โครงการการว

“นตศ

ดร. สมเวาทรอยนายอสรนายธรานายสนทนายปวร

(ความ

วเคราะหกฎ(Ec

ศาสตรข

กยรต ตงกจวยตร ทรงพล สรกล อณหเกตธร รตนนฤมทร ตนมนทอรศร เลศธรรม

สานกงา

มเหนในรายง

หมายและกconomic An

รายงานฉบ

องระบบ

วานชย สงวนจตร ต มตศร อง มเทว

สนบส

านกองทน

านนเปนของ

กม

(เผยแพรค

กระบวนการnalysis of C

บบสมบรณ

เรอง

บยตธรร

คณะผวจย

มลนธสถมลนธสถมลนธสถมลนธสถมลนธสถมลนธสถ

สนนการวจ

นสนบสน

งผวจย สกว.

มภาพนธ 25

ครงแรก สงหา

รยตธรรมทาCriminal Law

ณ เลมท 1

รมทางอา

ย

ถาบนวจยเพถาบนวจยเพถาบนวจยเพถาบนวจยเพถาบนวจยเพถาบนวจยเพ

จยโดย

นนการวจย

ไมจาเปนตอ

554

าคม 2554)

างอาญาดวยws)

าญาของ

อการพฒนาปอการพฒนาปอการพฒนาปอการพฒนาปอการพฒนาปอการพฒนาป

ย (สกว.)

องเหนดวยเส

ยเศรษฐศาส

งไทย”

ประเทศไทยประเทศไทยประเทศไทยประเทศไทยประเทศไทยประเทศไทย

สมอไป)

สตร

โครงกา(Econo เลมท 1 เลมท 2 เลมท 3 สนบสนน

เสนอรา

พมพเผย

(ความเห คณะผว ดร. สมเดร. อมมนายไสลดร. สนทดร. ธรรมนายสรวนางสาวดร. ปกปอ. ปกปอวาทรอยนายอสรนายธรานายสนทนายปวรนางสาวจ

รการวเคราmic Analys

เรอง “นตศา เรอง “การวเเรอง “แนวท

นการวจยโดย

สานกงานก

ายงานฉบบส

ยแพรครงแรก

หนในรายงาน

วจยในโครงก

กยรต ตงกจวมาร สยามวาลเกษ วฒนพนทรยา เหมอนมนญ พทยาภศ ลมปรงษ มาด ธรรมสจปอง ศรสนท อง จนวทย ยตร ทรงพล สรกล อณหเกตธร รตนนฤมทร ตนมนทอรศร เลศธรรมจารย ปนทอ

าะหกฎหมายsis of Crimin

าสตรของระบเคราะหกฎหมทางการยกเลก

ย

กองทนสนบ

สมบรณเมอ

ก สงหาคม 2

นในโครงการว

การ ประกอ

วานชย ลา นธ นพะวงศ ภรณ

จจกล

สงวนจตร ต มตศร อง มเทว ง

ยและกระบวnal Laws)

บบยตธรรมทมายดวยหลกกโทษอาญาใ

บสนนการวจ

อกมภาพนธ

2554

วจยนเปนขอ

บดวย

หวหนาโคทปรกษาทปรกษาทปรกษานกวจยหนกวจยหนกวจย (นกวจยหนกวจยหนกวจย (นกวจย (นกวจย (นกวจย (นกวจย (นกวจย

วนการยตธร

ทางอาญาของกเศรษฐศาสตในกฎหมายเช

จย (สกว.)

2554

องผวจย สกว

ครงการและนดานเศรษฐศดานกฎหมาดานกฎหมาลกดานกฎหลกดานกฎหกฎหมาย) ลกดานกฎหลกดานเศรษกฎหมาย) เศรษฐศาสตเศรษฐศาสตเศรษฐศาสตกฎหมาย)

รรมทางอาญ

งไทย” ตร: แนวคดแชค และกฎห

ว. ไมจาเปนต

นกวจยหลกดศาสตร ย ย มาย มาย

มาย ษฐศาสตร

ร) ร) ร)

ญาดวยเศรษ

และวรรณกรรมายหมนประ

ตองเหนดวยเ

ดานเศรษฐศา

ษฐศาสตร

รมปรทศน” ะมาท”

เสมอไป)

าสตร

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบคณสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ทใหการสนบสนนการวจยในโครงการการวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวยเศรษฐศาสตร หากปราศจากการสนบสนนดงกลาว การวจยในเรองใหมเชนนยอมทาไดยาก

นอกจากน การวจยนจะไมสามารถสาเรจลลวงไปได หากไมไดรบคาแนะนาจากทปรกษาของ

โครงการ ซงเปนผทรงคณวฒจากศาลยตธรรมหลายทาน อนประกอบไปดวยทานไสลเกษ วฒนพนธ และดร. ธรรมนญ พทยาภรณ ทใหคาแนะนาทเปนประโยชนอยางยง ดร. สนทรยา เหมอนพะวงศ ทนอกจากจะใหคาแนะนาตางๆ แลว ยงชวยประสานงานในการขอขอมลและใหความชวยเหลอดานอนๆ อกมากมาย ทานสรวศ ลมปรงษ ซงนอกจากจะใหคาแนะนาตางๆ แลว ยงรวมทาวจยดวย และผทรงคณวฒดานกฎหมายอกจานวนมาก ซงลวนใหขอคดเหนอนเปนประโยชนอยางสง สวนในดานการกาหนดกรอบความคดในการศกษา หวหนาคณะผวจยไดรบประโยชนอยางยงจากคาแนะนาของศาสตราจารย ดร. อมมาร สยามวาลา

ในดานการนาไปใชประโยชนทางนโยบาย หวหนาคณะผวจยไดรบความชวยเหลออนมคณคา

อยางยงจาก ศาสตราจารย ดร. บวรศกด อวรรณโณ ซงเชญใหหวหนาคณะผวจยไปนาเสนอผลการวจยตอคณะกรรมการพฒนากฎหมาย สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ซงมทานมชย ฤชพนธ เปนประธาน

ในดานการอานวยความสะดวกในการเกบขอมล และการจดสมมนา คณะผวจยขอขอบคณ

คณมาด ธรรมสจจกล และทมงานจากสถาบนวจยรพพฒนศกด และขอขอบคณผบรหารศาลอาญาและ ศาลแขวงพระนครเหนอ ทอนญาตใหคณะผวจยเขาไปจดเกบขอมลคดความในฐานความผดตางๆ ในการศกษา

ทายทสด คณะผวจยขอขอบคณ คณเจนพชา ชวะอสระกล ซงไดสมภาษณจาเลยในคดอาญา

กวา 10 ราย อนมผลชวยทาใหคณะนกวจยทไมใชนกกฎหมาย ไดเขาใจความรสกของประชาชนทไดรบ

ผลกระทบจากกระบวนการยตธรรม

ขอผดพลาดทอาจมเหลออยในรายงานฉบบนเปนของคณะผวจยทงสน

iii

บทสรปผบรหาร

ระบบยตธรรมทางอาญาของไทยประสบปญหาสาคญในดานประสทธภาพ ในทกๆ ป ศาลยตธรรมจะตองรบคดเขาสระบบมากเกนกวาทจะสามารถพจารณาใหเสรจสนได จงมคดคงคางในศาลจานวนมากขนเรอยๆ นอกจากน เรอนจากมนกโทษมากกวาขดความสามารถทจะรองรบไดประมาณรอยละ 70 ปญหาดงกลาวมไดเกดขนเนองจากการขาดแคลนทรพยากร เพราะกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยใชทรพยากรทงงบประมาณและบคลากรมากกวาหลายประเทศ

ในปจจบนไดมความพยายามตางๆ ในการลดเวลาในกระบวนการยตธรรมทางอาญา เชน ศาล

ยตธรรมไดนาเอาระบบการพจารณาคดแบบตอเนองมาใช ในขณะทกระทรวงยตธรรมกสงเสรมใหใชกระบวนการยตธรรมทางเลอก โดยเฉพาะ “ยตธรรมชมชน” และ “ยตธรรมสมานฉนท” แมวา ความพยายามเหลานจะมประโยชนมากกตาม ปญหาความไรประสทธภาพในกระบวนการยตธรรมกยงไมไดถกแกไขอยางเพยงพอ คณะผวจยมความเหนวา หากกระบวนการยตธรรมยงไมไดถกปฏรปใหมประสทธภาพมากขนกยากทจะทาใหระบบยตธรรมสามารถสรางความเปนธรรมไดอยางแทจรง ดงคากลาวทวา “ความลาชาของกระบวนการยตธรรม กคอความอยตธรรม”

การวจยนมงทจะศกษาประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมทางอาญา โดยใชแนวคดของวชา

“การวเคราะหกฎหมายดวยเศรษฐศาสตร” (economic analysis of law) หรอทจะเรยกในรายงานฉบบนวา “นตเศรษฐศาสตร” เปนกรอบในการวเคราะห กรอบแนวคดดงกลาวจะสมมตวา มนษยมเหตผลในการเลอกดาเนนการในสงทเปนประโยชนแกตนมากทสด เชน อาชญากรจะประกอบอาชญากรรมเมอผลประโยชนสทธจากการดาเนนการดงกลาวสงกวาการดาเนนการอน ในทานองเดยวกน ผเสยหายจะฟองคดอาญาเมอการดาเนนการดงกลาวกอใหเกดผลประโยชนสทธมากกวาการดาเนนการอน เชน การฟองคดแพง ดงนน หากระบบยตธรรมอนญาตใหฟองคดอาญาในกรณขอพพาทสวนบคคลได ผเสยหายกจะมแรงจงใจในการฟองคดอาญามากกวาทควรจะเปน เพราะไมตองแบกรบตนทนเองทงหมด

การศกษาทางนตเศรษฐศาสตรยงทาใหทราบวา การลงโทษดวยการปรบจะกอใหเกดตนทนตอ

สงคมตากวาการลงโทษดวยการจาคก เนองจากการปรบกอใหเกดตนทนแกรฐในการบรหารคอนขางตา และมผลเปนเพยงการโอนเงนจากผกระทาความผดไปสรฐ โทษปรบทเหมาะสมยงสามารถปองปรามการกระทาความผดไดโดยไมกอใหเกดความสญเสยอนๆ เชน ไมทาใหผถกลงโทษสญเสยอสรภาพ หรอม “ตราบาป” ซงจะทาใหเขาสญเสยโอกาสในการเขาสตลาดแรงงานทงในปจจบนและอนาคต ในขณะทโทษจาคกกอใหเกดความสญเสยดงกลาว

iv

จากแนวคดขางตน คณะผวจยมขอสนนษฐานวา ความไรประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศไทยนาจะเกยวของกบสาเหต 2 ประการคอ ก) ระบบกฎหมายไทย มความโนมเอยงในการเนนการลงโทษทางอาญามากเกนไป (over-criminalization) และ ข) การลงโทษทางอาญามแนวโนมใชการจาคกมากกวาการลงโทษดวยการปรบหรอแนวทางอนทมตนทนตากวา เพอทดสอบขอสนนษฐานดงกลาว คณะผวจยไดศกษาบทบญญตของกฎหมายตางๆ และสมตวอยางคดอาญาทเขาสกระบวนพจารณาของศาลชนตนและพจารณาเสรจสนในชวงป พ.ศ. 2546-2551 ผลการศกษาในเชงประจกษดงกลาวยนยนขอสนนษฐานขางตนวา ประเทศไทยใชกระบวนการทางอาญาเปนหลกในการระงบขอพพาทจรง และศาลมกจะลงโทษจาเลยดวยการจาคกเกอบทกคดทศกษา โดยจะลงโทษปรบกตอเมอ ศาลตดสนใหลงโทษจาคก แตใหรอการลงโทษ

