คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 1

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน

ผเขยน นางสาวปทมา สบก าปง

นางสาวดวงจนทร ศรรกษโสภณ ทปรกษา

ดร.ถวลวด บรกล ส านกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา

เอกสารนเปนสวนหนงของโครงการเสรมสรางความเขมแขงทางดานสทธเสรภาพการมสวนรวมและกฎหมาย

แกประชาชน ประจ าปงบประมาณ 2563

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 2

ชอรายงาน คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน

จดท าโดย นางสาวปทมา สบก าปง นางสาวดวงจนทร ศรรกษโสภณ

ทปรกษา ดร.ถวลวด บรกล

หนวยงาน ส านกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา อาคารรฐประศาสนภกด (อาคารบ) ชน 5 ฝงทศใต เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพมหานคร 10210 http://www.kpi.ac.th

ประสานงาน นางสาวดวงจนทร ศรรกษโสภณ ส านกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา โทรศพท 02-1419597

เผยแพร มถนายน 2563

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 3

ค าน า

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มเจตนารมณหลกในการสงเสรมและคมครองสทธ

เสรภาพและการมสวนรวมของประชาชน โดยเฉพาะอยางยงในการรวมตดตามตรวจสอบและมสวนรวมโดยตรงใน

กระบวนการนตบญญต ดงเชนมาตรา 133 (3) ก าหนดใหผมสทธเลอกตงไมนอยกวา 10,000 คน รเรมเขาชอและ

น าเสนอรางพระราชบญญตทเกยวของกบ หมวด 3 สทธเสรภาพของปวงชนชาวไทย หรอ หมวด 5 หนาทของรฐ

ตามรฐธรรมนญ รวมทงมาตรา 256 (1) ผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวา 50,000 คน รเรมเขาชอเสนอญตต

ขอแกไขเพมเตมรฐธรรมนญได นอกจากน ประชาชนมสวนรวมแสดงความคดเหนและเสนอแนะตอรางกฎหมาย

ตามทก าหนดไวใน มาตา 77 ซงรฐธรรมนญก าหนดใหจดรบฟงกอนการตรากฎหมายทกฉบบ โดยทตองมการ

วเคราะหผลกระทบทอาจเกดขนจากกฎหมายอยางรอบดานและเปนระบบ รวมถงเปดเผยผลการรบฟงความ

คดเหนและการวเคราะหผลกระทบตอประชาชน อกทงใหน ามาใชประกอบการพจารณาในกระบวนการตรา

กฎหมายทกขนตอน และใหรฐจดประเมนผลสมฤทธของกฎหมายเมอบงคบใชไปแลวเพอพฒนากฎหมายให

สอดคลองกบบรบทสงคมทเปลยนแปลงไปดวย กลาวไดวากฎหมายสงสดไดรบรองและยนยนสทธ และการม

สวนรวมของประชาชนในกระบวนการนตบญญตในทกขนตอน การเผยแพรองคความรและวธการใชสทธดงกลาว

เพอใหการมสวนรวมของประชาชนเปนไปอยางถกตอง และมความหมายและสงผลเชงบวกตอการพฒนากฎหมาย

ใหสอดคลองและตอบโจทยสงคมจงเปนสวนจ าเปนเรงดวนทสถาบนวชาการและเครอขายภาคประชาชนตอง

ด าเนนการรวมกน

“คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน” ฉบบน น าเสนอหลกการเหตผล รวมถงความจ าเปนของ

การใชสทธและมสวนรวมของประชาชนตอกระบวนการตรากฎหมาย และไดสรปหลกเกณฑ ขนตอน วธการใน

การรเรมเสนอกฎหมายของประชาชน ทงน จากสาระทสรปจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

2560 ประกอบพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ .ศ. 2556 ซงเปนกฎหมายฉบบทประชาชนผม

สทธเลอกตงรวมกนเขาชอเสนอ และรฐสภาพจารณาใหความเหนชอบ ประกาศใชบงคบเปนกฎหมาย รวมทง

แนวทางและประสบการณตรงจากการเขาชอเสนอรางพระราชบญญตรวมกบเครอขายภาคประชาชนของผเขยน

เพอใหประชาชนทวไปทสนใจศกษาท าความเขาใจ รวมทงผมสทธเลอกตงทประสงคจะรเรมเขาชอเสนอราง

กฎหมายไดศกษาแนวทางและน าไปประยกตใชในทางปฏบตไดตอไป ผเขยนหวงเปนอยางยงวาคมอฉบบนจะกอ

ประโยชนในกระบวนการสรางการเรยนร และเปดมมมองไมเฉพาะแตประชาชนผมสทธเลอกตงเทานน แต

คาดหวงวาสมาชกรฐสภา รวมถงผมบทบาทก าหนดนโยบายในดานนตบญญตจะไดตระหนกถงความส าคญและ

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 4

จ าเปนทตองเปดโอกาสใหกบสทธและการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการนตบญญตของไทยอยางแทจรง

ตอไป

นางสาวปทมา สบก าปง นางสาวดวงจนทร ศรรกษโสภณ

ส านกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 5

สารบญ

หนา ความเปนมาของการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 1 มาท าความรจกกบกฎหมายเบองตน 2 กฎหมายคออะไร 2 ใครมบทบาทหนาทออกกฎหมาย 2 กฎหมายมกประเภท อะไรบาง สมพนธเกยวของกนอยางไร 2 การรเรมเสนอกฎหมายโดยประชาชน 3 ท าไมประชาชนตองเสนอรางกฎหมายดวยตนเอง 3 ประชาชนกบสทธรเรมเสนอรางกฎหมายเปนอยางไร 3 หลกเกณฑการรเรมเขาชอเสนอ “รางพระราชบญญต” และหรอรเรมเสนอ “รางรฐธรรมนญแกไข

เพมเตม” เปนอยางไร 4

เงอนไขส าคญในการเขาชอเสนอรางกฎหมายเปนอยางไร 4 การเสนอ “รางพระราชบญญต” โดยประชาชน 7

การเสนอรางพระราชบญญตโดยประชาชนมใครเกยวของและรบบทบาทหนาทอะไรบาง 7 ขนท 1 การรเรมเสนอรางพระราชบญญต 10 ขนท 2 การตรวจสอบหลกการและเนอหาของรางพระราชบญญต 10 ขนท 3 การชกชวนผมสทธเลอกตงรวมลงลายมอชอเขาชอเสนอรางพระราชบญญต 11 ขนท 4 การยนค ารองขอเขาชอเสนอรางพระราชบญญตตอประธานรฐสภา 12 ขนท 5 การตรวจสอบความถกตองของเอกสารเขาชอเสนอรางพระราชบญญต 12 ขนท 6 การประกาศรายชอผเขาชอเสนอรางพระราชบญญตและการคดคาน 13 ขนท 7 การด าเนนการใหรฐสภาพจารณารางพระราชบญญต 14 ขนท 8 การพจารณารางพระราชบญญตโดยสภาผแทนราษฎร 15 ขนท 9 การพจารณารางพระราชบญญตโดยวฒสภา 16 ขนท 10 การประกาศใชพระราชบญญต 18

