคเขามา แพรระบาดในแปลงปลกสม โดยการปลกแนวปองกนลมเปนแถวหนากระดานในสวนสมหรอปลกระหวางแถว (ภาพท 6) 5. ในแหลงทมโรคแคงเคอรระบาดเปนประจ าในชวงพชแตกใบออน ควรพนสารปองกนก าจดโรคพชกลมสารประกอบทองแดง เนองจาก ผลสมจะมชวงทออนแอตอโรคถง 90 วนแรกนบตงแตกลบดอกรวง ท าใหตองฉดพนสารประกอบทองแดง 2-3 ครง เพอเปนเกราะปองกนการเขาท าลายของเชอโรคบนผลสมตลอดระยะเวลาทออนแอ ซงการฉดพนขนอยกบฝนและความออนแอของพนธพชทปลก 6. ปองกนก าจดแมลงพวกหนอนชอนใบ โดยเฉพาะในตนออนและในพน ธมการเจรญเตบโตและแตกยอดบอย 7. ในเรอนเพาะขยายพนธสม โดยเฉพาะสมทใชเปนตนตอ เชน ตนตอสมทรอยเยอรซงออนแอตอโรคแคงเคอร ควรจดวางใหมชองทางของการถายเทอากาศทด และมการพนสารปองกนก าจดเชอโรคพชกลมสารประกอบทองแดงอยางสม าเสมอ

9

ภาพท 1 ลกษณะอาการของโรคแคงเคอรทพบบนใบสมโอ ลกษณะเปนแผลจดกลมขนาดเทาหวเขม ขนาด 2-10 มลลเมตร (ก) , อาการแผลจดสน าตาลเหนชดเจนใตใบ (ข), อาการแผลจดสน าตาลบนหนาใบ (ค), แผลจดนนมลกษณะฟคลายฟองน านนขนมา มสเหลองออน (ง), วงสเหลองลอมรอบแผล (halo) (จ) ภาพท 2 ลกษณะอาการของโรคแคงเคอรทพบบนกงมะนาว (ก) , ลกษณะอาการแผลจดแหงแตกแขงเปนสน าตาล ไมมวงเหลอง(halo) ลอมรอบ (ข,ค)

ก

ข

ค8

จ

ง

ก ข ค

10

ภาพท 3 ลกษณะอาการของโรคแคงเคอรทพบบนผลสมโอ (ก) , แผลขยายใหญเปนสะเกด รปรางไมแนนอน มวงสเหลอง(halo) ลอมรอบชดเจน (ข) , แผลของโรคแคงเคอร บนผลจะมขนาดหลายขนาดแตกตางกน (ค), เชอสาเหตโรคแคงเคอรเขาท าลายลงไปในเนอสมไดท าใหเกดเปนชองเปดทท าใหเชอแบคทเรยชนดอนๆเขาท าลายผลสมแตกและเนาได (ง)

ภาพท 4 ลกษณะอาการของโรคแคงเคอรรวมกบหนอนชอนใบ

ก ข

ค ง

11

ภาพท 5 วงจรการเกดโรคของโรคแคงเคอร (ทมา: Gottwald, T.R. and J.H. Graham, 2000)

ภาพท 6 การปลกแนวปองกนลม (windbreak) เปนแถวหนากระดานในสวนสมหรอปลกระหวางแถว เพอลดการเกดโรคและการระบาดของโรคแคงเคอร (Gottwald and Graham, 2000; Gottwald et al., 2002)

12

โรคจดด า (Black Spot Disease) เชอสาเหต รา ชอวทยาศาสตร Phyllosticta citricarpa (McAlpine) Spermatial stage: Leptodothiorella Spec. Teleomorph stage: (Guignardia citricarpa) Kiely - ความส าคญ

โรคจดด า (Black spot) ของสมโอ เปนโรคทส าคญ โรคหนงของสมโอในการสงออก มสาเหตจากรา Phyllosticta citricarpa (McAlpine) ราสาเหตโรคสามารถเขาท าลายทงสวนของใบ กง และผล ท าใหเกดจดแผลเลกๆ สน าตาลและมขอบแผลสด าลอมรอบ อาการแผลทเกดบนผลนท าใหไมเปนทตองการและยอมรบของตลาด เมออาการของโรครนแรงร าสาเหตจะเขาท าลายทงกงและขวผลท าใหผลสมรวงกอนเกบเกยวได และราสาเหตเขาท าลายบนพชเชอราจะมระยะฟกตว (latent period) เปนเวลานานประมาณ 4-5 เดอน กอนทจะแสดงอาการของโรค ซงลกษณะดงกลาวนเปนปจจยส าคญทท าใหเชอสาเหตของโรคจดเปนเชอทตองหามในการน าเขาของประเทศทไมพบโรคหรอประเทศท เคยมรายงานพบโรค แตไดมมาตรการการปองกนก าจดอยางเขมงวด เพราะเกรงวาโรคจะปรากฏอาการทปลายทางหลงการขนสง เชอราสาเหตของโรคจดด านอกจากตดไปกบผลผลตแลวยงสามารถตดไปกบกงพนธ ซงท าใหเกดกา รระบาดไดอยางรวดเรวในสภาพอากาศทเหมาะสม และเชอสาเหต นจดเปนศตรพชกกกนของประเทศในสหภาพยโรป อเมรกา ออสเตรเลย นวซแลนด ฯลฯ และเหตผลทกลาววาโรคนส าคญกเพราะวาไมสามารถยนยนไดวาผลสมโอทคดเลอกแลวสงไปตางประเทศจะไมปรากฏอาการของโรค เพราะเชอสาเหตสามารถฟกตวบนผวสมโอไดนานเปนเดอนและจะไปแสดงอาการของโรคทปลายทางเมอมสภาพแวดลอมทเหมาะสม

กลมวจยโรคพช ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร ไดท าการส ารวจโรคจดด าบนผลสมโอท จงหวดสมทรสงคราม ราชบร ตราด เชยงราย เชยงใหม ชมพร นครศรธรรมราช และสงขลา ระหวางเดอนสงหาคม 2550 – พฤศจกายน 2551 พบโรคจดด าบนสมโอพนธทองด ทอ าเภอนครชยศร อ าเภอสามพราน จงหวดนครปฐม อ าเภอ บางคณฑ จงหวดสมทรสงคราม อ าเภอด าเนนสะดวก จงหวดราชบร อ าเภอเกาะชาง จงหวดตราด อ าเภอเวยงแกน จงหวดเชยงราย อ าเภอเมอง อ าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม อ าเภอเมอง จงหวดชมพร อ าเภอสชล จงหวด

นครศรธรรมราช อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา พบโรคจดด าบนสมโอ พนธขาวใหญ และพวงชมภ ท อ าเภอเวยงแกน จงหวดเชยงราย พนธจาวเสวย พบโรคจดด าทอ าเภอทาแซะ จงหวดชมพร และพนธ

ทบทมสยาม พบโรคจดด าท อ าเภอปากพนง จงหวดนครศรธรรมราช

13

ลกษณะอาการและความเสยหาย อาการของโรคพบทงบนใบ (ภาพท 7) และผลสมโอ (ภาพท 8) อาจพบในระยะทสมโอยงมสเขยว และมกพบอาการรนแรงมากเมอผลสมโอเจรญเตบโตเตมท มลกษณะอาการ จดดาง (ภาพท 9ก) ลกษณะเปนจดเลก ๆ สน าตาล ด า จดกลมมขนาดถง 6 มลลเมตร แผลจดกระจายทวผล มกจะพบอาการนในระยะผลใกลสก โดยเฉพาะในชวงอากาศรอนและแหง ลกษณะแผลจดกระ (ภาพท 9ข) เปนแผลจด ยบตว สสมถงสน าตาลแดง ตอมน ามนทผวสมยบตวลง มขนาดแผลกวางถง 1 มลลเมตร และขยายเชอมตดกน ถาแผลมขนาดใหญมากขนอาการจะรนแรงมลกษณะเปน จดแผลใหญหรอจดแผลรนแรง ลกษณะจดแผลใหญ (ภาพท 9ค-จ) เปนแผลจดกลม แผลยบตว แผลกวางถง 3 มลลเมตร ตรงกลางแผลมสเทาถงสขาว ขอบแผลสด า ราสราง โครงสรางสวนขยายพนธเรยกวา pycnidia สด า ตรงกลางแผล ถามอาการรนแรงมากมลกษณะ จดแผลรนแรง (ภาพท 9ช) เปนแผลจดขยายอยางรวดเรวเมอสภาพอากาศอบอน จดแผลรวมกนเปนขนาดใหญ มกพบอาการนช วงหลงการเกบเกยว

การแพรระบาด สปอรของราแพรกระจายตามลม ฝน และตดไปกบเครองมอทางการเกษตร ราฟกตวอยท ใบและผลทเปนโรค และสามารถเขาท าลายสมโอตงแตระยะกลบดอกรวง ระยะผลออนจะเปนระยะทออนแอตอการเขาท าลายของเชอสาเหตคอชวงทผลมอาย 1 วนถง 4 เดอน แตจะไมแสดงอาการของโรคเนองจากเชอสาเหตม ระยะฟก (latent period) เปนเวลานานประมาณ 4-5 เดอน จนผลกระทงสมโออายใกลเกบเกยวจงจะปรากฏอาการของโรค เชอเขาท าลายในสภาพอากาศรอนชนโดยเฉพาะในชวงฤดรอน อณหภม ปรมาณน าฝน ความชนท ใบ และปรมาณความชนสมพทธ ทมผลตอการเกด การปลอย และการงอกของสปอร การปองกนก าจด

1. รกษาความสะอาดในแปลงปลก โดยการเกบผลสมโอและเศษซาก ใบสมโอทตกคางอยในแปลงปลกออกไปใหหมดกอนทจะตดผลรนใหม เพอลดปรมาณของเชอสาเหตโรค

2. ตดแตงกงใหทรงพมโปรง หลงจากเกบผลผลตแลว เพอใหมการระบายอากาศในทรงพมไดด และตดสวนทเปนโรคทง ใชสารคอปเปอรออกซคลอไรดทาบรเวณรอยตดเพอปองกนการเขาท าลายของเชอจลนทรยอน ๆ

3. อยาทงผลสมโอตดคางไวบนตนหลงจากเกบผลผลตและตดแตงกงแลวใหเผาท าลาย เพราะจะไดไมเปนแหลงแพรกระจายของเชอ

4. พนสารปองกนก าจดโรคพช ไดแก สารคอปเปอรออกซคลอไรด สารในกลมเบนโนมล หรอ อซอกซสโตรบน ภายหลงจากกลบดอกรวงจนถงผลสมอาย 4 เดอน จงจะเปนระยะทปลอดภย โดยมชวงระยะเวลาการพนทก 2 สปดาห

14

ภาพท 7 ลกษณะอาการโรคจดด าบนใบสมโอ

ภาพท 8 ลกษณะอาการโรคจดด าบนผลสมโอ

15

ภาพท 9: ลกษณะอาการโรคจดด าบนผลสมโอ ก ลกษณะอาการแผลจดดาง ข ลกษณะอาการแผลจดกระ ค-จ ลกษณะอาการจดแผลใหญ ฉ ลกษณะอาการแผลจดรนแรง

16

โรคกรนนง หรอ โรคใบเหลองตนโทรม (Greening Disease / Citrus Decline)

เชอสาเหต แบคทเรย (Fastidious bacteria) (ภาพท 10) ชอวทยาศาสตร Candidatus Liberibacter asiaticus ความส าคญ โรคกรนนงเปนโรคทส าคญโรคหนง ของสมโอ (pummelo) มผลกระทบ คอท าใหตนสมโอทไดรบเชอแสดงอาการทรดโทรม ใบเลก เหลอง ชตง คลายกบอาการขาดธาตอาหาร ผลผลตลดลงไมมคณภาพ และมกจะรวงกอนอายเกบเกยวดงทเกษตรกรเรยกกนวาสมเปนโรคตาแดง ตนสมโอจะแสดงอาการทรงกบทรดอยหลายปสดทายกจะตายไปในทสด สรา งปญหาใหกบเกษตรกรผปลกอยางมาก ปญหาจากโรคนมไดเกดขนกบเฉพาะประเทศไทยเพยงแหงเดยว ประเทศเพอนบาน เชน มาเลเซย อนโดนเซย ฟลปปนส เวยดนาม กมพชา และลาว ลาสดกมรายงานพบความเสยหายเชนกน

ลกษณะอาการและความเสยหาย โรคกรนนงสามารถเข าท าลายตนสมไดทกระยะ โดยมเพลยไกแจเปนพาหะน าโรค อายสมระหวาง 1 – 5 ป จะตดโรคงายและแสดงอาการชดเจน แตเมอตนสมอายเกน 10 ป ขนไปการเขาท าลายของเชอจะชากวาและอาการของโรคจะไมรนแรงลกษณะอาการของโรคสามารถแบงไดดงน ระยะแรก อาการเรมจะปรากฏทกงใดกงหนงกอน คอ ยอดเหลองตง (yellow shoot) ใบมขนาดเลกลงและไมพลวไหวเหมอนใบสมปกต และมอาการใบดางเหลองซด (leaf mottling ) หรอทเกษตรกรสวนสมเรยกกนทวไปวา “ใบลาย” ชตง เสนกลางใบ (midrib) และเสนใบ (lateral vein ) จะมสเหลองซดในกรณทตนสมอายนอยไดรบเชอมากและรนแรง นอกจากใบจะแสดงอาการใบเหลองหรอใบลายแลวยงพบใบแสดงอาการคลายกบอาการขาดธาตอาหาร เชน สงกะส แมงกานส ฯลฯ อยางรนแรง (ภาพท 11) สวนใบทคอนขางแกจะหนาผดปกตและมวนงอหรออาจพบเสนใบบวมปดและแตกสน าตาล (vein corking) (ภาพท 12) ลกษณะเชนนเปนสาเหตท าใหใบสมมอายสน หลดรวงงาย ผลสมทเกดกบกงน จะมขนาดเลก ไมมคณภาพ ผวเกลยงใส เขาสเรว (แกเรว ) และหลดรวงงาย และกงแหงตาย โดยจะแหงตายจากยอดลงมา (dieback)

ระยะทสอง อาการของโรคจะเรมลกลามไปกงทอยตดกน จะเรวหรอชาขนอยกบการจดการของเจาของสวน ปรมาณของเชอโรค และอายของตนสม ถาปรมาณเชอทแมลงพาหะถายทอดมากและตนสมอายนอยประมาณ 1 – 3 ป จะแสดงอาการอยางรวดเรวและรนแรง ส าหรบกงสมทเปนโรคหลงจากใบรวง จะแตกยอดใหมสนเปนกระจก ใบเลกฝอย และแสดงอาการขาดธาตคอนขางชดเจน (ภาพท 13) รวมทงออกดอกนอกฤดแตเปนดอกทไมสมบรณถงตดลกกจะมขนาดเลกและรวงงาย ระยะทสาม เปนระยะทโรคลกลามไปทวทงตนใชเวลาตงแต 6 เดอน ถง 2 ป ตนสมจะปรากฏอาการใบเลกเหลองและทรดโทรมทงตน (ภาพท 14) ซงเปนทมาของชอโรคนวา “โรคใบเหลองตนโทรม” ซงเปนระยะสดทายทมอาการทรงกบทรด และยากแกการแยกแยะวาเกดจากสาเหตอะไร เพราะจะปนกบอาการของโรครากเนาและอาการขาดธาตอาหาร เพราะฉะนนการทเกษตรกรจะบอก

17

ไดวาตนสมเปนโรคกรนนง ใหสงเกตในชวงการตดโรคระยะแรกกบระยะทสองจะชดเจนทสด และระยะทสามนเมอไดรบการบ ารงรกษาโดยการปรบสภาพดนใหน าและปย ตนสมจะกระเตองขนมา คอ มอาการใบเขยวขน หลงจากนน 2 – 3 เดอนกกลบสภาพดงเดม และระยะนมกจะบาออกดอกมากผดปกต แตจะเปนดอกทไมสมบรณมสเหลองออน รวงงายและเมอตดลกจะออนไหวมาก คอ ระยะทผลสมอายประมาณ 5 – 6 เดอน (สมรน 1) ราวเดอนกรกฎาคมซงเปนฤดฝนผลสมจะเรมรวง กอนรวงจะเกดอาการขวเหลองหรอกนเหลอง และรวงมากขนเมอเกดฝนตกซกหรอตกตดตอกนหลายวน และนอกจากนยงพบอาการรากเนาแทรกซอน อนเนองมาจากกระบวนการสงเคราะหแสงของใบสมเปนแบบไมปกต ท าใหรากขาดน าตาลจงเกดอาการออนแอ เนา และไมพฒนารากใหมเกดขน จะสงเกตไดจากตนสมทแสดงอาการทรดโทรมทงตน มรากฝอยซงท าหนาทดดธาตอาหารไปเลยงสวนตางๆของตนนอยกวาตนสมปกต การแพรระบาด สามารถแพรระบาดได 3 ทาง คอ 1. โดยกงพนธหรอกงตอน ถาขยายพนธหรอตอนกงจากตนทเปนโรค เชอโรคกรนนง สามารถตดไปกบกงพนธได และแพรกระจายเชอโรคไดไกลทวทกแหลงทน าไปปลก 2. โดยการตดตาทาบกง ถาน าตาจากตนสมเปนโรคไปตดตาบนตนกลาสม หรอ ขยายพนธโดยวธการทาบกงหรอเสยบยอดกตาม ตนพนธทไดยอมมโอกาสตดโรค 3. โดยแมลงพาหะ คอ เพลยไกแจสม (Citrus psyllid, Diaphorina citri Kuway) หรอเพลยกระโดดสม ตวเตมวยมสเทาหรอน าตาลเหลอง ปกบางใสและมจดลายสน าตาล ขนาดประมาณ 2.5 – 3.0 มลลเมตร. เกาะท ามม 30 องศา กบผวใบหรอกงออนสม (ภาพท 15) ตวเมยจะวางไขเดยวๆ ลกษณะกลมรสสม ประมาณ 400 – 1,500 ฟอง ตามมมใบยอดออน คอ ระหวางเดอน มนาคม และเดอนมถนายน – กรกฎาคม สวนตวแกหรอตวเตมวยพบตลอดป จากรายงานพบวาแมลงพาหะเพลยไกแจสมจะใชเวลาอยางนอย 15 นาท ในการดดกนบนใบตนสมเปนโรค และเชอโรคกรนนงสามารถเจรญและขยายพนธในตวแมลงไดตรงสวนบรเวณตอมน าลาย (salivary glands) และล าไส (guts) และใชเวลาฟกตวในแมลงประมาณ 1 วนขนไป จากนนกสามารถถายทอดโรคไปยงตนสมอนๆ ทเกาะดดกนน าเลยง ตลอดอายขยของแมลง (อาย 6 เดอน) และจะใชเวลาอยางนอย 15 นาทเชนกนในการถายทอดโรค การปองกนก าจด

โรคกรนนงยงไมมสารเคมชนดใดทสามารถปองกนและรกษาได แมวาจะมรายงานการใชสาร

ปฏชวนะ เชน เตตตราซยคลน หรอเพนนซลนสามารถยบยงการขยายพนธเชอโรคนได แตการใชสาร

ปฏชวนะจะใชไดผลและมประสทธภาพตองท าการอดฉดเขาล าตนเพยงอยางเดยวไมสามารถใชพนบน

ตนหรอราดลงดนเพอใหรากดดซมเขาไปในล าตน และการใชสารปฏชวนะอดฉดเขาล าตนกเปนเรองท

คอนขางยงยาก คอ ตองอดฉดทกๆ 6 เดอน จงจะท าใหใบสมไมแสดงอาการของโรค ดงนนการใชสาร

18

ปฏชวนะจงไมมประเทศใดแนะน าใหกบเกษตรกรใชในการรกษาตนสม ยกเวนการขยายพนธสมดวย

วธการตดตา เมอสงสยตาสมพนธดเปนโรคกรนนงควรจมในสารละลายเพนนซลนจ 2,000 ppm นาน

24 ชม. กอนตดตาจะท าใหมนใจวาปลอดเชอโรคกรนนงมากยงขน เพราะฉะนนการปองกนก าจดโรค

กรนนงควรด าเนนการดงทหลายๆ ประเทศประสบผลส าเรจ คอ

1. ปลกและขยายพนธดวยสมปลอดโรค

2. ถอนตนสมเปนโรคทงแลวเผาท าลาย เพอไมใหเปนแหลงขยายพนธของโรค

3. ปองกนและก าจดเพลยไกแจสม ในระยะทสมก าลงแตกใบออน ซงเปนชวงทแมลงแพร

ระบาดมากและวางไขตามยอดออน โดยการใชสารเคมฆาแมลงตามทกลมวจยกฏและสตววทยา

ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร แนะน า เชน สารอมดาโคลพรด และปโตรเลยม

สเปรยออยล เปนตน หรอใชวธผสมผสาน เพอลดสารเคมทจะมผลกระทบกบสงแวดลอม

4. ปลกพชบงลมลอมรอบ โดยใชไมโตเรว เชน สะเดา กระถนเทพา ฯลฯ นอกจากจะกนลม

แลว ยงชวยปองกนแมลงพาหะหรอโรคทตดไปกบลมได

5. กรณทตนสมเรมแสดงอาการเปนโรคกงใดกงหนง ควรรบตดทงทนท โดยตดชดกบล าตน

เพอปองกนโรคลกลามไปยงกงอน หรอเพอไมใหเปนแหลงแพรเชอในแปลงปลก

6. อยาน าตนสมทไมไดรบการรบรองวาปลอดโรคเขาสวนเดดขาด เพราะอาจมเชอโรคหรอ

แมลงตดกงพนธไป

7. พยายามหาความรอยเสมอ โดยการเขารบการอบรมหรอสอบถามจากนกวชาการ เพอจะ

ไดขอมลทถกตอง

19

ตนปกต ตนเปนโรค

ภาพท 10 เชอแบคทเรย Candidatus Liberibacter asiaticus

ภาพท 11 อาการคลายกบอาการขาดธาตอาหาร

ภาพท 12 อาการเสนใบบวมปดและแตกสน าตาล

(vein corking)

ภาพท 13 อาการคลายขาดธาตอาหาร ยอดใหมสนเปนกระจก

ภาพท 14 ตนสมโอมอาการใบเลกเหลองและทรดโทรมทงตน

ภาพท 15 เพลยไกแจสม (Citrus psyllid, Diaphorina citri Kuway)

พาหะถายเชอสาเหตโรคกรนนง

20

โรคทรสเตซา (Citrus tristeza )

เชอสาเหต ไวรส (Citrus tristeza virus) (ภาพท 16) ชอวทยาศาสตร Citrus tristeza virus ความส าคญ โรคทรสเ ตซาของสมเปนโรคตดเชอภายในทส าคญอกชนดหนงของสมโอเทยบเทากบโรคใบเหลองตนโทรมหรอโรคกรนนงของสม สรางปญหาใหกบทกประเทศทวโลกทปลกสมโดยเฉพาะกลมประเทศอเมรกาใต ตองโคนตนสมทงถง 20 ลานตน เมอป พ .ศ. 2463 เนองจากการใชสมพนธซาวโอเรนจ (Sour orange) เปนตนตอซงออนตอโรคทรสเทซา ท าใหตนสมเกดอาการทรดโทรมแคระแกรน ใบและยอดเห ลอง ผลผลตลดลงหรอไมใหผลผลตเลยและตายไปในทสด ส าหรบในประเทศไทยพบรายงานครงแรกเมอป พ .ศ. 2515 โดยกลมงานไวรสวทยา กองโรคพชและจลชววทยา (ชอเดม) กรมวชาการเกษตร โรคนสามารถเปนกบพชตระกลสมไดทกพนธไมวาจะเปนสมเขยวหวาน โชกนหรอสายน าผง สมตรา สมโอ มะนาว และมะกรด แตความรนแรงของโรคนขนอยกบชนดของเชอโรคทเขาท าลายเพราะมหลายสายพนธ (strain) และชนดของพนธสม พวกมะนาวและมะกรดจะมความรนแรงมากกวาสมเขยวหวานและสมโอ ลกษณะอาการและความเสยหาย มะนาว อาการทเกดบนมะนาวจะเหนไดชดเจน คอ ใบจะแสดงอาการเหลองซดคลายกบอาการขาดธาตอาหาร มขนาดเลก และหนาผดปกต ขอบใบจะมวนเขาคลายถวย (leaf cupping) (ภาพท 17) ใบทคอนขางออนจะมขดประโปรงแสง (vein clearing) เหนไดชดเจนเมอสองดกบแสงแดด ใบแกเสนใบจะนนแขงและแตก ตนทไดรบเชอชนดรนแรงจะแสดงอาการแคระแกรน ผลผลตต าและจะตายไปในทสด ส าหรบสมโอ อาการของโรคไมชดเจนดงเชนทเกดกบมะนาว เชอไวรสทเขาไปอยในลกษณะแฝง คอ อาการของโรคจะยงไมปรากฏชดเจนในระยะแรก ตอเมอตนสมทไดรบเชอเหลานนออน แอลง คอ ใหผลผลตแลวประมาณ 1 – 2 ป ตนสมโอโดยเฉพาะตนทไดรบเชอชนดรนแรง (severe strain) จะเรมแสดงอาการใบเลกหนา ขอและปลองหดสน (short internode) (ภาพท 18) ตนแคระแกรนผลผลตลดลงผลสมกมขนาดเลกลง ไมมคณภาพและยงพบอาการเนอไมบรเวณกง และล าตนผดปกตเมอแกะเปลอกไม (bark) จะเหนทงเนอไมเปนแองบม (stem pitting) (ภาพท 19) และอาการเนอไมเปนหนาม (wood pegging) (ภาพท 20) ซงเปนสาเหตท าใหตนสมโอทรดโทรม ยางไหลและตายได การแพรระบาด สามารถแพรระบาดได 3 ทาง คอ 1. โดยทางกงพนธและกงตอนทมเชอโรคตดไป 2. โดยการตดตาทาบกง จากการใชตาทไมปลอดโรค 3. โดยแมลงพาหะ คอ เพลยออน (aphid)

21

มเพลยออนหลายชนดทสามารถถายทอดโรคได คอ 3.1 เพลยออนสม (Brown citrus aphid, Toxoptera citricida) (ภาพท 21) 3.2 เพลยออนฝาย (Cotton aphid, Aphid gossypii) (ภาพท 22) 3.3 เพลยออนถว (T. aurantii) (ภาพท 23) 3.4 เพลยออนผก (Aphis spiraecola) (ภาพท 24) เพลยออนสม มบทบาทและประสทธภาพมากทสดในการถายทอดโรค รองลงมา คอเพลยออนฝาย โดยเพลยออนจะใชเวลาไมกนาทในการดดน าเลยงจากตนสมทเปนโรค และหลงจากนน จะสามารถถายทอดโรคไดโดยใชเวลาไมกวนาท เชนเดยวกน การปองกนก าจด