จากขอมลคดทเขาสการพจารณาของศาล คณะผวจยไดจดทาแบบจาลองเพอประมาณการ

ตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ผลจากแบบจาลองพบวา เมอรวมตนทนเฉลยในแตละขนตอนโดยถวงนาหนกดวยความนาจะเปนในแตละเสนทางแลว ตนทนเฉลย (average cost) ในการดาเนนการคดอาญาจะตกประมาณ 76,600 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน ซงตนทนเฉลยจากการประมาณการดงกลาวถอเปนตนทนขนตาและเปนเฉพาะตนทนของรฐเทานน เนองจากยงไมรวมตนทนของคกรณ เชน คาทนายความและคาเสยโอกาสตางๆ

จากแบบจาลองทพฒนาขน คณะผวจยไดประมาณการประโยชนของทางเลอกตางๆ ในการลด

ตนทนของกระบวนการยตธรรมทางอาญา โดยพจารณาทางเลอกในการปฏรปกระบวนการยตธรรม 6 ทางเลอกทมการเสนอขน คอ

1. การยกเลกโทษอาญา (decriminalization) ในฐานความผดตางๆ ซงเกดจากกฎหมายหาม (mala prohibita) โดยเฉพาะความผดอนเกดจากการใชเชค และการหมนประมาท นอกจากน คณะผวจยยงไดประมาณการการลดตนทนจากการใชมาตรการทางปกครองแทนมาตรการทางอาญาในคดทเกยวของกบการกากบดแลตามกฎหมายขนสงทางบก กฎหมายควบคมอาคาร และกฎหมายสถานบรการ

2. การกาหนดใหคกรณพยายามไกลเกลยในคดทยอมความกนได โดยสมมตใหความนาจะเปนในการตกลงกนไดคอรอยละ 50 ซงเปนอตราทพบในการศกษากอนหนาน

3. การกาหนดใหอยการกลนกรองคดทผเสยหายฟองรองคดตอศาลโดยตรง 4. การใหศาลไตสวนมลฟองคดทอยการฟอง 5. การใชโทษปรบแทนการจาคกระยะสน (ระยะเวลาจาคกไมเกน 1 ป) 6. การยกเลกการใหดลพนจของผพพากษาทพจารณาคดและอยการสงสดในการอนญาต

ใหฎกาได ตามมาตรา 221ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

v

ตารางตอไปนแสดงตนทนของรฐทจะลดลงจากการปฏรปในแตละแนวทาง

ตาราง สรปตนทนของรฐทลดลงจากการปฏรปตามทางเลอกตางๆ

ขอเสนอปฏรป ตนทนตอคด

(บาท) จานวนคดตอปท

เหลอ (คด) ตนทนทลดลง (ลานบาทตอป)

กรณฐาน (สภาพปจจบน) 76,612 565,764 - 1. การยกเลกโทษอาญา 1.1 ยกเลกโทษอาญาคดเชค-หมนประมาท 7,995 548,430 1,189 1.2 ยกเลกโทษอาญาในกฎหมายอน 48,574 558,242 210 1.3 เหมอน 1.2 แตมการฟองศาลปกครอง 73,996 558,242 13 2. การไกลเกลยในคดทยอมความกนได 62,593 526,091 520 3. การใหอยการกลนกรองคดทผเสยหายฟองเอง 76,612 564,576 33 4. การใหศาลไตสวนมลฟองคดทอยการฟอง 76,612 565,368 11 5. การใชโทษปรบแทนการจาคก 55,778 565,764 605 6. การลดดลพนจในการใหฎกา 75,328 565,764 9.6 ทมา: การประมาณการโดยคณะผวจย

จากตารางจะเหนวา ทางเลอกในการปฏรปทมผลในการลดตนทนของกระบวนการยตธรรมได

มากทสดตามลาดบคอ 1. การยกเลกโทษอาญาในกฎหมายบางฉบบ โดยเฉพาะการการยกเลก

พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 และกฎหมายหมนประมาท จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 1,189 ลานบาทตอป

2. การใชโทษปรบแทนการจาคกในคดอาญาทไมรายแรง จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 605 ลานบาทตอป

3. การไกลเกลยในคดทยอมความกนไดในชนศาล จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 520 ลานบาทตอป

4. การยกเลกโทษอาญาในกฎหมายอน นอกเหนอจากกฎหมายวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 และกฎหมายหมนประมาท จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 210 ลานบาทตอป หากสมมตวา ไมมการฟองรองตอศาลปกครอง

ทงน การปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาตามแนวทางดงกลาวทง 4 ทางเลอก ไมนาจะ

กอใหเกดผลเสยตอกระบวนการยตธรรม หรอระบบเศรษฐกจและสงคม หากไดเตรยมมาตรการทางเลอกตางๆ ทเหมาะสมรองรบไวแลว ทางเลอกในการปฏรปดงกลาวจงสมควรไดรบการพจารณาในการนาไปปฏบต โดยมความสาคญในลาดบสง

vi

ตอขอเสนอในการนาโทษปรบมาใชแทนการจาคกในคดอาญาทไมรายแรง ทผานมา มกมขอโตแยงวา โทษปรบมผลกระทบดานลบตอผมรายไดนอยมากกวาผมรายไดมาก และโทษปรบมกไมสามารถปองปรามการกระทาความผดได เพอแกปญหาดงกลาว คณะผวจยเสนอใหนาเอาโทษปรบตามรายได (day fines) มาใชแทนโทษปรบแบบตายตว (fixed sum fines) ทใชอยในปจจบน เนองจากโทษปรบตามรายไดสามารถแกไขปญหาความเหลอมลาทางรายไดของคนกลมตางๆ ได นอกจากน โทษปรบดงกลาวยงสามารถเปลยนแปลงไปตามสภาพเศรษฐกจ ซงทาใหโทษปรบทแทจรงไมลดลงเมอเปรยบเทยบกบเงนเฟอ นอกจากน คณะผวจยยงเสนอใหใชโทษบรการสงคมแทนในกรณทผกระทาความผดไมสามารถชาระคาปรบได สวนโทษจาคกนน คณะผวจยยงเสนอใหใชเฉพาะในกรณทมการทาความผดรายแรง หรอไมสามารถใชการลงโทษอนไดเทานน

vii

Executive Summary

Economic Analysis of the Thai Criminal Justice System

The Thai criminal justice system is fraught with problems of inefficiency in many

parts of its process. Each year the courts receive many more cases than they can decide,

leaving a growing backlog of undecided cases. The number of imprisoned convicts is roughly

170 percent the carrying capacity of prisons. However, these overloads are not the result of a

lack of resources. By international standards, the Thai criminal justice system consumes

relatively more resources in terms of budget and personnel than many other countries.

There are many ongoing initiatives to streamline the criminal procedures. For

example, the court has introduced a system of continuous case hearings. The Ministry of

Justice has promoted the use of alternative dispute resolution, “community justice” and

“restorative justice.” Useful as they are, these initiatives have so far been unable to

significantly reduce the inefficiencies in the criminal justice system. We argue that, unless the

system is reformed to be more efficient, accessibility and fairness would be of limited value.

As the saying goes: “justice delayed is justice denied.”

We argue that an economic analysis can provide fresh insights into the problem and

offer new perspectives for possible solutions. We assume that individuals are rational in the

sense that they are forward looking and attempting to maximize their own interests. From this

perspective, people commit criminal offenses if they expect the net benefits from them to

exceed the net benefits they could obtain by performing other activities. Net benefits related

to a crime are defined as benefits from the crime minus the costs in conducting it and the

costs arising from being prosecuted and punished. Similarly, a rational injured person will

file a criminal lawsuit if he expects the net benefits from it to exceed the net benefits he could

obtain from other activities, including filing a civil lawsuit. As criminal sanction involves the

use of public resources, if a dispute that is private in nature is allowed to be settled

criminally, the plaintiffs would have an incentive to overuse the justice system by initiating

more lawsuits than necessary since they would not have to bear the full cost of their actions.

viii

Another key major insight of the economic approach is that monetary sanctions such

as fines are superior to non-monetary ones such as imprisonment in many ways. Aside from

relatively small collection costs, the social cost of fines is almost zero, as they are just

transfers from the convicted offenders to the public. Fines also have another advantage over

imprisonment in that, while still furnishing deterrence effects, they do not deprive the

convicted offenders of freedom and attach social stigma to them. As a result, they do not have

the negative effects of excluding the offenders from current and future labor market and

disrupting economic activities. On the other hand, the cost of imprisonment can be very high,

as it comprises the sum of the earnings foregone, the value placed on the restrictions on

consumption and freedom, and the social costs of stigmatization.

Based on such insights, we hypothesize that the inefficiencies of Thailand’s current

criminal justice system are a result of two major problems: (a) systematic biases toward

criminal proceedings over civil ones, and (b) the underutilization of monetary sanctions and

the overutilization of imprisonment. To test our hypotheses, we analyze the Thai legislations

and sampled court cases decided during 2003-2008. The analysis confirms that the Thai legal

system indeed prefers criminal sanctions to civil ones. In particular, it is found that there are

over 350 legislations that provide criminal sanctions against prohibited actions. Many of

them are related to disputes between private parties over private matters such as defamation

and the use of bounced cheques. We also found that even though almost all statutes provide

judges with a choice of imposing imprisonment or fines, or both, on convicted offenders,

imprisonment has been the predominant mode of sanction by the court. Fines are used only in

cases involving minor criminal offenses, such as gambling, or in combination with suspended

imprisonment.

Based on the sampled court cases, we construct a model to estimate the costs borne by

the state in conducting criminal proceedings. We found that it costs averagely about 76,600

Baht to settle a criminal case accepted by the Court of First Instance. This includes the costs

to finance the operation of the police, prosecution, all levels of courts, prisons and correction

facilities. If the costs borne by private parties, such as lawyer fees and their opportunity costs,

are also included, the total cost is likely to become much higher.

ix

Based on the model, we estimate the potential cost savings that can be achieved by the

following six reform proposals that have been suggested:

1. Decriminalizing certain mala prohibita offences. In particular, we estimate the

cost saving arising from decriminalizing the use of bounced cheques and

defamation. We also estimate the savings arising from replacing criminal

sanctions with administrative ones to sanction violators of transportation,

building and service provision regulations.

2. Requiring the parties to attempt to settle their disputes through mediation. The

estimation assumes a success rate of 50 percent, as indicated by a previous

study.

3. Disallowing plaintiffs to file criminal cases directly to the court without an

approval from a public attorney.

4. Requiring the court to conduct preliminary examination of the cases filed by

public attorneys before accepting them.