ขอควรท า ขอควรงดเวนหรอขอควรระวงในการเขาชอเสนอรางพระราชบญญต 19 บรรณานกรม 22 ภาคผนวก ตวอยางเอกสารประกอบการรเรมเสนอรางพระราชบญญต 23

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 6

สารบญภาพ

หนา ภาพท 1 ล าดบชนของกฎหมาย 2 ภาพท 2 ประชาชนผมสทธเลอกตงกบการมสวนรวมในกระบวนการตรากฎหมายของประเทศไทย 5 ภาพท 3 กระบวนการเขาชอเสนอกฎหมายของประชาชนตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ. 2556

8

ภาพท 4 ขนตอนการเสนอรางพระราชบญญตโดยประชาชน 9 ภาพท 5 การตรวจสอบหลกการและเนอหาของรางพระราชบญญต 11 ภาพท 6 การชกชวนผมสทธเลอกตงรวมลงลายมอชอเขาชอเสนอรางพระราชบญญต 12 ภาพท 7 การตรวจสอบความถกตองของเอกสารเขาชอเสนอกฎหมาย 13 ภาพท 8 การประกาศรายชอผเขาชอเสนอรางพระราชบญญตและการคดคาน 14 ภาพท 9 การด าเนนการใหรฐสภาพจารณารางพระราชบญญต 15

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 7

ความเปนมาของการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน

ประเทศไทยเรมใหสทธเสรภาพการมสวนรวมของประชาชนในเรองการรเรมเสนอกฎหมายหรอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชนผมสทธเลอกตง ตงแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 25401 ซงเปนรฐธรรมนญฉบบประชาชน โดยทมาตรา 170 บญญตใหผมสทธเลอกตงไมนอยกวาหาหมนคน มสทธเขาชอ รองขอตอประธานรฐสภาเพอใหรฐสภาพจารณากฎหมายตามทก าหนดในหมวด 3 สทธเสรภาพของปวงชนชาวไทย หรอหมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ ทงน หลกเกณฑและวธการเขาชอรวมทงการตรวจสอบ ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต ตอมาจงมการตราพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.25422 ขนมา โดยมหลกการในการเขาชอโดยผมสทธเลอกตง ไดแก 1) ผมสทธเลอกตงรวมกนเขาชอเสนอรางพระราชบญญต จ านวน 50,000 คน 2) แบบแสดงรายละเอยดของผเขาชอเสนอกฎหมายและผแทนการเสนอกฎหมาย พรอมทงส าเนาบตรประจ าตวประชาชน บตรประจ าตวประชาชนทหมดอาย หรอบตรหรอหลกฐานอนใดของทางราชการทมรปถายแสดงตน และส าเนาทะเบยนบาน

ตอมารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 1633 ระบใหลดจ านวนผเขาชอเสนอรางพระราชบญญตลงเหลอไมนอยกวา 10,000 คน ในการนมการเสนอแกไขและประกาศใชพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.2556 ซงบงคบใชตอเนองจนประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 การรเรมเสนอกฎหมายของประชาชนถอไดวาเปนการใชสทธเสรภาพและมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชนตามครรลองของระบอบประชาธปไตย ซงรายละเอยด วธการ และหลกเกณฑการเขาชอเสนอกฎหมายตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.2556 นนจะไดน าเสนอในคมอฉบบนตอไป

1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกไทย พทธศกราช 2540, มาตรา 170, ราชกจจานเบกษา เลมท 114 ตอนท 55 ก (11 ตลาคม 2540): 41 2 พระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.2542, ,มาตรา 7, ราชกจจานเบกษา เลมท 116 ตอนท 20 ก (25 มนาคม 2542): 31-32 3 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550, มาตรา 163, ราชกจจานเบกษา เลมท 124 ตอนท 47 ก (24 สงหาคม 2550): 61

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 8

กฎหมายคออะไร

กฎหมาย คอ กฎ กตกาของสงคมทตราขนเพอวางกฎเกณฑการปฏบต ก าหนดบทบาท อ านาจ หนาท รวมถงความรบผดชอบหรอรบผด เมอมการละเมดหรอฝาฝน อาจตองมความรบผดหรอโทษทางแพง อาญา ปกครอง หรอบทลงโทษอนใดตามทก าหนดไวในกฎหมายดงกลาว

ใครมบทบาทหนาทออกกฎหมาย

โดยปกตแลวรฐสภาซงเปนองคกรนตบญญตเปนสถาบนทมบทบาทอ านาจหนาทพจารณาเหนชอบกฎหมาย และนายกรฐมนตรน าเสนอทลเกลาเพอทรงลงพระปรมาภไธย แลวจงประกาศใชเปนกฎหมายเพอบงคบใชในประเทศตอไป

กฎหมายมกประเภท อะไรบาง สมพนธเกยวของกนอยางไร

ในระบบกฎหมาย แบงกฎหมายออกเปนล าดบชนจากรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดไลเรยงลงไปดงภาพตอไปน

ภาพท 1 ล าดบชนของกฎหมาย

รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดของประเทศ กฎหมายในล าดบถดลงไปจะขดหรอแยงกบรฐธรรมนญไมได โดยหลก กฎหมายในล าดบรองๆ ลงไป ตองออกโดยอาศยอ านาจตามกฎหมายทอยในล าดบสงกวา

มาท าความรจกกบกฎหมายเบองตน

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 9

ประชาชนกบสทธรเรมเสนอรางกฎหมายเปนอยางไร

ส าหรบประเทศไทย ก าหนดให “ประชาชน” ซงเปน “ผมสทธเลอกตง” มสทธรเรมเสนอรางกฎหมาย 2 ประเภท ไดแก

(1) “รางพระราชบญญต” (2) “รางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม” สทธรเรมเสนอรางกฎหมายดงกลาว สอดคลองกบ “หลกการปกครองระบอบประชาธปไตย” ซงท าให

ประชาชนมสวนรวมในกระบวนการนตบญญตไดโดยตรง ถอวาเปนประชาธปไตยแบบมสวนรวม (Participatory Democracy) ทเขามาเสรม “ประชาธปไตยในระบบผแทน” (Representative Democracy) ในระบบรฐสภาทประเทศไทยยดถออย ผมสทธเลอกตงทจะรเรมเสนอ “รางพระราชบญญต” และ/หรอ รเรมเสนอ “รางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม” แมเปน ผท “เสยสทธเลอกตง” เนองจากไมไดไปใชสทธออกเสยงเลอกตงกยงคงมสทธเขาชอเสนอได โดยตองมผมสทธเลอกตงรวมกนเขาชอใหครบตามจ านวนทรฐธรรมนญก าหนด

การรเรมเสนอกฎหมายโดยประชาชน

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 10

หลกเกณฑการรเรมเขาชอเสนอ “รางพระราชบญญต” และหรอรเรมเสนอ “รางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม” เปนอยางไร

1. ผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวา 10 ,000 คน มสทธเขาชอเสนอรางพระราชบญญตเพอใหรฐสภาพจารณาใหความเหนชอบ ตามทรฐธรรมนญ มาตรา 1334 ก าหนด ดงน

“มาตรา 133 รางพระราชบญญตใหเสนอตอสภาผแทนราษฎรกอน และจะเสนอไดกแตโดย (1) คณะรฐมนตร (2) สมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนไมนอยกวา 20 คน (3) ผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวา 10,000 คน เขาชอเสนอกฎหมายตามหมวด 3 สทธและเสรภาพ

ของปวงชนชาวไทย หรอหมวด 5 หนาทของรฐ ทงน ตามกฎหมายวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย”

2. ผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวา 50,000 คน มสทธเขาชอเสนอรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม เพอใหรฐสภาพจารณาใหความเหนชอบ ตามทรฐธรรมนญ มาตรา 2565 ดงน

“มาตรา 256 ภายใตบงคบมาตรา 255 การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ ใหกระท าไดตามหลกเกณฑและวธการ ดงตอไปน

(1) ญตตขอแกไขเพมเตมตองมาจากคณะรฐมนตร หรอจากสมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร หรอจากสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาจ านวนไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของท งสองสภา หรอจากประชาชนผมสทธเลอกตงจ านวนไมนอยกวาหาหมนคนตามกฎหมายวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย”

เงอนไขส าคญในการเขาชอเสนอรางกฎหมายเปนอยางไร

1. รางพระราชบญญต

1.1 ประชาชนผมสทธเลอกตงมสทธรเรมเสนอรางพระราชบญญตไดเฉพาะกรณท เกยวกบรฐธรรมนญ หมวด 3 “สทธเสรภาพของปวงชนชาวไทย” ซงประกอบดวย มาตรา 25 – มาตรา 49 หรอ หมวด 5 “หนาทของรฐ” คอ มาตรา 50

1.2 ผ แทนประชาชนท เข าช อ เสนอร างพระราชบญ ญ ต เข าช แจงหล กการเหต ผลของ

รางพระราชบญญต ในการพจารณารางพระราชบญญต วาระท 1 ชนสภาผแทนราษฎร และวฒสภา 4 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560, มาตรา 133, ราชกจจานเบกษา เลมท 134 ตอนท 40 ก (6 เมษายน 2560): 38 5 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560, มาตรา 256, ราชกจจานเบกษา เลมท 134 ตอนท 40 ก (6 เมษายน 2560): 76

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 11

1.3 ผแทนประชาชนทเขาชอเสนอรางพระราชบญญต รวมเปน “กรรมาธการวสามญ” พจารณาราง

พระราชบญญต จ านวนไมนอยกวา 1 ใน 3 ของจ านวนกรรมาธการวสามญทงหมด ทงในชนสภาผแทนราษฎร

และวฒสภา

1.4 แนวทางการปฏรปประเทศดานกฎหมายก าหนดใหรฐจดใหมกลไกชวยเหลอประชาชนในการจดท าและเสนอรางกฎหมาย

2. รางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม

2.1 ประชาชนผมสทธเลอกตงมสทธรเรมเสนอรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม แตรฐธรรมนญก าหนดหามการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญทเปนการเปลยนแปลงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข หรอเปลยนแปลงรปแบบของรฐ ซงเปนหลกการทวไปทใชบงคบเชนเดยวกบการเสนอแกไขเพมเตมรฐธรรมนญจากคณะรฐมนตร และสมาชกรฐสภา

2.2 ในชนพจารณารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม วาระท 2 ขนพจารณาเรยงล าดบมาตรา ตองเปดโอกาสใหผแทนของประชาชนทเขาชอกนไดแสดงความคดเหนดวย

ภาพท 2 ประชาชนผมสทธเลอกตงกบการมสวนรวมในกระบวนการตรากฎหมายของประเทศไทย

กลาวโดยสรปไดวา ประชาชนผมสทธเลอกตงมสทธและมสวนรวมในกระบวนการนตบญญตไดใน

2 ขนตอน ไดแก ขนท 1 รเรมเสนอรางกฎหมาย และขนท 2 พจารณาใหความเหนชอบ ในการรวมพจารณาวาระ

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 12

2 ในฐานะ “กรรมาธการวสามญ” หรอ “กรรมาธการรวมกน” กรณท วฒ สภามมตแกไขเพมเตมราง

พระราชบญญต แตสภาผแทนราษฎรไมเหนดวยกบมตดงกลาว

ซงรายละเอยดขนตอนการเสนอกฎหมายในคมอฉบบนทจะน าเสนอตอไป จะเนนถงการเสนอ

“รางพระราชบญญต” โดยประชาชน

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 13

การเสนอรางพระราชบญญตโดยประชาชนมใครเกยวของและรบบทบาทหนาทอะไรบาง

ผรเรมเสนอกฎหมาย คอ ประชาชนผมสทธเลอกตง จ านวนไมนอยกวา 20 คน ทพบประเดนปญหาและด าเนนการจดใหมการเขาชอเสนอรางพระราชบญญตเพอเปนชองทางในการแกไขปญหานน

ผแทนผเขาชอเสนอกฎหมาย คอ ประชาชนผมสทธเลอกตง จ านวนไมเกน 60 คน ผทท าหนาทเปนผแทนในการชแจงพระราชบญญตและเขารวมเปนคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญต เมอรางพระราชบญญตเขาสการพจารณาของสภาผแทนราษฎรและวฒสภา

ผเขาชอเสนอกฎหมาย คอ ประชาชนผมสทธเลอกตงทเขาชอเสนอรางพระราชบญญต

กฎหมายก าหนดหลกเกณฑ กระบวนการ และวธปฏบตในการเสนอรางพระราชบญญตไวอยางไร

กฎหมายทก าหนดหลกเกณฑ กระบวนการ และวธปฏบตในการเสนอรางพระราชบญญต รวมถงเสนอราง

รฐธรรมนญแกไขเพมเตม คอ “พระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ. 2556”

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 14

วธการเสนอรางพระราชบญญตตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ. 2556 มขนตอนกระบวนการเขาชอเสนอกฎหมายดงภาพ

ภาพท 3 กระบวนการเขาชอเสนอกฎหมายของประชาชนตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ. 25566

6 รฐสภาไทย, “แผนภาพกระบวนการเขาชอเสนอกฎหมายของประชาชนตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.2556”, https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ewt_dl_link.php?nid=43224&filename=index (สบคนเมอ 9 เมษายน 2563).