เนองจากโรคทรสเตซามสาเหตเกดจากเชอไวรส จงไมมสารเคมชนดใดสามารถรกษาได

ดงนน การปองกนก าจด และรกษาควรปฏบตดงน

1. ปลกและขยายพนธดวยสมปลอดโรค

2. ท าลายตนทเปนโรคทง เพอปองกนไมใหโรคแพรระบาดมากยงขน

3. ใชตนตอทมความตานทานตอโรค เชน พวกสมสามใบ และสมสามใบลกผสม คอ ทรอย

เยอร ซเตรน สวงเกล ซทรเมลโล ฯลฯ หรอ ปรกษากบนกวชาการกอนใชเพอความมนใจ

4. การปองกนก าจดแมลงพาหะ คอ เพลยออน การใชสารเคมควรใชปองกนในระยะทสมเรม

แตกใบออนซงเปนชวงทแมลงพาหะชอบ เพอปองกนไมใหแมลงมาเกาะกนบนตนสมดกวา การฉดพน

ในชวงทแมลงระบาดแลว จะท าใหแมลงหนจากแหลงหนงไปอกแหลงหนง เปนการเพมการแพร

ระบาดของโรคมากขนเพราะแมลงพาหะใชเวลาไมกนาทกสามารถถายเชอโรคได สารเคมทควรใช เชน

- คารบารล 85% WP อตรา 45 กรม ตอน า 20 ลตร

- คารโบซลแฟน 20% EC อตรา 30 มล. ตอน า 20 ลตร

5. ปลกพชบงลมลอมรอบ เพอชวยปองกนแมลงพาหะและโรคทตดไปกบลม

6. ปลกดวยตนสมโอทมภมตานทานเชอไวรสทรสเตซา (pre-immunized plants) คอ ตน

สมโอปลอดโรคทไดรบการปลกเชอชนดไมรนแรง ซงวธการนหลายๆ ประเทศทวโลกทปลกสมเปน

อตสาหกรรมประสบผลส าเรจ เชน สหรฐอเมรกา บราซล อารเจนตนา แอฟรกาใต ญปน และไตหวน

7. อยาน าตนสมโอทไมมการรบรองวาปลอดโรคเขาสวนโดยเดดขาด และหมนหาความรจาก

นกวชาการและผทมประสบการณ เพอการปฏบตทถกตอง ยงยน และลดตนทนการผลต

22

ภาพท 17 อาการขอบใบมวนเขาคลายถวย

ของมะนาว (leaf cupping)

ภาพท 16 อนภาคเชอไวรส Citrus tristeza

closterovirus

ภาพท 18 แสดงอาการขอและปลองหดสน

(short interrnode)

ภาพท 19 อาการเนอไมเปนแองบม

(stem pitting)

ภาพท 20 อาการเนอไมเปนหนาม

(wood pegging)

ภาพท 21 เพลยออนสม

(Toxoptera citricida)

ภาพท 22 เพลยออนฝาย (Aphid gossypii )

ภาพท 23 เพลยออนผก (Aphis spiraecola)

ภาพท 24 เพลยออนถว (Toxoptera aurantii)

23

โรครากเนา โคนเนา (Root Rot and Foot Rot Disease)

เชอสาเหต รา ชอวทยาศาสตร Phytophthora parasitica Dastur ความส าคญ โรครากเนาและโคนเนาจดเปนโรคทรนแรงและท าความเสยหายใหกบสมมากทสดโรคหนง เปนโรคทปองกนก าจดไดยากเนองจาก ราสาเหตของโรคอาศยอยในดนและน า สามารถแพรระบาดไดอยางกวางขวาง โดยตดไปกบน าทใชในการรด

ลกษณะอาการและความเสยหาย อาการของโรคเกดการเนาของรากและโคนตน อาการเรมแรก ใบเหลองเรมจากเสนกลาง

ใบและเสนใบ จนคอยๆรวง กงแหงตาย จากปลาย กรณตนทเปนโรครนแ รงใบจะรวง เปนจ านวนมากอยางรวดเรว และเกดอาการยนตนตาย ส าหรบตนทตดผลขณะทยงมขนาดเลก ผลจะตดคางอยบนตน โดยทใบสมรวงเกอบหมดตน เมอขดดระบบราก จะพบรากฝอยและรากแขนง เนาจากปลายรากลกลามเขามายงสวนของโคนตน สวนของเปลอกรากเนามสน าตาล แล ะถอดปลอก รากมลกษณะเหนยวไมเปอยยย บางครงโรคอาจเกดเฉพาะทสวนโคนตนระดบดน ซงสามารถสงเกตอาการไดงาย จะเหนแผลฉ าน าสน าตาลเขมหรอ เนาด าบรเวณเปลอกของโคนตน (ภาพท 25 ก) และอาจพบอาการยางไหลจากบรเวณแผล (ภาพท 25 ข) เมอถากเปลอกทแสดงอาการออกจะพบวาเปลอกเนาและยย เนอโคนตนใตเปลอกมแผลสน าตาลหรอน าตาลแดง (ภาพท 25 ค) หากปลอยใหลกลามจะท าใหตนทรดโทรมยากตอการรกษาและปองกนการระบาดของโรค การแพรระบาด ราสาเหตของโรคอาศยอยในดนและน า แพรกระจายโดยตดไปกบดนหรอสวนของสมท เปนโรค และสปอรซงเปนหนวยขยายพนธของราสามารถแพรกระจายไปกบน าทไหลผานรากหรอโคนตนทเปนโรคไปยงตนปกต ท าใหเกดการแพรระบาดไปยงแหลงอนๆได โรคระบาดไดรนแรงยงขนในสวนสมทคอนขางทบ บรเวณทรงพมมความชนสงมาก และพบโรคนระบาดรนแรงมากในสมทปลกแบบยกรอง การปองกนก าจด

1. หลกเลยงจากการปลกตนกลาลก และตองค านง ถงการเจรญเตบโตของตนสม เมอตนสมอายประมาณ 3 ปขนไป บรเวณโคนตนจะตองไมถกดนทบถมสง หรอเปนแองน าขงบรเวณโคนตน โดยเฉพาะสมทปลกแบบสวนยกรอง บรเวณหลงรองจะตองไมอยในสภาพเปนแองน าขง ส าหรบตนทเปนโรครากเนาและโคนเนาตาย ใหขดท าลาย ตากดนไวระยะหนง แลวจงท าการปลกทดแทน

2. สมอาย 1 ปขนไป ควรหลกเลยงจากการพรวนดน และจะตองระมดระวงอยาใหโคนตนมบาดแผล โดยเฉพาะในชวงฤดฝนตกชก หากเกดบาดแผลใหทาดวยปนแดง หรอ สาร ปองกนก าจดโรคพช เมทาแลกซล 25% WP อตรา 80-100 กรมตอน า 1 ลตร

24

3. หลกเลยงจากการใสปยชดโคนตน ควรใสปยครงละนอยๆ ใสปยหลายครงดกวาการใสปยครงละมากๆ

4. ส าหรบอาการเนาทโคนตน จะสงเกตเหนไดดวยตาเปลา กรณทพบในระยะ เรมแรกเมออาการเนายงไมลกลามไปมาก การรกษาจะไดผลด โดยถากเปลอกสวนท เนาออก แลวทาดวยสาร คอปเปอรออกซคลอไรด หรอปนแดงละลายน าขนๆ หรอทาดวยสารเมทาแลกซล 25% WP อตรา 80-100 กรมตอน า 1 ลตร หรอ ฟอสอทล อลมนม 80% WG อตรา 100-150 กรมตอน า 1 ลตร จนกวาแผลจะแหง

5. การควบคมเชอโรคในดนดวยการใชรา Trichoder ma harzianum ใสลงในดนอยางสม าเสมอ เปนวธการปองกนก าจดทใชรวมกบการปองกนก าจดโดยวธอนๆ ได

7. การปลกสรางสวนใหม ควรใชพนธสมโอทไดรบการรบรอง จากกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ วาปลอดโรค และใชตนตอทตานทานตอโรครากเนา

25

ภ

ภาพท 25 ลกษณะอาการของโรครากเนา โคนเนาของสมโอ

ก อาการแผลฉ าน าสน าตาลเขม หรอเนาด าบรเวณเปลอกของโคนตน ข อาการยางไหลบรเวณแผล ค อาการแผลสน าตาลหรอน าตาลแดงตรงบรเวณเนอโคนตน เมอถากเปลอกออก

26

โรคสแคป (Scab Disease)

เชอสาเหต รา ชอวทยาศาสตร Sphaceloma fawcettii (teleomorph: Elsinoe fawcettii) ความส าคญ

ท าใหใบสมทเปนโรครวงกอนก าหนด เปนสาเหตใหตนสมทเปนโรคเกดอาการทรดโทรม และผลผลตลดลงได นอกจากนนยงท าให ผลผลตทไดไมม คณภาพ เนองจากผล เปนแผลทมลกษณะตกสะเกดแขงขรขระคลายหด จงท าใหไมเปนทตองการของตลาด ขายไมไดหรอขายไดในราคาทถกกวาปกต ลกษณะอาการและความเสยหาย

อาการทใบ เชอโรคจะเขาท าลายใบสมตงแตระยะใบออน เรมแรกแผลมลกษณะเปนจดใสขนาดเลก ต อมาแผลจะ นนขนและ เปลยนสเปนสน าตาลออน หลงจากนนแผลจะเปลยนเปนสเหลองอมเทาตกสะเกดแขงขรขระคลายหด (ภาพท 26) อาการทกงและยอดออนแผลทเกดขนจะมลกษณะคลายแผลทใบ และเมอมการระบาดทรนแรงจะท าใหยอดและกงแหงตาย สวนอาการทผลจะเกด ตงแตผลออน โดยแผลมลกษณะตกสะเกดแขงขรขระคลายหดท าใหเกดปมปมกระจดกระจายบนผล การแพรระบาด

สปอรของเชอสาเหตแพรกระจายไปกบลมและน า และสามารถตดไปกบกงพนธได มกพบการระบาดของโรคในชวงปลายฝนหรอตนฤดหนาวทอากาศคอนขางเยน การปองกนก าจด 1. ใชตนพนธหรอกงพนธทปลอดโรค

2. ปลกพชบงลม เพอปองกนสปอรของเชอสาเหตทปลวมาตามลมและฝน 3. ดแลสวนสมโอใหสะอาด ตดแตงกงใหโปรง เพอลดความชนในทรงพม สวน กงและใบทเปน

โรคใหน าไปเผาท าลายเสย 4. พนสารปองกนก าจดโรคพช ไดแก แมนโคเซบ 80% WP อตรา 30-40 กรมตอน า 20 ลตร

และสารประกอบทองแดง เชน คอปเปอรออกซคลอไรด 85% WP อตรา 40-50 กรมตอน า 20 ลตร ควปรสออกไซด 86.2% WG อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร คอปเปอรไฮดรอกไซด 77% WP อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร เปนตน ในระยะทสมแตกใบออน ระยะกลบดอกเรมรวง และระยะผลออน เพอปองกนเชอสาเหตเขาท าลายสมโอ

27

ภาพท 26 ลกษณะอาการของโรคสแคปบนใบสมโอ

ก ลกษณะใบสมโอทเปนโรคสแคปทงดานหนาใบและหลงใบ ข ใบสมโอดานหลงใบทเปนโรคสแคป ลกษณะแผลมสเหลองอมเทาตกสะเกดแขงขรขระคลายหด

28

โรคเมลาโนส (Melanose Disease) เชอสาเหต รา ชอวทยาศาสตร Diaporthe citri (anamorph: Phomopsis citri) ความส าคญ

ท าใหใบสมทเปนโรครวงกอนก าหนด เปนสาเหตใหตนสมทเปนโ รคเกดอาการทรดโทรม และผลผลตลดลงได ลกษณะอาการและความเสยหาย

เชอโรคจะเขาท าลายใบสม ในระยะเพสลาด เรมแรกแผลจะมลกษณะเปนจดสเหลองออนขนาดเลก ตอมาแผลจะขยายใหญนนขน และ เปลยนเปนสน าตาลเขม แผลจะเกดดานใตใบและกระจายทวทงใบ เมอลบแผลจะร สกสากมอ (ภาพท 27) ถาพนสารประกอบทองแดงในชวงทมการระบาดของโรค แผลจะนนเปนสน าตาลเขมและมลกษณะคลายดาว ทเรยกวาสตารเมลาโนส (star melanose) ใบทเปนโรคจะรวงกอนก าหนด ท าใหสมทเปนโรคเกดอาการทรดโทรมได การแพรระบาด

สปอรของเชอสาเหตแ พรกระจายไปกบลม น าฝน และน า และสามารถตดไปกบกงพนธได โรคนระบาดรนแรงมากในฤดฝน โดยเฉพาะชวงปลายฤด และระบาดมากในสวนสมทขาดการดแล การปองกนก าจด 1. ตดแตงกงและทรงพมใหโปรง ไมรกทบ เพอใหอากาศถายเทไดสะดวกและแสงแดดสองไดทวถง

2. พนสารประกอบทองแดง เชน คอปเปอรออกซคลอไรด 85% WP อตรา 40-50 กรมตอน า 20 ลตร ควปรสออกไซด 86.2% WG อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร คอปเปอรไฮดรอกไซด 77% WP อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร เปนตน ในระยะสมโอแตกใบออนและในชวงฤดฝนทมความชนสง ซงเปนชวงทหมาะสมตอการเขาท าลายและการเจรญของเชอโรค

3. พนสารปองกนก าจดโรค เชน แมนโคเซบ 80% WP อตรา 30-40 กรมตอน า 20 ลตร คารเบนดาซม 50% WP อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร เบโนมล 50% WP อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร เมอสมแสดงอาการเปนโรค 7-10 วน/ครง ประมาณ 2-3 ครงตดตอกน

29

ภาพท 27 ใบสมโอเปนโรคเมลาโนส แผลมลกษณะนนสน าตาลเขม พบดานใตใบและ กระจายทวทงใบ เมอลบแผลจะรสกสากมอ

30

โรคกรสซเมลาโนส หรอ โรคใบเปอนน าหมาก (Greasy Melanose Disease) เชอสาเหต รา ชอวทยาศาสตร Mycosphaerella citri (anamorph: Cercospora citrigrisea) ความส าคญ

ท าใหใบสมทเปนโรครวงกอนก าหนด เปนสาเหตใหตนสมทเปนโรคเกดอาการทรดโทรม และผลผลตลดลงได ลกษณะอาการและความเสยหาย

เชอโรคจะเขาท าลายใบสมตงแตระยะใบออน เรมแรกจะเกดจดใสเลกๆ ดานใตใบ ตอมาแผลจะขยายใหญและมลกษณะเปนมนสน าตาลเขม เมอจบดจะไมรสกระคายมอคลายๆกบรอยเปอนน าหมาก (ภาพท 28) สวนดานบนใบมอาการซดเหลองเปนปนๆ ใบสมทเปนโรคจะรวงกอนก าหนด ท าใหสมทเปนโรคเกดอาการทรดโทรมไดเชนเดยวกบโรคเมลาโนส การแพรระบาด

สปอรของเชอสาเหตแพรกระจายไปกบลม น าฝน น า และแมลง เชนเพลยไฟ ไรแดง และสามารถตดไปกบกงพนธได มกพบการระบาดของโรคในชวงทอากาศเรมอบอนและมความชนเพยงพอ การปองกนก าจด 1. ตดแตงกงและทรงพมใหโปรง ไมรกทบ เพอใหอากาศถายเทไดสะดวกและแสงแดดสองไดทวถง

2. พนสารประกอบทองแดง เชน คอปเปอรออกซคลอไรด 85% WP อตรา 40-50 กรมตอน า 20 ลตร ควปรสออกไซด 86.2% WG อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร คอปเปอรไฮดรอกไซด 77% WP อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร เปนตน ในระยะสมโอแตกใบออนและในชวงฤดฝนทมความชนสง ซงเปนชวงทหมาะสมตอการเขาท าลายและการเจรญของเชอโรค

3. พนสารปองกนก าจดโรค พช เชน แมนโคเซบ 80% WP อตรา 30-40 กรมตอน า 20 ลตร คารเบนดาซม 50% WP อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร เบโนมล 50% WP อตรา 10-20 กรมตอน า 20 ลตร เมอสมแสดงอาการเปนโรค 7-10 วน/ครง ประมาณ 2-3 ครงตดตอกน

31

ภาพท 28 กรสซเมลาโนส แผลมลกษณะเปนมนสน าตาลเขม เมอจบดจะไมรสกระคายมอคลายๆ กบ

รอยเปอนน าหมาก

A

32

โรคราสชมพ (Pink disease)

เชอสาเหต รา ชอวทยาศาสตร Corticium salmonicolor Berk & Br. ความส าคญ โรคราสชมพพบบนสมหลายชนด เชน เมกซกนไลม มะนาว สมเขยวหวาน สมโอ และพนธสมทน ามาจากตางประเทศหลายพนธ สามารถพบไดเสมอๆในแปลงปลกสมทม ความชนคอนขางสง หรอมการปฏบตดแลไมถกตอง เชน ทรงพมรกทบ อากาศถายเทไมสะดวก วชพชขนปกคลมหนาแนนและไมคอยมการฉดพนสารเคมปองกนก าจดรา

ลกษณะอาการและความเสยหาย ราสาเหตของโรค เขาท าลายและอาศยบนสวนเปลอกของกงหรอล าตนสม ท าใหกง หรอล า

ตนแหงตายเปนสน าตาล กงหรอล าตนทเรมเปนโรคจะมใบเหลอง เหยว และรวงงาย คลายกบอาการซงเกดเนองจากโรคยางไหลหรอเกดจากการเจาะท าลายกงของแมลง แตถาดทกงหรอล าตน ทเปนโรคราสชมพ จะไมพบอาการยางไหลหรอมลของแมลง จะพบราสชมพเกดแ ละเจรญคลมอยบนเปลอก (ภาพท 29 ก) ตรงสวนทเปนแผลแหงคลายก บรอยปายดวยปนแดง (ภาพท 29 ข) เมอเฉอนเปลอกดอาจพบอาการเปลอกช าเปนสน าตาลด า สวนดานในของเปลอกมอาการเปนจดฉ าน า จดเลกๆ หรอลกลามเปนแผลใหญ บางครงเชอราอาจลกลามจากกงท เปนโรคไปสกงอนๆ ใบ (ภาพท 29 ค) หรอล าตน ท าใหเกดอาการแหงตายพรอมกนหลายๆกงได การแพรระบาด ราสาเหตเจรญไดดในสภาพภมอากาศคอนขางเยนและมความชนสง โดยเฉพาะชวงฤดฝน ราสามารถระบาดท าลายกงสมโอ ไดอยางรวดเรวหากมสภาพแวดลอมทเหมาะสมอนๆรวมดวย เชน ทรงพมทบ และฝนตกตดตอกนเปนระยะเวลานาน ราสามารถสรางสปอรทปลว แพรกระจายไปกบลม ตดไปกบดน หรอสวนของกงพนธทเปนโรคได การปองกนก าจด 1. ตดแตงกงทรงพมใหโปรง เพอใหแสงแดดสองไดทวถงไมแนนทบ บ ารงรกษาตนสมใหสมบรณแขงแรงโดยการใชปยและสารเคมทเหมาะสม 2. ในชวงฤดฝนหมนตรวจสอบลกษณะผดปกตของตนสมโอ เชน อาการใบเหลอง หรอใบแหง หากพบควรตรวจดบรเวณกง ถาพบราสขาวหรอสชมพขนบนกง ควรใชสารปองกนก าจดโรค พช เชน สารคอปเปอรออกซคลอไรดผสมน าขนๆ ทาบรเวณแผลนน และผสมน าในอตราทก าหนด ฉดพนตามกงกาน และใบใหทวตน 3. ตดแตงกงหรอสวนทเปนโรคเผาท าลายเพอลดปรมาณของเชอสาเหต 4.ในกรณทตองตดกง ใหตดต ากวาบรเวณทพบรา ประมาณ 4-6 นว แลวทารอยตดดวย สารคอปเปอรออกซคลอไรดผสมน าขนๆ

33

ภาพท 29 ลกษณะอาการของโรคราสชมพของสมโอ ก ราสชมพเจรญคลมบนกง ข อาการบรเวณแผลแหงคลายกบรอยปายดวยปนแดง ค เชอราลกลามจากกงทเปนโรคไปสใบ และกงอนๆ

34

โรคยางไหล (Gummosis Disease)

เชอสาเหต รา ชอวทยาศาสตร Lasiodiplodia theobromae (Pat.) Griff. & Maubl. ความส าคญ อาการยางไหลซงพบในพชตระกลสม ไดแก สมโอ สมเขยวหวาน สมตรา สมจกและมะนาว มกเกดกบล าตนหรอกงใหญๆของตนสมทโตแลว กอให เกดความ เสยหายใหแก ผปลกเปนอยางมาก เนองจากกงหรอตนทเปนโรคแสดงอาการทรดโทรมไมเจรญเตบโต หรอแสดง อาการแหงตาย ท าใหผลผลตลดนอยลงและมคณภาพต ากวาปกต สมโอทพบอาการยางไหลมาก คอ พนธขาวพวงและพนธทองด สมโอทเกดอาการยางไหลเหลานมกอายสนกวาปกตมาก (อาย 9 - 10ปเทานน) ลกษณะอาการและความเสยหาย โคนตนมน ายางสน าตาลไหลออกมา บรเวณกงกาน และ ล าตนมยางไหลออกมา (ภาพท 30) เรมแรกจะเปนแผลสด าเปนรอยช าและขยายขน จากนนเปลอกจะปรแตกออก ถาอาการรนแรงแผลจะเนาและท าใหกงแหงตาย เมอแกะเปลอกบรเวณยางไหลจะมลกษณะเปนแองบม เนอเยอบรเวณทเปนโรคจะเปลยนเปนสน าตาลมยางแหงแขงเกาะทตน มกจะพบยางไหลมากในตอนเชาตรหรอฝนตก ตนหรอกงแสดงอาการยางไหล เปนเหตใหเนอเยอเนาลกลามแหงตาย ตนสมมกงตายเปนห ยอม ๆ เชอราเจรญลกลามไปตามกานขอผลเขาทางขวผล ท าใหขวผลสมเนาเปลยนเปนสน าตาล และตอมาจะสราง pycnidium มากมาย บนล าตน การแพรระบาด สปอรของราแพรกระจายตามลม ฝน ตดไปกบเครองมอทางการเกษตร และกงตอนหรอกงพนธทเปนโรค เชอเขาสแผลทโคนตนโดยการกระเซนจากพนดนหลงจากทท าใหกงตาย สปอรของราตดไปกบยางทไหลออกมาหรอตดไปกบหยดน าทออกมาจากแผล สปอรของราแพรระบาดไดดในสวนสมทมการระบายน าไมด บรเวณทรงพมและโคนตนรกทบ แดดสองไมทวถง และในสภาพอากาศมความชนสง อณหภมสงเลกนอยโดยเฉพาะในฤดฝน การปองกนก าจด

1. ตดแตงทรงพม บ ารงรกษาสภาพตนใหสมบรณแขงแรงโดยการใชปยทเหมาะสม 2. ตด ถากสวนเปลอกของกงและตนทเปนโรค รวบรวมและน าออกไปเผาท าลาย จากนนทา

แผลดวยสารปองกนก าจด โรคพช เชน พวกสารประกอบขอ งทองแดง ก ามะถนผสมปนขาวอยางด หรอสารปองกนก าจดเชอราชนดอนๆ การทาโคนตนควรทากอนฤดฝนครงหนงและหลงฤดฝนอกครงหนง

3. ในกรณทเปนโรคไมมากหรอโรคเรมระบาดใหฉดพนดวยสารปองกนก าจด โรคพช เชน คารเบนดาซม 50% WP อตรา 10 - 20 กรมตอน า 20 ลตร และแมนโคเซบ 80% อตรา 10 - 20 กรมตอน า 20 ลตร เปนตน ฉดพนทกๆ 7 - 10 วนจนสามารถควบคมโรคได

35

ภาพท 30 ลกษณะอาการโรคยางไหลของสมโอ

36

โรคราด า (Sooty Mould Disease)

เชอสาเหต รา ชอวทยาศาสตร Phragmocapnias betle (Imperfect state: Polychaeton)

Aithaloderma sp. Meliola citricola

ความส าคญ ราด า (sooty mould) มสาเหตเกดจากแมลงปากดด ดดกนน าหวานจากเกสร และ ถายมล ซงมลกษณะเปนน าหวานออกมา ท าใหมราสด าขนปกคลมมลของแมลงทถายออกมา เจรญปกคลมบนใบ กง และผล (ภาพท 31) ท าใหกอใหเกดความเสยหายทางออม โดยท าใหใบสมสงเคราะหแสงสรางอาหารไดนอยลง ถาเกดกบผลท าใหผลสกปรกไมสวย นอกจากนบรเวณทเกดราด าปกคลมยง มกพบเปนทหลบซอนของแมลงศตรสมอกดวย ลกษณะอาการและความเสยหาย ราด าสามารถเจรญขนปกคลมไดทงบนใบ ผล และกงกานสม (ภาพท 31) ราสรางเสนใยและสปอรขนแผปกคลม เกาะตดแนนบนเนอเยอพช หากใชนวมอหรอมดขดออกเบาๆ ราด าจะหลดลอกออกเปนแผน บร เวณทถกปกคลมจะมสเหลองถงเหลองซด เนองจากเชอราบดบงแสงแดดท าใหพชสงเคราะหแสงไมได ราด าเจรญอยบนน าหวานทแมลงปากดดถายออกมา แมลงปากดดเหลาน ไดแก เพลยออน เพล ยแปง เพลยหอย และแมลงหวขา ว เปนตน ซงแมลงศตรสมทเขาดดกนน าเลยงสวนตางๆ ของพชและถายมลหวานออกมาและราด าเจรญบนมลเหลาน การแพรระบาด ราด าเปนเชอทสามารถแพรระบาดจากตนหนงไปยงตนอนๆ โดยเสนใยและสปอรปลวไปกบลม เมอตกลงบนน าหวานทแมลงปากดด เชน เพลยออ น เพลยแปง ถายออกมา เชอรากจะเจรญขนปกคลมเซลลเนอเยอบรเวณนน สภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเจรญของเชอรา คอแปลงปลกคอนขางรกทบ ขาดการปฏบตดแลทถกตอง การปองกนก าจด

1. ตดแตงกงใหทรงพมโปรง เพอใหมการระบายอากาศในทรงพมไดด แล ะตดสวนทเปนโรคทง

2. การใชสารเคมปองกนก าจดแมลงฉดพนเพอก าจดแมลงปากดด เชน คารบารล 85% WP อตรา 60 กรม ตอน า 20 ลตร คารโบซลแฟน มาลาไธออน คลอรไพรฟอส เปนตน สามารถลดปรมาณราด าลงได

37

ภาพท 31 ลกษณะอาการของราด าทใบและผลสมโอ

38

แมลงศตรสมโอ สถานการณแมลงศตรพช สมโอจะเรมตดดอกออกผลเมออายประมาณ 4 ป ในฤดปกตสมโอทปลกในภาคกลางจะเรม

ออกดอกระหวางเดอนพฤศจกายนถงเดอนมนาคม โดยเฉพาะเดอนมกราคมจะออกดอกมากทสดเรยกวา สมป และมการออกดอกประปรายในเดอนอนๆ เรยกวา ส มทะวาย ดอกทออกมานจะตดผลแกใชเวลาประมาณ 7-9 เดอน ขนอยกบวาเปนพนธหนก หรอพนธเบา

การระบาดของแมลงศตรสมโอจะมความสมพนธกบ ระยะการพฒนาของสมโอตงแตแตกใบออน ออกดอก ตดผล พฒนาผลจนถงระยะเกบเกยว ในรอบการผลตสมป พบการเขาท าลายขอ งแมลงศตรทส าคญ โดยระยะแตกใบออนเปนระยะทสมโอสะสมอาหารเพอใชในการผลดอกและตดผล มการเขาท าลายของหนอนชอนใบสม เพลยไฟ และหนอนแกวสม ระยะออกดอก ตดผลออน มการเขาท าลายของเพลยไฟ สงผลตอการพฒนาการคณภาพของผลสมโอ ระยะผลพบการเขาท าลายของแมลงศ ตรอยางตอเนอง เชน หนอนฝดาษสม จนกระทงผลมอาย 4 เดอน นอกจากนนยงพบการท าลายของหนอนเจาะผลสมและเพลยหอยตงแตระยะพฒนาผลออนจนเกบเกยว ในขณะทผเสอมวนหวานจะเขาท าลายในชวงทผลสมโอแกใกลเกบเกยว ซงเปนชวงทผลสมโอมการสะสมสารตางๆใน น าและในเนอผล ซงมผลอยางมากตอคณภาพของผล การพฒนาการเจรญเตบโตของสมโอในรอบปปกตมทงระยะสมป และสมทะวายถง 2 รน จงท าใหเกดการระบาดของแมลงศตรพชอยางตอเนองตลอดทงป