5. Replacing short-term imprisonment (less than 1 year) with monetary fines.

6. Abolishing the discretion of judges and the public attorneys to allow a case to

be appealed to the Supreme Court.

The estimated cost savings of each reform proposal are shown in the following table.

Table Cost saving resulted by various reform proposals

Reform Proposal Cost per case (Baht)

Number of remaining cases

Cost saving (million Baht per

year) Base case (status quo) 76,612 565,764 - 1. Decriminalization 1.1 Decriminalizing cheque misuses and defamation 7,995 548,430 1,189

1.2 Replacing criminal sanctions with administrative ones 48,574 558,242 210

1.3 Same as 1.2, but assume that 10% of the cases will be appealed to the administrative court 73,996 558,242 13

2. Compulsory mediation before the court considers the case 62,593 526,091 520

3. Disallowing plaintiffs filing lawsuits to the court directly without approvals from public attorneys 76,612 564,576 33

4. Requiring the court to conduct preliminary examination of cases filed by public attorneys 76,612 565,368 11

5. Replacing imprisonment of less than 1 year with monetary fines 55,778 565,764 605

6. Abolishing the discretion of judges and the public attorneys to allow a case to be appealed to the Supreme Court

75,328 565,764 9.6

Source: estimated by the authors

x

The table shows four reform proposals would produce the most significant savings:

decriminalizing the use of bounced cheques and defamation (1.2 billion Baht in saving per

year), replacing imprisonment of less than 1 year with monetary fines (605 million Baht in

saving per year), compulsory mediation between disputing parties (520 million Baht in

saving per year) and replacing criminal sanctions with administrative ones (210 million Baht

in saving per year). We believe that all the four reform proposals would neither compromise

the fairness of the justice system nor bring about significant negative social and economic

impacts, provided that appropriate safeguard measures are put in place. Thus, these reform

options should be accorded high priority for consideration.

While replacing short-term imprisonment with fines can result in significant savings,

there are a number of arguments against the use of fines. Firstly, it is widely believed that it

favors the rich over the poor. Secondly, many people view that fines alone would not have

the necessary deterrent effect. We believe that these arguments reflect the weaknesses of the

current fines system rather than the inherent faults in the use of fines as a sanction in itself.

To address the two concerns, we propose that ‘day fines’, fines that are determined based on

both the gravity of the offences and the offender's income, should replace the current fixed-

sum fines. A major strength of day fines is that high and low-income people are punished

proportionate to their incomes, thus avoiding the pro-rich bias in the current fixed-sum fines.

Based on the level of income, day fines tend to keep pace with inflation and thus do not lose

its deterrent effect overtime. We also propose that community services should be performed

in case of fine defaults. Finally, we believe that imprisonment should be limited to the case

of felony or used as a last resort sanction in the case of non-felony ones.

xi

สารบญ หนา

กตตกรรมประกาศ ...................................................................................................................... i บทสรปผบรหาร ........................................................................................................................... iii Executive Summary ................................................................................................................... vii บทท 1 บทนา ............................................................................................................................ 1 1.1 หลกการและเหตผล ............................................................................................... 1 1.2 วตถประสงค ......................................................................................................... 3 1.3 ขอบเขตของโครงการ ............................................................................................ 3 1.3.1 การวเคราะหกฎหมายดวยหลกเศรษฐศาสตร: แนวคดและ วรรณกรรมปรทศน ................................................................................... 3 1.3.2 ภาพรวมของระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย จากมมมองนตเศรษฐศาสตร ..................................................................... 4 1.3.3 ตนทนของระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย ....... 7 1.3.4 คาปรบทางอาญาเปรยบเทยบกบมาตรการเยยวยาดานเงนอนๆ จากมมมองทางเศรษฐศาสตร ................................................................... 8 1.3.5 กรณศกษาทางเลอกในการบงคบใชกฎหมายกรณท 1: คดหมนประมาท ... 8 1.3.6 กรณศกษาทางเลอกในการบงคบใชกฎหมายกรณท 2: คดเชค ................. 9 1.3.7 การสารวจขอมลทสามารถใชไดในการวจยเชงประจกษ ............................. 10 1.4 โครงสรางรายงานในโครงการวจย .......................................................................... 11

บทท 2 ปญหาของระบบยตธรรมทางอาญาของไทยจากมมมองของนตเศรษฐศาสตร ........ 13 2.1 บทนา ................................................................................................................... 13 2.1.1 สภาพปญหาของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย ........................... 13 2.1.2 ขนาดของระบบยตธรรมทางอาญาของประเทศไทย ................................... 14 2.1.3 จานวนคดทคางในศาลและนกโทษทถกจาคก ........................................... 15 2.2 หลกนตเศรษฐศาสตรของระบบยตธรรมทางอาญา .................................................. 18 2.2.1 การปองปรามโดยการลงโทษทเปนตวเงน (deterrence with monetary sanction) ..................................................... 19 2.2.2 การปองปรามโดยการลงโทษทไมเปนตวเงน (deterrence with non-monetary sanction) .............................................. 20

xii

หนา

2.3 ปญหาของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยจากการวเคราะหทาง นตเศรษฐศาสตร ............................................................................................................ 21 2.3.1 การใชกระบวนการทางอาญาเปนหลกในการระงบขอพพาท ..................... 22

2.2.2 การกาหนดโทษปรบตาเกนกวาระดบทเหมาะสมมาก ................................ 23 2.4 สรป ...................................................................................................................... 30 บทท 3 การวเคราะหกระบวนการยตธรรมทางอาญาในเชงประจกษ ................................... 33 3.1 กระบวนการพจารณาคดอาญาของไทย ................................................................. 35 3.1.1 คดทรฐเปนผเสยหาย ............................................................................... 35 3.1.2 คดทประชาชนเปนผเสยหาย ..................................................................... 35 3.2 กรณศกษาการพจารณาคดอาญาทเกยวกบ 8 ฐานความผดในศาลชนตน ............... 37 3.2.1 ความผดอนยอมความได .......................................................................... 37 3.2.2 ความผดอาญาแผนดน ............................................................................. 41 3.3 สรปและขอสงเกตเบองตนของคณะผวจย .............................................................. 49 3.4 การพจารณาคดอาญาในศาลฎกา .......................................................................... 53 3.5 เวลาทใชในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ............................................................ 56 3.6 ขอเสนอแนะเบองตนตอทางเลอกในการปฏรป ...................................................... 57 บทท 4 ทางเลอกในการเพมประสทธภาพในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ....................... 61 4.1 แบบจาลองทใชในการประมาณการตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรม ................ 61 4.2 ตนทนของภาครฐทจะลดลงจากการปฏรปในแตละทางเลอก .................................. 67 4.3 สรปและขอเสนอแนะทางนโยบาย ........................................................................ 72 บทท 5 การใชโทษปรบในการลงโทษผกระทาผดทางอาญา ................................................... 77 5.1 แนวคดเรองคาปรบ .............................................................................................. 77 5.2 ประสทธผลของคาปรบในการปองปรามการทาผด .............................................. 78 5.3 คาปรบทเหมาะสมทสด ........................................................................................ 81 5.4 คาปรบตามรายได (day fines) .............................................................................. 82 5.4.1 แนวคด ................................................................................................... 83 5.4.2 ความเปนมาและประสบการณในการใช ..................................................... 84 5.4.3 กระบวนการบงคบโทษปรบตามรายได .................................................... 85 5.4.4 ขอจากดและประเดนโตแยงของโทษปรบตามรายได .................................. 90 5.5 สรปและขอเสนอแนะ ............................................................................................. 91

xiii

หนา

บทท 6 สรปและขอเสนอแนะ ................................................................................................... 93 6.1 สรป ...................................................................................................................... 93 6.2 ขอเสนอแนะ ......................................................................................................... 93 เอกสารอางอง .............................................................................................................................. 95 ภาคผนวกท 1 ขอมลเกยวกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาทสามารถใชได

ในงานศกษาเชงประจกษ ................................................................................ 101

ภาคผนวกท 2 สรปความเหนจากการสมมนา ครงท 1 “การวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญา ดวยเศรษฐศาสตร” ........................................................................................111

ภาคผนวกท 3 สรปความเหนจากการสมมนา ครงท 2 “การวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมเชงประจกษ” ..................117

ภาคผนวกท 4 สรปความเหนจากการสมมนา ครงท 6 “ทางเลอกในการเพมประสทธภาพในกระบวนการยตธรรมทางอาญา” ......129

xiv

สารบญภาพและตาราง

หนา ภาพท 2.1 งบประมาณของระบบยตธรรมทางอาญาไทยเปรยบเทยบกบตางประเทศ ปพ.ศ. 2546 ......... 16 ภาพท 2.2 จานวนบคลากรในระบบยตธรรมทางอาญาของไทยเปรยบเทยบกบตางประเทศ ................... 16 ภาพท 2.3 จานวนคดอาญาทคางหรออยระหวางการดาเนนการของศาล ปพ.ศ. 2546-2551 .................. 17 ภาพท 2.4 จานวนนกโทษของไทยเปรยบเทยบกบตางประเทศ ปพ.ศ. 2546 ......................................... 17 ภาพท 2.5 ดชนราคาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP deflator) ปฐานพ.ศ. 2494 = 100 .......... 29 ภาพท 2.6 ความนาจะเปนในการจบผตองหาของตารวจประเทศไทยป 2548 ......................................... 30 ภาพท 3.1 กระบวนพจารณาความอาญา .............................................................................................. 36 ภาพท 3.2 เสนทางของคดความผดอนเกดจากการใชเชค ...................................................................... 38 ภาพท 3.3 เสนทางของคดความผดฐานหมนประมาท ........................................................................... 40 ภาพท 3.4 เสนทางของคดความผดฐานลกทรพย .................................................................................. 42 ภาพท 3.5 เสนทางของคดความผดเกยวกบการพนน ............................................................................ 43 ภาพท 3.6 เสนทางของคดความผดเกยวกบการจราจรทางบก ............................................................... 44 ภาพท 3.7 เสนทางของคดความผดเกยวกบอาวธปน ............................................................................ 46 ภาพท 3.8 เสนทางของคดยาเสพตด .................................................................................................... 47 ภาพท 3.9 เสนทางของคดความผดตอรางกาย ...................................................................................... 49 ภาพท 3.10 อตราการรบสารภาพของจาเลยในชนพจารณาคดของศาล ................................................... 53 ภาพท 4.1 แบบจาลองแสดงเสนทางของคดในกระบวนการยตธรรมอาญา ............................................. 65 ตารางท 2.1 คาปรบทควรจะเปนในปจจบนเพอใหมคาทแทจรงเทากบปทบญญตกฎหมาย ....................... 26 ตารางท 3.1 ระวางโทษสงสดของการกระทาความผดในแตละฐานความผด .............................................. 34 ตารางท 3.2 สรปคาพพากษาของศาลใน 8 ฐานความผด ......................................................................... 50 ตารางท 3.3 (ก) เปรยบเทยบผลการพจารณาคดเชคทผเสยหายฟองเองกบทอยการยนฟอง ........................ 51 ตารางท 3.3 (ข) เปรยบเทยบผลการพจารณาคดหมนประมาททผเสยหายกบอยการยนฟอง ........................ 51 ตารางท 3.4 การลงโทษในกรณเอกชนเปนผเสยหายและเปนความผดตอสวนตว ..................................... 55 ตารางท 3.5 การลงโทษในกรณทรฐเปนผเสยหายหรอความผดอาญาแผนดน .......................................... 55 ตารางท 3.6 สรปเวลาทใชในขนตอนตางๆ ของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของคด ........................... 57 ตารางท 4.1 สรปทางเลอกในการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญา และขอสมมต (assumption) ทใชในการประมาณการ ................................................................................ 74 ตารางท 4.2 สรปตนทนของรฐทลดลงจากการปฏรปตามทางเลอกตางๆ .................................................. 75 ตารางท 5.1 รอยละของการใชโทษปรบในการลงโทษผกระทาความผดในคดอาญาในเยอรมน ................. 80 ตารางท 5.2 ตวอยางตารางหนวยวนปรบของความผดตามระดบความรายแรงใน Staten Island .............. 86 ตารางท 5.3 ตวอยางชวงคาของหนวยวนปรบใน Staten Island .............................................................. 87 ตารางท 5.4 วธการประเมนรายไดสทธตอวนของผกระทาความผดในประเทศตางๆ ................................. 89