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 15

ขนตอนการเขาชอเสนอรางพระราชบญญต โดยประชาชน การพจารณาใหความเหนชอบ และการประกาศใช มดงน

1. การรเรมเสนอรางพระราชบญญต 2. การตรวจสอบหลกการและเนอหาของรางพระราชบญญต 3. การชกชวนผมสทธเลอกตงรวมลงลายมอชอเขาชอเสนอรางพระราชบญญต 4. การยนค ารองขอเขาชอเสนอรางพระราชบญญตตอประธานรฐสภา 5. การตรวจสอบความถกตองของเอกสารการเขาชอเสนอกฎหมาย 6. การประกาศรายชอผเขาชอเสนอกฎหมายและการคดคาน 7. การด าเนนการใหรฐสภาพจารณารางพระราชบญญต 8. การพจารณารางพระราชบญญตโดยสภาผแทนราษฎร 9. การพจารณาใหความเหนชอบโดยวฒสภา 10. การประกาศใชรางพระราชบญญต

ภาพท 4 ขนตอนการเสนอรางพระราชบญญตโดยประชาชน

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 16

ขนท 1 การรเรมเสนอรางพระราชบญญต

“ผร เรม” จ านวนไมนอยกวา 20 คน ยนเรอ งเสนอตอประธานรฐสภาเพอรเรมเสนอรางพระราชบญญต โดยมเอกสารประกอบการเสนอ ดงน

1) รางพระราชบญญต มความชดเจน บอกถงความประสงควาจะตรากฎหมายในเรองใด แบงเปนมาตรา ทงน จะตองเปนกฎหมายทเกยวของกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 หมวด 3 สทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทย หรอหมวด 5 หนาทของรฐ

2) บนทกหลกการและเหตผลในการเสนอรางพระราชบญญต 3) บนทกวเคราะหสรปสาระส าคญ 4) รายชอผรเรมไมนอยกวา 20 คน (แบบฟอรมตามส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎรก าหนด)

พรอมดวยส าเนาบตรประจ าตวประชาชน หรอ บตรประจ าตวประชาชนทหมดอาย หรอ บตรหรอหลกฐานอนใดของทางราชการทมรปถายสามารถแสดงตนไดและมหมาย เลขประจ าตวประชาชน

ขนท 2 การตรวจสอบหลกการและเนอหาของรางพระราชบญญต

เมอประธานรฐสภาไดรบเอกสารรเรมเสนอรางพระราชบญญตแลว ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร ตรวจสอบรปแบบ หลกการและเนอหาเปนไปตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 หมวด 3 หรอหมวด 5 หรอไม โดยประธานรฐสภาวนจฉยและแจงผลใหผรเรมทราบภายใน 15 วน นบแตวนทไดรบการเสนอกฎหมาย

การวนจฉย 1) หากไมเปนไปตามหมวด 3 และหมวด 5 ตองสงเรองคนใหผรเรม

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 17

2) หากเปนไปตามหมวด 3 และหมวด 5 ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร สงส าเนารางพระราชบญญต พรอมแจงใหผรเรมรวบรวมรายชอประชาชน 10,000 ชอ เพอเสนอกฎหมายตอไป

หากเปนไปตามหมวด 3 หรอหมวด 5 ผรเรมสามารถขอแกไขรางพระราชบญญตโดยแจงเปนหนงสอตอประธานรฐสภา พรอมดวย รางพระราชบญญตและบนทกประกอบทไดแกไข ซงตองด าเนนการแกไขใหแลวเสรจกอนชกชวนผมสทธเลอกตงรวมเขาชอเสนอรางพระราชบญญต

ภาพท 5 การตรวจสอบหลกการและเนอหาของรางพระราชบญญต

ขนท 3 การชกชวนผมสทธเลอกตงรวมลงลายมอชอเขาชอเสนอรางพระราชบญญต

เมอประธานรฐสภาไดวนจฉยวารางพระราชบญญตทเสนอมานนมหลกการและเนอหาเปนไปตามทบญญตไวในหมวด 3 หรอ หมวด 5 ของรฐธรรมนญแลว ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎรจะส าเนา รางพระราชบญญตนนใหผรเรมเพอน าไปด าเนนการชกชวนประชาชนผมสทธเลอกตงลงลายมอชอเขาชอเสนอ รางพระราชบญญต โดยรวบรวมรายชอไมนอยกวา 10,000 คน โดยไมมก าหนดระยะเวลา ทงนประชาชนผมสทธเลอกตง แมเสยสทธเพราะไมไดไปเลอกตงกสามารถเขาชอเสนอรางพระราชบญญตได

เอกสารประกอบการเขาชอเสนอรางพระราชบญญตมดงน 1) เอกสารการลงลายมอชอของผเขาชอเสนอกฎหมาย (แบบฟอรมตามส านกงานเลขาธการสภา

ผแทนราษฎรก าหนด) ปรากฏขอความวา เพอเสนอราง พ.ร.บ. ...(ระบชอราง พ.ร.บ.)… มรายละเอยดชอ-นามสกล หมายเลขประจ าตวประชาชน

2) ส าเนาบตรประจ าตวประชาชน หรอ บตรประจ าตวประชาชนทหมดอาย หรอ บตรหรอหลกฐานอนใดของทางราชการทมรปถายสามารถแสดงตนไดและมหมายเลขประจ าตวประชาชน

“ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ตรวจสอบเอกสำร และประธำนรฐสภำวนจฉย

หลกกำร ภำยใน 15 วน”

หลกกำรไมเปนไปตำม หมวด3 หรอ หมวด 5

คนเรองใหผรเรม

หลกกำรเปนไปตำม หมวด 3 หรอ

หมวด 5

“ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎรสงส ำเนำรำง พ.ร.บ. พรอมแจงใหผรเรมรวบรวมรำยชอประชำชน 10,000 คน”

เพอเสนอกฎหมำยตอไป

ผรเรมสำมำรถขอแกไข รำง พ.ร.บ. ได

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 18

ภาพท 6 การชกชวนผมสทธเลอกตงรวมลงลายมอชอเขาชอเสนอรางพระราชบญญต

ขนท 4 การยนค ารองขอเขาชอเสนอรางพระราชบญญตตอประธานรฐสภา

เมอผรเรมรวบรวมรายชอผมสทธเลอกตงไมนอยกวา 10,000 คนแลว ใหยนค ารองขอเขาชอเสนอ รางพระราชบญญตตอประธานรฐสภาพรอมทงเอกสารดงตอไปน

1) ส าเนารางพระราชบญญต บนทกหลกการและเหตผลในการเสนอรางพระราชบญญต บนทกวเคราะหสรปสาระส าคญ

2) เอกสารการลงลายมอชอของผเขาชอเสนอรางพระราชบญญต จ านวนไมนอยกวา 10,000 คน พรอมส าเนาบตรประจ าตวประชาชน หรอ บตรประจ าตวประชาชนทหมดอาย หรอ บตรหรอหลกฐานอนใดของทางราชการทมรปถายสามารถแสดงตนไดและมหมายเลขประจ าตวประชาชน

3) บญชรายชอผแทนของผเขาชอเสนอรางพระราชบญญตจ านวนไมเกน 60 คน ตามทผรเรมก าหนด

ขนท 5 การตรวจสอบความถกตองของเอกสารเขาชอเสนอรางพระราชบญญต

เมอประธานรฐสภาไดรบเรองการเขาชอเสนอรางพระราชบญญตแลว ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎรตรวจสอบความถกตองครบถวนของเอกสารการเขาชอเสนอรางพระราชบญญต และสทธเลอกตงของประชาชนผเขาชอเสนอรางพระราชบญญต ภายใน 45 วน