แมลงส าคญของสมโอ ทพบท าความเสยหายในประเทศไทยมหลายชนด ความส าคญของแมลงทเปนศตรแตกตางกนออกไปในแตละพนทปลก แตทพบระบาดเปนประจ าในทกแหลงปลก คอ เพลยไฟพรก Scirtothrips dorsalis Hood หนอนชอนใบสม Phyllocnistis citrella Stainton นอกจากนแมลงศตรสมโอบางชนด เชน หนอนเจาะผลสมโอ Citripestis sagittiferella Moore และ หนอนฝดาษสม Prays citri Milliere จะพบระบาดในแหลงปลกบางพนท

39

เพลยไฟ (Thrips)

ชอวทยาศาสตร 1. Scirtothrips dorsalis Hood (เพลยไฟพรก) 2. Thrips hawaiiensis (Moorgan) (เพลยไฟดอกไมฮาวาย) 3. Thrips parvispinus Karny (เพลยไฟมะละกอ) 4. Thrips coloratus Schmutz (เพลยไฟหลากส) วงศ Thripidae อนดบ Thysanoptera ความส าคญและลกษณะการท าลาย เพลยไฟเปนศตรทส าคญของสมโอและพชตระกลสมอนๆ พบท าลายตา ใบออน ดอกและผลออน จากการส ารวจพบ Thrips hawaiiensis, T. parvispinus และ T. coloratus ทดอกสมโอ สวนบนยอดออน และผลออนพบเพลยไฟพรก Scirtothrips dorsalis ท าความเสยหายอยางรนแรงกบผลออนสมโอ และพบระบาดเปนประจ า โดยเพลยไฟชนดนทงตวออนและตวเตมวยใชปากเขยและดดกนน าเลยงสวนออนตางๆ ของสมโอ กา รท าลายบนยอดหรอใบออนจะท าใหใบมลกษณะผดปกต คอใบแคบเลกกราน และบดงอ การท าลายบนผลจะเรมเขาท าลายตงแตตดผลภายหลงกลบดอกรวงหมดแลว เกดเปนรอยแผลบนผวของสมโอเปนทางเทาสเงน มกเรมจากบรเวณใกลขวผล ถามการระบาดมากๆ กอาจเปนทวทงผลได ผลสมโอเจรญเตบโตไดไมด แคระแกรน บดเบยว คณภาพไมเปนทตองการของตลาด โดยเฉพาะอยางยงตลาดสงออก ทมมาตรฐานคดคณภาพคอนขางสง เพลยไฟพบระบาดทวทกแหลงปลกสมโอตลอดป ชวงการระบาดขนอยกบการแตกยอดออน และการตดผลออน โดยเฉพาะชวงทมอากาศรอน และฝนทงชวงเปนเวลานาน รปรางลกษณะและชวประวต ตวเตมวย เปนเพลยไฟขนาดเลก สเหลองออน ปลองทองท 2-7 ดานบนมรอยปนสเทาด า ยาวประมาณ 1 มลลเมตร มปก 2 คทแคบยาว ประกอบดวยขนเปนแผง ตวเตมวยเพศเมยมอายประมาณ 15 วน เมอไดรบการผสมพนธจะออกไขไดประมาณ 40 ฟอง วงจรชวตประมาณ 15 วน ไข ตวเตมวยวางไขภายในเนอเยอพช โดยวางไขเปนฟองเดยวๆ บรเวณยอดออน ใบออน และผลออน ตวออน เมอฟกใหมๆ มสขาวใส จากนนเปลยนเปนสเหลอง ตวออนชอบซอนตวอยภายใตกลบเลยงของดอกและผล ดกแด ระยะกอนเขาดกแดมสเหลอง เปนระยะพกตวไมดดกนอาหาร แตสามารถเคลอนทเมอถกรบกวน ในระยะนจะมแผนปกสนๆ เมอเขาดกแดแผนปกจะยาวขน และหนวดจะพบอยดานหลงของสวนหว พชอาหาร สมเขยวหวาน สมตรา สมโอ มงคด เงาะ ทเรยน มะมวง พลบ มะล

40

ศตรธรรมชาต แมงมมใยกลม ในวงศ Araneidae และแมงมมตาหกเหลยม วงศ Oxyopidae เปนแมงมมทพบมากในสวนสมโอ และมบทบาทในการควบคมเพลยไฟ การปองกนก าจด 1. การควบคมการแตกยอด ออกดอกและตดผลใหอยในระยะเดยวกนในแตละรน โดยการจดการระบบการใหน าใหด จะท าใหสะดวกตอการปองกนก าจดเพลยไฟ และชวยลดจ านวนครงของการพนสารเคมในแตละรน 2. ผลออนสมโอทถกเพลยไฟลงท าลายรนแรง ควรเกบทงท าลาย เพราะผลสมโอเหลานนจะแคระแกรน ไมสามารถเจรญเตบโตตอไปได และการเดดผลทงจะชวยใหพชฟนตวไดเรวขน 3. ควรหมนส ารวจการแพรกระจาย ในระยะทสมโอแตกใบออนและพฒนาผลออนโดยเฉพาะในชวงทอากาศแหงแลง ฝนทงชวง เมอส ารวจพบเพลยไฟมากกวา 10 เปอรเซนต ของผลทส ารวจ หรอ 50 เปอรเซนต ของใบออนทส ารวจทงหมด ท าการพนสารฆาแมลง ไดแก อมดาโคลพรด 10% SL อตรา 10 มลลลตร โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม ไดโนทฟแรน 10%WP อตรา 40 กรม อะเซททามพรด 20%SP อตรา 5 กรม และ คารโบลแฟน 20% EC อตรา 40 มลลลตรตอน า 20 ลตร

41

ภาพท 32 เพลยไฟพรก ( Scirtothrips dorsalis Hood)

เพลยไฟพรก ( Scirtothrips dorsalis Hood)

การท าลายทยอดออน ดอก และผล

42

หนอนชอนใบสม (Citrus Leafminer)

ชอวทยาศาสตร Phyllocnistis citrella Stainton วงศ Phyllocnistidae อนดบ Lepidoptera ความส าคญและลกษณะการท าลาย หนอนชอนใบสมท าความเสยหายในระยะสมโอแตกใบออน โดยทตวหนอนกดกนเนอเยอภายใตผวของใบออนและยอดออนของสม รอยท าลายจะปรากฏเปนฝาสขาวคดเคยวไปมาบนใบตามทางทหนอนเดน เปนผลใหใบหงกงอ แหง ไมสามารถสงเคราะหแสงได ใบอาจจะรวงกอนก าหนด รอยแผลจาก การกดกนยงเปนชองทางการเขาท าลายของโรค แคงเกอร (Canker) ซงเปนโรคทมความส าคญของสมอกดวย นอกจากท าลายบนใบแลว พบวาถามการระบาดมากจะเขาท าลายบนผล และกง ดวย หากลงท าลายมากในตนสมเลกท าใหชะงกการเจรญเตบโต แมลงชนดนพบไดตลอดป โดยเฉพาะอยางยงในระยะสมแตกยอดออนและใบออน มรายงานพบวาในชวงฤดฝนการท าลายของหนอนชอนใบสงถง 90-100 เปอรเซนต และในชวงเดอนพฤศจกายน- กมภาพนธ พบยอดออนถกท าลายประมาณ 20เปอรเซนต รปรางลกษณะและชวประวต ตวเตมวย เปนผเสอกลางคนขนาดเลก เมอกางปกออกทงสองขางความกวางประมาณ 8 มลลเมตร ล าตวมสน าตาลปนเทา ปกมสเทาเงนแวววาว ขอบ ปกมขนเปนครยยาว มจดด าขางละจด พบหลบบรเวณใตตนสม และพงหญารอเวลาทจะวางไขบนยอดออนตอไป ไข หลงจากการผสมพนธแมผเสอวางไขเปนฟองเดยวๆ ใกลเสนกลางใบ สวนใหญจะพบดานใตใบมากกวาบนใบ ไขมลกษณะคลายหยดน า ระยะไข 3-5 วน หนอน เมอหนอนฟกออกจากไข จะเจาะเขาไปใตผวใบทนท แลวกดกนชอนไชอยระหวางผวใบ หนอนในระยะแรกๆ มสเหลองออน หนอนทโตเตมทมสเหลองเขม ระยะหนอนประมาณ 7-10 วน ดกแด เมอใกลเขาดกแด หนอนจะถกใยยดรมขอบใบพบเขามาคลมตวแลวเขาดกแดอยในใบทพบนน ดกแดมสเหลองเขมและสน าตาล มหนามแหลมทปลายสวนหว ระยะดกแด 5-10 วน พชอาหาร สมโอ สมเขยวหวาน มะนาว และพชตระกลสมทกชนด ศตรธรรมชาต

ศตรธรรมชาตของหนอนชอนใบสม มทงตวห า คอ แมลงชางปกใส ตวออนของแมลงชนดนจบตวหนอนชอนใบสมกนเ ปนอาหาร มด และแมงมมบางชนด เชน แมงมมใยกลมชนด Zygiella calyptrate (Workman) และแตนเบยนซงในสวนสมพบ 13 ชนดในจ านวนนวเคราะหชอสกลและชนดแลว 10 ชนด ดงน

43

แตนเบยนท าลายในระยะหนอน 1. แตนเบยน Quadrastichus sp. อยในวงค Eulophidae ขนาดวดจากสวนหวถงปลายทอง

ยาวประมาณ 0.7-1.2 มลลเมตร เปนแตนเบยนภายนอก ท าใหหนอนชอนใบสมตายในระยะหนอนวย 3-4

2. แตนเบยน Citrostrichux phyllocnistoides (Narayanan) อยในวงค Eulophidae ขนาดวดจากสวนหวถงปลายทองยาวประมาณ 1.0-1.1 มลลเมตร เปนแตนเบยนภายนอกท าใหหนอนชอนใบสมตายในระยะหนอนวย 3-4

3.แตนเบยน Teleopterous sp. อยในวงค Eulophidae ขนาดวดจากสวนหวถงปลายทอง ยาวประมาณ 0.5-0.6 มลลเมตร ท าใหหนอนชอนใบสมตายในระยะหนอนวย 2-3

แตนเบยนท าลายระยะดกแด 4. แตนเบยน Cirrospilus ingennus Subba Rao&Ramanami อยในวงค Eulophidae ขนาดวดจากสวนหวถงปลายทองยาวประมาณ 1.5-1.6 มลลเมตร เปนแตนเบยนภายนอก ท าใหหนอนชอนใบสมตายในระยะดกแด 5. แตนเบยน Ageniaspis citricola Logvinovskaya อยในวงค Encyrtidae ขนาดวดจากสวนหวถงปลายทอง ยาวประมาณ 1.0-1.1 มลลเมตร เปนแตนเบยนภายใน ท าใหหนอนตายในระยะดกแด 6. แตนเบยน Sympiesis striatipes (Ashmaad) อยในวงค Eulophidae ขนาดวดจากสวนหวถงปลายทอง ยาวประมาณ 1.6-1.7 มลลเมตร เปนแตนเบยนภายนอกท าใหหนอนชอนใบตายในระยะดกแด 7. แตนเบยน Zaommomentedon brevipetiolatus Kamijo อยในวงค Eulophidae เปนแตนเบยนภายใน 8. แตนเบยน Eurytoma sp. ขนาดวดจากสวนหวถงปลายทองยาวประมาณ 1.6-1.7 มลลเมตร อยในวงค Eurytomidae 9. แตนเบยน Kratoysma sp. ขนาดวดจากสวนหวถงปลายทองยาวประมาณ 1.5 มลลเมตร อยในวงค Eulophidae 10. แตนเบยน Closterocerus trifasciatus Westwood อยในวงค Europhidae ขนาดวดจากสวนหวถงปลายทองยาวประมาณ 1.1-1.2 มลลเมตร เปนแตนเบยนภายใน

44

แตนเบยนทพบเสมอและมปรมาณมาก คอ แตนเบยนระยะหนอน Quadrastichus sp. และ

แตนเบยนระยะดกแด 2 ชนด คอ แตนเบยน Ageniaspis citricola Longvinoskaya ท าใหหนอนชอนใบสมตายในระยะดกแด 22-62% เปนแตนเบยนทพบมากทสด และแตนเบยน Cirrospilus ingenuus (Subba Rao & Ramamani) ผเสอหนอนชอนใบสมเพศเมยหลงจากผสมพนธแล วจะวางไขเปนจ านวนมากบนใบออนสมกวาทไขของผเสอจะเจรญเตบโตเปนตวเตมวยไดตองเผชญกบการท าลายของศตรธรรมชาต ซงมมากชนด โดยเฉพาะแตนเบยนทท าลายหนอนชอนใบสมในระยะหนอนและดกแด จากการศกษาการผนแปรประชากรหนอนชอนใบสมและการตายของแตนเบยนในสวนส มโอ พนธทาขอยของเกษตรกร จงหวดพจตร ในป 2531-2533 พบเปอรเซนตการตายของหนอนชอนใบเฉลย 20.87-73.14% และสวนสมโอพนธขาวแตงกวาในจงหวดชยนาท ระหวางป 2535-2536 พบเปอรเซนตการตายของหนอนชอนใบเฉลย 25.63-43.35% ซงจดวาอยในระดบสงในบางฤดพบ

ภาพท 33 หนอนชอนใบสม Phyllocnistis citrella และแตนเบยน ก. วงจรชวตหนอนชอนใบสม ข. ตวอยางการถกท าลายโดยแตนเบยนภายนอก Quadrastichus sp. ค. ตวอยางการถกท าลายโดยแตนเบยนภายใน Ageniaspis citricola

45

เปอรเซนตการตายอยในระดบสงถง 90-100% สวนการศกษาในสวนสมเขยวหวาน แถบรงสต จงหวดปทมธาน ในป 2534-2535 พบเปอรเซนตการตายของหนอนชอนใบเฉลย 6.7-14.23% ซงจดอยในระดบต า อาจจะเนองจากในแหลงนมการใชสารเคมมากและใชอยางตอเนองกน ท าใหป ระชากรของแตนเบยนถกท าลายไป การปองกนก าจด 1.การบงคบยอดใหแตกพรอมกน สามารถควบคมประชากรของหนอนชอนใบไดดขน สะดวกในการดแลรกษา ชวยลดจ านวนครงการใชสารเคมในการแตกยอดแตละรน เพอเปนการอนรกษศตรธรรมชาตทพบมากในสวนสมโออกดวย

2. ใบออนสมโอทถกหนอนท าลายมาก ควรตดเผาไฟเพอลดปรมาณหนอนในรนตอไป 3. ในระยะทสมแตกใบออน ท าการส ารวจ ถาการท าลายของหนอนชอนใบมากกวา 50 เปอรเซนต ของยอดทส ารวจ ท าการพนสารฆาแมลง เชน ปโตรเลยมสเปรยออยล 83.9% อตรา 40 มลลลตร, โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม, อมดาโคลพรด 70%WG อตรา 0.5 กรม, ไทอะมโทแซม 25% WG อตรา 5 กรม หรอ อมดาโคลพรด 10% SL อตรา 8 มลลลตรตอน า 20 ลตร พนใหทวทงหนาใบและหลงใบ และถาส ารวจพบวายงมการระบาดของหนอนชอนใบสมใหพนซ า ส าหรบการใชสาร ปโตรเลยมสเปร ยออยล ในการปองกนก าจดหนอนชอนใบสมใหมประสทธภาพดนน ตองท าการพนสารโดยใชอตราน ามากกวาการพนสารฆาแมลงทวไป เพอใหสารน ามนเคลอบใบพช และในระหวางการพนสารควรเขยาถงบรรจสารเปนระยะๆ เพอปองกนการแยกตวของน ากบน ามน และเนองจากสารน ามนจะมปฏกรยาเคมกบก ามะถน ท าใหเกดความเปนพษตอพช จงหามใชสารนผสมกบก ามะถน หรอสารเคมทมก ามะถนเปนองคประกอบ หรอไมควรใชกบตนสมเขยวหวานทมการใชสารเหลานมาแลวไมนอยกวา 1 เดอน

46

ภาพท 34 หนอนชอนใบสม (Phyllocnistis citrella Stainton)

หนอนชอนใบสม

รอยท าลายบนใบออน

รอยท าลายบนผลออน

รอยท าลายเปนชองทางการเขาท าลายของเชอแคงเคอร

47

หนอนเจาะผลสมโอ (Citrus fruit borer) ชอวทยาศาสตร Citripestis sagittiferella Moore วงศ Pyralidae อนดบ Lepidoptera ความส าคญและลกษณะการท าลาย

หนอนเจาะผลสมโอ, Citripestis sagittiferella Moore (Lepidoptera : Pyralidae) พบครงแรกในป 1891 เปนแมลงทมเขตการแพรกระจายในเขตเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดแก ประเทศไทย มาเลเซย สงคโปร อนโดนเซย และบรไน พบลงท าลายพชตระกลสม (Rutaceae) ชยพฤกษ, Cassia fistula ถวดาบ, Canavalia gladiata และมะขาม

หนอนเจาะผลสมโอพบระบาดในแหลงปลกสมโอบางแหลง เชน เชยงราย นครนายก ปราจนบร ตราด และตามแหลงปลกในภาคใต เชน ชมพร สราษฏรธาน นครศรธรรมราช ผเสอชนดนวางไขเปนกลม เมอฟกออกมาเปนตวหนอนจะเจาะกนเขาภายในผลสมโอ รอยเจาะท าลายเปนกลมเหนไดชดเจน และมมลของหนอนทถายออกมา บรเวณรอยแผลมยางไหลเยม เปนชองทางใหแมลงชนดอน เชน แมลงหว เชอแบคทเรย เขาท าลายท าใหผลเนาและรวงกอนการเกบเกยว ตวเตมวยเพศเมยจะวางไขบนผลสมโออายประมาณ 2 สปดาหจนถงระยะเกบเกยว การระบาดของหนอนเจาะผลสมโอมกพบไดตลอดทงป รปรางลกษณะและชวประวต

ระยะไข จากการสงเกตพฤตกรรมการวางไขในแปลงสมโอและการศกษาในหองปฏบตการ พบวา ตวเตมวยเพศเมยจะเรมวางไขบนผลสมโอทมอายตงแต 1 สปดาหขนไปจนถงระยะเกบเกยวในชวงเวลากลางคน โดยจะวางไขเปนฟองเดยวๆ บนผลสมโอทมขนาดเลก หรอเปนกลมประมาณ 2-29 ฟอง พบไขทบรเวณสวนกลางผลถงกนผล ไขมลกษณะกลมแบนสขาวเรยงซอนทบกนเปนกลม เมอใกลฟกไขจะมวงเปนสแดงปรากฏ ระยะไขใชเวลา 5.30 + 0.87 วน (พสย 4 – 7 วน) (ตารางท 1)

ระยะหนอน ตวหนอนทฟกออกมาใหมๆ ขนาดเลกประมาณ 1.94-2.33 มลลเมตร มล าตวสเหลองออน หวสน าตาล เจาะเขาไปทผลสมโอเปนกลม เหนขยขหนอนสขาวเปนจดๆ จากภายนอกผล หนอนจะ เจรญเตบโตกดกนจากเปลอกไปสเนอภายในผลสมโอ เหนอาการยางไหลเยมผสมกบขยขหนอนชดเจนจากภายนอกผล เมอหนอนเจรญเตบโตเตมท ล าตวจะเปลยนเปนสชมพแดง กอนทหนอนจะเขาดกแดสล าตวจะเปลยนเปนแดงเขมอมสเขยว หนอนม 4 ระยะ ระยะหนอนเฉลย 14.60 + 0.52 วน (พสย 14 - 17 วน) (ตารางท 1)

48

ตารางท 1 ระยะการเจรญเตบโตของหนอนเจาะผลสมโอ Citripestis sagittiferella Moore ใน สภาพหองปฏบตการ (อณหภม 29.81 + 1.82 oC ความชนสมพทธ 57.68 + 1.82 %)

ระยะการเจรญเตบโต คาสงเกต (ฟอง/ตว)

คาเฉลย + สวนเบยงเบนมาตรฐาน (วน) พสย (วน)

ระยะไข 20 5.30 + 0.87 4 - 7 ระยะหนอน 20 14.60 + 0.52 14 - 17 ระยะดกแด เพศผ 20 6.77 + 1.88 4 - 10 เพศเมย 20 5.83 + 1.54 4 - 8 ตวเตมวย เพศผ 10 5.72 + 1.18 4 - 8 เพศเมย 10 5.88 + 1.24 3 - 8

จากการเกบผลสมโอในแปลงเกษตรกรทมรอยท าลายจ านวน 154 ผล และน ามาผาดจ านวนหนอน พบวา ผลสมโอขนาด 2.0-14 เซนตเมตร พบจ านวนหนอนเจาะผลตงแต 1-7 ตว และจากการสงเกตพบวาหนอนเจาะผลสมโอทเจาะอยภายในผลสมโอจะมวยไลเลยกน โดยผลสมโอขนาดเลกทสดทพบรอยท าลายของหนอนเจาะผลสมโอ (ไมพบตวหนอน ) มขนาดเสนผานศนยกลาง 2 เซนตเมตร (อายผลประมาณ 2 สปดาห) โดยผลทมขนาดเลกจะมหนอนเจาะผลสมโอลงท าลายเพยง 1 ตวเทานน นอกจากนนสราญจตและคณะ (2532) รายงานวา ชวงทหนอนเจาะผลเขาท าลายมากทสดเมอผลสมโอมอาย 3-4 เดอน

ระยะดกแด หนอนเจาะผลสมโอวยสดทายจะออกจากผลสมโอและเขาดกแดในดน กอนเขาดกแดหนอนจะสรางถงคอนขางเหนยวไวภายนอกและมเศษดนหอหมภายนอ ก ใชเวลาประมาณ 1-2 วน จงเปลยนเปนดกแดมสน าตาลอมเขยว และจะคอยๆ เปลยนเปนสน าตาลเขม ดกแดมลกษณะเปนแบบ obtect ดกแดเพศผมขนาด 0.8-1.1 เซนตเมตร เลกกวาดกแดเพศเมยซงมขนาด 1.1-1.2 เซนตเมตร ระยะดกแดเพศผเฉลย 6.77 + 1.88 วน (พสย 4-10 วน) เพศเมยเฉลย 5.88 + 1.54 วน (พสย 4- 8วน) (ตารางท 1)

ระยะตวเตมวย ตวเตมวยเปนผเสอขนาดกลาง โดยมปกคหนาเปนลายทางสน าตาลออน สวนปกคหลงบางสขาวนวล ผเสอเพศผเมอกางปกกวาง 2.0-2.4 เซนตเมตร ล าตวยาว 0.8-1.0 เซนตเมตร ผเสอเพศเมยซงมปกกวาง 2.2-2.5 เซนตเมตร ล าตวยาว 1.0-1.2 เซนตเมตร ผเสอเพศเมยออกวางไขในเวลากลางคนบรเวณสวนกลางผลถงกนผล หรอบรเวณสวนลางของผล ในสภาพการใหน าผง 5% เพศผมอายเฉลย 5.72 + 1.18 วน (พสย 4 – 8 วน) เพศเมยมอายเฉลย 5.88 + 1.24 วน (พสย 3 – 8 วน) (ตารางท 1) วงจรชวต ตงแตระยะไขจนถงตวเตมวยใชเวลาประมาณ 26-33 วน

49

พชอาหาร สมโอ มะนาว มะขาม คน ศตรธรรมชาต

พบแตนเบยน Trichogramma sp. ลงท าลายในระยะไข แตนเบยนหนอน Cotesia flavipes Camaron (Hymenoptera : Braconidae) แตนเบยนดกแด Clelonus sp. (Hymenoptera : Braconidae) มด, Solenopsis geminate Fabricius (Hymenoptera : Formicidae) ปลวก Euborella stali Dolm (Isoptera : Termitidae) แมงมม Zygiella calyptrate Workman (Arachinidae : Araneidae) และเชอแบคทเรย Bacillus thuringiensis การปองกนก าจด 1. ควรบงคบการแตกใบออน ตดดอก และออกผลใหอยในระยะเดยวกนเปนรน เพอสะดวกในการปองกนก าจดและลดปรมาณหนอนเจาะผลสมโอ

2. เนองจากหนอนชนดนมระยะการเขาท าลายตลอดชวงของการตดผล ฉะนนควรหมนตรวจดตามผลสมโอบนตนหรอรวงหลน เกบผลทถกท าลายไปเผาไฟ เพอปองกนไมใหเกดการระบาดตอไป

3. ในแหลงทมการระบาดเปนประจ า ควรท าการพนสารฆาแมลงทมประสทธภาพในการ ปองกนก าจดหนอนเจาะผลสมโอ ไดแก ไซเพอรเมทรน /โฟซาโลน 6.25%/22.5% EC อตรา 30 มลลลตร อะซเฟต 75% SP อตรา 50 กรม อมาเมกตนเบนโซเอต 1.92% EC อตรา 10 มลลลตรตอน า 20 ลตร เมอผลสมโออายประมาณ 2 สปดาห 4 ครงทก 7 วน แลวหอผลสมโอ ดวยถงกระดาษหอผลเมอผลสมโออาย 1.5 เดอน เพอปองกนการเขาท าลายของหนอนเนองจากพบวาหนอนเจ าะผลสมโอเขาท าลายผลสมโอจนถงระยะเกบเกยว

50

ภาพท 35 หนอนเจาะผลสม (Citripestis sagittiferella Moore)

หนอนเจาะผลสมโอ

หนอนเจาะท าลายถงเนอในผล

รอยท าลายจากหนอนทเพงฟก จากกลมไข

รอยท าลายภายนอกผลสม

51

หนอนฝดาษสม (Citrus rind borer) ชอวทยาศาสตร Prays citri Milliere ชออน หนอนปม หนอนสรางปม วงศ Yponomeutidae อนดบ Lepidoptera ความส าคญและลกษณะการท าลาย เปนศตรทส าคญในแหลงปลกสมโอหลายพนท เชน สมทรสงคราม นครศรธรรมราช นครนายก เปนตน โดยเฉพาะอยางยงในพนทจงหวดสมทรสงคราม ซงเปนแหลงปลกสมโอพนธขาวใหญ พบหนอนสรางปมท าความเสยหายใหกบผลผลตเปนจ านวนมาก หนอนจะเจาะเขาไปกดกนอยภายในบรเวณเปลอกสมโอ ท าใหเกดลกษณะเปน ปมปม ผวเปลอกคลายโรคฝดาษ (small pox) ถงแมการ ท าลายของหนอนจะอยเฉพาะบรเวณเปลอกไมถงเนอ ยงสามารถบรโภคได และมตลาดรองรบการแกะเนอขาย ท าใหเกษตรกรใ นพนทดงกลาวละเลยการปองกนก าจด เปนผลใหเกดการสะสมของแมลงมากเพมขนทกป เกดความสญเสยตอผลผลตเพมมากขน เปนปญหาทส าคญในการพฒนาคณภาพผ ลผลตเพอเพมปรมาณการสงออก การท าลายของหนอนฝดาษสมบนสมโอขาวพวงขนาดเสนผาศนยกลาง 1.5 – 10 เซนตเมตร พบจ านวนปมบนผลตงแต 1 – 82 ปมตอผล ความเสยหาย 34.97% รปรางลกษณะและชวประวต ตวเตมวย เปนผเสอกลางคนขนาดเลกเมอกางปกกวาง ประมาณ 8-10 มลลเมตร และปกมสน าตาล ไข แมผเสอวางไขเปนฟองเดยว ลกษณะกลมแบน สเขยวออน ตดอยบนผวเปลอกผลสม พบมการวางไข ตงแตหลงกลบดอกรวงเรมตดผลขนาดตงแต 1 เซนตเมตร ขนไปจนกระทงผลมขนาดประมาณ 5 เซนตเมตร ระยะไข 4 – 5 วน หนอน ระยะแรกจะมสเขยว โตเตมทจะมสเขยวเขมมลายสแดงพาดขวางตลอดล าตว เมอฟกจากไขจะเจาะเขาไปอาศยกดกนอ ยภายใตเปลอกสขาวของผล ผลทถกท าลายจะเกดปมปม การท าลายไมถงเนอผล ระยะหนอน 15 – 35 วน ดกแด หนอนอาศยกดกนอยในปมจนโตเตมท จะเจาะปมออกมาสรางใยหอหม แลวเขาดกแดภายนอกบรเวณผล ขอบใบ หรอกงสม ระยะดกแด 5 – 6 วน