1

บทท 1 บทนา

สมเกยรต ตงกจวานชย

1.1 หลกการและเหตผล

เปนทกลาวกนโดยทวไปวา การศกษาวชากฎหมายในประเทศไทยกอใหเกดปญหาในการใชกฎหมายในการเปนเครองมอเพอการพฒนาประเทศมาก เชน การขาดแคลนนกกฎหมายทมทกษะในการออกแบบกฎหมายใหเหมาะสมกบความตองการของสงคมและสอดคลองกบการใชควบคมพฤตกรรมของมนษยในโลกความเปนจรง เนองจากการออกแบบกฎหมายมกขาดการคานงถงแรงจงใจ (incentive) ของผบงคบใชกฎหมายและผทจะถกกฎหมายบงคบใชซงทาใหเกดปญหาตางๆ ตามมา เชน การฟองรองกนเกนกวาระดบทเหมาะสม ทาใหเกดคด “รกโรงรกศาล” อนเปนผลใหเกดการสญเสยทรพยากรของสงคมไปอยางมากตลอดจนการมพฤตกรรมเบยงเบนในลกษณะตางๆ อยางมากมายในวงกวาง เชน การละเลยกฎหมายในวงกวาง หรอการใชกฎหมายเปนเครองมอในการกลนแกลงกน ในสวนของการตความกฎหมาย มกมขอวจารณวา นกกฎหมายจานวนมากเนนการตความตามตวอกษร หรอเนนการตความเพยงใหเกดความสอดคลองภายใน (internal consistency) ของระบบกฎหมายเทานนโดยไมมตรรกะการตความซงเชอมโยงกฎหมายเขากบโลกความเปนจรง

ตวอยางของปญหาดงกลาวปรากฏอยางชดเจนในสวนของกระบวนการยตธรรมทาง

อาญา ซงประเทศไทยมกฎหมายทมโทษทางอาญาประมาณ 350 ฉบบ มจานวนผถกจบกมคมขงมาก ทงนกโทษและผถกกลาวหาทศาลยงไมพพากษาถงทสด ทงทจานวนไมนอยเปนผไดรบความเสยหายจากยาเสพตด และผตองโทษระยะสน ซงเปนผกระทาความผดโดยประมาท หรอพลาดพลงซงนอกจากจะกอใหเกดตนทนอยางมหาศาลตอระบบยตธรรมของประเทศแลวยงทาใหเกดคาถามตอระบบยตธรรม เพราะกระบวนการยตธรรมทมประสทธภาพตา อาจไมทาใหเกดความยตธรรมอยางแทจรงและเปนแรงผลกดนใหเกดกระแสในการปฏรประบบกฎหมายอาญาในประเทศไทย

แนวทางหนงในการลดปญหาในการออกแบบและการตความกฎหมายทกลาวมาขางตนคอการนาเอาศาสตรแขนงอนๆ ทเกยวของมาชวยในการวเคราะห ออกแบบและเสนอแนะแนวทางในการตความของกฎหมายใหเชอมโยงกบโลกความเปนจรงดงท Richard A Posner ซงเปนผพพากษาศาลอทธรณทมชอเสยงของสหรฐไดเคยตงขอสงเกตไว (Posner, 2001) หนงในศาสตรทวงการกฎหมายของประเทศตางๆ พบวามประโยชนในการออกแบบระบบและตความกฎหมายคอเศรษฐศาสตร ซงเปนวชาทเนนการศกษาแรงจงใจและพฤตกรรมของมนษยในการ

2

แสวงหาผลประโยชนสวนตนภายใตกฎกตกาตางๆ และไดพฒนาเครองมอในการวเคราะหผลกระทบของมาตรการของรฐในสงคมอยางเปนระบบ รวมถงหลกการวาดวยออกแบบกฎกตกาเพอปรบพฤตกรรมของสมาชกในสงคมใหบรรลผลตามเจตจานงของกฎหมายในปจจบน วงการวชาการดานกฎหมายในประเทศพฒนาแลวโดยเฉพาะสหรฐและยโรป มความตนตวและมพฒนาการมากในการศกษาศาสตรทเรยกวา “กฎหมายและเศรษฐศาสตร” (law and economics) หรอ “การวเคราะหกฎหมายดวยเศรษฐศาสตร” (economic analysis of law) หรอทจะขอเรยกในรายงานฉบบนวา “นตเศรษฐศาสตร” จนสามารถสามารถสงเคราะหองคความรออกมาในรปของตารา (เชน Polinsky and Shavell, 2007 และ Shavell, 2004) วารสารวชาการเฉพาะดาน เชน American Law and Economics Review และ European Journal of Law and Economics ตลอดจนสารานกรม เชน Bouckaert and De Geest (2001)

สารานกรม Wikipedia ไดสรปผลกระทบของนตเศรษฐศาสตรวา มอทธพลอยางสงมากในสหรฐ โดยผพพากษาไดใชวธการวเคราะหและทฤษฎทางเศรษฐศาสตรในการตดสนคดอยางคอนขางสมาเสมอ นอกจากน นตเศรษฐศาสตรยงมผลกระทบตอการศกษาดานกฎหมายในหลายประเทศ ดงจะเหนไดจากการทโรงเรยนกฎหมายในอเมรกาเหนอ ยโรป เอเชย ตางมอาจารยทางเศรษฐศาสตรประจาอย และในปจจบนมนกเศรษฐศาสตรจานวนมากทเขยนบทความวชาการเชอมโยงระหวางหลกกฎหมายกบหลกเศรษฐศาสตร ตวอยางของสาขาของกฎหมายทไดรบอทธพลจากการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรอยางเดนชดในชวงแรกคอ กฎหมายการแขงขน (competition law) หรอกฎหมายปองกนการผกขาด (antitrust law) และกฎหมายการกากบดแลตางๆ (ด ธรรมนญ พทยาภรณ, 2554) กอนทจะขยายมายงสาขาอนๆ ของกฎหมาย เชน กฎหมายเกยวกบทรพยสน กฎหมายสญญา กฎหมายละเมด กฎหมายอาญา กฎหมายวธพจารณาความ กฎหมายสงแวดลอม กฎหมายอบตเหตกฎหมายรฐธรรมนญ กฎหมายปกครอง กฎหมายระหวางประเทศ ฯลฯ

อยางไรกตาม แมวานตเศรษฐศาสตรจะใหมมมองใหมๆ แกการปฏรประบบกฎหมาย

มากมายกตาม การปฏรประบบกฎหมายโดยภาพรวมกยงจาเปนทจะตองพจารณาถงมตอนๆ อกมาก และตองคานงถงบรบทดานเศรษฐกจ การเมองและสงคมไทย ซงอาจแตกตางในสาระสาคญจากบรบททใชในการพฒนาทฤษฎเศรษฐศาสตรทใชในการวเคราะหกฎหมายกได โดยนยน การประยกตใชหลกเศรษฐศาสตรในการวเคราะหกฎหมาย จงเปนเครองมอทเตมเตม (complement) แตไมไดทดแทน (substitute) เครองมอในการวเคราะหอนๆ ทมอย

3

1.2 วตถประสงค โครงการนมวตถประสงคดงตอไปน

1. พฒนาองคความรดานนตเศรษฐศาสตรขนในประเทศไทย 2. ประยกตหลกวชาการดานนตเศรษฐศาสตรมาใชในการวเคราะหระบบ

กฎหมายอาญาในประเทศไทยเพอนาเสนอขอเสนอแนะทางนโยบายในการพฒนาระบบกฎหมายอาญาของไทยใหมประสทธภาพและมความเปนธรรมมากยงขน

3. ประยกตหลกวชาการดานนตเศรษฐศาสตร เพอศกษากฎหมายสาคญในกรณศกษา 2 กรณคอ กฎหมายทเกยวของกบการหมนประมาท และกฎหมายทเกยวของกบการใชเชค เพอศกษาความเหมาะสมในการกาหนดโทษอาญาตอฐานความผดทเกยวของ และนาเสนอขอเสนอแนะทางนโยบายในการพฒนากฎหมายดงกลาวของประเทศไทยใหมประสทธภาพและมความเปนธรรมมากยงขน

4. วางรากฐานของการวจยเชงประจกษ เพอพฒนาระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมของประเทศไทยใหดขน และการกระตนใหเกดการจดเกบขอมลทจาเปนตอการปฏรประบบยตธรรม

1.3 ขอบเขตของโครงการ

การศกษาในโครงการนประกอบไปดวยหวขอทเกยวเนองกน 7 หวขอ ซงจะนาเสนอในรปของบทความแตละชนดงน 1.3.1 การวเคราะหกฎหมายดวยหลกเศรษฐศาสตร: แนวคดและวรรณกรรมปรทศน หวขอนเปนบทนาทอธบายวา นตเศรษฐศาสตรคออะไร มประโยชนอยางไร มประวตความเปนมาอยางไร บทความนยงจะอธบายแนวคดสาคญทใชในการวเคราะหกฎหมายดวยหลกเศรษฐศาสตร เชน ประสทธภาพ (efficiency) สวสดการ (welfare) ทฤษฎบทของโคส (Coase Theorem) ตนทนคาธรกรรม (transaction cost) การบงคบใชกฎหมายในระดบทเหมาะสมทสด(optimal law enforcement) เปนตน เพอเปนพนฐานในการศกษานตเศรษฐศาสตรในประเทศไทย นอกจากน บทความนจะครอบคลมถงวรรณกรรมปรทศน โดยจะสรปขอคนพบ (findings) ทสาคญของการวเคราะหดานนตเศรษฐศาสตรในตางประเทศ ทงทเปนงานในเชง

4

ทฤษฎ (theoretical) และงานในเชงประจกษ (empirical) แยกตามกฎหมายในดานตางๆ ทสาคญคอกฎหมายทเกยวของกบทรพยสน กฎหมายสญญา กฎหมายละเมด กฎหมายอาญา กฎหมายวธพจารณาความ กฎหมายสงแวดลอม กฎหมายอบตเหต ฯลฯ ความคาดหวงในการใชประโยชน เปาหมายของการศกษาในหวขอนคอการใหขอมลพนฐานตอนกกฎหมายทสนใจนตเศรษฐศาสตร และนกเศรษฐศาสตรทสนใจประยกตนตเศรษฐศาสตรเพอทาความเขาใจกฎหมาย นกวชาการ นกศกษา ตลอดจนผสนใจทวไป 1.3.2 ภาพรวมของระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยจากมมมอง

นตเศรษฐศาสตร บทความนจะประยกตแนวคดนตเศรษฐศาสตรในการวเคราะหระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย และตรวจสอบขอสนนษฐาน (hypothesis) ตางๆ ทผวจยมตอระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย ในดานประสทธภาพ (efficiency) และความเปนธรรมในการกระจาย (distribution) ตนทนและประโยชนของระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรม ทงน คณะผวจยมขอสนนษฐานเบองตน 3 ประการ ซงตองการตรวจสอบ ดงนคอ

ขอสนนษฐานท 1: ระบบกฎหมายไทยเนนการลงโทษทางอาญามากเกนไป (over-criminalization) ในความหมายดงตอไปน

- มกฎหมายซงมบทบญญตซงมบทลงโทษทางอาญามากถง 350 ฉบบ ทงทประเดนทเปนขอพพาทในบางเรองเปนขอพพาทระหวางเอกชนดวยกน ซงไมมผลกระทบตอสงคมโดยตรง หรอมผลกระทบนอย เชน กฎหมายหมนประมาท กฎหมายเชค กฎหมายทรพยสนทางปญญา ซงนาจะสามารถใชกฎหมายแพงและพาณชย ในสวนของกฎหมายละเมด และกฎหมายสญญา ในการระงบขอพพาทได

- ในกรณทกฎหมายมบทลงโทษทงในทางแพงและอาญา และมการฟองรองทงในคดแพงและคดอาญาการพจารณาคดทางแพงมกรอการพจารณาคดทางอาญาใหเสรจสนกอนซงมผลใหการพจารณาคดทางอาญาเปนกระบวนการหลกในการระงบขอพพาท นอกจากน หากคดแพงหมดอายความ แตโจทกชนะในคดอาญา กยงสามารถกลบมาเรยกรองคาเสยหายทางแพงไดอก

5

- กฎหมายบางฉบบไดตงหนวยงานฝายปกครองขนมาเพอกากบดแลเศรษฐกจ แตในการออกแบบการบงคบใชกฎหมายของหนวยงานเหลาน นมกเนนกระบวนการทางอาญาแทนกระบวนการทางปกครอง เชน กฎหมายการแขงขนทางการคา และกฎหมายวาดวยหลกทรพยและตลาดหลกทรพย

- ในบางกรณ กฎหมายถกออกแบบใหปฏบตตอผกระทาความผดโดยแนวคดทางอาญาลวนๆ เชน ปฏบตตอผเสพยาเสพตด ในฐานะ “อาชญากร” มากกวาในฐานะ “เหยอ”

ผลกระทบของการทระบบกฎหมายไทยเนนการลงโทษทางอาญามากเกนไปคอ

- ทาใหผเสยหายเลอกทจะดาเนนคดทางอาญามากเกนกวาระดบทเหมาะสมทสด (optimal level) ซงหมายถง ระดบทมการสญเสยทรพยากรของสงคมนอยทสด เพราะการกระบวนการทางอาญาใชทรพยากรของรฐในขณะทการใชกระบวนการทางแพงและพาณชยใชทรพยากรของผเสยหาย การอนญาตใหใชกระบวนการทางอาญาในการเยยวยาในหลายกรณ จงลดตนทนของผเสยหายใหตากวาระดบทควรจะเปน

- ทาใหระบบราชการทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญามขนาดใหญ และใชทรพยากรมาก

- ยากทจะดาเนนคดเพอลงโทษผกระทาความผด เนองจากการดาเนนคดทางอาญาตองการพยานหลกฐานทพสจนเจตนาและการกระทาของจาเลยใหศาลพจารณาจนปราศจากขอสงสยอนสมควร (proof beyond reasonable doubt) ทาใหไมสามารถลงโทษผกระทาความผดไดโดยงาย

ขอสนนษฐานท 2: เมอพจารณาเฉพาะกฎหมายทมบทลงโทษอาญาบทลงโทษใน

กฎหมายสวนใหญมความโนมเอยงในการลงโทษผกระทาความผดดวยการจาคก (imprisonment) มากกวาการลงโทษดวยการปรบ (fine) เนองจาก โทษปรบมกถกกาหนดใหอยระดบทตาเกนกวาระดบทเหมาะสมทสด (optimal level) ซงหมายถงทเทากบผลรวมของความเสยหาย (harm) และตนทนในการบงคบใชกฎหมาย (enforcement cost) จนไมสามารถปองปราม (deter) ไมใหเกดการฝาฝนกฎหมายและตองใชการลงโทษดวยการจาคกเปนหลก การทโทษปรบถกกาหนดใหอยระดบทตาเกนกวาระดบทเหมาะสมทสด นาจะมสาเหตตางๆ หลายประการดงน

- ในการยกรางกฎหมาย ไมเคยมการศกษาอยางเปนระบบถงความเสยหายทเกดขนจากการฝาฝนกฎหมาย ทาใหไมสามารถกาหนดโทษปรบไดอยางเหมาะสม

6

- การกาหนดโทษปรบสงสดในกฎหมายไมไดคานงถงเงนเฟอซงทาใหโทษปรบทแทจรงเมอปรบดวยเงนเฟอแลว (inflation-adjusted fine) ของกฎหมายทบงคบใชมาเปนเวลานาน มคาลดลงตามอตราเงนเฟอ

- การพจารณาความเสยหายจรงทเกดขนตอเนองไปในอนาคตมกไมไดคดผลกระทบของคาของเงนทเปลยนแปลงไปตามเวลา (time value of money) ซงทาใหละเลยคาเสยโอกาสในการใชเงนนนเพอการอน

- การกาหนดโทษปรบไมไดพจารณาถงความนาจะเปน (probability) โดยเฉลยของความสามารถในการดาเนนคดกบผฝาฝน ซงทาใหโทษปรบอยในระดบตากวาระดบ optimal และไมสามารถปองปราม (deter) ไมใหมการละเมดกฎหมายไดอยางเพยงพอ

ผลกระทบในดานลบของการเนนการลงโทษดวยการจาคกทมากเกนไปดงทกลาวมา

ขางตนคอ - ผเสยหายมกไมไดรบการชดเชยอนจากกระบวนการยตธรรม นอกจากการแก

แคนจนเปนปญหาใหญทนาไปสแนวคดในการปฏรปกฎหมายใหเกดระบบยตธรรมเชงสมานฉนท (restorative justice)

- ผกระทาความผดสญเสยเสรภาพ เกยรตยศชอเสยง โอกาสในการประกอบอาชพ และโอกาสในการปรบปรงแกไขตนเอง ทงทในหลายกรณ การกระทาความผดนนไมไดมลกษณะในเชง “อาชญากรรม” ทรายแรง

- รฐมตนทนสงในกระบวนการยตธรรมทางอาญา เชน ตองสรางเรอนจา และวาจางเจาหนาทราชทณฑ โดยใชทรพยากรมาก

ขอสนนษฐานท 3: ระบบการกลนกรองคดในกระบวนการยตธรรมไมมประสทธภาพ จน

ทาใหม “คดรกโรงรกศาล” ซงทาใหการพจารณาคดใชเวลานานมาก และความยตธรรมไมสามารถเกดขนจรง แมศาลไดพยายามเรงรดคดอยางเตมทแลว ตวอยางของการกลนกรองคดในกระบวนการยตธรรมทอาจไมมประสทธภาพเพยงพอไดแก การทอยการอาจสงฟองมากเกนไป การทศาลประทบฟองโดยไมมมลคด การรบพจารณาอทธรณ-ฎกามากเกนไป ซงทาใหมปรมาณคดเขาสการพจารณามาก และนาไปสการยกฟองในภายหลงเปนตน

7

ความคาดหวงในการใชประโยชน เปาหมายของการศกษาในหวขอน คอการสรางองคความรเพอสนบสนนการปฏรประบบยตธรรมทางอาญาของประเทศไทย โดยกระทรวงยตธรรม และคณะกรรมการปฏรปกฎหมาย ทจดตงขนตามรฐธรรมนญ หรอคณะกรรมการพฒนากฎหมาย สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา หรอโดยกระบวนการอน 1.3.3 ตนทนของระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย หากขอสนนษฐานตางๆ ทกลาวมาขางตนเปนความจรงแนวทางหนงทจะชวยผลกดนใหการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศไทยเกดขนไดสาเรจกคอ การประมาณการตนทน (cost) ของระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยการประมาณการประโยชนของการปฏรปตามภาพสถานการณ (scenario) ตางๆ และนาเสนอขอมลดงกลาวตอผกาหนดนโยบายและสาธารณชน

ทงน ในการประมาณการตนทนของระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย ผวจยจะใหความสาคญตอการประมาณการตนทนของภาครฐในขนตอนตางๆ ของกระบวนการยตธรรมทางอาญา และตนทนของคความเอกชน ทงในดานคาจางนกกฎหมาย และคาเสยโอกาส (opportunity cost) จากเวลาทสญเสยไป ในสวนทสามารถประมาณการได

ควบคกนไปกบการประมาณการตนทน คณะผวจยจะพยายามประเมนวา ระบบยตธรรม

ทางอาญาทเปนอยสามารถปองปรามมใหเกดการละเมดกฎหมายไดหรอไม เพยงใด ในกรณทสามารถหาขอมลได

นอกจากการประมาณการตนทนดงกลาวแลวผวจยจะประมาณการความประโยชน

(benefit) ของการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาในภาพสถานการณ (scenario) ตางๆทสาคญทอาจเปนไปได ซงจะขนอยกบความสามารถในการหาขอมลได คอ

- การปฏรปกฎหมายโดยยกเลกบทลงโทษทางอาญาในกฎหมายบางฉบบ - การหนไปใชการลงโทษดวยการปรบแทนการจาคก - การปรบปรงระบบการกลนกรองคด โดยเปลยนคาพารามเตอร (parameter)

ของอตราการสงตอคดในขนตอนตางๆ ในกระบวนการยตธรรมทางอาญา เชน การยนฟองคดของอยการตอศาลการรบฟองของศาลชนตน และการรบอทธรณของศาลอทธรณและศาลฎกา เปนตน

8

ความคาดหวงในการใชประโยชน เปาหมายของการศกษาในหวขอนคอ การสรางองคความรเพอสนบสนนการปฏรประบบยตธรรมทางอาญาของประเทศไทย โดยกระทรวงยตธรรม และคณะกรรมการปฏรปกฎหมาย ทจดตงขนตามรฐธรรมนญ หรอคณะกรรมการพฒนากฎหมาย สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา หรอโดยกระบวนการอน