1) เมอตรวจสอบเอกสารแลวพบวามเอกสารไมถกตองครบถวนท าใหจ านวนผ เขาชอเสนอ รางพระราชบญญตไมครบ 10,000 คน ประธานรฐสภาจะแจงเปนหนงสอใหผรเรมรวบรวมรายชอเพมเตมใหครบ

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎรส ำเนำรำงพระรำชบญญตใหผรเรม

ผรเรมรณรงคชกชวนประชำชนเขำชอเสนอรำง

พ.ร.บ.ไมนอยกวำ 10,000 คน

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 19

10,000 คน ภายใน 90 วน นบแตวนทระบในหนงสอแจง หากไมด าเนนการภายในระยะเวลาดงกลาว ประธานรฐสภาจะสงจ าหนายเรองเพอคนเรองและเอกสารใหแกผรเรม

2) เมอตรวจสอบเอกสารแลวพบวามเอกสารถกตองครบถวนประธานรฐสภาจดใหมการประกาศรายชอผเขาชอเสนอรางพระราชบญญตตอไป

ภาพท 7 การตรวจสอบความถกตองของเอกสารเขาชอเสนอกฎหมาย

ขนท 6 การประกาศรายชอผเขาชอเสนอรางพระราชบญญตและการคดคาน

เมอรายชอครบถวน 10,000 คนแลว ประธานรฐสภาจดใหมการประกาศรายชอผเขาชอเสนอรางพระราชบญญต ในชองทางตาง ๆ ดงน

1) ส อ เท ค โน โล ย ส า ร ส น เท ศ ข อ งส า น ก ง าน เล ข า ธ ก า ร ส ภ า ผ แ ท น ร า ษ ฎ ร ห ร อ www.parliament.go.th

2) จดท าบญชรายชอเพอใหประชาชนตรวจสอบ ณ ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร 3) มหนงสอแจงไปยงผมรายชอเปนผเขาชอเสนอรางพระราชบญญต ผทมรายชอเปนผเขาชอเสนอรางพระราชบญญตแตมไดรวมเขาชอดวย มสทธยนค ารองคดคานเพอ

ขดฆารายชอของตนเองออกจากบญชรายชอภายใน 30 วน นบแตวนประกาศ กรณทมผคดคานแลวท าใหรายชอไมครบ 10,000 คน ประธานรฐสภาจะมหนงสอแจงใหแกผรเรม

เพอไปรวบรวมรายชอเพมเตม ภายใน 90 วน นบแตวนไดรบแจง หากพนก าหนดระยะเวลาแตยงมไดเสนอรายชอเพมเตมใหครบถวน ประธานรฐสภาจะสงจ าหนายเรองเพอคนเรองและเอกสารใหแกผรเรม

กรณทไมมผคดคานหรอมการคดคานแตจ านวนผเขาชอมจ านวนไมนอยกวา 10,000 คน ประธานรฐสภาจะน ารางพระราชบญญตเขาสการพจารณาของรฐสภาตอไป

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎรจดใหมกำรตรวจสอบเอกสำร

ภำยใน 45 วน

ไมครบ 10,000 คน ผรเรมยนรำยชอเพมเตมภำยใน 90 วน

ใมครบ 10,000 คนจ ำหนำยเรองและ

เอกสำรคนใหแกผรเรม

ครบ 10,000 คน

ครบ 10,000 คนประธำนรฐสภำจดใหมกำรประกำศรำยชอผเขำชอเสนอ

กฎหมำย

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 20

ภาพท 8 การประกาศรายชอผเขาชอเสนอรางพระราชบญญตและการคดคาน

ขนท 7 การด าเนนการใหรฐสภาพจารณารางพระราชบญญต

เมอรายชอผเขาชอเสนอกฎหมายผานการตรวจสอบจ านวนไมนอยกวา 10,000 คนแลว ประธานรฐสภาด าเนนการใหประธานสภาผแทนราษฎรพจารณาวารางพระราชบญญตนนเกยวดวยการเงนหรอไม หาก รางพระราชบญญตเกยวดวยการเงนประธานสภาผแทนราษฎรสงรางพระราชบญญตใหนายกรฐมนตรพจารณาใหค ารบรองกอน

เมอนายกรฐมนตรพจารณาใหค ารบรองแลว ประธานสภาผแทนราษฎรจะพจารณาบรรจเขาระเบยบวาระการประชมตอไป

ประธำนรฐสภำจดใหมกำรประกำศรำยชอผเขำชอเสนอรำง พ.ร.บ.

ผทมรำยชอเปนผเขำชอเสนอรำงพระรำชบญญตแตมไดรวมเขำชอดวย ม

สทธยนค ำรองคดคำนเพอขดฆำรำยชอของตนเองออกจำกบญชรำยชอภำยใน 30 วน

ไมมหรอมกำรคดคำน แตครบ 10,000 คน

ประธำนรฐสภำน ำรำง พ.ร.บ.เขำสกำรพจำรณำ

ของรฐสภำตอไป

มกำรคดคำนท ำใหไมครบ 10,000 คน

แจงใหผรเรมยนรำยชอเพมเตมภำยใน 90 วน

ไมครบ 10,000 คน

ประธำนรฐสภำจะสงจ ำหนำยเรองเพอคนเรองและเอกสำรใหแกผรเรม

ครบ 10,000 คน

ตรวจสอบเอกสำรรำยละเอยดดงขนตอน 5

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 21

ภาพท 9 การด าเนนการใหรฐสภาพจารณารางพระราชบญญต

ขนท 8 การพจารณารางพระราชบญญตโดยสภาผแทนราษฎร7

เมอรางพระราชบญญตผานการพจารณาจากรฐสภาแลว จงเขาสกระบวนการพจารณาของสภาผแทนราษฎร โดยแบงออกเปน 3 วาระ ดงน วาระท 1 “ขนรบหลกการ” เปนการพจารณาหลกการของรางพระราชบญญต โดยผรางพระราชบญญตเปนผชแจงหลกการเหตผลตอทประชมสภาผแทนราษฎร แลวจงใหสมาชกสภาผแทนราษฎรอภปราย สอบถามขอสงสย ตงขอสงเกต ประธานสภาจะเปดโอกาสใหผเสนอรางพระราชบญญตตอบค าถามและชแจงขอสงเกต และประธานสภาจะสอบถามมตทประชมสภาผแทนราษฎรวาเหนชอบหลกการหรอไม ถามมตไมรบหลกการ รางพระราชบญญตนนจะ “ตกไป” แตหากมมตรบหลกการ จะมการเสนอแตงตงกรรมาธการเพอพจารณาในวาระทสองตอไป วาระท 2 “ขนกรรมาธการ” เปนการพจารณารายละเอยดรางพระราชบญญตรายมาตรา อาจเพม ตดทอน แกไขบางมาตรา หรอบางถอยค าใหสมบรณยงขน แตตองไมขดแยงกบหลกการของรางพระราชบญญตฉบบนน โดยท าได 2 แบบ คอ “คณะกรรมาธการเตมสภา” สภาอาจใหสมาชกสภาผแทนราษฎรทกคนรวมเปนกรรมาธการพจารณารางพระราชบญญต หรออาจตงคณะกรรมาธการคณะใดคณะหนงประกอบไปดวยตวแทนจากพรรคการเมองตาง ๆ ทงฝายรฐบาลและฝายคานขนมาพจารณากได8

7 ปทมา สบก าปง. (2558). การมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชนในกระบวนการนตบญญต บทเรยนจากการเขาชอเสนอรางพระราชบญญตวาดวยการ

เขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ. …. หนา 28-34 8 ภทรดา สคณณ. “รางพระราชบญญต,” สถาบนพระปกเกลา., http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=รางพระราชบญญต (สบคนเมอ 17 เมษายน 2563).