พชอาหาร สมโอ มะนาว

52

การปองกนก าจด 1. ตรวจดตามผลสมโอ เกบผลสมทถกท าลายฝงหรอเผาไฟ เพอปองกนไมใหเกดการระบาดตอไป 2. ในแหลงทมประวตการระบาดเปนประจ า ควรท าการพนสาร ไซเพอรเมทรน /โฟซาโลน 6.25%/22.5% EC อตรา 30 มลลลตร/น า 20 ลตร สลบกบสาร อะบาเมกต น 1.8%EC อตรา 10 มลลลตร/น า 20 ลตร โดยพนกอนดอกบาน 1 ครง และพนสารสลบทก 7 วน จ านวน 4 ครง และหอผลเมอผลมอายประมาณ 1 เดอน

53

ภาพท 36 หนอนฝดาษสม (Prays citri Milliere)

หนอนฝดาษสม

ปมทไมมรเปด แสดงวา มหนอนฝดาษอยภายใน

อาการท าลายของหนอนฝดาษสม

54

เพลยหอยสแดงแคลฟอรเนย (California red scale)

ชอวทยาศาสตร Aonidiella aurantii (Maskell) วงศ Diaspididae อนดบ Hemiptera ความส าคญและลกษณะการท าลาย

เพลยหอยดดกนน าเลยงบนผลสมโอ เมอมการระบาดรนแรงปรมาณเพลยหอยสมทเกาะอยบนเปลอกสมหนาแนนมาก จนมองดคลายสนมเหลกทงผล การท าลายบนผลทยงไมแกจะท าใหผลแคระแกรน เนอในแขงหยดการพฒนาแลวรวงหลน หากลงท าลายในชวงทผลแกจดจะไมมผลกระทบตอคณภาพของเนอ แตมผลกระทบโดยตรงกบราคาผลผลต ซงจะต ามาก นอกจากผลสมแลวเพลยหอยยงสามารถท าลายกง กาน ใบ และตลอดล าต นอกดวย อาจท าใหกงสมแหงตายไดเมอมการระบาดมากๆ แมลงชนดนยงไมเปนศตรทส าคญของสมโอ พบการระบาดเปนบางบรเวณ อากาศแหงแลง จะท าใหระบาดไดเรวขน รปรางลกษณะและชวประวต

แผนปกคลมล าตวของตวเตมวยเพศเมย รปรางกลม แบน สเหลองปนน าตาล โป รงแสง มองเหนตวแมลงสแดงปนน าตาลอยใตแผนปกคลมล าตว (ภาพท 17) ล าตวยาว 0.7-1.2 มลลเมตร คราบของวยท 1 และ 2 อยกงกลางของแผนปกคลมล าตว

แผนปกคลมล าตวของเพศผ รปรางยาวร สออนกวาเพศเมย (ภาพท 17) เพลยหอยพบระบาดและท าลายผล ท าใหผลทย งไมแกจดภายในแคระแกรน เนอในแขงหยด

พฒนาการเจรญเตบโต และรวงในระยะเวลาตอมา นอกจากท าลายผลแลว ยงเขาท าลายกง กาน ใบ และล าตน และหลบซอนอยตามสวนตางๆ ของพช เพออยขามฤดไประบาดในฤดตอไป

เพลยหอยมการสบพนธแบบอาศยเพศ มทงเพศผและเ พศเมย เพศเมยจะผลตตวออน (crawler) (ภาพท 17) มขา 3 ค หนวด 1 ค และตา 1 ค เพศเมยม 3 วย ในขณะทเพศผจะมการด าเนนชวตทแตกตางจากเพศเมยโดยสนเชง จะเหมอนกนเพยงระยะตวออนวย 1 และ 2 เทานน

ระยะตวออนวยท 1 หลงจากตวออน ฟกออกจ ากไขได 1-2 ชวโมง มนจะฝงตวเองลงบนชนสวนของพชทเหมาะสมกบการเจรญเตบโต เชน ผล ใบ กง กาน หรอ ล าตน ชอบบรเวณทมสเขยวเขมมากกวาสเหลองหรอสน าตาล หลงจากนน 2 วน ตวออนจะเปลยนรปรางเปนลกษณะกลมๆ ขาวๆ ซงเรยกระยะนวา white cap (ภาพท 38) จากนนสวนปกปดล าตวจะเปลยนเปนสน าตาลคลายฝาปด หรอเรยกระยะนวา nipple stage ขาทง 3 ค ตาและหนวดหายไปเหลอเพยงล าตวออนนมสครมปกปดดวยแผนสน าตาลแดง ภายในล าตวจะมอวยวะคลายเสนดายเชอมกบชนสวนของพช และยงใชอวยวะชน นดดน าเลยงจากพช เมอใกลลอกคราบ ล าตวและแผนปกปดล าตวสน าตาลจะตดแนนจนแยกไมออก ทงเพศผและเพศเมยในวยนมขนาดรปรางลกษณะไมแตกตางกน

55

ระยะตวออนวยท 2 หลงจากลอกคราบครงแรก แผนปกปดล าตวจะเพมขนาดขน รปรางภายนอกของทงสองเพศ จะเ หนความแตกตางอยางชดเจนในชวงทายวยท 2 ล าตวและแผนปกคลมล าตวจะแยกจากกนโดยงาย ในเพศเมยแผนปกคลมล าตวจะเหนเสนวงกลมคลายโล เนองจากการลอกคราบในครงแรกปรากฏอย สวนเพศผมรปรางคลายหยดน าตา เมอเปดสวนปกคลมล าตวพบวา เพศผมตาสมวงด า 1 ค ปรากฏใหเหน กอนการลอกคราบครงท 2 เพศเมย ล าตวและแผนปกคลมล าตวจะตดแนนอกครงเหมอนการลอกคราบครงแรก

ระยะตวเตมวยเพศเมย เมอเขาสวยท 3 เพศเมยซงยงไมไดรบการผสมพนธ ขอบแผนปกคลมล าตวจะมสเทานม ขนาดใหญขน พรอมทงขนาดของล าตวซงเรยกระยะนวา gray margin stage หรอ virgin female เพศเมยทยงไมไดรบการผสมพนธ ล าตวและแผนปกคลมล าตวแยกจากกนไดโดยงาย ล าตวสามารถเคลอนไหวได โดยจะเหนสวนปลายของอวยวะสบพนธ (pygidium) เขามาชดขอบแผนปกคลมล าตว เพอรอรบการผสมพนธจากเพศผ ซงเปนระยะเดยวกบการเจรญเตบโตเปนตวเตมวยของเพศผทพรอมจะเขาผสมพนธ

หลงจากเพศเมยไดรบการผสมพนธแลว สวนของล าตวและแผนปกคลมล าตวจะยดตดกนแนนอกท ซงเพศเมยจะเรมตงทอง (gravid female)

ปกตแลวเพลยหอยจะผลตสารคลายขผงเปนแผนปกคลมล าตว ดงนนการลอกคราบแตละครงจะปรากฏเสนรอบวงกลมบนแผนปกคลมล าตวเพศเมยซงม 2 เสน แสดงวามการลอกคราบ 2 ครง เพศเมยทไดรบการผสมพนธแลวจะหยดผลตสารคลายขผง เนองจากไมมการเพมขนาดและลอกคราบตอไปอก นอกจากนน เพศเมยในวยนจะสรางเนอเยอสขาวหมสวนลางของล าตวตดกบชนสวนของพช เพอเปนเกราะหมตวอกชนหนง ขนาดของเพศเมยจะแตกตางกนออกไป ขนอยกบชนสวนของพชทเกาะอย เชนขนาดโตเมอเกาะบนผวของสมซงออนนม อาหารอดมสมบรณ

ตวออนเพศเมยล อกคราบ 2 ครง จงเปนตวเตมวย ระยะตวออนถงตวเตมวยทผลตลกไดประมาณ 45-60 วน ตวเตมวยออกลกเปนตว ตวเมย 1 ตว สามารถผลตลกไดประมาณ 10-15 ตวตอวน ชวงผลตลกออน 20-40 วน

ระยะตวเตมวยเพศผ หลงจากลอกคราบครงท 2 เพศผกเขาสระยะก อนดกแด ระยะดกแด และตวเตมวย ตามล าดบ ตวเตมวยเพศผจะบนหรอเคลอนยายในชวงระยะใกลๆ ล าตวมสเหลองอมสม มปกคหนา 1 ค สวนปกคหนายาวพบแนบล าตว ปกคหลงเปนปมเลกๆ เลก เรยกวา hooked halter อายของเพศผตงแตเปนตวออน จนกระท งถงตวเตมวย ใชเวลาประมาณ 20-25 วน ตวเตมวยมอายประมาณ 1-5 วน

56

ภาพท 37 ภาพแสดงการพฒนาการเจรญเตบโตของเพลยหอยสแดงแคลฟอรเนย

พชอาหาร

สมโอ สมเขยวหวาน ศตรธรรมชาต

พบแมลงเบยนทพบลงท าลาย คอ แตนเบยน Comperiella bifasciata (Hymenoptera : Encyrtidae) และแตนเบยน Aphytis spp. (Hymenoptera : Aphelinidae) 3 ชนด การปองกนก าจด

พบการระบาดพนดวย มาลาไธออน 83% EC อตรา 50-70 มลลลตรตอน า 20 ลตร ผสม ไวทออยล ใหทวบรเวณทถกท าลาย การพนเพอปองกนก าจด ควรกระท าใ นชวงทเพลยหอยอยในวย 1-2 ไดผลดกวาพนในขณะทเหนตวเตมวย และหลงจากพนแลวพบมการระบาด ควรตรวจดตวเตมวยวามชวตหรอไม กอนพนสารครงตอไป

57

ภาพท 38 เพลยหอยสแดงแคลฟอรเนย (Aonidiella aurantiia (Maskell))

เพลยหอยสแดงแคลฟอรเนยทพบบนผลสมโอ

เพลยหอยสแดงแคลฟอรเนย

ตวออน (crawler) เพลยหอยสแดงแคลฟอรเนย ทออกจากตวแม

58

เพลยแปง (Mealybug)

ชอวทยาศาสตร 1. Ferrisia virgata (Cockerell) (เพลยแปงลาย) 2. Nipaecoccus viridis (Newstead) (เพลยแปงส าล)

วงศ Pseudococcidae อนดบ Hemiptera

ความส าคญและลกษณะการท าลาย เพลยแปงดดกนน าเลยงบนกง ใบ และขวผลของสม ถาหากมการระบาดปรมาณมากจะสงผล

กระทบตอผลผลต การท าลายบนผลทยงไมแกจะท าใหผลแคระแกรน เนอในแขงหยดการพฒนาแลวรวงหลน หากลงท าลายในชวงทผลแกจดจะไมมผลกระทบตอคณภาพของเนอ แตมผลกระทบโดยตรงกบราคาผลผลต ซงจะต ามากเนอง จากแมลงชนดนจะสามารถผลตน าหวานซงเปนอาหารของราด าท าใหผลผลตมต าหน แมลงชนดนยงไมเปนศตรทส าคญของสมโอ พบการระบาดเปนบางบรเวณ อากาศแหงแลง จะท าใหระบาดไดเรวขน รปรางลกษณะและชวประวต 1. Ferrisia virgata (Cockerell) เพลยแปงชนดนสามารถออกลกเปนตวออนและเปนไขดงน พวกทออกลกเปนตวออน ตวเตมวยมรปรางรปไขค อนขางยาว ขนาดล าตวยาวประมาณ 4.2 – 5.0 มลลเมตร. ล าตวปกคลมดวยไขแปงบางๆ สขาว และจะมแถบสด า บรเวณเกอบกงกลางล าตว 1 ค ดานทายของล าตวมเสนแปงสขาวความย าวประมาณครงหนงของความยาวล าตว ดานขางไม มเสนแปง ตวออนเพศเมยจะลอกคราบ 3-4 ครง ระยะตวออน 30-49 วน อายตวเตมวยเพศเมย 5-21 วน จ านวนตวออน 22-455 ตว วงจรชวตประมาณ 49 วน เพศผตวออนลอกคราบ 2 ครง ระยะตวออน 14-23 วน ตวเตมวยเพศผมปก 1 ค

พวกทออกลกเปนไข ไขจะอยในถงไข ระยะไขประมาณ 6-7 วน จงฟกเปนตวออน ตวออนลอกคราบ 3-4 ครง ระยะตวออน 18-59 วน จงเปนตวเตมวย อายของตวเตมวยเพศเมย 11-26 วน หลงจากเปนตวเตมวยประมาณ 10 วน จงเรมมการวางไข จ านวนไขปร ะมาณ 34-567 ฟอง ตอถงไข วงจรชวตประมาณ 62 วน เพศผมการลอกคราบ 2 ครง ระยะตวออนเพศผ 14-15 วน เพศผจะสรางใยหมตว 2-3 วนกอนเปนตวเตมวยและมปก 1 ค

2. Nipaecoccus viridis (Newstead) ตวเตมวยเพศเมย รปรางรปไข คอนขางกวางเกอบกล ม ล าตวยาวประมาณ 3.0-3.4 ,

มลลเมตร ผนงล าตวสมวงอมแดงหรอน าตาลเขม ปกคลมดวยไขแปงสขาว ตวเตมวยเพศเมยจะมการสรางถงหมไขสขาว คลายกอนส าล ถงหมไขจะมใยบาง เหนยวคลายใยแมงมมและมกอยรวมกนเปนกลมใหญท าใหมองคลายกอนส าล ตวออนเพศเมยลอกคาบ 3 ครง ตวเตมวยวางไขประมาณ 500 ฟอง สวนเพศผลอกคราบ 4 ครง จงเปนตวเตมวย มปก 1 ค

59

พชอาหาร สมโอ สมเขยวหวาน ขนน มะนาว เงาะ มะมวง นอยหนา มะขามเทศ ผกากรอง คณ

กระถน มะยม ฝรง มะเขอยาว พรกไทยฝรง มนส าปะหลง โกสน เทยนทอง พด ซอน ปตตเวย มะมวงหมพานต แค มนส าปะหลง ศตรธรรมชาต พบทงแมลงตวห าและตวเบยน ไดแก

แมลงตวห า ดวงเตา Crytolaemus montrouzieri Mulsant (Coleoptera : Coccinellidae) ดวงเตา Scymnus spp. (Coleoptera : Coccinellidae) จ านวน 2 ชนด แมลงตวเบยน แตนเบยน Aenasius advena Compere (Hymenoptera: Encyrtidae) แตนเบยน Cephaleta australiensis (Howard) (Hymenoptera: Pteromalidae) แตนเบยน Coccophaqus sp. (Hymenoptera: Aphelinidae)

การปองกนก าจด 1. หากพบการระบาดไมมาก อยเปนกลมตามสวนนตางๆ ใหตดสวนทพบไปเผาท าลาย

2. ถาระบาดรนแรง พนดวยสารฆาแมลง คารบารล 85% WP คลอรไพรฟอส/ไซเพอรเมทรน 50/5%EC อมดาโคลพรด 10% SL หรอ คารโบซลแฟน 20% EC อตรา 45 กรม 30, 10 และ 40 มลลลตร ตอน า 20 ลตร ตามล าดบ หลงจากนนใชผาชบน ามนเครองผกรอบโคนตน ปองกนมด และเพลยแปงไตขนมา

60

ภาพท 39 เพลยแปง (Mealybug)

เพลยแปง Ferrisia virgata (Cockerell)

เพลยแปง Nipaecoccus viridis และลกษณะการท าลายทพบทผลและใบสมโอ

61

เพลยไกแจสม (Asian citrus psyllid)

ชอวทยาศาสตร Diaphorina citri Kuwayama วงศ Psyllidae อนดบ Hemiptera ความส าคญและลกษณะการท าลาย เพลยไกแจสมเปนศตรส าคญของสมเขยวหวาน ในสมโอพบคอนขางนอย โดย ตวออนและตวเตมวยของเพลยไกแจสมดดกนน าเลยงจากตาและยอดออนของตนสมเขยวหวาน ส าหรบตวออนขณะดดกนจะกลนสารสขาวมลกษณะเปนเสนดาย และชกน าใหเกดราด าตดตามมา ใบทถกท าลายจะหง กงอ และเหยวแหงได ถาการท าลายถงขนรนแรงท าใหใบรวงตดผลนอยหรอไมตดผลเลย แมลงชนดนนอกจากท าลายกบตนสมเขยวหวานโดยตรงแลว ยงเปนพาหะถายทอดโรคใบเหลองตนโทรมหรอ กรนนง (Greening disease) ซงเปนโรคทส าคญทสดของสมเขยวหวาน ท าใหโรคสมชน ดนแพรกระจายไปเกอบทกแหลงปลกสม เปนสาเหตใหตนสมเขยวหวานทรดโทรมและตายในทสด โรคนถอเปนอปสรรคทส าคญตอการท าสวนสม แนวทางการแกไขปญหาโรคกรนนง คอ ลดแหลงของเชอโรค เชน ก าจดตนสมทเปนโรคทง และใชพนธสมปลอดโรคปลกทดแทนหรอเม อท าสวนใหม และปองกนการตดโรคใหม โดยการควบคมแมลงและลดปรมาณแมลงพาหะ คอ เพลยไกแจสม ทจะน าโรคใหเกดกบตนสมได รปรางลกษณะและชวประวต ไข มลกษณะสเหลองเขมคลายขนมทองหยอด ความยาวประมาณ 0.3 มลลเมตร ปลายขางหนงของไขมกานเลกๆ ฝงตดยดกบเนอเยอพช ระยะไขประมาณ 4-5 วน ตวออน ทฟกออกจากไขจะคลานจากบรเวณทวางไขไปยงสวนตางๆ ของยอดออน หลงจากนนจะหยดอยกบทดดกนน าเลยงจากใบออน ยอดออน ตวออนมสเหลอง ล าตวคอนขางกลมแบน มตาสแดง 1 คเหนไดชดเจน ตวออนม 5 วย ระยะเวลาประมาณ 11-15 วน จงเจรญเตบโตเปนตวเตมวย ตวเตมวย เปนแมลงขนาดเลก ล าตวสน าตาลออน ความยาวจากสวนหวถงปลายปกประมาณ 3-4 มลลเมตร ปกมสเทาปนน าตาล มสเขมบรเวณขอบปก ทองปกตมสฟาออนแตทองเพศเมยเมอมไขจะขยายใหญมสเหลอง ขณะทเกาะอยกบทล าตวของแมลงจะท ามม 45 องศากบแนวทเกาะ หากไดรบการกระทบกระเทอนจะกระโดดหน หลงจากผสมพนธเพศเมยจะวางไขเปนกลมหรอเปนฟองเดยวๆทบรเวณตาหรอใบของยอดออนทยงไมคล หรอตามซอกระหวางกานใบออน วงจรชวต จากไขถงตวเตมวยประมาณ 20-47 วน พชอาหาร

พชตระกลสมทกชนด เชน สมเขยวหวาน สมโอ สมตรา สมเกลยงและมะนาว เปนตน นอกจากนตนแกว, Murraya paniculata (Linneaus) เปนพชอาหารทส าคญอกชนดหนง ดงนนตน

62

แกวทปลกเปนไมประดบตามบานเรอน ทอยอาศย และสถานทตางๆ จงเปนแหลงเพาะขยายพนธและแพรกระจายศตรสมชนดนดวย การแพรระบาด

แมลงชนดนพบระบาดทวไปในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต เอเซยใต และอเมรกาใต ส าหรบประเทศไทยพบเพลยไกแจสมเรมระบาดรนแรงทแหลงปลกสมเขยวหวานทางภาคเหนอ และภาคตะวน ออก ตอมาไดแพรกระจายสแหลงปลกภาคกลางทจงหวดปทมธาน มกพบไขและตวออนในระยะสมเขยวหวานแตกยอดออน โดยพบปรมาณมากชวงเดอนมกราคม-มนาคม และพฤษภาคม-กรกฎาคม

ส าหรบสมตนเลกทมการแตกยอดออนตลอดปจะพบไขตวออนและตวเตมวยตลอดปเชนกน จากการศกษา พบไขและตวออนของแมลงชนดนเมอสมเขยวหวานแตกยอด ออนและพบปรมาณสงสด 2 ชวง คอ ในฤดฝนระหวางเดอนมถนายน-กรกฎาคม และระยะทมการแตกยอดออนและออกดอกระหวางเดอนกมภาพนธ-มนาคม สวนตวเตมวยพบตลอดทงป ศตรธรรมชาต

ในสภาพธรรมชาตเพลยไกแจสมถกท าลายโดยศตรธรรมชาตหลายชนด ไดแก 1. แตนเบยน Tamarixia radiata (Waterston) วงศ Eulophidae เปนแตนเบยนภายนอก

เขาท าลายตวออนเพลยไกแจสมวย 3-5 มวงจรชวตจากระยะไขถงตวเตมวย 11-13 วน ตวเมย 1 ตวสามารถท าลายตวออนเพลยไกแจสมได 31-214 ตว เฉลย 133 ตว แตนเบยนชนดนพบครงแรกในสวนสมเขยวหวานทจงหวดนาน มประสทธภาพในการท าลายตวออนเพลยไกแจสม เนองจากแตนเบยนชนดนสามารถเลยงขยายปรมาณโดยใชตนแกวเปนพชอาหารใหเพลยไกแจสม ดงนนแตนเบยนชนดนจงมแนวโนมทจะพฒนาน ามาใชใหเกดประโยชนตอการปองกนก าจดเพลยไกแจสมโดยวธผสมผสาน

2. แตนเบยน Diaphorencyrtus aligarhensis (Shaffee, Alam and Agawal) วงศ Encyrtidae เปนแตนเบยนภายใน ท าลายตวออนเพลยไกแจสมวย 2-4 มวงจรชวตจากไขถงตวเตมวยประมาณ 18-23 วน แตนเบยน 1 ตว ท าลายตวออนเพลยไกแจสมได 87-184 ตว เฉลย 144 ตว พบนอยกวาแตนเบยนชนดแรก

3.แมงมมเปนตวห าจบเพลยไกแจสมกนเปนอาหาร เชน แมงมมกระโดดและแมงมมตาหกเหลยม

4. ดวงเตาหกจด Menochilus sexmaculatus (Fabr.) เปนแมลงห าชวยกนตวออนของเพลยไกแจสม การปองกนก าจด

1. เพลยไกแจสมเปนแมลงพาหะถายทอดโรคกรนนงของสม การปองกนก าจดอยางถกวธเปนสงจ าเปนทจะตองปฏบต โดยเฉพาะอยางยงสม โอทอยในแหลงปลกทมการระบาดของโรค ดงนนในระยะทสม โอแตกตาและยอดออนควรหมน ส ารวจเพลยไกแจสม โดยการสม 5 ยอดตอตน จ านวน

63

10- 20 ตนตอสวน และส ารวจปรมาณตวเตมวยโดยแขวนกบดกกาวเหนยวสเหลองบนตนสมเขยวหวาน จ านวน 5 กบดกตอไร เมอพบเพลยไกแจสมบนกบดกตองท าการปองกนก าจดทนท โดยการพนสารฆาแมลงทแนะน า ไดแก อมดาโคลพรด 10% SL) อตรา 8 มลลลตร , ไดโนทฟแรน 10%WP อตรา 4 กรม, โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 1 กรม, แลมบดาไซฮาโลทรน 2.5% CS อตรา 15 มลลลตร , แลมบดาไซฮาโลทรน /ไทอะมโทแซม 14.1%/10.6% ZC อตรา 4 มลลลตรตอน า 20 ลตร หรอพนดวยน ามนปองกนก าจดแมลง ไดแก ปโตรเลยมสเปรยออยล 83.9% อตรา 60 มลลลตรตอน า 20 ลตร ในกรณทความหนาแนนของเพลยไกแจสมมปรมาณไมมากนก โดยพนใหเปยกโชกทงตน ในการใชสารน ามนปองกนก าจดแมลงใหมประสทธภาพและไมเปนอนตรายตอตนสมเขยวหวาน และควรปฏบตตามวธการทระบไวบนฉลากขางภาชนะบรรจอยางเครงครด 2. ส ารวจเพลยไกแจสมบนยอดออนพชอาหารชนดอน เชน ตนแกว ทอยในบรเวณใกลเคยง ถาพบตองท าการปองกนก าจดโดยวธการตดยอดทมไขและตวออนไปเผา

64

เพลยไกแจสมวางไขทยอดออนของสม ระยะตวออนเพลยไกแจสม ระยะตวเตมวยเพลยไกแจสม ตวออนเพลยไกแจสมดดกนน าเลยงและกลนสารส ขาวมลกษณะเปนเสนดาย

ภาพท 40 เพลยไกแจสม (Diaphorina citri Kuwayama

65

หนอนแกวสม (Leaf eating caterpillar)

ชอวทยาศาสตร Papilio demoleus malayanus Wallace วงศ Papilionidae อนดบ Lepidoptera ความส าคญและลกษณะการท าลาย

หนอนแกวสมพบไดทวไปทกบรเวณทมการปลกสมโอหรอพชตระกลสมอนๆ เมอมการแตกใบออน หนอนชนดนจะวางไขและเมอฟกออกมาเปนหนอนจะกดกนใบออนและยอดออนของสม โอและพชตระกลสมอนๆ การท า ลายรวดเรวมากขนอยกบขนาดของหนอน หากระบาดรนแรงหนอนจะกดกนใบออนหมดตนภายใน 2-3 วน สมอาจตายได สวนใหญมกเปนปญหามากกบสมโอปลกใหม และตนสมโอในเรอนเพาะช า รปรางลกษณะและชวประวต ตวเตมวย เปนผเสอกลางวนขนาดใหญ เมอกางปกทงสองขาง ขนาดประมาณ 7-9 เซนตเมตร ปกคหนามสเทาปนด า และมจดสเหลอง กระจายอยทวปกทงสองขาง ไข แมผเสอจะวางไขเปนฟองเดยวๆ ขนาดประมาณ 1 มลลเมตร บนใบออนหรอยอดออนสม มลกษณะเปนทรงกลมสเหลองออน ระยะไข 3-4 วน หนอน หนอนวยแรกๆ จะมลกษณะสน าตาลปนเหลอง มลกษณะคลายขนกอยบนหลง พอโตขนจะเปลยนเปนสเขยว ขนาดโตเตมทยาวประมาณ 3.5-4 เซนตเมตรระยะหนอนประมาณ 13-25 วน ลอกคราบ 3-4 ครง ดกแด มสเขยวหรอสน าตาล มเสนใยเลกๆ ยดตดอยกบกงสม ประมาณ 9-12 วน จงเปนตวเตมวย มกพบหนอนแกวสมระบาดในชวงฤดฝนระหวางเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม พชอาหาร

สมโอ สมเขยวหวานและพชตระกลสมทกชนด ศตรธรรมชาต

มวนพฆาต , Eocanthecona furcellata Wolff. เปนตวห าในระยะหนอน และพบแตนเบยนไข Trichogramma sp. สวนในระยะดกแดพบแตนเบยน Pteromalus puparum L. และแมลงวนเบยน Erycia nymphatidophoga Baronoff การปองกนก าจด

1. หมนส ารวจแปลงเมอสมโอแตกใบออนสามารถเหน ไข หนอน หรอดกแด ไดคอนขางชดเจนใหเกบท าลายเสย เพอเปนการลดประชากรแมลง

2. หากพบการระบาดมาก อาจจ าเปนตองพนดวยสารฆาแมลง 3. บงคบยอดใหแตกพรอมกน เพอสะดวกในการดแลรกษา

66

ภาพท 41 หนอนแกวสม (Papilio spp.)