1.3.4 คาปรบทางอาญาเปรยบเทยบกบมาตรการเยยวยาดานเงนอนๆ จากมมมองทาง

เศรษฐศาสตร ในทางกฎหมายมมาตรการลงโทษหรอมาตรการเยยวยาทเกยวของกบเงน (monetary measure) หลายรปแบบ เชน คาปรบทางอาญา คาเสยหายทางแพง และคาปรบปกครอง บทความนจะกลาวถงแนวคดนตเศรษฐศาสตรตอมาตรการดงกลาวในระบบกฎหมายไทย โดยจะวเคราะหวาในทางทฤษฎ มาตรการตางๆ ดงกลาวแตละมาตรการมจดแขงและจดออนอยางไรและมผลตอประสทธภาพ และการกระจายตนทนและประโยชนตอฝายตางๆ เหมอนหรอแตกตางกนอยางไรและสามารถใชหนนเสรมกนไดหรอไม อยางไร นอกจากน ผวจยจะวเคราะหแนวคดอนๆ ทเกยวของกบการคดคาเสยหายและโทษปรบในตางประเทศ เชน การปรบเพอลงโทษ (punitive damage) การคดคาปรบตามรายได (day fines) วามจดแขงและจดออนอยางไร ตลอดจนมผลตอประสทธภาพ และความเปนธรรมอยางไรเหมาะสมตอการนามาใชในระบบกฎหมายไทยหรอไมอยางไร ความคาดหวงในการใชประโยชน เปาหมายของการศกษาในหวขอนคอ การจดทาขอเสนอแนะในการปรบปรงระบบการคดคาเสยหายทางแพง และคาปรบทางอาญา ในระบบกฎหมายไทย ใหมประสทธภาพและมความเปนธรรมมากขน 1.3.5 กรณศกษาทางเลอกในการบงคบใชกฎหมายกรณท 1: คดหมนประมาท ในชวงหลง กฎหมายหมนประมาทไดถกใชเปนเครองมอของนกการเมองและเจาหนาทของรฐในการดาเนนคดทงทางแพงและทางอาญากบสอมวลชน องคกรพฒนาเอกชน นกวชาการและประชาชนทวไป เพอปดกนการแสดงความคดเหนและการรายงานขาวเพอปกปองประโยชนสาธารณะ ดงปรากฏวา มนกการเมองและเจาหนาทของรฐใชกฎหมายดงกลาวในการฟองกลน

9

แกลงหรอเรยกรองคาเสยหายอยางไมสมเหตผลหลายครง เพอ “ปดปาก ตอรอง ฟองแกลง และแจงจบ” ผทตรวจสอบการใชอานาจของตน กรณตางๆ ทผานมา ไดทาใหเกดความตระหนกถงปญหาในขนตอนตางๆ ในการบงคบใชกฎหมายหมนประมาท นบตงแตการรบเรองรองทกขของพนกงานสอบสวน การไตสวนมลฟองของศาลไปจนถงการพจารณาคดและการลงโทษ โจทยทเหลออยกคอ วงการกฎหมายและภาคสวนตางๆ ของสงคมไทยจะตองดาเนนการอยางไรจงจะสามารถปรบเปลยนแนวคดและปรบปรงกระบวนการใชกฎหมายหมนประมาทใหเกดความสมดลระหวางการคมครองผเสยหาย ซงเปนนกการเมองและเจาหนาทของรฐ และการปกปองเสรภาพในการแสดงความคดเหนของประชาชนตลอดจนการรายงานขาวเพอรกษาประโยชนสาธารณะของสอมวลชน

ในบทความน ผวจยจะใชแนวคดทางนตเศรษฐศาสตรในการวเคราะหเพอตอบคาถามในประเดนตอไปนคอ

1. ระบบยตธรรมทเกยวของคดหมนประมาทในปจจบน กอใหเกดการกระจายตนทนและประโยชนตอใคร ทาใหแตละฝายมพฤตกรรมอยางไร และภาระในการพสจน (burden of proof) จะมผลอยางไรตอพฤตกรรม

2. ควรปฏรปกฎหมายใหคดหมนประมาทเปนเฉพาะคดแพงเทานน เชน ในนานาอารยประเทศหรอไม หรอควรปรบปรงแกไขกฎหมายหมนประมาทอยางไรในกรณทยงคงโทษอาญาไว เชน ควรเพมภาระในการพสจนในกรณทโจทกเปนเจาหนาทของรฐหรอไม

ความคาดหวงในการใชประโยชน เปาหมายของการศกษาในหวขอน คอการสนบสนนทางวชาการแกการปฏรปกฎหมายหมนประมาท โดยกลมตางๆ ทางสงคม เชน สมาคมวชาชพดานสอมวลชน และกลมสทธมนษยชนตางๆ 1.3.6 กรณศกษาทางเลอกในการบงคบใชกฎหมายกรณท 2: คดเชค

เชคถกออกแบบขนมาเพอเปนเครองมอในการชาระเงน (payment instrument) แตกลบถกใชเปนเครองมอทางสนเชอ (loan instrument) ในประเทศไทยซงกฎหมายทเกยวของกบการลมละลายและการบงคบคดไมมประสทธภาพ ในปจจบน การใชเชคในวงการธรกจไดรบการคมครองโดยพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 ซงกาหนดใหลกหนตองรบผดทางอาญา หากกระทาการทกฎหมายดงกลาวกาหนดใหเปนความผด

10

นอกเหนอจากการมความรบผดทางแพงตามปรกต เชคจงเปนเสมอนหลกประกน (collateral) ในการกยมเงน โดยเฉพาะการกเงนนอกระบบระยะสน ของธรกจขนาดกลางและขนาดยอม

ในดานหนง การใชเชคเปนเครองมอในการกยม อาจชวยแกไขความบกพรองของ

กฎหมายทเกยวของกบการลมละลายและการบงคบคดในปจจบน และชวยใหธรกจสามารถเขาถงสนเชอไดงายขน อยางไรกตาม ในอกดานหนง การใชเชคเปนเครองมอในการกยมอาจมผลทาใหการเกบขอมลดานสนเชอทาไดยากขนและสงผลตอการกาหนดนโยบายการเงนทผดพลาด นอกเหนอไปจาก การสรางตนทนในการบงคบใชกฎหมายตอภาครฐเปนอยางมาก และกอปญหาจากการทเจาหนาทในกระบวนการยตธรรมทางอาญาบางสวนอาจแสวงหาประโยชนจากกระบวนการบงคบใชกฎหมายโดยมชอบ

คาถามทนาสนใจกคอ บทบาทในการเปนสนเชอของเชค สงเสรมหรอบนทอน

ประสทธภาพทางเศรษฐกจ ซงจาเปนตองอาศยการวเคราะหตนทนทางสงคมและผลกระทบของกฎหมายวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ตลอดจนการกระจายตนทนและประโยชนดงกลาว ความคาดหวงในการใชประโยชน เปาหมายของการศกษาในหวขอน คอการสนบสนนทางวชาการในการปรบปรงแกไขพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 ใหสามารถเพมประสทธภาพของระบบเศรษฐกจและกระบวนการยตธรรมไดอยางแทจรง 1.3.7 การสารวจขอมลทสามารถใชไดในการวจยเชงประจกษ ทผานมา การศกษากฎหมายในประเทศไทยแทบจะไมมการศกษาในเชงประจกษ (empirical research) เลย สาเหตประการหนงกคอ การขาดการจดเกบขอมลทจาเปน และการขาดการสารวจวามขอมลใดทมการจดเกบอยในปจจบนและสามารถใชไดในการวจยเชงประจกษได การศกษาในบทความนมงทจะตอบคาถาม 2 ประการคอ

ก) มขอมลใดทเกยวของกบระบบยตธรรมทมการจดเกบอยในปจจบนและสามารถใชไดในการวจยเชงประจกษได

ข) ควรมการจดเกบขอมลทเกยวของกบระบบยตธรรมอยางไรในอนาคต เพอใหสามารถใชไดในการวจยเชงประจกษ และการบรหารจดการในระบบยตธรรมใหมประสทธภาพเพมขน

11

ความคาดหวงในการใชประโยชน

เปาหมายของการศกษาในหวขอน คอการวางรากฐานของการวจยเชงประจกษเพอพฒนาระบบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมของประเทศไทยใหดขน และการกระตนใหเกดการจดเกบขอมลทจาเปนตอการปฏรประบบยตธรรม

1.4 โครงสรางรายงานในโครงการวจย

รายงานผลการศกษาในโครงการนแบงออกเปน 4 เลม ซงมเนอหาทเกยวของและเชอมโยงกน รายงานฉบบน เปนรายงานฉบบท 1 ซงมเนอหาเกยวกบการนาเอาหลกเศรษฐศาสตรมาวเคราะห และนาเสนอขอเสนอทางนโยบายในการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศไทย ในทางเลอกตางๆ ตลอดจนนาเสนอขอเสนอแนะในการจดเกบขอมลดานยตธรรมทางอาญาของประเทศไทย

รายงานฉบบท 2 จะใหความรพนฐานในการวเคราะหกฎหมายดวยหลกเศรษฐศาสตร

โดยศกษาแนวคดของนตเศรษฐศาสตรและวรรณกรรมปรทศน เพอเปนประโยชนแกผสนใจในการนาไปศกษาตอ ทงหลกนตเศรษฐศาสตรวาดวยการปองปรามอาชญากรรม และบทสารวจแนวคดเบองตนของนตเศรษฐศาสตรสาขาอน ตลอดจนศกษาววาทะวาดวยประสทธภาพและความยตธรรมในนตเศรษฐศาสตร และเสนอแนะแนวทางการทางานรวมกนของนกเศรษฐศาสตรและนกนตศาสตร

รายงานฉบบท 3 จะตงคาถามตอความเหมาะสมในการกาหนดโทษอาญาในฐานความผด

ตางๆ ในระบบกฎหมายไทย โดยจะเรมจากการสารวจแนวคดตอกระบวนการยตธรรมทางอาญากบวตถประสงคการลงโทษจากมมมองจากนตศาสตร ตดตามมาดวยกรณศกษา 2 กรณ จากมมของนตเศรษฐศาสตรวา การกาหนดใหการหมนประมาท และการจายเชคโดยไมมเงนในบญช เปนความผดในคดอาญานน มความเหมาะสมหรอไม

รายงานฉบบท 4 จะรวบรวมขอคดเหนของทปรกษาของโครงการ และผเขารวมสมมนา

ตลอดจนขอคดเหนจากประชาชนทวไปตอการวเคราะหและขอเสนอของคณะผวจย

13

บทท 2 ปญหาของระบบยตธรรมทางอาญาของไทย

จากมมมองของนตเศรษฐศาสตร

สมเกยรต ตงกจวานชย ธราธร รตนนฤมตรศร และทรงพล สงวนจตร

2.1 บทนา 2.1.1 สภาพปญหาของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย ในชวงเวลากวาหนงทศวรรษทผานมา ไดเกดความเคลอนไหวในการปฏรประบบยตธรรมของประเทศไทย ซงกอใหเกดการเปลยนแปลงตางๆ ทสาคญหลายประการ เชน การยกระดบสทธเสรภาพของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรม โดยเฉพาะกระบวนการยตธรรมทางอาญา ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ตอเนองมาถงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 นอกจากน การทมาตรา 81 ของรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 กาหนดใหมองคกรอสระเพอปฏรปและพฒนากฎหมายของประเทศ และใหมองคกรอสระเพอปฏรปกระบวนการยตธรรม ยงชใหเหนวา ยงคงมความจาเปนทตองปฏรปกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทงระบบของประเทศไปอยางตอเนอง