ประธานสภาผแทนราษฎรพจารณาราง พ.ร.บ.

ราง พ.ร.บ.เกยวดวยการเงน

นายกรฐมนตรพจารณาไมใหค ารบรอง

ราง พ.ร.บ.ตกไป

นายกรฐมนตรพจารณาใหค ารบรอง

ราง พ.ร.บ.ไมเกยวดวยการเงน

บรรจระเบยบวาระการประชมสภาผแทนราษฎร

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 22

2.1 “ขนพจารณาโดยคณะกรรมาธการ” โดยทวไป สภาจะตงคณะกรรมาธการมาประจ าสภาอย

แลวหลายคณะและมสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนกรรมาธการอย เรยกวา “คณะกรรมาธการสามญ” หรออาจ

ตงขนใหมเปนการเฉพาะ เรยกวา “คณะกรรมาธการวสามญ” ซงสามารถเชญบคคลภายนอกมารวมเปน

กรรมาธการได เชน มาตรา 128 ของรฐธรรมนญ ก าหนดให รางกฎหมายทประชาชนเสนอตองมตวแทนจากผม

สทธเลอกตงทเขาชอเสนอรางพระราชบญญตนน รวมคณะไมนอยกวา 1 ใน 3 ของจ านวนคณะกรรมาธการ

วสามญ

อยางไรกตามสมาชกสภาผแทนราษฎรทไมไดเปนกรรมาธการ กอาจขอแกไขเพมเตมราง

พระราชบญญตได โดยเสนอค าขอ “แปรญตต” ตอประธานคณะกรรมาธการภายใน 7 วน หลงจากวนทสภารบ

หลกการในวาระแรก ซงกขนอยกบคณะกรรมาธการวาจะแกไขตามหรอไม ถาคณะกรรมาธการไมเหนดวย

สมาชกสภาผแทนราษฎรผนนอาจขอ “สงวนค าแปรญตต” เชนเดยวกนกบกรรมาธการคนใดทเหนตางจากมตของ

คณะกรรมาธการอาจขอ “สงวนความเหน” ได

2.2 “ขนพจารณาโดยสภาผแทนราษฎร” เมอคณะกรรมธการพจารณาเสรจแลวตองน าราง

พระราชบญญตเขาทประชมสภาอกครง โดยสมาชกสภาผแทนราษฎรจะมาอภปรายรางพระราชบญญตนอกครง

หนง แตประเดนจะจ ากดอยตามขอความทคณะกรรมาธการมการแกไข สงวนความเหน หรอ สงวนค าแปรญตต

เทานน และสภากจะลงมตเหนชอบโดยใชเสยงขางมาก เรยงตามมาตราไปเรอย ๆ จนครบ จงใหสภาพจารณาวาระ

ทสามตอไป

วาระท 3 “ขนลงมตใหความเหนชอบ” เปนการลงมตเหนชอบรางกฎหมายทงฉบบ ไมมการอภปรายใด

ๆ และจะแกไขขอความใด ๆ ไมได กรณทสภาผแทนราษฎรมมตไมเหนชอบรางนนกเปนอนตกไป ถาสภา

ผแทนราษฎรมมตเหนชอบกจะน ารางพระราชบญญตไปสการพจารณาของวฒสภาตอไป

ขนท 9 การพจารณารางพระราชบญญตโดยวฒสภา9

เมอวฒสภาไดรบรางพระราชบญญตทผานความเหนชอบจากสภาผแทนราษฎรแลว วฒสภาตองพจารณาใหเสรจภายใน 60 วน แตถาเปนรางพระราชบญญตทเกยวดวยการเงนวฒสภาตองพจารณาใหเสรจภายใน 30 วน หากไมเสรจภายในเวลาจะถอวาวฒสภาไดเหนชอบรางพระราชบญญต ทงน วฒสภาสามารถลงมตขยายเวลา

9 ปทมา สบก าปง. (2558). การมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชนในกระบวนการนตบญญต บทเรยนจากการเขาชอเสนอรางพระราชบญญตวาดวยการ

เขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ. …. หนา 34-45

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 23

ออกไปเปนกรณพเศษซงตองไมเกน 30 วน ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 256010 มาตรา 136

การพจารณารางพระราชบญญตโดยวฒสภา แบงออกเปน 3 วาระ เชนเดยวกบสภาผแทนราษฎร ดงน วาระท 1 “ขนรบหลกการ” เปนการพจารณาและลงมตวาจะรบรางพระราชบญญตหรอไมเหนชอบกบสภาผแทนราษฎร หากทประชมวฒสภามมตรบหลกการโดยเสยงขางมากของทประชม จะมการเสนอแตงตงคณะกรรมาธการเพอพจารณาในวาระทสองตอไป ในวาระนผแทนประชาชนผมสทธเลอกตงเปนผชแจงหลกการตอทประชมดวย

วาระท 2 “ขนกรรมาธการ” 2.1 “ขนพจารณาโดยคณะกรรมาธการ” เปนการพจารณารายละเอยดรางพระราชบญญตราย

มาตรา หลกเกณฑการพจารณาขนนจะเหมอนกบสภาผแทนราษฎร กรณเปนรางพระราชบญญตทประชาชนผมสทธเลอกตงเสนอ ใหพจารณาโดยคณะกรรมาธการวสามญ ในวาระนตองมตวแทนจากผมสทธเลอกตงทเขาชอเสนอรางพระราชบญญตนน รวมคณะไมนอยกวา 1 ใน 3 ของจ านวนคณะกรรมาธการทงหมด

2.2 “ขนพจารณาโดยวฒสภา” เมอประธานวฒสภาไดรบรางพระราชบญญตและรายงานตามขอ 2.1 ใหประธานวฒสภาบรรจเขาระเบยบวาระการประชมวฒสภาเปนเรองดวน โดยการพจารณาวฒสภาจะพจารณาชอราง ค าปรารภ แลวพจารณาเรยงล าดบมาตรา และใหสมาชกวฒสภาอภปรายเฉพาะถอยค า หรอขอความทมการแกไขเพมเตม สงวนความเหน หรอสงวนค าแปรญตต