ไขหนอนแกวสม

ลกษณะหนอนแกวสมวยแรกๆ

ลกษณะหนอนแกวสมเมอโตเตมท

ผเสอหนอนแกวสม

ลกษณะยอดสมโอทถกหนอนแกวสมท าลาย

67

ผเสอมวนหวาน (Fruit piercing moth)

ชอวทยาศาสตร Othreis fullonia (Clerck) วงศ Noctuidae อนดบ Lepidoptera

ความส าคญและลกษณะการท าลาย ผเสอมวนหวานเปนแมลงศตรทส าคญ ของไมผลหลายชนด เฉพาะตวเตมวยเทานนเปนศตรทท าลายผล โดยใชปากทแขงแรงแทงเขาไปในผลไมทสกแลวดดกนน าหวานจากผลไมนน สมโอทถกเจาะจะ มรอยแผลเปนรเลกๆ และมยางไหลออกมา ผลจะเนาเปนวง และรอยแผลนจะเปนชองทางการเขาท าลายของแมลงวนผลไมตอไป ผลสมโอจะรวงในทสด ตวเตมวยผเสอมวนหวานพบระบาดทวไปในบรเวณทปลกสมโอ พบการระบาดรนแรงทเขตอ าเภอเขาสมง จงหวดตราด และแหลงปลกสมโอ หรอผลไมชนดอนๆ บรเวณใกลปาหรอหบเขา ระยะเวลาการระบาดอยในชวงทสมโอก าลงแกใกลเกบเกยว รปรางลกษณะและชวประวต ตวเตมวย เปนผเสอกลางคนขนาดใหญ ปกคหนามสน าตาลปนเทา ปกคหลงมสเหลองสม ขอบปกดานนอกสด า และกลางปกมแถบสด าคลายรปพระจนทรเสยวขางละ 1 อน เมอกางปกทงสองขาง มขนาดประมาณ 8.5-9.0 เซนตเมตร ไข ผเสอวางไขเปนฟองเดยวบนใบพชไดประมาณ 200-300 ฟอง ไขมลกษณะทรงกลมสเหลองออน เสนผาศนยกลางประมาณ 1 มลลเมตร ระยะไข 2-3 วน หนอน ทฟกออกจากไขจะมสเขยวยาวประมาณ 0.5 เซนตเมตร หนอนม 7 ระยะ เมอหนอนโตเตมทจะมสน าตาลปนด า ดานขางทองปลองท 2 และ 3 จะมลายวงกลมสขาวและสม นอกจากนยงมจดขาวแดงอมสม และฟาซงเปนจดเลกๆ กระจายอยทวตน ระยะหนอน 12-21 วน

ดกแด หนอนจะน าใบพชมาหอหมตวแลวเขาดกแดอยภายใน ระยะดกแด 10-12 วน พชอาหาร

พชอาหารระยะหนอน คอ ใบยานาง ใบขาวสาร และใบบอระเพด พชอาหารระยะตวเตมวย ไดแก สมเขยวหวาน สมโอ มะนาว เงาะ ล าไย ลนจ มะมวง องน

กลวย ลางสาด ลองกอง พทรา มงคด และไมผลอนๆ การปองกนก าจด

1. ก าจดวชพช และพชอาหารในระยะหนอน เชน ใบยานาง ใบขาวสารทอยในบรเวณแปลงปลกสมโอ เพอไมใหเปนทอาศย และเปนอาหารหนอน

2. ใชกบดกแสงไฟ black light ลอตวเตมวย ในชวง 20.00-22.00 น. เปนชวงทตวเตมวยออกหากนมากทสด

68

3. ใชเหยอพษลอตวเตมวย โดยใชผลไมสกทมกลนหอม เชน ลกตาลสก หรอสบปะรดตดเปนชนๆ หนาประมาณ 1 นว แลวจมในสารฆาแมลง คารบารล 85% WP อตรา 2 กรมผสมน า 1 ลตร แชทงไวประมาณ 5 นาท น าเหยอพษไปแขวนไวทตนสมโอ

69

ภาพท 42 ผเสอมวนหวาน (Othreis fullonia Clerck)

อาการผลสมโอทถกผเสอมวนหวานดดกนและเกดแผลเนาเปนวง

ระยะการเจรญเตบโตตางๆ ของผเสอมวนหวาน

70

แมลงคอมทอง (Leaf eating weevill)

ชอวทยาศาสตร Hypomeces squamosus Fabricius วงศ Curculionidae อนดบ Coleoptera ความส าคญและลกษณะการท าลาย

ตวเตมวยของแมลงคอมทอง สามารถท าลายพชหลายชนด โดยกดกน ใบพช ยอดออน และดอก ใบทถกท าลายจะเวาๆ แหวงๆ ถาระบาดรนแรงจะเหลอแตกานใบ และมมลทถายออกมาปรากฏใหเหนตามบรเวณยอด แมลงชนดนตวเตมวยเปนระยะทส าคญทสด เพราะกดกนสวนตางๆ ของพช สของตวเตมวยจะเปลยนไป ขนอยกบสภาพแวดลอม จงพบมหล ายส เชน สเหลอง สเทา สด า และสเขยวปนเหลองเปนมน ตวเตมวยทพบตามตนพชมกพบเปนคๆ หรอรวมกนเปนกลมอยบนตน เมอตนพชถกกระทบกระเทอน แมลงชนดนจะทงตวลงสพนดน รปรางลกษณะและชวประวต ตวเตมวย เปนดวงงวงขนาดกลางมเสนแบงกล างหว อก และปกเหนไดชดเจน สวนหวสนทยนตรงไมงมเขาใตอก เพศผมขนาดเลกกวาเพศเมย ล าตวเพศผยาว 1.3-1.4 เซนตเมตร และล าตวเพศเมยยาว 1.4-1.5 เซนตเมตร ระยะตวเตมวยเพศผ 8 เดอน เพศเมย 12 เดอน ไข เพศเมยวางไขในดน เพศเมย 1 ตว วางไขได 40-131 ฟอง วางไข 8-10 ครง จ านวนไขทวางแตละครง 3-27 ฟอง ระยะไข 7-8 วน หนอน เมอไขฟกเปนหนอนจะ กนรากพชใตดน ระยะหนอน 22-37 วน ดกแด หนอนจะเขาดกแดใตดน ระยะดกแด 10-15 วน พชอาหาร

เงาะ สม พชตระกลสม ศตรธรรมชาต

ในระยะหนอนมศตรธรรมชาตพวกแมลงวนกนขน (tachinidfly)

การปองกนก าจด 1. ตวเตมวยของแมลงชนดนมอปนสยชอบทงตวเมอกระทบกระเทอน ใชผาพลาสตกวางไวใตตนแลวเขยาตน ตวเตมวยจะทงตวลงสพน แลวน าไปท าลาย

2. บรเวณทพบการระบาดควรพนดวยสารฆาแมลง คารบารล 85% WP อตรา 60 กรม หรอ คารโบซลแฟน 20%EC อตรา 30-45 มลลลตร ผสมน า 20 ลตร พนใหทวในระยะแตกใบออน 2-3 ครง แตละครงหางกน 10-14 วน

71

ภาพท 43 แมลงคอมทอง (Hypomeces squamosus Fabricius

ลกษณะใบออนของสมโอ ทถกแมลงคอมทองท าลาย

แมลงคอมทองมกเหนจบคผสมพนธ ตามยอดสมโอ

72

แนวทางการส ารวจแมลงศตรสมโอ

ด าเนนการสมส ารวจแบบกระจายทวแปลง 10 ตน/แปลง โดยสมยอด/ใบ 5 ยอด/ใบ หรอ 10 ผลตอตน หนอนชอนใบ - สมยอดทมจ านวนใบ > 4 ใบ/ยอด

- ยอดทพบการท าลาย > 3 ใบเทากบ ม (1) ถาพบการท าลาย < 3 ใบ เทากบ ไมม (0)

เพลยไฟพรก - สมเคาะยอดสมเพอส ารวจเพลยไฟพรก - ยอดทพบเพลยไฟพรก เทากบม (1) ถาไมพบ เทากบ ไมม (0)

หนอนเจาะผลสม/หนอนฝดาษสม ผลทพบรอยท าลาย เทากบ ม (1) ไมพบรอยท าลาย เทากบ ไมม (0)

จ านวนตน (ขนาดตวอยาง) ในการส ารวจศตรพช

จ านวนตนในแปลง จ านวนตนทส ารวจ 0-500 10 501-750 12 751-1,000 15 1,001-2,000 20 2,001-4,000 25 > 4,000 30

เพลยไฟ

ย / ด / ผ

รวม

%

หนอนเจาะผล/หนอนฝดาษ 10%ผลทส ารวจ

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

ระดบเศรษฐกจ หนอนชอนใบ 50% ใบทส ารวจ เพลยไฟ 50% ยอด/ชอดอกทส ารวจ ,10%ผลทส ารวจ

........................................................................................................................................................

ตารางส ารวจแมลงศตรสมโอ

วน/เดอน/ป ........................................ ผส ารวจ .........................................

หนอนชอนใบ หนอนฝดาษตนท หนอนเจาะผล

73

ไรศตรสมโอ

สถานการณการระบาดของไรศตรสมโอ สมโอเปนสนคาเกษตรสงออกทส าคญของประเทศไทย แตปรมาณสงออกยงไมมากนก

เนองมาจากผลผลตของสมโอยงมคณภาพไมดพอ ซงสาเหตหนงเกดจา กการท าลายของ ไรศตรสมโอ 2 ชนด ไดแก ไรสนมสม ; Phyllocoptruta oleivora (Ashmead) และไรขา วพรก ; Polyphagotarsonemus latus (Banks) โดยไรสนมสมจะดดกนผลสมโอทตดผลเรยบรอยแลวจนกระทงเกบเกยว ท าใหผวสมเปนสน าตาลคลายสนมหรอสเทาปรากฏอยเปนบรเวณกวาง สวนไรขาวพรกจะดดกนผลออน ท าใหผวสมเปนแผลสเทา ถาด ดกนทงผล ผลจะแคระแกรนตองปลดทง ผลทถกดดกนเปนบางสวนสามารถเจรญตอไปได แตพบวามเปลอกหนา เนอนอยและมน าหนกเบา จะถกคดทงและจ าหนายไดเฉพาะภายในประเทศเทานน ไรศตรสมโออกชนดหนง คอ ไรแดงแอฟรกน ; Eutetranychus africanus (Tucker) ซงสวนใหญพบระบาดบนใบ หากรนแรงอาจพบท าลายบนผลสมโอดวย จากการส ารวจตามสวนสมโอตาง ๆ โดยเฉพาะสวนสมโอสงออกท จ . ปราจนบร พบวาเกษตรกรประสบปญหามากเกยวกบการท าลายของไรสนมสม และไรขาวพรก ท าใหบางสวนไมมผลผลตสงออก หรอบางสวนมผลผลตสงออกไมมาก ซ งจรง ๆ แลว ปรมาณสงออกนนมตลาดรองรบอกมาก แตเกษตรกรไมสามารถท าสมโอทมคณภาพได เนองจากเกดขนจากปจจยตาง ๆ ดงน

1. เกษตรกรไมรจกไรศตรสมโอทท าใหผลสมโอเสยหาย 2. เกษตรกรไมรระยะเวลาทไรระบาด 3. เกษตรกรไมรอปนสยของไร 4. เกษตรกรไมรจกวธการจดการทมประสทธภาพ เชน เกษตรกรใชสารปองกนก าจดศตรพช

ไมถกตอง โดยเกษตรกรไมไดใชสารก าจดไรโดยตรง แตใชสารก าจดแมลงอน ๆ ทไมไดก าจดไรศตรสมโอ และเกษตรกรใชสารก าจดไรชนดเดยวตดตอกนเปนเวลานาน ท าใหไรศตรสมโอเกดตา นทานตอสารก าจดไรชนดนน ท าใหไมไดผลในการปองกนก าจด

รายละเอยดตาง ๆ เกยวกบไรศตรสมโอทง 3 ชนด เรยงตามล าดบความส าคญ มดงน

74

ไรสนมสม (Citrus rust mite)

ชอวทยาศาสตร Phyllocoptruta oleivora (Ashmead) วงศ Eriophyidae อนดบยอย Actinedida ความส าคญและลกษณะการท าลาย ไรสนมสมเปนศตรทส าคญของพชตระกลสม โดยเฉพาะสมเขยวหวาน สมโอ และมะนาว โดยตวออน และตวเตมวย จะดดท าลายใบ ผล และกงกานของสมทใบมกพบไรดดท าลายอยบรเวณใตใบ แตบางครงกพบดดท าลายอยทดานบนของใบดวย ส าหรบบนผลนน ไรชอบดดท าลายผลสม โอทมสเขยว ขนาดไมโตนก ประมาณเทาผลมะนาวหรอเลกกวา เมอสองดกลางแดดดวยตาเปลาจะเหนเปนผงขาว ๆ จบอยทผวของผลสม บางครงในกรณทมการระบาดของไรรนแรงมาก อาจจะพบท าลายผลสมโอทมขนาดโตระยะใกลเกบเกยวดวย คอ พบในระยะทสมโอเรมเปลยนส ท าใหผวของผลสม โอทถกท าลาย มสเหลองแกมแดงปรากฏอยเปนบรเวณกวาง ส าหรบตางประเทศแลว สมโอทถกท าลายโดยไรสนมสมมกถกคดทง เพราะรปรางผวพรรณ และขนาดของผลไมไดมาตรฐาน เพอการสงออก โดยเฉพาะสมโอทสงไปขายยงตลาดมาเลเซย และสงคโปร ผบรโภคมกตองการสมโอทมสเหลองจด ผวของผลสะอาด ไมมรวรอยของโรค หรอศตรใด ๆ ท าลาย ไรสนมนนอกจากจะท าลายใบและผลของสมโอ ท าใหเกดเปนปนสน าตาลคลายสนมแลว หากมการระบาดรนแรงอาจท าใหตนสม โอหยดชะงกการเจรญเตบโต และมผลกระทบตอการออกดอก และตดผลของสมโอได รปรางลกษณะชวประวต ตวเตมวย: เปนไรทมขนาดตวเลก ยากทจะสงเกตเหนไดดวยตาเปลา ตวเมยมความยาวของล าตวโดยเฉลย 166.40 ไมครอน กวางโดยเฉลย 64.40 ไมครอน ล าตวแบนมสเหลองออน ลกษณะล าตวเปนปลองคลายหนอน ดานหนาของล าตวกวางและสอบแคบทางดานทาย ไรชนดนมขาเพยงแค 2 ค ตวผมลกษณะคลายไรเพศเมย แตมความยาวของล าตวสนกวา วงจรชวตของไรสนมสม วงจรชวตของไรสนมสม ทอณหภมประมาณ 28 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธประมาณ 55 เปอรเซนต พบวาไรสนมสมสามารถเจรญเตบโตนบจากไข -ตวเตมวยไดภายในเวลา 7.91 วน โดยมระยะไข 3.28 วน ระยะตวออน 1.73 วน ระยะพกทหนง 0.74 วน ระยะวยรน 1.39 วน และระยะพกทสอง 0.79 วน ไรเพศผและเพศเมยมอาย 10 วน และ 11.6 วน ตามล าดบ เพศเมยทบร สทธจะเรมวางไขหลงจากเปนตวเตมวยแลว 4.2 วน จ านวนไขทวางโดยเฉลย 5.6 ฟองตอวน พชอาหาร พชตระกลสม เชน สมเขยวหวาน สมฟรมองต สมจด สมโชกน และสมตรา ศตรธรรมชาต ไรตวห าในวงศ Phytoseiidae และเชอรา Hirsutella thompsonii Fisher

75

เขตแพรกระจายและฤดกาลระบาด พบระบาดตามแหลงปลกสมโอทส าคญ เชน ชมพร ตรง สงขลา นครศรธรรมราช พจตร ชยนาท นครปฐม ราชบร ปราจนบร ตราด สมทรสงคราม และสพรรณบร โดยมแนวโนมระบาดในชวงฤดฝน และฤดหนาว ประมาณเดอนพฤษภาคมถงธนวาคม ในชวงฤดรอนปร มาณไรจะลดต าลงมาก การปองกนก าจด มวธการจดการดงตอไปน

1.หมนส ารวจแปลงสมโอทก 2 สปดาหในชวงฤดฝน และฤดหนาว แตในสวนทมความชนสง ควรส ารวจแปลงสมโอตลอดทงป

2.หมนแตงกงใหโปรง เนองจากพบวาไรสนมสมระบาดท าความเสยหายใหกบผลสมโอทางดานรมเงามากกวาทางดานทรบแสงแดด

3.เมอพบไรสนมสมระบาดมาก ซงจะสงเกตเหนงาย โดยเฉพาะทผลของสมโอ จะปรากฏเปนผงสขาวเลก ๆ มองดคลายฝนจบ เมอใชแวนขยาย ขนาด 10 เทาสองด เมอพบตวไรสนมสม 4-6 ตว/ตารางเซนตเมตร สมนบจากผลสมโอจ านวน 2 จดตอผล ใหพนสารฆาไรชนดใดชนดหนง ดงตอไปนคอ

-ก ามะถน 80% WP อตรา 60 กรมตอน า 20 ลตร -โพรพารไกต 30% WP อตรา 30 กรมตอน า 20 ลตร -อามทราซ 20% EC อตรา 30 มลลลตร.ตอน า 20 ลตร -ไพรดาเบน 20% WP อตรา 10 กรมตอน า 20 ลตร ถาหากวายงพบไรสนมสมระบาดอยใหท าการพนสารฆาไรชนดใดชนดหนงทกลาวมาแลวซ า

อกครง โดยเวนระยะหาง 5 วน ส าหรบการใชก ามะถน มขอควรระวง คอ ไมควรพนสารในขณะทมแสงแดดจด เพราะจะท าใหใบไหมได การใชสารฆาไรอยางมประสทธภาพ คอ ไมควรใชสารใดสารหนงเพยงสารเดยวตลอดไป ตองมการสลบชนดของสาร เพอปองกนการตานทานของไร ในการพนสารควรผสมสารจบใบ และพนใหทวทงตน ทงหนาใบ หลงใบ และผล

76

ภาพท 44 ไรสนมสม (Citrus rust mite)

ไรสนมสม

อาการปนสน าตาลคลายสนมใบใใใบใบ

อาการปนสน าตาลคลายสนมทผลออน

77

ไรขาวพรก (Broad mite)

ชอวทยาศาสตร Polyphagotarsonemus latus (Banks) วงศ Tarsonemidae อนดบยอย Actinedida ความส าคญและลกษณะการท าลาย ไรขาวพรกเปนชอทคนไทยใชเรยกไรชนดนเนองจากล าตวมสขาว และเปนศตรของพรก ไรขาวพรกชอบดดกนน าเลยงจากใบออ นหรอยอดทแตกใหมของพช เนองจา กอวยวะซงประกอบกนขนเปนสวนประกอบของปากไมส จะแขงแรง จงไมสามารถดดกนน าเลยงจากสวนตาง ๆ ของพชทมลกษณะหนาแขงได ท าใหมนดดกนเฉพาะใบออน กงออน และผล ทงตวออนและตวเตมวยจะดดกนน าเลยงอยบรเวณดานใตใบ หากการท าลายรนแรง ท าใหขอบใบสมโอมวนงอลง ใบเรยวเลกมสเหลองเขม ท าใหชะงกการเจรญเตบโต สวนการท าลายทผลนนเรมตงแตสมโอตดผลแลวจนกระทงผลอายประมาณ 2 เดอน หากการท าลายรนแรงท าใหผลไดรบการเสยหายทงผล โดยอาการทเกดขนหลงการดดกนนนผวสมจะเปนแผลสเทา เมอสองดดวยแวนขยายขนาด 10 เทา จะพบเปนรางแหเตมทงผล ท าใหตองปลดทงเพราะวา ไมสามารถเจรญเตบโตตอไปได สวนผลทถกดดกนเปนบางสวนยงสามารถเจรญเตบโตตอไปได แตพบวามเปลอกหนา เนอนอย มน าหนกเบา ตองปลดทง รปรางลกษณะ ตวเมย: มรปรางคอนขางกลม หลงโคงนน ความยาวของล าตวโดยเฉลย 201.94 ไมครอน กวางโดยเฉลย 127.0 ไมครอน ตวเตมวยมผวของล าตวใสเปนมนคลายหยดน ามน (ตวออนมสขาวขน ) กลางหลงมแถบสขาวรปตว Y พาดตามความยาวของล าตว จากตอนหนาลงมายงสวนทาย ตวผ: ลกษณะกวางตรงกงกลางล าตว และคอย ๆเรยวแหลมไปทางดานหวและทาย ความยาวของล าตวโดยเฉลย 174.67 ไมครอน กวางโดยเฉลย 93.34 ไมครอน ขาคท 4 ของไรชนดนมขนาดใหญและแขงแรง วงจรชวตของไรขาวพรก ไรขาวพรกมชพจกรสน ระยะจากไข-ตวเตมวยกนเวลานาน 4-5 วน ไขของไรขาวพรกมสขาวใส ลกษณะเปนรปไข ผวของไขดานบนมจดเลก ๆ สขาวขนคลายฟองอากาศเรยงกนเปนแถวพาดตามแนวยาวของไข ประมาณ 5 – 6 แถว ไขเมอใกลฟกจะมสขาวขน ตวออนระยะท 1 มขา 6 ขา ล าตวมสขาวขนหวทายแหลม กา รเจรญเตบโตของตวออนระยะท 1 นานประมาณ 1 วน ตวออนเมอเจรญเตบโตเตมทจะหยดนงอยกบทเหมอนการเขาดกแดในแมลง และมการเปลยนรปรางเปนตวเตมวยภายใตผนง ล าตวของตวออนทเกาะนงอยกบทน ไดศกษาชพจกรของไรชนดนพบวาตวเตมวยเพศเมยใชเวลาประมาณ 0.74 วน จงออกจากดกแดและมอายอยไดนานประมาณ 9 วนเศษ สวนตวผ นนใชเวลาประมาณไมถง 1 วน กออกเปนตวเตมวย และมอายอยไดนานเฉลย 6 วนเศษ พชอาหาร

78

ชา พรก ฝาย บวบ ถวเขยว โหระพา มนฝรง มะมวง และไมดอก เชน เย อบรา เบญจมาศ ไซคลาเมน เขตแพรกระจายและฤดกาลระบาด ตวเมยและตวออนของไรชนดนมนสยชอบอยกบทไมคอยเคลอนไหว ตวผจะท าหนาทพาดกแดตวเมยและตวออนเคลอนยายจากใบแกไปยงยอดและใบออน เพอหาทดดกนใหมตอไป ไรขาวพรกนจะขยายพนธและ ระบาดท าความเสยหายใหกบสมโอในชวงเดอนมกราคมถงกมภาพนธ เปนระยะทสมปออกดอกและตดผลจะพบความเสยหายทเกดจากไรชนดนมาก สวนในชวงเดอนพฤษภาคมถงมถนายน และกนยายนถงตลาคมเปนระยะทสมทะวายออกดอกและตดผล ซงพบความเสยหายดวย ส ารวจพบการท าลายขอ งไรขาวพรกในโรงเรอนกระจกทปลกสมโอและตามแหลงปลกสมโอทมทรงพมแนนทบท จ งหวดนครปฐม ราชบร สมทรสงคราม ปราจนบร ตราด ชยนาท และพจตร การปองกนก าจด

มวธการจดการดงตอไปน 1.หมนแตงกงใหโปรง เนองจากพบการระบาดของไรขาวพรกในตนสมโอทมทรงพมแนน 2.หมนตรวจดผลออนสมโอทตดผลเรยบรอยแลว จนกระทงผลมอายประมาณ 2 เดอน ทก 7

วน โดยใชแวนขยายขนาด 10 เทา จะพบไรขาวพรกดดกนน าเลยงบนผลออน หรอปลดผลออนสองดกบแดด หากพบวามจดขาวคลายน ามน เคลอนทไปมาใหเตรยมวางแผนการปองกนและก าจด

3.เมอพบไรขาวเรมระบาดจากการส ารวจ ใหพนดวยสารฆาไรชนดใดชนดหนง ไดแก - ก ามะถน 80% WP อตรา 60 – 80 กรมตอน า 20 ลตร สารนไมควรพนในเวลากลางวนทม

แดดจด เพราะจะท าใหเกดอาการไหมได - อามทราซ 20% EC อตรา 40 มลลลตรตอน า 20 ลตร - อะบาเมกตน 1.8% EC อตรา 20 กรมตอน า 20 ลตร

ใหพนสารฆาไรใหทวทงตน หากส ารวจพบวาไรขาวพรกยงระบาดอยใหพนสารก าจดไรอกครงหนงโดยทงระยะหาง 5-7 วน

79

ภาพท 45 ไรขาวพรก (Broad mite)

ตวออนไรขาวพรก

อาการท าลายทใบ

ผลสมโอทถกท าลาย

80

ไรแดงแอฟรกน (African red mite)

ชอวทยาศาสตร Eutetranychus africanus (Tucker) วงศ Tetranychidae อนดบยอย Actinedida ความส าคญและลกษณะการท าลาย ตวออนและตวเตมวยของไรแดงแอฟรกนดดกนน าเลยงอยทบรเวณดานหนาของใบ แตในกรณทมการระบาดรนแรง ประชากรของไรหนาแนน อาจพบการท าลายของไรทบรเวณใตใบ และทผลของสมโอดวย ตลอดจนผลสมโอ ท าใหใบและผลมสเขยวจางลงเนองจากสญเสยคลอโรฟล หากมการระบาดรนแรง ท าใหสมโอชะงกการเจรญเตบโต ใบรวง รปรางลกษณะ

ตวเมย: ตวมลกษณะกลมแบน สของล าตวเปนสน าตาลเขม หรอน าตาลอมเขยว ความยาวของล าตวโดยเฉลย 417.67 ไมครอน กวางโดยเฉลย 350.33 ไมครอน ทบรเวณล าตวตอนหนาดานสนหลงทง 2 ขางมตาเปนจดสแดง ขาทง 4 ค มสเหลองออนปลาย ขาสสม ขนบนล าตวดานสนหลงเปนเสนสน ๆ ตดอยบนผนงล าตวทโปงนนขนมา โคนของเสนขนแคบ และคอย ๆ บานออก ปลายขนมน กลมคลายใบพาย