กตตพงษ กตยารกษ (2544) ไดประมวลสภาพปญหาของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยไวหลายประการ ตงแตปญหาของระบบการบรหารงานยตธรรมทถกวางโครงสรางทไมมการบรหารงานยตธรรมในภาพรวมและขาดทศทางและความรวมมอกนระหวางหนวยงาน ปญหาทบางองคกรในระบบยตธรรมมโครงสรางทใหญเกนไป ขาดการกระจายอานาจ อาทเชน สานกงานตารวจแหงชาต ซงสงผลตอการทางานอยางมประสทธภาพ และมตนทนในงบประมาณแผนดนสง ปญหาทสาคญอกประการคอ มการนาคดเขาสระบบยตธรรมมากเกนสมควร เนองจากประเทศไทยมกฎหมายทกาหนดใหนาโทษทางอาญามาใชกบพฤตกรรมทฝาฝนกฎหมายเปนจานวนมากแมวาพฤตกรรมเหลานนจะเปนเพยงการกระทาทกฎหมายกาหนดวาเปนความผดทไมใชเปนอาชญากรรมโดยแท อกทงระบบการกลนกรองคดกยงไมมประสทธภาพ การดาเนนคดมความลาชา จนกอใหเกดปญหาคดลนศาลและผตองขงลนเรอนจา

นอกจากน กระบวนการยตธรรมของไทยยงมปญหาทเกดจากการปฏบตโดยไมชอบธรรมจาก

บคคลในกระบวนการยตธรรมอนเปนการลวงละเมดสทธเสรภาพของประชาชน โดยสภาพปญหานมหลายรปแบบ เชน การคกคามสทธของผถกกลาวหา การละเลยไมคมครองสทธของผเสยหายและพยานเทาทควร ปญหาการใชดลพนจทอาจไมเทยงธรรมและปญหาการฉอราษฎรบงหลวง เปนตน

14

ในมมมองทางนตเศรษฐศาสตร ปญหาดงกลาวของระบบการยตธรรมทางอาญาของประเทศไทย สวนหนงเปนปญหาทเกยวของกบการจดสรรทรพยากร (resource allocation) ทเปนผลมาจากการออกแบบระบบแรงจงใจ (incentive system) ทไมเหมาะสม การวเคราะหทางเศรษฐศาสตร ซงเปนศาสตรทเกยวของกบเรองดงกลาว จงนาจะใหมมมองใหมๆ เพอแกไขปญหาของระบบยตธรรมทางอาญาของประเทศไทยไดบาง

2.1.2 ขนาดของระบบยตธรรมทางอาญาของประเทศไทย

ประเทศไทยมระบบราชการทเกยวของกบระบบยตธรรมทางอาญาทมขนาดคอนขางใหญ โดยเมอวดจากงบประมาณรายจายของภาครฐของระบบดงกลาว (ตารวจ อยการ ศาล ราชทณฑ) พบวางบประมาณดานนของประเทศไทยสงถง 64,643 ลานบาท ในป พ.ศ. 2546 ซงคดเปนรอยละ 6.5 ของงบประมาณรายจายประจาปของประเทศ หรอรอยละ 1.26 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) โดยงบประมาณรายจายของตารวจมสดสวนสงถงรอยละ 64 ของรายจายระบบยตธรรมทางอาญาทงหมด รองลงมาคอศาลยตธรรมและราชทณฑ งบประมาณรายจายของระบบยตธรรมทางอาญาของไทยมแนวโนมเพมสงขน โดยมอตราการขยายตวของงบประมาณเฉลยรอยละ 6.6 ตอป ซงทาให ในป พ.ศ. 2550 งบประมาณดานนของไทยเพมขนเปน 81,585 ลานบาท อยางไรกตาม งบประมาณของระบบยตธรรมทางอาญาของไทยตองบประมาณรายจายประจาปของไทยมสดสวนลดลงเลกนอยมาอยทระดบประมาณรอยละ 5.2 ในป พ.ศ. 2550

เมอเปรยบเทยบกบตางประเทศโดยเฉพาะประเทศพฒนาแลว ประเทศไทยมขนาดของระบบยตธรรมทางอาญาทคอนขางใหญ ภาพท 2.1 แสดงสดสวนงบประมาณดานระบบยตธรรมทางอาญาของประเทศตางๆ ตอ GDP ในป พ.ศ. 2546 สดสวนดงกลาวของไทยอยทรอยละ 1.26 ซงนบวาสงกวาประเทศพฒนาแลวตางๆ เชน ฝรงเศส เยอรมน สวเดน เดนมารก มเฉพาะสหรฐอเมรกาเทานนทมสดสวนดงกลาวสงกวาประเทศไทย (รอยละ 1.38)

ภาพท 2.2 แสดงจานวนบคลากรในระบบยตธรรมทางอาญาของไทยเปรยบเทยบกบ

ตางประเทศ โดยพบวาประเทศทมสดสวนจานวนบคลากรในระบบยตธรรมทางอาญาตอประชากรสงสดคอฝรงเศส ซงมจานวนบคลากร 620 คนตอประชากรแสนคน รองลงมาคอสหรฐอเมรกา ออสเตรย เยอรมน และไทย โดยประเทศไทยมสดสวนดงกลาวเทากบ 397 คนตอประชากรแสนคน บคลากรในระบบยตธรรมทางอาญาของไทยสวนใหญคอตารวจ โดยในป พ.ศ. 2548 ไทยมตารวจ 221,215 คน บคลากรดานศาลยตธรรมประมาณ 13,594 คน (ผพพากษา 3,594 คนและขาราชการธรการประมาณ 10,000 คน) บคลากรทางดานอยการ 4,539 คน (อยการ 2,670 คน และขาราชการธรการ 1,869 คน) และมเจาหนาทดานราชทณฑ 10,978 คน

ภาพท 2

ทมา: งบปandรวม

ภาพท

หมายเหต

ทมา: จานจากประ

2.1 งบประม

ประมาณรายจาd Cultural Planมภายในประเท

ท 2.2 จานว

ต: 1. จานว2. ขอม จะใช

นวนบคลากรในก Social and Cะเทศตางๆ มาจ

าณของระบ

ายของประเทศnning Office (ศของประเทศ

นบคลากรใ

วนบคลากรขอลของไทยเปนขชขอมลปทใกลเนระบบยตธรรมCultural Plannจากธนาคารโล

บบยตธรรมท

ศไทยมาจากสา(2004) และเวบตางๆ มาจากธ

นระบบยตธ

งไทยไดรวมขาขอมลป พ.ศ. 2เคยง มทางอาญาของning Office (20ลก

15

ทางอาญาไท

านกงบประมาณบไซตหนวยงานธนาคารโลก

ธรรมทางอา

าราชการธรกา2548 ขอมลขอ

งไทยมาจากห004) ซงเปนตว

ทยเปรยบเท

ณ งบประมาณนตางประเทศท

าญาของไทย

ารดวยเพอใหอองตางประเทศ

นวยงานทเกยววเลขโดยประม

ทยบกบตางป

ของตางประเททเกยวของ สวน

ยเปรยบเทย

ยในฐานเดยวกเปนขอมลป พ

วของ สวนขอมาณ และขอมล

ประเทศ ป พ

ทศรวบรวมจากนขอมลผลตภณ

บกบตางปร

กบขอมลตางป.ศ. 2546 โดย

อมลตางประเทศลจานวนประชา

พ.ศ. 2546

ก Social ณฑมวล

ระเทศ

ระเทศ กรณทไมมขอม

ศรวบรวมากรของ

มล

16

2.1.3 จานวนคดทคางในศาลและนกโทษทถกจาคก จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา เมอเปรยบเทยบกบตางประเทศแลว ประเทศไทยมขนาดระบบราชการดานยตธรรมทางอาญาทคอนขางใหญและใชงบประมาณคอนขางสง อยางไรกตาม ระบบทเปนอยในปจจบนกยงไมสามารถรองรบกบจานวนคดความทงหมดไดจนเกดปญหาคดลนศาลและผตองขงลนเรอนจา

ภาพท 2.3 แสดงจานวนคดอาญาทคางหรออยระหวางการดาเนนการของศาลในแตละป โดยในปพ.ศ. 2546 มจานวนคดอาญาคางอยในทง 3 ศาลรวมทงสน 96,703 คด โดยจานวนคดอาญาทคางอยรอยละ 60 เปนคดอาญาในศาลชนตน จานวนคดอาญาทคางในแตละปมแนวโนมสงขนเรอยๆ โดยเพมขนเปน 116,075 คดในป 2549 และคงอยในระดบทใกลเคยงกนมาจนถงป 2551 ซงนาจะมผลทาใหผทตองการใชกระบวนการทางศาลในการแกไขขอพพาทตางๆ จะตองใชเวลาในการรอคอยมากขนเรอยๆ หากเรายงไมสามารถปฏรปกระบวนการพจารณาความอาญาในขนตอนตางๆ ใหมประสทธภาพมากขน กหลกเลยงไมได ทจะเกดความไมยตธรรมในสงคมดงคากลาวทวา “ความยตธรรมทลาชาคอความอยตธรรม” (Justice delayed is justice denied)

ภาพท 2.4 แสดงจานวนนกโทษตอประชากรของไทยเทยบกบตางประเทศ ซงจะพบวา ในป

พ.ศ. 2546 ประเทศไทยมนกโทษในเรอนจา 210,395 คน หรอคดเปนสดสวนนกโทษ 339 คนตอประชากรหนงแสนคน โดยสดสวนดงกลาวสงเปนอนดบสองรองจากสหรฐอเมรกาทมสดสวนนกโทษ 690 คนตอประชากรหนงแสนคน ในขณะทประเทศพฒนาแลวอนๆ มสดสวนนกโทษตอประชากรอยในชวงประมาณ 67-140 คนประชากรหนงแสนคนเทานน แมวาในป พ.ศ. 2550 จานวนนกโทษของไทยจะลดลงเหลอ 165,316 คน ซงเปนจากการบงคบใชพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 ซงมผลทาใหนกโทษคดยาเสพตดลดลงไปมาก ทาใหอตราสวนนกโทษลดลงเหลอ 253 คนตอประชากรหนงแสนคนกตาม แตจานวนนกโทษในเรอนจาของไทยกยงมากเกนกวาความสามารถของเรอนจาจะรองรบได โดยสดสวนจานวนนกโทษของไทยตอจานวนนกโทษทเรอนจารองรบไดเทากบรอยละ 170 ซงหมายความวานกโทษตองอยกนอยางแออดและเกดแรงกดดนตอการเพมงบประมาณเพอเพมความสามารถของเรอนจาในการรองรบนกโทษ

ภาพท

ทมา: สาน

ทมา: ขอ(20

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

ท 2.3 จานวน

นกงานศาลยตธ

ภาพท 2.