เมอพจารณาเรยงล าดบมาตราจนจบรางแลว สมาชกวฒสภาสามารถขอแกไขเพมเตมถอยค าได แตไมสามารถแกไขเพมเตมเนอความได เวนแตเปนเนอความทเหนวายงขดแยงกนอย

วาระท 3 “ขนลงมตใหความเหนชอบ” วฒสภามฐานะเปน “สภากลนกรอง” กรณทมความเหนทแตกตางจากสภาผแทนราษฎร อ านาจตดสนชขาดเปนของสภาผแทนราษฎร วฒสภาพจารณารางกฎหมายแลวสามารถลงมตได 3 กรณ ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 137 คอ เหนชอบ ไมเหนชอบ และแกไขเพมเตม

1) วฒสภาเหนชอบดวยกบสภาผแทนราษฎร กเทากบรางพระราชบญญตไดผานการพจารณาเหนชอบจากรฐสภา และเตรยมเขาสขนตอนประกาศใชเปนกฎหมายตอไป

2) วฒสภาไมเหนชอบดวยกบสภาผแทนราษฎร ให “ยบยง” รางพระราชบญญตไวกอนและสงรางพระราชบญญตคนไปยงสภาผแทนราษฎร

10 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560, มาตรา 136 - 138, ราชกจจานเบกษา เลมท 134 ตอนท 40 ก (6 เมษายน 2560)

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 24

ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 138 สภาผแทนราษฎรจะยกรางพระราชบญญตขนมาพจารณาใหมไดเมอพน 180 วน แตหากเปนรางพระราชบญญตทเกยวกบการเงนใหลดเหลอ 10 วน

กรณทวฒสภาสงรางพระราชบญญตคนไปยงสภาผแทนราษฎร แลวสภาผแทนราษฎรน ากลบขนมาพจารณาและลงมตยนยนรางเดมดวยคะแนนเสยงมากกวากงหนงของจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรเทาทมอย กถอวารางพระราชบญญตฉบบนนไดรบความเหนชอบแลว ใหน าเขาสขนตอนประกาศใชเปนกฎหมายตอไป

3) ถาแกไขเพมเตม ใหสงรางพระราชบญญตทแกไขเพมเตมแลวไปยงสภาผแทนราษฎร ถาสภาผแทนราษฎรเหนชอบดวย กน าสขนตอนประกาศใชเปนกฎหมาย

แตถาสภาผแทนราษฎรไมเหนดวยใหตง “คณะกรรมาธการรวม” ของสองสภาขนมาพจารณาอกชนหนง โดยคณะกรรมาธการมจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาเทากนตามทสภาผแทนราษฎรก าหนด เมอคณะกรรมาธการไดรวมกนพจารณารางพระราชบญญตแลว ใหเสนอตอทงสภาผแทนราษฎรและวฒสภา ถาสภาทงสองเหนชอบ กน าสขนตอนประกาศใชเปนกฎหมาย

ถาสภาใดสภาหนงไมเหนชอบใหยบยงรางพระราชบญญตนนไวกอน สภาผแทนราษฎรอาจยกขนมาพจารณาใหมไดหลง 180 วน โดยอาจมมตยนยนรางเดม หรอรางทคณะกรรมาธการรวมกนพจารณากได

ขนท 10 การประกาศใชพระราชบญญต

เมอรางพระราชบญญตไดรบความเหนชอบจากสภาผแทนราษฎรและวฒสภาแลว ถอวารฐสภาใหความ

เหนชอบรางพระราชบญญต ตอไปกจะเขาสขนตอน “การประกาศใช” ใหนายกรฐมนตรรอไว 5 วน กอนน าขน

ทลเกลาทลกระหมอมถวายเพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย ซงระหวางน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทย พทธศกราช 256011 มาตรา 148 ระบวา 1) หากสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอสมาชกของทง

สองสภารวมกนไมนอยกวา 1 ใน 10 ของจ านวนสมาชกท งหมดเทาทมอยของท งสองสภา เหนวา ราง

พระราชบญญตขดหรอแยงตอรฐธรรมนญใหสงศาลรฐธรรมนญเพอวนจฉย และแจงใหนายกรฐมนตรทราบ 2)

หากนายกรฐมนตรเหนวารางพระราชบญญตขดหรอแยงตอรฐธรรมนญใหสงศาลรฐธรรมนญเพอวนจฉย และแจง

ประธานสภาผแทนราษฎร และประธานวฒสภาทราบ

11 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560, มาตรา 145-148, ราชกจจานเบกษา ฉบบกฤษฎกา เลมท 134 ตอนท 40 ก (6 เมษายน

2560): หนา 43

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 25

ถาศาลรฐธรรมนญวนจฉยวา รางพระราชบญญตมบทบญญตทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญใหบทบญญต

ดงกลาวเปนอนตกไป แตถาบทบญญตนนเปน หรอกระบวนการตราพระราชบญญตนนไมเปนไปตามทรฐธรรมนญ

ก าหนดใหรางพระราชบญญตนนตกไปทงฉบบ

เมอรางพระราชบญญตไดรบความเหนชอบจากรฐสภาแลว รฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2560 มาตรา 145 ระบใหนายกรฐมนตรรอไว 5 วน นบแตวนไดรบรางพระราชบญญต แลวให

นายกรฐมนตรน าขนทลเกลาทลกระหมอมถวายเพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย ภายใน 20 วน เมอ

พระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธยแลว กใหนายกรฐมนตรน าพระราชบญญตนนประกาศในราชกจจานเบกษา

ใหมผลบงคบใชเปนกฎหมายได

รางพระราชบญญตฉบบใด พระมหากษตรยไมทรงเหนชอบดวยและพระราชทานคนมายงรฐสภา หรอพน

90 วนแลวไมไดพระราชทานคนมายงรฐสภา รฐสภาปรกษารางพระราชบญญตนนใหม ตามมาตรา 146 ถารฐสภา

มมตยนยนตามเดมดวยคะแนนเสยงไมนอยกวา 2 ใน 3 ของทงสองสภา ใหนายกรฐมนตรน าทลเกลาทลกระหมอม

ถวายอกครง เมอพระมหากษตรยมไดทรงลงพระปรมาภไธยพระราชทานคนมาภายใน 30 วน ใหนายกรฐมนตรน า

พระราชบญญตนนประกาศในราชกจจานเบกษาใชบงคบเปนกฎหมายไดเสมอนหนงวาพระมหากษตรยไดทรงลง

พระปรมาภไธยแลว

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 26

ขอควรท า ขอควรงดเวนหรอขอควรระวงในการเขาชอเสนอรางพระราชบญญต ประชาชนผเกยวของในการเสนอรางพระราชบญญต ไดแก ผรเรมเสนอกฎหมาย ผแทนผเขาชอเสนอกฎหมาย และผเขาชอเสนอกฎหมายมสงทควรท า ควรงดเวนหรอควรระวง ดงน