ตวผ: ขนาดเลกกวาตวเมย ล าตวเรยวแคบกนแหลม ขายาว และมสของล าตวเปนสน าตาลออน บรเวณสนหลงตอนหนา 2 ขาง มตาสแดงเหนไดชดเจน อวยวะเพศผมกานใ หญ สวนปลายแคบเลก และโคงงอขนดานสนหลง สวนปลายทโคงงอขนจะสนกวาขอบดานบนของกาน ขนบนสนหลงแคบและสนกวาขนบนสนหลงของตวเมย วงจรชวตของไรแดงแอฟรกน ไรแดงแอฟรกน มวงจรชวตจากระยะไขเปนตวเต มวย ใชเวลานานเฉลย 9.4 วน ตวผเขาผสมพนธในทนททตวเมยลอกคราบเปนตวเตมวยแลว หลงจากนนประมาณ 1.2 วน ตวเมยเรมวางไขเฉลยโดยวางไขไดตลอดชวอายของตวเมย 12.7 ฟอง และมชวตอยไดนาน 9.8 วน ศตรธรรมชาต บนสมโอพบตวห าของไรแดงแอฟรกน 3 ประเภท ไดแก ไรตวห าในวงศ Phytoseiidae แมงมม และเชอรา Hirsutella thompsoni Fisher ไรตวห า Amblyseius longispinosus (Evans) ในวงศ Phytoseiidae เปนไรตวห าทพบเปนปรมาณมากทสดใน สวนสมโอ ในชวงเดอนพฤษภาคม และกรกฎาคม จากการศกษาในหองปฏบตการ พบวา ไรตวห าเพศเมยชนดน 1 ตว สามารถกนไขไรแดงแอฟรกนได 27 ฟองตอวน กนตวออนวยท 2 ได 16 ตวตอวน และตงแตระยะตวออนจนเปนตวเตมวยของไรตวห า สามารถกนไรแดงแอฟรกนเพศเมยได 2.5 ตว สวนแมงมมใยแผน Hylyphantes graminicola (Sundevall) ในวงศ Linyphiidae ซงเปนตวห าอกชนดหนงทพบในสวนสมโอ สามารถกนไรแดงแอฟรกนเพศเมยได 9.5 – 12.9 ตวตอวน

81

เขตแพรกระจายและฤดการระบาด ไรแดงแอฟรกนมกระบาดอยตามแหลงปลกสมโอของประเทศไทย เชน จงหวดนาน เชยงใหม ปทมธาน สระบร ราชบร สมทรปราการ เพชรบร นครปฐม นครศร ธรรมราช ยะลา และกรงเทพฯ โดยพบระบาดมากในฤดแลงระหวางเดอนธนวาคม –พฤษภาคม และในฤดฝนทฝนไมตกตดตอกนเปนเวลานาน การปองกนก าจด

มวธการจดการดงตอไปน 1. หมนส ารวจแปลงสม โอทก 1 สปดาหในชวงฤดแลง ระหวางเดอน ธนวาคม –

พฤษภาคม และในชวงฤดฝนทฝนทงชวงระหวางเดอนกรกฎาคม - สงหาคม 2. เมอพบไรแดงแอฟรกนเรมลงท าลายสมใหท าการปองกนก าจดดวยการใหน า

ตดตอกนหลาย ๆ ครง 3. หากมการระบาดรนแรง โดยสามารถสงเกตเหนใบสม โอเรมมสเขยวจางลง และ

เมอใชแวนขยายสองด พบตวออนและตวเตมวยของไร ดดท าลายอยทวไปบนใบ ใหท าการปองกนก าจดดวย สารฆาไรชนดใดชนดหนง ดงตอไปนคอ โพรพารไกต 30% WP อตรา 30 กรมตอน า 20 ลตร, หรอ เฮกซไทอะซอกซ 1.8% EC อตรา 40 มล. ตอน า 20 ลตร หรอ อามทราซ 20% EC อตรา 30 มล.ตอน า 20 ลตร สารฆาไรเหลาน คอนขาง ปลอดภยตอตวห า ตวเบยน และผง ผใชควรพนสารฆาไรดงกลาวสลบกน เพอปองกนไรแดงแอฟรกน สรางความตานทาน ถาพบวายงมไรระบาดใหพนสารฆาไรซ าอกครงหนง โดยเวนระยะหาง 5 วน

82

ภาพท 46 ไรแดงแอฟรกน (African red mite)

ไรแดงแอฟรกนเพศเมย

ไรแดงแอฟรกนเพศผ

การท าลายทใบและผลสมโอ

83

วชพชในสวนสมโอ

ความส าคญของวชพช การท าเกษตรกรรมนนอาจกลาวไดวาวชพชเปนศตรพชทเกษตรกรตองเผชญหรอท าการแกปญหาอนดบตนๆก อนการแกปญหาศตรพชชนดอนๆ ในกรณชองการปลกสมโอกเชนเดยวกน เกษตรกรตองก าจดวชพชตงแตเรมเตรยมแปลง และการไ ถพรวนดนนนสามารถก าจดวชพชไดในระดบหนง หลงจากนนกควรคราดและเกบชนสวนของวชพช เชน ตน รากและเหงาออกจากแปลง เพอทจะชวยลดประชากรของวชพชตางๆทมอยเดม และเนองจากวชพชมกจะมคณสมบตพเศษเหนอกวาพชปลกหลายดาน เชนวชพชสามารถเจร ญเตบโตไดรวดเรวกวาพชปลก ขยายพนธงายกวาและผลตเมลดไดในปรมาณมาก เปนตน ตวอยางไดแก สาบแรงสาบกา (Ageratum conyzoides L.) ผลตเมลด 79,880 เมลดตอตน หญาตนกา (Eleusine indica (L.) Gaerth.) ผลตเมลด 50,000เมลดตอตน และกกทราย (Cyperus difformis L. Gaerth) ผลตเมลด 30,000 เมลดตอตน ปญหาของวชพชนอกจากแขงขนและแกงแยงธาตอาหารกบพชปลกแลว วชพชบางชนดยงเปนพชอาศยของศตรพชทงโรคและแมลงตวอยางเชน วชพชทเปนพชอาศยของแมลงวนเจาะยอดขาวฟางไดแก หญาขจรจบดอกเลก (Pennisetum polystachyon (L.)Schult.) และ หญาขจรจบดอกใหญ(Pennisetum pedicellatum Trin.) วชพชทเปนพชอาศยของโรค powdery mildew คอ หญางวงชาง (Heliotropium indicum L.) และพชอาศยของโรคบลาสต คอหญาชนกาศ (Panicum repens L.) นอกจากนยงมวชพชหลายชนดทเปน พชอาศยของไสเดอนฝอย (Meloidogyne incognita) เชน ผกเสยน (Cleome gynandropsis L.) ผกโขมหนาม (Amaranthus spinosus L.) และหญาแหวหม (Cyperus rotundus L.) เปนตน วชพชทส ารวจพบในแปลงสมโอตามแหลงปลกสมโอของประเทศไทยนนมความหลากหลายของชนดและปรมาณทแตกตางกนขนอยกบปจจยหลายดาน เชน ฤดกาล ขนาดหรออายของสมโอในแปลง สถานท และทส าคญคอการดแลจดการของเจาของสวน เปนตน ในฤดแลงจะพบชนดและปรมาณวชพชนอยกวาในฤดฝน สวนทสมโอมอายนอยจะมทรงพมตนขนาดเลกวชพชทพบในแปลงจงมความหลากหลายของชนดและปรมาณมาก ซงแตกตางจากสวนสวนสมโอทมอายมาก ทรงพมตนขนาดใหญแผกวาง โดยเฉพาะบรเวณโคนตนสมโอดงกลาวจะพบวชพชปรมาณนอยหรอไมพบวชพชเลย และในท านองเดยวกนสวนสมโอทมการจดการด มการจดการวชพชสม าเสมอหรอก าจดวชพชทกเดอน (ในฤดฝน) จะพบวชพชปรมาณนอยเชนกน ส าหรบการก าจดวชพชของเกษตรกรนนมกจะก าจดโดยวธกลคอการตดรวมกบการใชสารก าจดวชพช หรอบางกรณทเกษตรกรมความถนดในเรองของสตวเลยง อาจเลยงสตวในสวนสมโอเชนหานเพอใหชวยกดกนวชพชโดยเฉพาะวชพชท มหวอยในดนเชนหญาแหวหม วชพชทพบในแปลงสมโอมหลากหลายชนด สามารถเรยงล าดบตามปรมาณของวชพชทส ารวจพบไดดงน ผกแครด (ภาพท 47) หญานมหนอน (ภาพท 48) หญาสาบ (ภาพท 49) กระดมใบ

84

ใหญ (ภาพท 50) หญาตนนก (ภาพท 51) สาบแรงสาบกา (ภาพท 52) ลกใตใบ (ภาพท 53) บาหยา (ภาพท 54) หญาแหวหม (ภาพท 55) วชพชตามรายการดงกลาวขางตนอาจจ าแนกประเภทโดยอาศยลกษณะและขนาดของใบวชพช เปนหลก เพอเปนขอมลดานหนงประกอบการเลอกใชสารก าจดวชพชใหเหมาะสมกบชนดวชพช ซงจะท าใหสารก าจดวชพชทเลอกใชมประสทธภาพสงสด ดวยลกษณะดงกลาวสามารถแบงวชพชได3ประเภทคอ วชพชใบแคบ วชพชใบกวาง และ กก วชพชทจดอยในประเภทวชพชใบแคบ ไดแก หญานมหนอน หญาตนนก และ วชพชใบกวางไดแก ผกแครด หญาสาบ กระดมใบใหญ สาบแรงสาบกา ลกใตใบ บาหยา และประเภทกก ไดแก หญาแหวหม

85

ผกแครด

ชอวทยาศาสตร Synedrella nodiflora (L.) Geartn. วงศ Asteraceae ชอสามญ Nodeweed ชอไทย ผกแครด สบกา หญาขหมา ลกษณะ พชอายปเดยว ล าตน เปนเหลยม อาจสงถง 90 เซนตเมตร. แตกกงเปนค ใบ เดยว ออกตรงขาม รปรางรหรอรปไข กานใบสน ป ลายใบแหลม ขอบใบเปนจกฟนเลอ ย ดอก สเหลอง อดกนแนนเปนกระจกเดยวๆ หรอเปนกลมตามมมใบ ใกลปลายกง ไมมกานหรอกานสน ผล ขอบดอกยอยรอบนอกสด าหรอสน าตาลเขม รปแบน มหรอไมมขนปกคลม ม หนามปลายผล 2 ผลของดอกกลางรปยาว มสน และมหางทปลายผล 3 ขยายพนธโดยเมลด

หญานมหนอน

ชอวทยาศาสตร Paspalum conjugatum Berg. วงศ Poaceae ชอสามญ Hilo grass, Sour paspalum ชอไทย หญานมหนอน หญาเหบ ลกษณะ พชอายหลายป ล าตน เลอยทอดหรอเปนไหลแลวยกปลายขน ยาวประมาณ 100 เซนตเมตร . มรากแตกออกมาจากดานลาง ใบ เรยวยาว 5-10 เซนตเมตร กวาง 5-15 มลลเมตร กาบใบหมบรเวณโคนตนขอบใบมขน ดอก ออกเปนชอ ดอกยอย ไมมกานดอก ทรงกลมรปลายแหลม คอนขางแบน มขนโดยรอบเรยงตวกนเปนสองแถว ชอดอกแตกเปน 2 แฉก พบทวไป ออกดอกตลอดป ขยายพนธโดยเมลดและไหล

86

ภาพท 47 ผกแครด ก ลกษณะตน ข ลกษณะเมลด

ภาพท 48 หญานมหนอน ก ลกษณะตน ข ลกษณะเมลด

ก ข

ก ข

87

หญาสาบ

ชอวทยาศาสตร Chromolaena sp. วงศ Asteraceae ชอสามญ Thoroughwort ชอไทย หญาสาบ ลกษณะ พชอายปเดยว มกลนเฉพาะตว ล าตน ตรงมขนละเอยดปกคลม สง 20–70 เซนตเมตร แตกกงกานมาก กงยาว 8–40 เซนตเมตร ใบ เปนใบเดยวแตกออกเปนค แตละคจะตงฉากกน รปไขหรอรปคลายขนมเปยกปน ขอบใบเปนฟนเ ลอย ปลายใบเรยวแหลม เหนเสนใบชดเจน 3 เสน ฐานใบมนหรอแหลม กานใบยาว 0.5–2 เซนตเมตร ดอก เปนชอบนปลายยอดของล าตน และกงกาน มกานชอดอก มใบประดบรประฆงรองรบชอดอก ชอดอกขนาดเลกมองดเหมอนเปนดอกเดยวสมวงอมชมพ ดอกยอยเรยงบนฐานรองดอกทแผกวาง36–60 ดอก ผล สด าเรยวยาว 2–3 มม. เปลอกบางและเหนยว แตมไดหลอมรวมกบเปลอกเมลด เมอแก

กระดมใบใหญ

ชอวทยาศาสตร Borreria latifolia (Aubl) Schum. วงศ Rubiaceae ชอสามญ Oval-leaf false buttonweed ชอไทย กระดมใบใหญ ลกษณะ พชอายปเดยว ล าตน ตงตรง หรอทอดเอนเปนสเหลยมเปนปกตามเหลยม แตกแขนงนอย มขนเลกนอย สงถง 60 เซนตเมตร. ใบ เดยว รปรหรอรปไข ปลายใบแหลม ฐานใบเรยวแคบเขาหากานใบ ขอบใบระคายมอ ผวใบดานบนระคายมอเลกนอย ผวใบดานลางมขนออนนมปกคลม ก านใบสน ดอก ออกเปนกระจกตามซอกใบ กลบดอกมสขาวหรอสชมพ ผล รปรางรหรอคอนขางกลม เปลอกผลยนและมขน ผล แกจะแตกตามยาว เมลดสน าตาลรปทรงรยาว

88

ภาพท 49 หญาสาบ ก ลกษณะตน ข ลกษณะเมลด

ภาพท 50 กระดมใบใหญ ก ลกษณะตน ข ลกษณะเมลด

ก ข

ก ข

89

หญาตนนก

ชอวทยาศาสตร Digitaria ciliaris (Retz.) Koel. วงศ Poaceae ชอสามญ Crab grass, Finger grass, Tropical crabgrass ชอไทย หญาตนนก หญาปลองขาวนก ลกษณะ พชอายหลายป ล าตน ทอดเลอยแลวตงตรง สง 20-60 เซนตเมตร ใบ กาบใบเกลยง ยกเวนตามขอบใบมตอมขน ขอบใบขนานแคบ ยาว 20 เซนตเมตร กวาง 3-10 มลลเมตร. ลนใบเปนแผนบาง ดอก ออกเปนชอ ม 4-7 แขนง ยาวไดถง 12 เซนตเมตร ชอดอกยอยออกเปนค มกานและไมมกาน รปไข ยาว 3.2 มลลเมตร. เรยงตวดานเดยวของแกน กาบคลมลางรปสามเหลยม กาบคลมบนรปสามเหลยมแคบ ขนาดใหญกวากาบคลมลาง ชอดอกยอยประกอบดวย 2 ดอก ดอกลางเปนหมน ใบประดบนอกมเสนสน 5 เสน ใบประดบในลดรป ดอกยอยบนเปนดอกสมบรณเพศ ใบประดบนอกบางใส ใบประดบในมรปรางเหมอนใบประดบนอก แตมเกสรเพศผ 3 อน เกสรเพศเมยปลายแยกเปน 2 แฉก ผล ยาว 3 มลลเมตร. มสวนของใบประดบนอกและใบประดบในทแขงตดอย ขยายพนธโดยเมลด และล าตน

สาบแรงสาบกา

ชอวทยาศาสตร Ageratum conyzoides L. วงศ Asteraceae ชอสามญ Billy goat weed, Goatweed ชอไทย สาบแรงสาบกา หญาสาบแฮง ตบเสอเลก เทยมแมฮาง หญาสาบแรง ลกษณะ พชอายปเดยว มกลนเฉพาะตว ล าตน ตงตรงสง 20–100 เซนตเมตร ล าตนและผวใบทงสองดานมขนปกคลมทวไป ใบ เดยว ออกตรงขามเปนค รป ไข ขอบใบหยกปลายแหลม กานใบยาว ดอก เปนชอ ออกตา มปลายยอดเรยงตวอยบนฐานรองดอกทแผกวางมองดเหมอนดอกเดยว ชอดอกมสฟามวง และเปลยนเปนสขาว ดอกยอยออกสลบทง 2 ขางของแกนจ านวน 60-75 ดอก ดอกลางสดมกานยาวทสด กาบหรอรวประดบเปนแผนสเขยวทมฐานหลอมตดกน ปลายแยกเปนแฉก หอหมดอกยอย ผล มเปลอกบางและเหนยว เมอแกเปลอกไมแตก ม 1 เมลด ฐานเมลดมจดแตมสขาว ปลายเมลดมกระจกขนคลายหนามสขาวครมตดอย ขยายพนธโดยเมลด

90

ก ข

ภาพท 51 หญาตนนก ก ลกษณะตน ข ลกษณะเมลด

ภาพท 52 สาบแรงสาบกา ก ลกษณะตน ข ลกษณะเมลด

91

ลกใตใบ

ชอวทยาศาสตร Phyllanthus amarus Schumach. & Thonn. วงศ Euphorbiaceae ชอสามญ Carry me seed ชอไทย ลกใตใบ มะขามปอมดน หญาใตใบขาว ลกษณะ พชอายปเดยวล าตน สง 30-60 เซนตเมตร ใบ เดยว เรยงสลบในระนาบเดยวกน รป รางรหรอรปขอบขนาน ดอก ออกทซอกใบ แยกเพศ อยบนตนเดยวกน เพศ เมยเปนดอกเดยว เพศผออกเปนกระจก สนวล ผล แบบผลแกจะแตก กลม ผวเรยบหรอมพ ขยายพนธโดยเมลด

ภาพท 53 ลกใตใบ ก ลกษณะตน ข ลกษณะเมลด

ก ข

92

บาหยา

ชอวทยาศาสตร Asystasia gangetica (L.) T.Anderson วงศ Acanthaceae ชอสามญ Chinese violet ชอไทย บาหยา ยาหยา บษบาฮาวาย ผกกดเนา ลกษณะ พชอายปเดยว ล าตน ตงตรงสง 20-50 เซนตเมตร ล าตนเปนสเหลยมไมมขน ใบ เดยว เปนคตรงขามกน รปไขหรอรปหวใจ ปลายแ หลม โคนมนหรอเวา มขนทดานลางของใบ มกานใบ ดอก ออกเปนชอ ทปลายกง ดอกบานจากโคนชอไปปลายชอ กลบดอกสขาวหรอมวงออน กลบดอกลกษณะเปนโคน ปลายแยกเปน 5 กลบ กลบเลยงตดทโคนกลบดอก ปลายแยก 5 แฉก มใบประดบ 3 ใบ มขน เกสรตวผ 4 อน แยกเปน 2 ค คหนงกานสนอกคกานยาว เกสรตวเมย 14 อน ยอดเกสรตวเมยม 2 พ รงไขอยเหนอฐานรองดอก เมลด ผวขรขระ ขยายพนธโดยเมลด

หญาแหวหม

ชอวทยาศาสตร Cyperus rotundus L. วงศ Cyperaceae ชอสามญ Nut grass ชอไทย หญาแหวหม (ทวไป); หญาขนหม ลกษณะ พชมอายหลายป ล าตน เปนรปสามเหลยมตงตรง สวนโคนหนา เหงาใตดนเชอมตอจากโคนตน หวสรางทปลายเหงา ล าตนเปนกอสง 30-70 เซนตเมตร ใบ เรยวยาว 5-20 เซนตเมตร พรอมดวยแผนใบทแผออกกาบใบเชอมตดกนเปนทอ ดอก เปนชอดอก แบบคนรม ประกอบดวยแถวของดอก เปน3-8 แถว สวนของดอกยอยคอนขางแบน ไมมกาน ยาว 1-3 เซนตเมตร จดเรยงตวเปนชอรปไข ขยายพนธโดยสวนเหงา และหวใตดน

93

ภาพท 54 บาหยา ก ลกษณะตน ข ลกษณะเมลด

ภาพท 55 หญาแหวหม

94

การปองกนก าจดในวชพชในแปลงปลกสมโอ

1. การควบคมวชพชโดยไมใชสารก าจดวชพช อาจท าไดหลายวธ คอ 1.1 การไถหนาดน เพอก าจดตนวชพชในระหวางแถวปลก เปนการไถในระดบทไมลกมาก

เพราะอาจกระทบรากพชปลก อาจท าไดปละ 1-2 ครง กอนพชออกดอก และหลงเกบเดยวผลผลตแลว

1.2 การใชแรงงานหรอเครองมอกล การใชแรงงานคน ก าจดบรเวญรอบตนพช หรอรอบทรงพม หรอการใชเครองมอกลตดทายรถไถ ตด หรอคราดวชพชในระหวางแถวปลกพช อาจท าได 2-3 ครงตอป เพอควบคมไมใหวชพชเตบโต และลดการแขงขนกบพชปลก

1.3 การปลกพชแซม ในสวนปลกทมระยะปลกพชหาง อาจปลกพชอายสนในระหวางแถวปลกได เชนถวเขยว ถวเหลอง ขาวโพด ถวลสง หรอพชผกตางๆ ควรมการดแลรกษาพชปลกเหลานจะชวยลดปรมาณการแขงขนของวชพช และใหประโยชนแกไมผลได

1.4 การปลกพชคลมดน พชตระกลถวบางชนด เชน ถวคาโลโปโกเนยม (Calopogonium ; mucunoides) เซนโตรซมา (Centrosema pubescens) หรอ เพอรราเรย (Pueraia phaseoloides) อาจใชปลกเปนพชคลมดนระหวางแถวปลกพช แตการปลกพชคลมดนดงกลาวกตองมการเตรยมดนเพอปลก การดแลรกษาทด เชนเดยกบการปลกพชทวไป โดยเฉพาะในชวงระยะแรกของการเจรญเตบโต เพอใหตนถวมการเจรญเตบโตไดด และคลมพนทไดอยางรวดเรว กจะชวยลดปรมาณการแขงขนของวชพชอนๆ ตอสมโอ และการไถกลบพชคลมดนลงไปในดนกชวยเพมปรมาณธาตอาหารใหแกพชปลกได

2. การควบคมวชพชโดยใชสารก าจดวชพช พนสารก าจดวชพชตามค าแนะน าของกลมวจยวชพช ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช ดงน 2.1 ไดยรอน อตรา 320-640 กรมสารออกฤทธตอไร ตอน า 60-80 ลตรตอไร ใชพนกอน

วชพชงอก ควบคมไดทงวชพชประเภทใบแคบ และวชพชประเภทใบกวาง 2.2 พาราควอต อตรา 90-180 กรมสารออกฤทธตอไร ตอน า 60-80 ลตรตอไร ใชพนหลง

วชพชงอก ควบคมไดทงวชพชประเภทใบแคบ และวชพชประเภทใบกวาง 2.3 ไกลโฟเสต อตรา 240-520 กรมสารออกฤทธตอไร ตอน า 60-80 ลตรตอไร ใชพนหลง

วชพชงอก ควบคมไดทงวชพชประเภทใบแคบ และวชพชประเภทใบกวาง 2.4 กลโฟซเนต-แอมโมเนยม อตรา 160-480 กรมสารออกฤทธตอไร ตอน า 60-80 ลตรตอไร

ใชพนกอนวชพชงอก ควบคมไดทงวชพชประเภทใบแคบ และวชพชประเภทใบกวาง หมายเหต ระวงอยาใหละอองของสารก าจดวชพชถกใบตนสมโอ และหลกเลยงการพนสารก าจดวชพช

บรเวณรอบโคนตนสมโอ

95

การตรวจรบรองสมโอปลอดโรคแคงเคอร เพอการสงออกไปสหภาพยโรป

การตรวจรบรองสมโอปลอดโรคแคงเคอรเปนการปฏบตเพอให

เปนไปตามขอก าหนดของสหภาพยโรปทก าหนดไววา การน าผลสมโอเขาสหภาพยโรปจากประเทศทมโรคแคงเคอรและไมมพนทปลอดโรคนน จะตองเปนไปตามขอก าหนดดงน

1. ผลสมโอตองมาจากสวนทไดรบการตรวจรบรองวาไมพบอาการทเกดจากเชอ Xanthomonas axonopodis pv.citri ทกสายพนธ

ทท าใหเกดโรคกบพชตระกลสมในแปลงผลตและพนทตดตอใกลเคยงตงแตฤดกาลผลตทแลวจนถงฤดกาลผลตปจจบน

2. ผลสมโอท เกบเกยวจากแปลงปลกนไมปรากฏอาการของโรคทเกดจากเชอ Xanthomonas axonopodis pv.citri ทกสายพนธ

ทท าใหเกดโรคกบพชตระกลสม 3. ผลสมโอผานการแชดวยสาร sodium orthophenylphenate

หรอสารอนทเปนทยอมรบ และแสดงไวในใบรบรองตามเงอนไข 4. ผลสมโอบรรจกลองในสถานทหรอศนยการขนสงทลงทะเบยน

เพอใชในการนโดยเฉพาะ หรอผานระบบทยอมรบไดวาเทาเทยมกนกบเงอนไขทไดก าหนดไว

ประเทศไทยเปนประเทศทมโรคแคงเคอรและไมมพนทปลอด

โรค ดงนนประเทศไทยจงตองปฏบตตามขอก าหนดขางตน เกษต รกรรายใดทตองการใหสมโอจากสวนของตนสามารถสงไปขายในสหภาพยโรปไดตองแจงความจ านง ขนทะเบยน และปฏบตตามกฎเกณฑทกรมวชาการเกษตรก าหนด

96

หนงสอรบรองการตรวจสมโอปลอดโรคแคงเคอร

เลขท...รพ. ...../2550 กรมวชาการเกษตร หนงสอรบรองฉบบนใหไวเพอแสดงวา 1. สมโอทสงออกโดย บรษท................................................... หมายเลขต...........................จ านวน....................กลอง...................ผลน าหนก..................กก. มลคา..................บาท เปนผลผลตจากสวนทไดรบการตรวจแลววาปลอดโรคแคงเคอร ของเกษตรกรสมาชกโครงการน ารองการผลตสมโอปลอดโรคแคงเคอรเพอการสงออกไปประเทศเนเธอรแลนด 2. ผลสมโอไดรบการตรวจแลววาปราศจากอาการโรคแคงเคอร และผลสมโอไดรบการท าความสะอาดผวโดยการแชในสารละลายคลอรนเขมขน 200 ppm. นาน 2 นาท 3. สามารถใชเครองหมาย Pomelo Pilot Project บนภาชนะบรรจ และใหระบขอความ “Pomelo in this consignment has been inspected and treated under control of DOA Thailand according to EU 2000/29/EC annex 4A1 articles 16.2 c, 16.3 A, 16.4 A, 16.5 C” ในชอง Additional Declaration

ออกใหเมอวนท เดอน...............................พ.ศ.2550

ลงชอ..............................................ผรบรอง

97

การขนทะเบยนสวนเพอการตรวจรบรอง

1. เจา ของสวนแจงความจ านงตอกรมวชาการเกษตร พรอมทง แจงขอมลเกยวกบสวนทตองการใหตรวจรบรอง เชน สถานทสวน ขนาดพนทปลก จ านวนตนสมโอ พนธ ฯลฯ กรณทเกษตรกรมสวนหลายสวนควรตองแจงทงหมดเพอกนปญหาการน าสมโอจากสวนทไมไดรบการรบรองมารวมขาย ใ นกรณทมหลายสวน ถาสวนใดสวนหนงไมผานการรบรองถอวาทกสวนไมผานการรบรองดวย

2. สวนทขอใหตรวจรบรอง ตองไดรบการรบรอง GAP จากกรมวชาการเกษตรแลว หรออยระหวางการตรวจรบรอง GAP สวนทอยระหวางการตรวจรบรอง GAP ถาภายหลงไมไดรบการรบรอง GAP จะไมไดรบอนญาตใหขายผลผลตไปตลาดสหภาพยโรป

3. เกษตรกรเจาของสวนจะตองใหความรวมมอกบเจาหนาทในการตรวจสวน และปฏบตตามค าแนะน าของเจาหนาท ในการปองกนก าจดศตรพช

98

การตรวจรบรองสวนปลอดโรคแคงเคอร

การตรวจรบรองสวนสมโอปลอดโรคแคงเคอรจะมการตรวจ 2 ระดบ คอการตรวจดวยสายตาในสวนและการตรวจในหองปฏบตการ 1. การตรวจดวยสายตาในสวน นกวชาการตรวจสวนทก 60 วน ตรวจตนสมโอทกตนในสวน โดยเนน