ผรเรมเสนอกฎหมาย และผแทนผเขาชอเสนอกฎหมาย

ผรเรมเสนอกฎหมาย และผแทนผเขาชอเสนอกฎหมาย

ขอควรท า - จดท ารางพระราชบญญตประเดนเนอหาสาระของกฎหมาย - ศกษาขนตอนการเสนอรางพระราชบญญต กบส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร จากเวบไซต www.parliament.go.th หรอ ตดตอกลมงานเขาชอเสนอกฎหมาย 02-244-2542-3 - จดหาทมงานเพอผลกดนรางพระราชบญญต - จดเวทรณรงคเขาชอเสนอรางพระราชบญญตชกชวนประชาชนผมสทธเลอกตงเขาชอ ใหครบ 10,000 คน โดยตองใหขอมลประชาชนอยางครบถวน ไมหลอกลวง - น าความคดเหนของประชาชนทมตอรางพระราชบญญตไปบนทก และจดท าเปนขอสรปเพอน าเสนอตอสภา - สอสารแจงความคบหนากบประชาชนตลอดระยะเวลาการเสนอรางพระราชบญญต - การแกไขเพมเตมรางพระราชบญญตตองเสนอตอประธานรฐสภาโดยแนบรางพระราชบญญตและบนทกประกอบใหม และตองแกไขใหเสรจกอนชกชวนประชาชนเขาชอเสนอรางพระราชบญญต - ใชรางพระราชบญญตฉบบทผานการตรวจสอบจากประธานรฐสภาแลว ในการเชญชวนประชาชนเขาชอเสนอรางพระราชบญญต - ขนตอนการเสนอรางพระราชบญญตการตรวจสอบเอกสาร และการเพมเตมเอกสารนนใชเวลาคอนขางมาก หากผรเรมรวบรวมรายชอ 10,000 คน พอด เมอตรวจสอบเอกสารแลวอาจมรายชอทไมสามารถเขาชอ หรอเอกสารไมครบถวนจงถกคดออกได ดงนน จงควรรวบรวมรายชอผเขาชอ มากกวา 10,000 คน

ขอควรงดเวน หรอขอควรระวง

- ใชรางพระราชบญญตทไมไดผานการตรวจสอบจากประธานรฐสภา ใหประชาชนเขาชอเสนอรางพระราชบญญต - ไมน าขอคดเหนของประชาชนน าเสนอตอสภา

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 27

ผรเรมเสนอกฎหมาย และผแทนผเขาชอเสนอกฎหมาย

ขอควรงดเวน หรอขอควรระวง

- การจงใจดวยการใหทรพยสนหรอผลประโยชนอน ๆ หรอ การหลอกลวง บงคบ ขเขญ คกคามเพอใหประชาชนเขาชอหรอไมเขาชอเสนอราง พ.ร.บ. นน มความผด มาตรา 1312 โทษจ าคกไมเกน 5 ป หรอปรบไมเกน 100,000 บาท - การปลอมแปลงเอกสารผเขาชอเสนอกฎหมาย มความผด ม.14* โทษจ าคกไมเกน 10 ป หรอปรบไมเกน 200,000 บาท (* พระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.2560)

ผเขาชอเสนอกฎหมาย

ผเขาชอเสนอกฎหมาย ขอควรท า ขอควรท า

- พจารณารางพระราชบญญต ก าหนดหลกเกณฑ กระบวนการ และวธปฏบตในการเสนอรางพระราชบญญต อยางถถวน หากมสวนใดทไมเหนดวย หรอมขอคดเหนเพมเตม ใหน าเสนอในเวทรณรงคเขาชอ หรอเสนอตอผรเรม - หากตองการเสนอรางพระราชบญญต ใหกรอกเอกสารลงลายมอชอโดยระบรายละเอยดดงน 1) ชอ-นามสกล 2) หมายเลขประจ าตวประชาชน 3) ระบวาลงลายมอชอเพอเสนอรางพระราชบญญตใด พรอมแนบส าเนาบตรประจ าตวประชาชน หรอ บตรประจ าตวประชาชนทหมดอาย หรอ หลกฐานอน ๆ ของทางราชการทมรปถายและมหมายเลขประจ าตวประชาชน ลงนามส าเนาถกตอง - การลงนามส าเนาถกตอง ตองระบรายละเอยดใหชดเจนวาเพอเสนอรางพระราชบญญต ฉบบใด - ตรวจสอบรายชอในชองทางตาง ๆ ไดแก 1) เวบไซต www.parliament.go.th 2) ตรวจสอบจากบญชรายชอ ณ ส านกงานเลขาธการสภาผสภาผแทนราษฎร 3) จดหมายแจงไปยงทบาน - หากพบวาตนเองมรายชอเสนอราง พ.ร.บ. โดยทตนไมไดเปนผเสนอจรง ใหยนค ารองขอถอนชอภาย 30 วน นบแตวนทประกาศ - เกบส าเนารางพระราชบญญต พรอมบนทกวนทตนเองไดลงนามเขาชอเสนอรางพระราชบญญตไว เพอเตอนความจ า เนองจาก ขนตอนการเสนอรางพระราชบญญต ใช

12 พระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.2556, ราชกจจานเบกษา เลมท 130 ตอนท 119 ก (17 ธนวาคม 2556): 4

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 28

ผเขาชอเสนอกฎหมาย

เวลานาน จงอาจลมไดวาตนเองเคยเสนอกฎหมายเรองใด ขอควรงดเวน หรอขอควรระวง

- รวมลงชอเสนอราง พ.ร.บ. โดยไมศกษารายละเอยดอยางถถวน - หลงเชอค าหลอกลวง จงใจ ดวยการใหทรพยสนหรอผลประโยชนอน ๆ ของผอนเพอใหเขาชอหรอไมเขาชอเสนอราง พ.ร.บ.

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 29

บรรณานกรม

พระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.2542 พระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.2556 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกไทย พทธศกราช 2540 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ปทมา สบก าปง. (2558). การมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชนในกระบวนการนตบญญต บทเรยน

จากการเขาชอเสนอรางพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ. …. . กรงเทพมหานคร: บรษท ธรรมดาเพรส จ ากด.

ภทรดา สคณณ. “รางพระราชบญญต,” สถาบนพระปกเกลา., http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=รางพระราชบญญต (สบคนเมอ 17 เมษายน 2563).

รฐสภาไทย, “แผนภาพกระบวนการเขาชอเสนอกฎหมายของประชาชนตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย พ.ศ.2556,” https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ewt_dl_link.php?nid=43224&filename=index (สบคนเมอ 9 เมษายน 2563).

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 30

ภาคผนวก

ตวอยางเอกสารประกอบการรเรมเสนอรางพระราชบญญต

** ตวอยางเอกสารดงกลาวอาจมการปรบเปลยน

ควรตรวจสอบจากเวบไซตรฐสภา

www.parliament.go.th > เขาชอเสนอกฎหมาย **

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 31

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 32

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 33

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 34

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 35

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 36

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 37

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 38

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 39

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 40

คมอการเขาชอเสนอกฎหมายโดยประชาชน 41