1.1 ตองไมมอาการโรคแคงเคอรบนสวนหนงสวนใดของพช

1.2 ถาในสวนมสมโอพนธขาวใหญ ขาวพวง

หรอพนธอนๆ ปนอยกบสมโอพนธทองด ตองเนนการตรวจตนสมโอพนธเหลานนเปนพเศษ เพราะพนธเหลานนออนแอตอโรคแคงเคอร

1.3 ถาพบอาการโรคแคงเคอรในการตรวจครงแรกตองตดแตงสวนทเปนโรคออกไปหรอจ าเปนต องตดตนนนออกไป เพอไมใหเปนแหลงระบาดของโรค

หลงจากนนตองพนสารปองกนก าจดโรคพชกลมทองแดงอยางนอย 1 ครง แลวเฝาสงเกตอาการ นกวชาการจะตรวจสวนนนใหมภายใน 30 วน และนบเปนการตรวจครงท 1 ใหม ถายงพบโรคสวนนนจะไมไดรบการรบรองและหยดตรวจ

1.4 ถาพบอาการโรคแคงเคอรในการตรวจครงท 2 หรอครงตอๆ ไปสวนนนจะไมไดรบการรบรองและหยดตรวจ และไมไดรบอนญาตใหจ าหนายไปสหภาพยโรป 1.5 การตรวจตองท าตอเนองทงป สวนทไมพบอาการโรคทกครงทตรวจจะไดรบการรบรองและไดรบอนญาตใหจ าหนายเพอการสงออกไปสหภาพยโรปได

99

2. การเกบตวอยางเพอการตรวจในหองปฏบตการ 2.1 นกวชาการสมเกบตวอยางในขณะทตรวจสวน

การสมเกบตวอยางจะเกบยอดทมใบเพสลาดอยางนอย 3 ยอดตอตน และเกบตวอยางสวนละอยางนอย 20 ตน 2.2 น าตวอยางจากแตละสวนทไมพบอาการโรคแคงเคอรจากการตรวจดวยสายตาไปตรวจในหองปฏบตการดวยเทคนค PCR โดยใช primer D1/D2 2.3 ตวอยางจากสวนใดมปฏกรยาเปนบวก นกวชาการจะกลบไปตรวจสวนนนอยางละเอยดอกครง เพอใหแนใจไดวาในสวนนนๆ ไมมอาการของโรคอยางแทจรง การตรวจ ณ โรงคดบรรจ

1. ตรวจสอบรายชอเกษตรกรทน าสมโอมาขายวาสวนไดผานการรบรองปลอดโรคแคงเคอรแลว

2. ตรวจผลสมโอทผสงออกรบซอ ตองไมมอาการโรคแคงเคอร และโรคจดด า การตรวจทจดรบซอนควรตองตรวจ 100%

3. ตรวจรองรอยการท าลายของศตรพชอนๆ เชน เพลยไฟ แมลงวนผลไม ฯลฯ ไมควรปรากฏ อาการบนผล

4. ตรวจสอบสารละลายทใชในการฆาเชอใหมความเขมขนตามทก าหนดไว หลงจากมการแชผลสมโอเพอฆาเชอแลว ตองตรวจสอบความเขมขนเปนระยะ เนองจากความเขมขนจะลดลง

5. ตรวจ ดแลการบรรจกลอง จะตองไมมการน าผลทไมผานกระบวนการทถกตองใสปนไปดวย

6. ตรวจ ดแลการบรรจเขาต container ตองไมมผลไมอนปนไปในตเดยวกน 7. บนทกรายละเอยดขอมลในการขนสง เชน หมายเลขต container จ านวนกลอง จ านวน

ผลสมโอทงหมด น าหนก มลคา เปนตน 8. สงรายละเอยดการขนสง และรายชอเกษตรกรเจาของผล

สมโอในตนนใหผออกหนงสอรบรอง เพอออกหนงสอรบรองไปออกใบรบรองปลอดศตรพช ทศนยบรการการสงออก ส านกควบคมพชและวสดการเกษตร กรงเทพฯ (ในขณะนมขอตกลงไววา การ

100

การผลตและการจดการสมโอ

- แผนการท างานในสวนสมโอในรอบ 12 เดอน

ขนตอนการปฏบตงานในการผลตสมโอ

101

เดอน มกราคม

ระยะตดดอก และระยะดอกบาน1. ใหน าตนสมโออยางสม าเสมอ2. ส ารวจการเขาท าลายของแมลงศตรพชในชวงระยะดอกบานและตดผลออน

เพลยไฟพรก โดยเฉพาะในชวงทอากาศแหงแลง ฝนทงชวง เมอส ารวจพบเพลยไฟมากกวา 10% ของผลทส ารวจ หรอ 50 เปอรเซนต ของใบออนทส ารวจทงหมด ท าการพนสารฆาแมลง ไดแก อมดาโคลพรด 10% SL อตรา 10 มลลลตร โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม ไดโนทฟแรน 10%WP อตรา 40 กรม อะเซททามพรด 20%SP อตรา 5 กรม และ คารโบซลแฟน 20% EC อตรา 40 มลลลตรตอน า 20 ลตร 3. ส ารวจการเขาท าลายของโรคแคงเกอรและโรคสแคปทใบและยอดออน ใหปองกนโดยการพนสารคอปเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอคอปเปอรไฮดรอกไซด 77 % WP อตรา 20 กรม ตอน า 20 ลตร ทกๆ 14วน สวนในชวงทมฝนตกชก ควรพนถขน อาจจะทก 7 วน นอกจากจะปองกนโรคแคงเคอรแลวยงชวยปองกนโรคจดด าและโรคราอน ๆ ทจะระบาดในชวงปลายฤดฝน

เพลยไฟพรก โรคแคงเคอร

โรคสแคป

102

เดอน กมภาพนธระยะดอกบาน และตดผลออน1. ใหน าตนสมโออยางสม าเสมอ2. ส ารวจการเขาท าลายของแมลงศตรพชในชวงระยะดอกบานและตดผลออน

2.1 เพลยไฟพรก โดยเฉพาะในชวงทอากาศแหงแลง ฝนทงชวง เมอส ารวจ พบเพลยไฟมากกวา 10%ของผลทส ารวจ หรอ 50 เปอรเซนต ของใบออนทส ารวจทงหมด ท าการพนสารฆาแมลง ไดแก อมดาโคลพรด 10% SL อตรา 10 มลลลตร โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม ไดโนทฟแรน 10%WP อตรา40 กรม อะเซททามพรด 20%SP อตรา 5 กรม และ คารโบซลแฟน 20% EC อตรา 40 มลลลตรตอน า 20 ลตร

2.2 หนอนฝดาษสม สมเกบผลทถกท าลาย พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอพบผลถกท าลายมากกวา 10% ของผลทส ารวจ ไดแก ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน 6.25%/22.5% EC อตรา 30 มล./น า 20 ลตร สลบกบสาร อะบาเมกตน 1.8%EC อตรา 10 มล./น า 20 ลตร โดยพนกอนดอกบาน 1 ครง และพนสารสลบทก 7 วน จ านวน 4 ครง และหอผลเมอผลมอายประมาณ 1 เดอน 3. โรคแคงเกอรและโรคจดด า ใหปองกนโดยการพนสารคอปเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอคอปเปอรไฮดรอกไซด 77 % WP อตรา 20 กรม ตอน า 20 ลตร ทกๆ 7-14วน กรณทมฝนตกควรพนซ าทนทหลงฝนหยด สวนโรคจดด าอาจใชสารอะซอกซสโตรบน 20 % WP อตรา 10 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พนสลบ

โรคแคงเคอร

โรคจดด า

เพลยไฟพรก

หนอนฝดาษ

103

เดอน มนาคมระยะตดผลออน1. ใหน าตนสมโออยางสม าเสมอ2. ส ารวจการเขาท าลายของแมลงศตรพชในชวงระยะตดผลออน

2.1 เพลยไฟพรก โดยเฉพาะในชวงทอากาศแหงแลง ฝนทงชวง เมอส ารวจพบเพลยไฟมากกวา 10%ของผลทส ารวจ หรอ 50 เปอรเซนต ของใบออนทส ารวจทงหมด ท าการพนสารฆาแมลง ไดแก อมดาโคลพรด 10% SL อตรา 10 มลลลตร โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม ไดโนทฟแรน 10%WP อตรา 40 กรม อะเซททามพรด 20%SP อตรา 5 กรม และ คารโบซลแฟน 20% EC อตรา 40 มลลลตรตอน า 20 ลตร 2.2 หนอนเจาะผลสมโอ เกบผลทถกท าลาย พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอพบผลถกท าลายมากกวา 10% ของผลทส ารวจ ไดแก ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน 6.25% /22.5% EC อตรา 30 มลลลตร อะซเฟต 75%SP อตรา 50 กรม อมาเมกตนเบนโซเอต 1.92% EC อตรา 10 มลลลตรตอน า 20 ลตร เมอผลสมโออายประมาณ 2 สปดาห 4 ครงทก 7 วน แลวหอผลสมโอดวยถงกระดาษหอผลเมอผลสมโออาย 1.5 เดอน เพอปองกนการเขาท าลายของหนอนเนองจากพบวาหนอนเจาะผลสมโอเขาท าลายผลสมโอจนถงระยะเกบเกยว

2.3 หนอนฝดาษสม เกบผลทถกท าลาย พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอพบผลถกท าลายมากกวา 10% ของผลทส ารวจ ไดแก ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน 6.25%/22.5% EC อตรา 30 มล./น า 20 ลตร สลบกบสารอะบาเมกตน1.8%EC อตรา 10 มล./น า 20 ลตร โดยพนกอนดอกบาน 1 ครง และพนสารสลบทก 7 วน จ านวน 4 ครง และหอผลเมอผลมอายประมาณ 1 เดอน

2.4 ไรสนมสม แตงกงใหโปรง เมอพบตวไรสนมสม 4-6 ตว/ตารางเซนตเมตร ใหพนสารฆาไร เชนก ามะถน 80% WP อตรา 60 กรมตอน า 20 ลตร โพรพารไกต 30% WP อตรา 30 กรมตอน า 20 ลตร อามทราซ 20% EC อตรา 30 มล.ตอน า 20 ลตร ไพรดาเบน 20% WP อตรา 10 กรมตอน า 20 ลตร % EC อตรา 30 มล./น า 20 ลตร 2.5 ไรขาวพรก ตรวจดใบออน โดยเฉพาะใบทมอาการมวนงอ เมอพบตวไรขาวพรก ใหพนสารฆาไร เชนก ามะถน 80% WP อตรา 60 กรมตอน า 20 ลตร อามทราซ 20% EC อตรา 40 มล.ตอน า 20 ลตร อะบาเมกตน 1.8% EC อตรา 20 กรมตอน า 20 ลตร3. การจดการโรคพชระยะตดผลออน

3.1 โรคแคงเกอร ใหปฏบตเชนเดยวกนกบเดอนกมภาพนธจนผลสมอาย 3 เดอน จงจะเปนระยะทปลอดภย 3.2 โรคจดด า ใหปฏบตเชนเดยวกนกบเดอนกมภาพนธจนผลสมอาย 4 เดอน จงจะเปนระยะทปลอดภย

กรณทพบโรคแพรระบาด ควรพนดวยสารอะซอกซสโตรบน 20 % WP อตรา 10 มลลลตร ตอน า 20 ลตรทก 7-14 วน

แผนการท างานในสวนสมโอ

โรคแคงเคอร

โรคจดด า

เพลยไฟพรก

หนอนเจาะผล

หนอนฝดาษ

104

เดอน เมษายนระยะตดผลออน1. ใหน าตนสมโออยางสม าเสมอ2. ส ารวจการเขาท าลายของแมลงศตรพชในชวงระยะตดผลออน

2.1 หนอนเจาะผลสมโอ เกบผลทถกท าลาย พนสารฆาแมลงปองกนก าจด เมอพบผลถกท าลายมากกวา 10% ของผลทส ารวจ ไดแก ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน 6.25% /22.5% EC อตรา 30 มลลลตร อะซเฟต 75%SP อตรา 50 กรม อมาเมกตนเบนโซเอต 1.92% EC อตรา 10 มลลลตรตอน า 20 ลตร เมอผลสมโออายประมาณ 2 สปดาห 4 ครงทก 7 วน แลวหอผลสมโอดวยถงกระดาษหอผลเมอผลสมโออาย 1.5 เดอน เพอปองกนการเขาท าลายของหนอนเนองจากพบวาหนอนเจาะผลสมโอเขาท าลายผลสมโอจนถงระยะเกบเกยว

2.3 หนอนฝดาษสม เกบผลทถกท าลาย พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอพบผลถกท าลายมากกวา 10% ของผลทส ารวจ ไดแก ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน 6.25%/22.5% EC อตรา 30 มล./น า 20 ลตร สลบกบสาร อะบาเมกตน 1.8%EC อตรา 10 มล./น า 20 ลตร โดยพนกอนดอกบาน 1 ครง และพนสารสลบทก 7 วน จ านวน 4 ครง และหอผลเมอผลมอายประมาณ 1 เดอน

2.4 ไรสนมสม แตงกงใหโปรง เมอพบตวไรสนมสม 4-6 ตว/ตารางเซนตเมตร ใหพนสารฆาไร เชนก ามะถน 80% WP อตรา 60 กรมตอน า 20 ลตร โพรพารไกต 30% WP อตรา 30 กรมตอน า 20 ลตร อามทราซ 20% EC อตรา 30 มล.ตอน า 20 ลตร ไพรดาเบน 20% WP อตรา 10 กรมตอน า 20 ลตร % EC อตรา 30 มล./น า 20 ลตร 2.5 ไรขาวพรก ตรวจดใบออน โดยเฉพาะใบทมอาการมวนงอ เมอพบตวไรขาวพรก ใหพนสารฆาไร เชน ก ามะถน 80% WP อตรา 60 กรมตอน า 20 ลตร อามทราซ 20% EC อตรา 40 มล.ตอน า 20 ลตร อะบาเมกตน 1.8% EC อตรา 20 กรมตอน า 20 ลตร3. การจดการโรคพชระยะตดผลออน

โรคแคงเคอรและโรคจดด า ใหปฏบตเชนเดยวกนกบเดอนมนาคม4. ใหปยเคม เมอผลอาย 1-2 เดอน หลงดอกบาน ใสปยเคมสตร 15-15-15 อตราเปนกโลกรมตอตน โดยใชอตรา 1 ใน 3 ของขนาดเสนผาศนยกลางทรงพมเปนเมตร

โรคจดด า

โรคแคงเคอรหนอนเจาะผล

หนอนฝดาษ

105

เดอน พฤษภาคม

ระยะตดผล1. ใหน าตนสมโออยางสม าเสมอ2. ส ารวจการเขาท าลายของแมลงศตรพชในชวงระยะตดผล

2.1 หนอนเจาะผลสมโอ พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอพบผลถกท าลายมากกวา 10% ของผลทส ารวจ ไดแก ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน 6.25% /22.5% EC อตรา 30 มลลลตร อะซเฟต 75%SP อตรา 50 กรม อมาเมกตนเบนโซเอต 1.92% EC อตรา 10 มลลลตรตอน า 20 ลตร เมอผลสมโออายประมาณ 2 สปดาห 4 ครงทก 7 วน แลวหอผลสมโอดวยถงกระดาษหอผลเมอผลสมโออาย 1.5 เดอน เพอปองกนการเขาท าลายของหนอนเนองจากพบวาหนอนเจาะผลสมโอเขาท าลายผลสมโอจนถงระยะเกบเกยว

2.2 หนอนชอนใบสม พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอใบออนถกท าลายมากกวา 50% ของยอดทส ารวจ ไดแก ปโตรเลยมสเปรยออยล 83.9% อตรา 40 มลลลตร, โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม, อมดาโคลพรด 70%WG อตรา 0.5 กรม, ไทอะมโทแซม 25% WG อตรา 5 กรม หรอ อมดาโคลพรด 10% SL อตรา 8 มลลลตรตอน า 20 ลตร3. การจดการโรคพชระยะตดผล

3.1 โรคแคงเคอรและโรคจดด า ใหปฏบตเชนเดยวกนกบเดอนเมษายน3.2 โรคราอน ๆ เชนโรคกรสซเมลาโนส ราด า ฯลฯ ซงจะเรมแพรระบาดในชวงฤดฝน ใหพนสาร

ปองกนก าจดสารคอปเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอ คอปเปอรไฮดรอกไซด 77 % WP อตรา 20 กรม ตอน า 20 ลตร

โรคแคงเคอรโรคจดด า

ราด าโรคเมลาโนส

หนอนชอนใบ

หนอนเจาะผล

106

เดอน มถนายน

ระยะตดผล1. ใหน าตนสมโออยางสม าเสมอ2. ส ารวจการเขาท าลายของแมลงศตรพชในชวงระยะตดผล

2.1 หนอนเจาะผลสมโอ พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอพบผลถกท าลายมากกวา 10% ของผลทส ารวจ ไดแก ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน 6.25% /22.5% EC อตรา 30 มลลลตร อะซเฟต 75%SP อตรา 50 กรม อมาเมกตนเบนโซเอต 1.92% EC อตรา 10 มลลลตรตอน า 20 ลตร เมอผลสมโออายประมาณ 2 สปดาห 4 ครงทก 7 วน แลวหอผลสมโอดวยถงกระดาษหอผลเมอผลสมโออาย 1.5 เดอน เพอปองกนการเขาท าลายของหนอนเนองจากพบวาหนอนเจาะผลสมโอเขาท าลายผลสมโอจนถงระยะเกบเกยว

2.2 หนอนชอนใบสม พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอใบออนถกท าลายมากกวา 50% ของยอดทส ารวจ ปโตรเลยมสเปรยออยล 83.9% อตรา 40 มลลลตร, โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม, อมดาโคลพรด 70%WG อตรา 0.5 กรม, ไทอะมโทแซม 25% WG อตรา 5 กรม หรอ อมดาโคลพรด 10% SL อตรา 8 มลลลตรตอน า 20 ลตร3. การจดการโรคพชระยะตดผล

3.1 ระวงการเขาท าลายของโรคแคงเกอร และโรคจดด าทใบ กง และผลของสมโอ รน 2 (นอกฤดทอายไมถง 3-4 เดอน) ใหปองกนโดยการพนสารคอปเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอคอปเปอรไฮดรอกไซด 77 % WP อตรา 20 กรม ตอน า 20 ลตร ทกๆ 7 วน โดยเฉพาะในชวงทมฝนตกชก

3.2 ระวงการเขาท าลายของโรครากเนา โคนเนา ถาพบโรคระบาด ใหท าการถากเปลอกสวนทเนาออก แลวทาดวยสารคอปเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอปนแดงละลายน าขน ๆ ทา หรอทาดวยสารเมทาแลกซล 25%WP อตรา 80-100 กรมตอน า 1 ลตร หรอ ฟอสอทล อลมนม WG อตรา 100-150 กรม ตอน า 1 ลตร จนกวาแผลจะแหง

โรคแคงเคอร

โรคแคงเคอร

โรคจดด า

โรคจดด า

โรคโคนเนา

หนอนชอนใบ

หนอนเจาะผล

107

เดอน กรกฎาคม

ระยะผลแก1. ใหน าตนสมโออยางสม าเสมอ2. ส ารวจการเขาท าลายของแมลงศตรพชในชวงระยะผลแก 2.1 หนอนเจาะผลสมโอ พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอพบผลถกท าลายมากกวา 10% ของผลทส ารวจ ไดแก ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน 6.25% /22.5% EC อตรา 30 มลลลตร อะซเฟต 75%SP อตรา 50 กรม อมาเมกตนเบนโซเอต 1.92% EC อตรา 10 มลลลตรตอน า 20 ลตร เมอผลสมโออายประมาณ 2 สปดาห 4 ครงทก 7 วน แลวหอผลสมโอดวยถงกระดาษหอผลเมอผลสมโออาย 1.5 เดอน เพอปองกนการเขาท าลายของหนอนเนองจากพบวาหนอนเจาะผลสมโอเขาท าลายผลสมโอจนถงระยะเกบเกยว 2.2 เพลยไฟพรก โดยเฉพาะในชวงทอากาศแหงแลง ฝนทงชวง เมอส ารวจพบเพลยไฟมากกวา10% ของยอดทส ารวจ หรอ 50% ของใบออนทส ารวจทงหมด ท าการพนสารฆาแมลง ไดแก อมดาโคลพรด 10% SL อตรา 10 มลลลตร โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม ไดโนทฟแรน 10%WP อตรา 40 กรม อะเซททามพรด 20%SP อตรา 5 กรม และ คารโบซลแฟน 20% EC อตรา 40 มลลลตรตอน า 20 ลตร 3. การจดการโรคพชระยะผลแก

ระวงการเขาท าลายของโรคแคงเกอรและโรคจดด า ทใบ กง และผลของสมโอ รน 2 (นอกฤดทอายไมถง 3-4 เดอน) ใหปองกนโดยการพนสารคอปเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอคอปเปอรไฮดรอกไซด 77 % WP อตรา 20 กรม ตอน า 20 ลตร ทกๆ 7 วน โดยเฉพาะในชวงทมฝนตกชก

โรคแคงเคอร โรคจดด า

โรคแคงเคอร โรคจดด า

เพลยไฟพรก

หนอนเจาะผล

108

เดอน สงหาคม

ระยะผลแกและเกบเกยวผลผลต1. ใหน าตนสมโออยางสม าเสมอ2. ส ารวจการเขาท าลายของแมลงศตรพชในชวงระยะผลแก

2.1 หนอนเจาะผลสมโอ เมอพบผลถกท าลายมากกวา 10% ของผลสมโอทส ารวจ ใหท าการพนสารฆาแมลง ไดแก ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน 6.25% /22.5% EC อตรา 30 มลลลตร อะซเฟต 75%SP อตรา 50 กรม อมาเมกตนเบนโซเอต 1.92% EC อตรา 10 มลลลตรตอน า 20 ลตร โดยพนเมอผลสมโออายประมาณ 2 สปดาห 4 ครงทก 7 วน แลวหอผลสมโอดวยถงกระดาษหอผลเมอผลสมโออาย 1.5 เดอน เพอปองกนการเขาท าลายของหนอน เนองจากพบวาหนอนเจาะผลสมโอเขาท าลายผลสมโอจนถงระยะเกบเกยว

2.2 เพลยไฟพรก โดยเฉพาะในชวงทอากาศแหงแลง ฝนทงชวง เมอส ารวจพบเพลยไฟมากกวา 10% ของยอดทส ารวจ หรอ 50 เปอรเซนต ของใบออนทส ารวจทงหมด ท าการพนสารฆาแมลง ไดแก อมดาโคลพรด10% SL อตรา 10 มลลลตร โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม ไดโนทฟแรน 10%WP อตรา 40 กรม อะเซททามพรด 20%SP อตรา 5 กรม และ คารโบซลแฟน 20% EC อตรา 40 มลลลตรตอน า 20 ลตร3. การจดการโรคพชระยะผลแกและเกบเกยวผลผลต

ระวงการเขาท าลายของโรคแคงเกอรทใบ กง และผลของสมโอ (สมรน 2, 3) ใหปองกนโดยการพนสารคอปเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอคอปเปอรไฮดรอกไซด 77 % WP อตรา 20 กรม ตอน า 20 ลตร ทกๆ 7 วน โดยเฉพาะในชวงทมฝนตกชก หยดพนสารกอนการเกบเกยว 14 วน4. งดใหน ากอนการเกบเกยวอยางนอย 1 สปดาห5. เกบผลผลต โดยประเมนจากอายหลงดอกบาน ประมาณ 6.5 – 7.5 เดอน (ขนอยกบสายพนธ) และลกษณะภายนอกผลประกอบ เชน ตอมน ามนบรเวณกนผลจะหาง ผวผลมนวล ควรใชแรงทมความช านาญในการเกบเกยวสมโอ

เพลยไฟพรก โรคแคงเคอร โรคแคงเคอร

โรคแคงเคอรหนอนเจาะผล

109

เดอน กนยายน

ระยะเกบเกยวผลผลต1. งดใหน ากอนเกบเกยวอยางนอย 1 สปดาห2. เกบผลผลต โดยประเมนจากอายหลงดอกบาน ประมาณ 6.5-7.5 เดอน (ขนอยกบสายพนธ) และลกษณะภายนอกผล เชน ตอมน ามนบรเวณกนผลจะหาง ผวผลมนวล ควรใชแรงทมความช านาญในการเกบเกยวสมโอ3. คดแยกผลผลตสมโอดอยคณภาพ มรองรอยการเขาท าลายของโรคและแมลงศตรพช4. โรคและเมลง (สมรน 3) ใหปฏบตเชนเดยวกบเดอนสงหาคม

110

เดอน ตลาคม

ระยะเตรยมตนกอนการออกดอก1. ตดแตงกงทแหง กงทเปนโรคน าไปเผาท าลาย2. ใสปยอนทรย อตรา 20 กโลกรม/ตน3. ใสปยเคมสตร 15-15-15 และ 46-0-0 อตราสวน 1 : 1 อตรา 1-2 กโลกรม/ตน เพอบ ารงตนสมโอ4. ใหน าตนสมโออยางสมาเสมอ5. ส ารวจการเขาท าลายของแมลงศตรพชในชวงแตกยอดและใบออน

5.1 หนอนชอนใบสม พนสารฆาแมลงปองกนก าจดเมอใบออนถกท าลายมากกวา 50% ของยอดทส ารวจ ปโตรเลยมสเปรยออยล 83.9% อตรา 40 มลลลตร, โคลไทอะดนน 16% SG อตรา 5 กรม, อมดาโคลพรด 70%WG อตรา 0.5 กรม, ไทอะมโทแซม 25% WG อตรา 5 กรม หรอ อมดาโคลพรด 10% SL อตรา 8 มลลลตรตอน า 20 ลตร6. ส ารวจการเขาท าลายของโรคและแมลงศตรพชในชวงแตกยอดและใบออน

6.1 พนสารปองกนก าจดโรคและแมลง เชนเพลยไฟ ดวย อมดาโคลพรด 10% อตรา 10 มลลลตร/น า 20 ลตร และไรแดงดวยสารอะมทราซ 20%อซ อตรา 20 มลลลตร /น า 20 ลตร หรอ สารอไทออน 50%อซ อตรา 20 มลลลตร/น า 20 ลตร สลบกบการใชสารเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอคอปเปอรไฮดรอกไซด 77 % WP อตรา 20 กรม ตอน า 20 ลตร เพอปองกนโรคแคงเคอรและโรคจดด า ฯลฯ และแมลงทอาจหลงเหลออยบนตนหลงการตดแตงกง

หนอนเชอนใบ

111

เดอน พฤศจกายน

ระยะแตกใบออนจนถงกอนออกดอก1. ใหน าตนสมโออยางสม าเสมอ2. ส ารวจการเขาท าลายของโรคและแมลงศตรพชในชวงแตกยอดและใบออน

2.1 เพลยไฟพรก พบปรมาณเพลยไฟมากกวา 4ตว/ยอด โดยเฉพาะในชวงทอากาศแหงแลง ด าเนนการพนสารปองกนและก าจดเพลยไฟ เชน อมโคลพรด 10% อตรา 10 มลลลตร/น า 20 ลตร หรอสารโฟซาโลน 25 % อซ อตรา 60 มลลลตร/น า 20 ลตร หรอสารเฟนโพพาทรน 10%อซ อตรา 30 มลลลตร/น า 20 ลตร

2.2 หนอนชอนใบสม ระบาดในชวงแตกใบออน และตดผลออน พนสารปองกนและก าจดแมลงสตรพช เชน อะบาเมกตน 1.8%อซ อตรา 30 มลลลตร/น า 20 ลตร หรอสารอไทออน 50%อซ อตรา 20 มลลลตร/น า 20 ลตร

2.3 ส ารวจการเขาท าลายของโรคแคงเกอรและโรคสแคปทใบ และยอดออน ใหปองกนโดยการพนสารคอปเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอคอปเปอรไฮดรอกไซด 77 % WP อตรา 20 กรม ตอน า 20 ลตร ทกๆ 14วน สวนในชวงทมฝนตกชก ควรพนถขน อาจจะทก 7 วน นอกจากจะปองกนโรคแคงเคอรแลวยงชวยปองกนโรคจดด าและโรคราอน ๆ ทจะระบาดในชวงปลายฤดฝน

โรคแคงเคอร

โรคสแคป

พรกไฟเพลย

หนอนชอนใบ

112

เดอน ธนวาคม

1. การจดการน าเพอกระตนการออกดอก โดยงดการใหน าแกสมโอ ประมาณ 3-4 สปดาห โดยสงเกตอาการใบหอเนองจากการขาดน า หลงจากนนใหน าตนสมโอตามปกต ตนสมโอจะแตกใบออนพรอมกนทงตน2. ส ารวจการเขาท าลายของโรคและแมลงศตรพชในชวงระยะดอกบานและตดผลออน

2.1 เพลยไฟพรก พบปรมาณเพลยไฟมากกวา 4 ตว/ยอด หรอพบการท าลายผลออนมากกวาหรอเทากบ 10 % ของจ านวนผลทสมส ารวจ ด าเนนการพนสารปองกนและก าจดแมลงศตรพช เชน อมดาโคลพรด 10% อตรา 10 มลลลตร/น า 20 ลตร หรอสารโฟซาโลน 25 % อซ อตรา 60 มลลลตร/น า 20 ลตร หรอสารเฟนโพพาทรน 10%อซ อตรา 30 มลลลตร/น า 20 ลตร

2.2 หนอนชอนใบสม ระบาดในชวงแตกใบออน พนสารปองกนและก าจดแมลงศตรพช เชน สารอะบาเมกตน 1.8%อซ อตรา 30 มลลลตร/ น า 20 ลตร หรอสารอไทออน 50%อซ อตรา 20 มลลลตร/น า 20 ลตร

2.3 ไรแดงแอฟรกน หากพบไรแดงแอฟรกน ใหพนสารฆาไร เชน โพรพารไกต 30% WP อตรา 30 กรมตอน า 20 ลตร, หรอ เฮกซไทอะซอกซ 1.8% EC อตรา 40 มล. ตอน า 20 ลตร หรอ อามทราซ 20% EC อตรา 30 มล.ตอน า 20 ลตร

2.4 ส ารวจการเขาท าลายของโรคแคงเกอรและโรคสแคปทใบ และยอดออน ใหปองกนโดยการพนสารคอปเปอรออกซคลอไรด 37 % WP อตรา 50 กรม ตอน า 20 ลตร หรอคอปเปอรไฮดรอกไซด 77 % WP อตรา 20 กรม ตอน า 20 ลตร ทกๆ 14วน สวนในชวงทมฝนตกชก ควรพนถขน อาจจะทก 7 วน นอกจากจะปองกนโรคแคงเคอรแลวยงชวยปองกนโรคจดด าและโรคราอน ๆ ทจะระบาดในชวงปลายฤดฝน3. ใสปยเคมสตร 12-24-12 อตรา 1 กโลกรม/ตน

โรคแคงเคอร

โรคสแคป

หนอนชอนใบ

เพลยไฟพรก

113

114

บรรณานกรม กลมกฏและสตววทยา. 2549. เอกสารวชาการเกษตร ค าแนะน าการปองกนก าจดแมลงและสตวศตรพช

ป 2549. โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด จตจกร กรงเทพฯ. 62 หนา กลมกฏและสตววทยา . 2553 . ค าแนะน าการปองกนก าจดแมลงและสตวศตรพ ช ป 2553 . ส านกวจย

พฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร. 303 หนา โกศล เจรญสม . 2521 . แมลงศตรไมผล . ภาควชากฏวทยา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

กรงเทพฯ. 167 หนา โกศล เจรญสม และ สอาภา ดสถาพร. 2533. ศตรธรรมชาตของศตรไมผลและการอนรกษโครงการ ควบคมศตรพชโดยชววธ- ATT. โรงพมพช มนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด

บางเขน กรงเทพฯ. 112 หนา จนทรเพญ ประคองวงศ ไชยยศ สพฒนกล เพญศร นนทสมสราญ ศรพร ซงสนธพร และ จรญญา

ปนสภา. 2550. การส ารวจและรวบรวมวชพชในสมโอ. หนา 1136 -1146 ใน รายงานผลงานวจยประจ าป 2550 . ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

จนทรเพญ ประคองวงศ . 2547 . ชววทยาวทยาวชพช : การเจรญเตบโตและการขยายพนธของวชพช . เอกสารประกอบการบรรยายวชา 003419 : ชววทยาว ชพช . ภาควชาพชไร คณะเกษตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

จนทรเพญ ประคองวงศ . 2551 . คมอการจ าแนกเมลดวชพชทส าคญในประเทศไทย . กลมวจยวชพช ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 82 หนา

ชลดา อณหวฒ. 2534. แมลงศตรสม. หนา 71-100. ใน เอกสารวชาการเรองแมลงศตรไมผล ประกอบการอบรมหลกสตรแมลง สตวศตรพชและการปองกนก าจด ครงท 6 วนท 17-28

มถนายน 2534. กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร กรงเทพฯ. ชลดา อณหวฒ สราญจต ไกรฤกษ และสาทร สรสงห . 2534. ศกษาการท าลายของหนอนฝดาษสม บน

สมโอ. หนา 127 – 134 ใน รายงานผลการวจยประจ าป 2534. กลมงานวจยแมลงศตรไมผลและพชสวนอนๆ กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร.

ณฎฐมา บญวฒน สเนตรา ภาวจตร และสทธพงษ ญาณวาร 2537. การศกษานเวศนวท ยาของเชอ Xanthomonas campestris pv. citri บนใบมะนาวในประเทศไทย . รายงานผลงานวจยป 2537. กลมงานบกเตรวทยา กองโรคพชแ ละจลชววทยา กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

เตอนใจ บญ-หลง สชาต วจตรานนท และแสงมณ ชงดวง. 2545. โรคไมผล. กองโรคพชและจลชววทยา

115

กรมวชาการเกษตร กรงเทพฯ. 120 หนา ทวพร บวทอง . 2541. ชววทยาและศตรธรรมชาตของหนอนเจาะผลสมโอ (Citripestis sagittiferella

Moore) วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยสงขลานครนทร สงขลา.

เทวนทร กลปยะวฒน และ มานตา คง ชนสหนา 2538. การประเมนความเสยหายของสมโอทเกดจากไรขาวพรก. รายงานผลการวจย ป 2538. กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร.

เทวนทร กลปยะวฒน . 2546. ไรศตรพชกบปญหาการผลตสมโอสงออก . วารสารเคหะการเกษตร ปท 27 ฉบบท 1 มกราคม 2546. 5 หนา

เทวนทร กลปยะวฒน มานตา คงชนสน วฒนา จารณศร และ พเชฐ เชาวนวฒนวงศ. 2546. การทดสอบ ประสทธภาพของสารฆาไรในการปองกนก าจดไรขาวพรกในสมโอและผลกระทบตอศตรธรรมชาต. รายงานผลงานวจยเรองเตมป 2546 เลมท 1. ส านกวยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร.

กรงเทพฯ. 120 หนา นพนธ วสารทานนท . 2545. โรคไมผลเขตกงรอ หนา เอกสารเผยแพรทางวชาการหลกสตร “หมอพช-ไม

ผล” ฉบบท 2 ภาควชาโรคพช คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 145 หนา.

นพนธ วสารทานนท และ จกรพงษ เจ มศร. 2541. เอกสารวชาการโรคไมผล . ฝายวเคราะหและบรการ ส านกวจยและพฒนาการเกษตร เขตท 6 กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 74 หนา

นรนาม. 2530. สมโอ. กลมเกษตรสญจร ต ปณ. 79 บางเขน กรงเทพฯ. 71 หนา นรนาม. 2547. สถตการสงออกสนคาเกษตร ป 2547. กรมศลกากร กระทรวงการคลง. 10 หนา. นรนาม . 2555 . Citrus โรค แมลงศตร และปญหาอนๆ ทพบ .

http://www.geocities.ws/doiin/disease.html. (วนทสบคนขอมล : 7 พฤษภาคม 2555). บปผา เหลาสนชย และชลดา อณหวฒ. เพลยแปงและเพลยหอย ศตรพชทส าคญ. กลมงาน อนกรมวธานแมลง กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร. 70 หนา บษบง มนสมนคง. 2542. แมลงศตรสมโอ. ใน แมลงศตรไมผล . กลมงานวจยแมลงศตรไมผล สมนไพร

และเครองเทศ กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร. บษบง มนสมนคง ศรจ านรรจ ศรจนทรา ศรต สทธอารมณ และเกรยงไกร จ าเรญมา. 2551. การปองกน

ก าจดหนอนฝดาษสมในสมโออยางเหมาะสม. ใน รายงานผลงานวจยประจ าป 2551. ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. พฒนา สนธรตน ประไพศร พทกษไพรวน ธนวฒน ก าแหงฤทธรงค วรช ชบ ารง และ อบล

คอประโค หนา 2537 . ดรรชนโรคพชในประเทศไทย . กองโรคพชและจลชววทยา กรมวชาการเกษตร. กรงเทพฯ. 285 หนา

116

พนมกร วระวฒ สพตรา อนท วมลศร และชาญชย บญยงค . 2529. การส ารวจเพลยออน เพลยกระโดดสม และหนอนชอนใบสม . รายงานผลการคนควาวจยป 2529. กลมงานวจยแมลงศตรไมผลและพชสวนอนๆ กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร. กรงเทพฯ. 20 หนา

พรพมล อธปญญาคม ศรสรางค ลขตเอกราช สธามาศ ณ นาน บรณ พววงษแพทย ดารณ ปญญพทกษ และ ไมตร พรหมมนทร. 2550. โรคจดด าของสมโอสาเหตเกดจากรา Phyllosticta citricarpa. หนา 1-12. ใน การประชมอารกขาพชแหงชาต ครงท 8 “อารกขาพชไทยใตรม พระบารม” ณ โรงแรมอมรนทรลากน จงหวดพษณโลก. 20-22 พฤศจกายน 2550.

ไมตร พรหมมนทร . 2534 . โรคทรสเทซาและโรคใบเหลองตนโทรมหรอโรคกรนนง . เอกสารวชาการ เทคโนโลยปองกนและก าจดโรคสม กองปองกนและก าจดศตรพชกรมสงเสรมการเกษตร . หนา 41 – 47.

ไมตร พรหมมนทร. 2544. โรคไวรสและโรคคลายไวรสของสม. เอกสารประกอบการฝกอบรมหลกสตรการจดการโรคและแมลงศตรสม วนท 17 ธนวาคม 2544 ณ หองประชม 220 อาคารสโขสโมสร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช หนา 1 - 18.

ไมตร พรหมมนทร แสนชย ค าหลา และมนตชย คงสมโอษฐ . 2555. โรคทส าคญของสม . เอกสารวชาการ การประชมวชาการสม “เหลยวหลง แลหนา อนาคตสมไทย ”. กรมวชาการเกษตร และสมาคมพชสวนแหงประเทศไทย 21 -22 กมภาพนธ 2555 ณ โรงแรมดเอมเพรส จงหวดเชยงใหม หนา 9 – 25.

ไมตร พรหมมนทร แสนชย ค าหลา และมนตชย คงสมโอษฐ 2555. ขอมลจากการสมมนาสม จ .เชยงใหม 21- 22 ก .พ . 55 (ตอนท 2). วารสารเคหการเกษตร . ( ออนไลน ). เขาถงไดจาก : http://www.kehakaset.com/index.php?option=com_content&view=article&id=683:-21-22-55-2&catid=38:information. (วนทสบคนขอมล : 7 พฤษภาคม 2555).

รจ มรกต พมลพร นนทะ และบงอร สมานอคนย. 2537. การเปลยนแปลงประชากรและเปอรเซนตการถกท าลายโดยแตนเบยนของหนอนชอนใบสม Phyllcnistis citrella Stainton ในสวนสมโอจงหวดชยนาท แมลงและสตวศตรพช 2537. หนา 835-846. ใน เอกสารประกอบการประชมสมมนาทางวชาการครงท 9, 21-24 มถนายน 2537 กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร กรงเทพฯ.

ววฒน แดงสภา . 2510. การศกษาเบองตนโรคแคงเกอรของสม . วทยานพนธปรญญาตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

วฒนา จารณศร มานตา คงชนสน และ เทวนทร กลปยะวฒน . 2544. ไรศตรพชและการปองกนก าจด . หนา 1-70. ใน ไรและแมงมม . เอกสารประกอบการอบรมหลกสตร แมลง- สตวศตรพชและการปองกนก าจดครงท 11. กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร.

117

วฒนา จารณศร มานตา คงชนสน เทวนทร กลปยะวฒน และพเชฐ เชาวนวฒนวงศ . 2544. ไรศตรพชและการปองกนก าจด. กลมงานวจยไรและแมงมม กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร.

วทย นามเรองศร . 2542. แมลงศตรเงาะ . ใน แมลงศตรไมผล . กลมงานวจยแมลงศตรไมผล สมนไพร และเครองเทศ กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร.

วภาดา วงศลาบตร. 2537. ชนดและปรมาณแมงมมในสวนสมโอทใชสารสกดจากสะเดาและสารเคม. หนา1-23. ใน รายงานการคนควาวจยป 2537. กลมงานอนกรมวธานและวจยไร กองกฏและสตว

วทยา กรมวชาการเกษตร กรงเทพฯ. ศรณ พนไชยศร. 2533. เพลยไฟทพบใหมในประเทศไทย. ว.กฏ.สตว. 12(4): 256-261. ศรจ านรรจ ศรจนทรา บษบง มนสมนคง สเทพ สหายา และเกรยงไกร จ าเรญมา. 2550. ชววทยาและ

นเวศวทยาของหนอนเจาะผลสมโอในแปลงปลก . หนา 24-33. ใน รายงานผลงานวจยประจ าป 2550. ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

ศรจ านรรจ ศรจนทรา บษบง มนสมนคง และศรต สทธอารมณ. 2551. ทดสอบประสทธภาพสารฆาแมลงและสารสกดธรรมชาตกบแมลงศตรทส าคญในสมเขยวหวาหนา ใน รายงานผลงานวจยประจ าป 2551. ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สราญจต ไกรฤกษ ชลดา อณหวฒ พนมกร วรวฒ มนตร จรสรตน และชาญชย บญยงค. 2532. การศกษาการเปลยนแปลงประชากรของหนอนเจาะผลสมโอ Citripestis sagittiferella Moore. หนา 61-64. ใน รายงานผลการคนควาและวจยป 2532 กลมงานวจยแมลงศตรไม ผลและพชสวนอนๆ กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร.

สบศกด สนธรตน เกษกนก สทธสข และสทน ราชชา . 2514. การส ารวจและรวบรวมไสเดอนฝอยศตรพช ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. เอกสารวจยฉบบท 3 ศนยเกษตรภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 41หนา.

สชาต วจตรานนท . 2548. โรคสม . เอกสารคมอโรคและแมลงศตรสม สถาบนวจยพชสวน กรมวชาการเกษตร. หนา 4 – 20.

สวรนทร บ ารงสข . 2533. แมลงศตรสมโอทส าคญและการปองก นก าจด . วารสารเกษตรพระจอมเกลา .

8(2) : หนา 7-14.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร . 2551. ขอมลพนฐานเศรษฐกจการเกษตรป 2550. หจก.อรณการพมพกรงเทพฯ. 97 หนา.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร . ( 2551 ). สถตสมเขยวหวานและสมโอ . ป 45- 50 . http://www.oae.go.th/webboard/index.php?pageNum_listQ=11&totalRows_listQ=2895 (วนทสบคนขอมล 22 ตลาคม 2551)

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2554. ขอมลการผลตและการตลาดไมผลทส าคญ ป 2553. ส านกวจย

118

เศรษฐกจการเกษตร สวนวจยเศรษฐกจพชสวหนา 148 หนา. องศมาลย จนทราปตย . 2530. ชววทยาและนเวศวทยาบางประการของไรสนมสม , หนา 109-127. ใน

ปญหาแมลงปากดดและไรทส าคญของพชเศรษฐกจในประเทศไทย . การประชมทางวชาการในโอกาสประชมใหญสามญประจ าป 2530. สมาคมกฏและสตววทยาแหงประเทศไทย กรงเทพฯ.

อ าไพวรรณ ภราดรนวฒน. 2527. โรคสมในฤดฝน. วารสารพชสวน 19(2) : 129-135. อ าไพวรรณ ภราดรนวฒน วชย กอประดษฐสกล วเชยร ก าจายภย สพฒน อรรถธรรม และ นพนธ

ทวชย. 2527. โรคสมในประเทศไทย. ฟนนพบบลชชง. กรงเทพฯ. 126 หนา. Agrios, G.N. 1997. Plant Pathology, 4th ed. Academic Press, New York. Baayen, R.P., P.J.M. Bonants, G. Verkley, G.C. Carroll, H.A. van dew Aa, M. de Weerdt,

I.R. van Brouwershaven, G.C. Schutte, W. Maccheroni Jr., C. Glienke de Blanco and J.L. Azevedo. 2002. Nonpathogenic isolates of the Citrus Black Fungus,

Guignardia citricarpa, identified as a cosmopolitan endophyte of woody plants, G.

mangiferae (Phyllosticta capitalensis). Phytopathology 92 (5) : 464-477.

Chantrarasikul, A. 1963. A Supplementary Host List of Plant Diseases in Thailand. Dept.

Agri.Tech. Bull. No.9. Bangkok. 14 pp.

Civerolo, E.L 1984. Bacterial canker disease of citrus. J. Rio Grande Valley Hort. Assoc. 37 : 127-146.

Das, A.K. 2003. Citrus canker – A review. Appl. Hort. 5 : 52-60.

EPPO/CABI . 2005. Xanthomonas axonopodis pv. Citri. In : Quarantine Pests for Europe. 2nd edition. (Ed. By I. M. Smith, D.G. McNamara, P.R. Scott and M. Holderness. CABI International, Wallingford, UK.

Fawcett , N.S. 1936. Citrus Disease and Their Control. 2nd ed. , McGrow – Hill Book Co. , Inc. New York. 656 p.

European Union. 2000. Special requirement of import plants, plant products and other object originating in third countries. Office Journal of European Community 169: 44-45.

Goto, M. 1962. Studies on citrus canker. I. Bull. Fac. Agric. Shizuoka Univ. Itwada, Japan,

12 : 3-72. (in Japanese with English summary).

119

Goto, M. 1969. Studies on citrus canker in Japan. Proc. First Int. Citrus Symp, 3 : 1251-

1252.

Goto, M. 1970. Studies on citrus canker III. Survival of Xanthomonas citri (Hasse) Dowson

in soils and on the surface of weeds. Bull. Fac. Agric. Shizouka Univ., 20 : 21-29.

Goto, M. 1992. Citrus canker. In Plant diseases of international importance. Vol. III (J.

Kumar, H.S. Chaube, U.S. Singh and A.N. Mukhopadhyay, Eds.) Prentice- Hall,

Englewood Cliff, NJ. pp.170-208.

Goto, M., K. Ohta, and N. Okabe. 1975. Studies on saprophytic survival of Xanthomonas

citri (Hasse) Dowson: 1. Detection of the bacterium from a grass (Zoysia japonica).

Ann. Phytopath. Soc. Japan 41 : 9-14.

Goto, M., K. Ohta, and N. Okabe. 1975. Studies on saprophytic survival of Xanthomonas

citri (Hasse) Dowson: 2. Longevity and survival density of the bacterium on

artificially infested weeds, plant residues and soils. Ann. Phytopath. Soc. Japan,

41 : 141-147.

Gottwald, T. R., J.H. Graham, and D. S. Egel. 1992. Analysis of foci of Asiatic citrus canker

in a Florida citrus orchard. Plant Dis. 76 : 389-396.

Gottwald, T. R., J.H. Graham, and T. S. Schubert. 1997. An epidemiological analysis of the

spread of citrus canker in urban Miami, Florida, and synergistic interaction with the

Asian citrus leafminer. Fruits 52 : 371-378.

Gottwald, T. R., and J.H. Graham. 1992. A device for precise and nondisruptive stomatal

inoculation of leaf tissue with bacterial pathogens. Phytopathology 82 : 930-935.

Gottwald, T. R., and L. W. Timmer. 1995. The efficacy of windbreaks in reducing the

spread of citrus canker caused by Xanthomonas campestris pv. citri. Trop.Agric.

72 : 194-201.

120

Gottwald, T.R. and J.H. Graham 2000. Citrus canker. The plant Health Instructor. DOI:

10.1094/PHI-I-2000-1002-01. Available Source : http://www.apsnet.org/

education/ LessonsPlantPath/CitrusCanker/default.htm, April 20, 2003.

Gottwald, T. R., G. Hughes, J. H. Graham, X. Sun, and T. Riley. 2001. The citrus canker

epidemic in Florida: The scientific basis of regulatory eradication policy for an

invasive species. Phytopathology 91:30-34.

Gottwald, T. R., J. H. Graham and T. S. Schubert. 2002. Citrus canker: The pathogenand its

impact. Online. Plant Health Progress doi:10.1094/PHP-2002-0812-01-RV. Available

Source : http://www.apsnet.org/online/feature/citruscanker/.

Graham, J. H., T. R. Gottwald, T. D. Riley and D. Achor. 1992. Penetration through leaf

stomata and strains of Xanthomonas campestris in citrus cultivars varying in

susceptibility to bacterial diseases. Phytopathology 82 : 1319-1325.

Graham, J. H., T. R. Gottwald, T. D. Riley, J. Cubero and D. L. Drouillard. 2000. Survival of

Xanthomonas campestri pv. citri (Xcc) on various surfaces and chemical control of

Asiatic citrus canker (ACC). (Abstr.) In: Proceedings of the International Citrus

Canker Research Workshop, Ft. Pierce FL, June 20-22, 2000. Online. Division of

Plant Industry, Florida Department of Agriculture and Consumer Services

Kiely, T.B. 1949. Black spot of citrus in New South Wales coastal orchards. Agricultural

Gazette of New South Wales 60: 17-20.

Koizumi, M. 1985. Citrus canker: The world situation. Pages 2-7 in Citrus Canker: An

International Perspective. L. W. Timmer, ed. Citrus Research & Education Center,

University of Florida, Lake Alfred.

Leite, Jr., R. P., and S. K. Mohan. 1984. Evaluation of citrus cultivars for resistance to

canker caused by Xanthomonas campestris pv. citri (Hasse) Dye in the State of

Paraná, Brazil. Proc. Int. Soc. Citriculture 1 : 385-389.

121

Leite, Jr., R. P., S. K. Mohan, A. L. Pereira and C. A. Campacci. 1987. Integrated control of

citrus canker: Effect of genetic resistance and application of bactericides.

Fitopatologia-Brasileira 12 : 257-263.

Schubert, T.S., S. A. Rizvi, X. Sun, T. R. Gottwald, J. H. Graham, and W. N. Dixon. 2001.

Meeting the challenge of eradicating citrus canker in Florida-again. Plant Dis.

85 : 340-356.

Schutte, G.C., R.I. Mansfield, H. Smith and K.V. Beeton. 2003. Application of azoxystrobin for control of benomyl-resistant Guignadia citricarpa on Valencia oranges in South Africa. Plant Dis. 87 : 784-788.

Stall, R.E. and C.P. Symour. 1983. Canker, a threat to citrus in gulf coast states. Plant

Dis. 67: 581-585.

Su, H.J. and C.N. Chen. 1991. Implementation of Citrus virus and greening (likubin)

disease. Integrated Control of Plant Virus Disease. FFTC Supplement No. 1:3-11.

Timmer, L. W. 2000. Inoculum production and epiphytic survival of Xanthomonas

campestris pv. citri. (Abstr.) In: Proceedings of the International Citrus Canker

Research Workshop, Ft. Pierce FL, June 20-22, 2000. Online. Division of Plant

Industry, Florida Department of Agriculture and Consumer Services.

Timmer, L. W., S. E. Zitko and T. R. Gottwald. 1996. Population dynamics of Xanthomonas

campestris pv. citri on symptomatic and asymptomatic citrus leaves under various

environmental conditions. Proc. Int. Soc. Citriculture 1:448-451.

Ujiye, T. and R. Morakote. 1992. Parasitoids of the Citrus leaf miner, Phyllocnistis citrealla Stainton (Lepidoptera : Phyllocnistidae) in Thailand. Japan J. Appl. Ent. Zool. (Tokyo). 36 : 253-255.

Whiteside, J.O., S.M. Garnsey and L.W. Timmer. 1988. Compendium of Citrus Diseases. The American Phytopathological Society. St. Paul, Minnesota, USA. 80 p.

122

122

ดรรชนขอสามญของสารเคม

ก กลโฟซเนต-แอมโมเนยม glydosinate –ammonium 94 ก ามะถน sulfur 75,78,104,105 ไกลโฟเสต glyphosate 94 ค คารโบซลแฟน carbosulfan 36,109 คลอรไพรฟอส chlorpyrifos 36 คลอรไพรฟอส/ไซเพอรเมทรน chlorpyrifos/cypermethrin 59 คอปเปอรออกซคลอไรด copper oxychloride 13,24,26,28,30,102,103,106,107,108,109,111,112,113 คอปเปอรไฮดรอกไซด copper hydroxide 26,28,30,102,106,107,108,109,111,112,113 คารบารล carbaryl 21,36,59,68,70 คารเบนดาซม carbendazim 28,30 คารโบซลแฟน carbosulfan 21,36,40,59,70,102,103,104,108 ควปรสออกไซด cuprous oxide 26,28,30 โคลไทอะดนน clothianidin 40,45,63,102,103,104,106,107,108,109,111 ซ ไซเพอรเมทรน/โฟซาโลน cypermethrin/phosalone 49,52,103,104,105,106,107,108,109

123

ด ไดโนทฟแรน dinotefuran 40,63,102,103,104,108,109 ไดยรอน diuron 94 ต เตตราซยคลน tetracycline 17 ท ไทอะมโทแซม thiamethoxam 45,106,107,111 บ เบโนมล benomyl 28,30 ป ปโตรเลยมสเปรยออยล petroleum spray oil 45,63,106,107,111 พ พาราควอต paraquat 94 โพรพารไกต propargite 75,81,104,105,113 ไพรดาเบน pyridaben 75,104,105

124

ฟ โฟซาโลน phosalone 112,113 ฟอสอทล -อลมนม fosetyl-aluminium 24,107 เฟนโพพาทรน fenpropathrin 112,113 ม มาลาไธออน malathion 56 เมทาแลกซล metalaxyl 23,24,107 แมนโคเซบ mancozeb 26,28,30,34 ล แลมปดาไซฮาโลทรน lambdacyhalothrin 63 แลมปดาไซฮาโลทรน/ไทอะมโทแซม lambdacyhalothrin/thiamethoxam 63 อ อะซอกซสโตรบน azoxystrobin 13,103,104 อะซเฟท acephate 49,104,105,106,107,109 อะเซททามพรล acetamiprid 40,102,103,104,108,109 อะบาเมกตน abamectin 52,78,103,104,105,112,113 อามทราซ amitraz 75,78,81,104,105,111,113 อมดาโคลพรด imidacloprid 40,45,59,63,102,103,104,106,107,108,109,111,112,113 อมาเมกตนเบนโซเอท emamectin benzoate 49,104,105,106,107,108,109

125

อไทออน ethion 111,112,113 ฮ เฮกซไทอะซอกซ hexythiazox 81,113