อมลของไทยมา004) และ Eur

-

000

000

000

000

000

000

254

นคดอาญาท

ธรรม

.4 จานวนนก

าจากกรมราชทropean Source

46 2547

ทคางหรออย

กโทษของไท

ทณฑ สวนขอมebook (2006)

7 2548

17

ยระหวางกา

ทยเปรยบเท

มลตางประเทศ และขอมลจา

2549

ารดาเนนกา

ทยบกบตางป

ศรวบรวมจาก Sนวนประชากร

2550

รของศาล ป

ประเทศ ป พ

Social and Cuของประเทศตา

2551

ป พ.ศ. 2546

พ.ศ. 2546

ultural Planninางๆ มาจากธน

ศาล

ศาล

ศาล

-2551

ng Office นาคารโลก

ฎกา

อทธรณ

ชนตน

18

2.2 หลกนตเศรษฐศาสตรของระบบยตธรรมทางอาญา1 แนวคดหลกทางนตเศรษฐศาสตรในการวเคราะหการกระทาความผดกคอ ทฤษฎการกออาชญากรรมโดยเลอกอยางมเหตผล (rational choice theory of crime) ซงกลาววา บคคลจะตดสนใจกระทาความผดกตอเมอประโยชนทเขาคาดคะเน (expected benefits) จากการกระทาความผดสงกวาตนทนทคาดวาจะเกดขน (expected costs) การทเราใชคาคาดคะเน (expected value) กเนองจากการกระทาความผดมความไมแนนอน (uncertainty) จากการดาเนนการสาเรจ และการถกลงโทษ จงตองนาความนาจะเปนทประโยชนและตนทนจะเกดขนมาพจารณาดวย โดยประโยชนทคาดคะเนไวกคอประโยชนทบคคลคาดวาจะไดจากการกระทาผด เชน ในการลกทรพย ประโยชนทคาดคะเนคอมลคาทรพยคณกบความนาจะเปนทจะลกทรพยผอนสาเรจ เปนตน สวนตนทนทคาดวาจะเกดขนคอ ความนาจะเปนทบคคลทกระทาความผดจะถกจบคณดวยบทลงโทษสาหรบฐานความผดทกระทา เชน คาปรบ หรอตนทนจากการถกจาคก เปนตน นอกจากน ตนทนของผกระทาความผดยงอาจรวมถงตนทนคาเสยโอกาสจากเวลาทใชไปในการเตรยมการและกระทาความผด และรายจายทใชในการเตรยมการกระทาความผด เชนปน หนากาก บตรประจาตวปลอม เปนตน

ตามแนวคดดงกลาว แนวทางในการปองปรามการกระทาความผดคอ การลดประโยชนทผกระทาความผดคาดหวงและการเพมตนทนทคาดวาจะเกดขน ทงนการเพมตนทนทคาดวาจะเกดขนแกผกระทาความผดอาจทาโดยการเพมการลงโทษใหหนกขนหรอการเพมความนาจะเปนในการจบกมผกระทาความผดใหสงขน อยางไรกตาม ในขณะทการเพมการลงโทษในบางรปแบบเชนการปรบไมไดเพมตนทนของรฐ การเพมความนาจะเปนในการจบกมจะกอใหเกดตนทนมาก เนองจากกระบวนการยตธรรมทางอาญาจะมตนทนเกดขนในทกขนตอนนบตงแตการจบกม การฟองคด การลงโทษ ซงมทงตนทนภาครฐและเอกชนเกดขน คาถามสาคญกคอรฐควรจดสรรทรพยากรเพอใชในการจบกมผกระทาผดมากนอยเพยงใด และบทลงโทษทเหมาะสมควรเปนอยางไรเพอใหเกดประสทธภาพสงสด

การวเคราะหทางนตเศรษฐศาสตรขางตนยงชใหเหนถงความแตกตางของการดาเนนคดทาง

แพง และการดาเนนคดทางอาญาดวย ในกรณทผเสยหายสามารถเลอกดาเนนคดไดทงทางแพงและทางอาญา การตดสนใจของผเสยหายวาจะเลอกดาเนนคดอยางไร จะขนอยกบตนทนและประโยชนทไดรบในแตละแนวทาง ในดานหนง การดาเนนคดทางอาญาจะชวยลดตนทนในการดาเนนคดของผเสยหาย เพราะจะมกลไกของรฐทงตารวจและอยการเขามาชวยเหลอ ซงทาใหผเสยหายมแรงจงใจในการดาเนนคดมากกวาระดบทไมไดรบการสนบสนนจากรฐ ในอกดานหนง ในการดาเนนคดทางอาญา ผเสยหายมกจะไมไดรบการเยยวยาทชดเชยความเสยหายของตนเมอชนะคด เพราะการลงโทษทางอาญามกทาโดยการปรบหรอการจาคก ในขณะทผเสยหายสามารถเรยกคาเสยหายไดจากการ

1 ผสนใจศกษาหลกนตเศรษฐศาสตรเพมเตม กรณาด (ปกปอง จนวทย, 2554)

19

ดาเนนคดทางแพงได ในทางปฏบต ผเสยหายจงอาจเลอกดาเนนคดทางแพงและทางอาญาควบคกนไป โดยอาจเลอกฟองทางอาญา ซงมอายความสนกวาไปกอน และถาเหนวา ตนมโอกาสจะชนะคดสง กจะฟองแพงตอไป หรอมฉะนนผเสยหายกอาจใชสทธทจะเรยกเอาคาสนไหมทดแทนในคดอาญาทพนกงานอยการเปนโจทกได โดยผเสยหายยนคารองตอศาลทพจารณาคดอาญาขอใหบงคบจาเลยชดใชคาสนไหมทดแทนแกตนแทนทจะไปฟองรองเปนคดแพงตางหาก

2.2.1 การปองปรามโดยการลงโทษทเปนตวเงน (deterrence with monetary sanction) สมมตวามการกระทาความผด โดยประโยชน (gain) ตอผกระทาความผดนนคอ 80 หนวยและความเสยหายทเกดขน (harm) คอ 100 หนวย ในกรณน ความเสยหายสงกวาประโยชนจากการกระทาความผด ในทางนตเศรษฐศาสตร รฐจงควรปองปรามการกระทาความผดน2 สมมตใหความนาจะเปนในการจบกมผกระทาผดมาลงโทษเทากบ 1 ซงหมายความวาจบกมไดแนนอน คาปรบสาหรบการกระทาความผดนทเหมาะสมทสดทางทฤษฎ จะเทากบความเสยหายทเกดขนคอ 100 หนวย

อยางไรกตาม ความนาจะเปนในการจบกมผฝาฝนกฎหมายมาลงโทษมกนอยกวา 1 เชน สมมตใหความนาจะเปนในการจบกมผฝาฝนกฎหมายเทากบรอยละ 50 และใหคาปรบเทากบ 100 หนวย ดงนน คาปรบทผกระทาความผดคาดคะเนไว (expected fine) จะเทากบ 50 หนวย จะเหนวาในกรณน ประโยชนทผกระทาความผดคาดคะเนไวสงกวาตนทนทคาดคะเนวาจะเกดขน ซงทาใหเกดแรงจงใจในการทาความผด ดงนน เพอจะปองปรามไมใหมการกระทาความผด รฐควรจะตงคาปรบไวท 200 หนวยหรอเทากบความเสยหายหารดวยความนาจะเปนในการจบกมผกระทาผดมาลงโทษ

สาหรบผกระทาความผดทเปนกลางตอความเสยง (risk neutral)3 สวนผสมของการลงโทษปรบ

และความนาจะเปนในการจบกมมาลงโทษทใหผลลพธเปนคาคาดคะเนทเทากนจะสงผลปองปรามทเหมอนกน เชน ถาความเสยหายจากการกระทาความผดเทากบ 100 หนวย เมอความนาจะเปนในการจบกมผกระทาผดมาลงโทษเทากบรอยละ 50 คาปรบควรจะเทากบ 200 หนวย แตหากความนาจะ

2 ในทางทฤษฎ รฐควรจะปองปรามการกระทาความผดตราบเทาทตนทนทางสงคม (social cost) สงกวาประโยชนของสงคม (social benefit) ทเกดจากการกระทาความผดนน ในทางตรงกนขาม หากประโยชนจากการกระทาความผดสงกวาความเสยหายทเกดขน รฐไมควรปองปรามการกระทาความผดนน ตวอยางเชน หากการขบรถพาผหญงทองแกใกลคลอดไปจอดซอนคนหนาโรงพยาบาลเพอใหทนคลอด กอใหเกดประโยชนจากการฝาฝนกฎจราจร มากกวาความเสยหายทเกดขน รฐกควรปลอยใหเกดการกระทาความผดนน 3 ในกรณทมความเสยง (risk) หรอความนาจะเปน (probability) มาเกยวของกบการตดสนใจของบคคล ในทางเศรษฐศาสตรจะแบงบคคลออกเปน 3 ประเภท คอ บคคลทเปนกลางตอความเสยง (risk neutral) บคคลทไมชอบความเสยง (risk aversion) และบคคลทชอบเสยง (risk lover) เพอใหงายตอความเขาใจ จะขอยกตวอยาง สมมตวามเกมหนงใหเลอกระหวาง ก) ไดเงน 500 บาท แนนอน กบ ข) ไดเงน 1,000 บาทดวยความนาจะเปนเทากบรอยละ 50 บคคลทไมชอบเสยง (risk aversion) จะเลอกทางเลอก ก) คอไดเงน 500 บาท แนนอน สวนบคคลทชอบเสยง (risk lover) จะเลอกทางเลอก ข) ในขณะทบคคลทเปนกลางตอความเสยง (risk neutral) จะไมรสกแตกตางระหวางทางเลอก ก) และ ข) เพราะวาใหคาคาดการณ (expected value) ทเทากน ทงนเชอกนวา บคคลโดยทวไปมกไมชอบความเสยง (risk aversion)

20

เปนในการจบกมลดลงเหลอรอยละ 10 คาปรบควรจะเพมขนเปน 1,000 หนวย ซงจะทาใหบคคลทเปนกลางตอความเสยงไมรสกแตกตาง (indifferent) ระหวาง 2 กรณขางตน เพราะการลงโทษทคาดวาจะเกดขนเทากบ 100 หนวยเทากนทงสองกรณ4

ผลกระทบสาคญของการใชบทลงโทษทใชคาปรบ คอการมตนทนทางสงคมเกดขนตา เนองจากการปรบเปนเพยงการโอน (transfer) ทรพยสนจากผกระทาความผดไปใหแกรฐ ซงมตนทนในการจดเกบไมสงมากนก โดยเฉพาะเมอเทยบกบการจาคก ดงนน บทลงโทษทมประสทธภาพในทางทฤษฎคอการปรบใหสงทสดเทาทจะเปนไปได และความนาจะเปนในการจบกมตาทสดเพอลดตนทน เชน รฐควรจะปรบผกระทาผด 1,000 หนวยดวยความนาจะเปนในการจบกมรอยละ 10 มากกวาทจะปรบ 200 หนวยดวยความนาจะเปนรอยละ 50 เพราะในสายตาของผกระทาความผดทเปนกลางตอความเสยง ทงสองกรณมผลปองปรามไมแตกตางกน แตสาหรบรฐแลว กรณแรกจะมตนทนตากวากรณทสอง

ดงนน ในทางทฤษฏแลว คาปรบควรจะเพมใหสงสดจนกระทงเทากบทรพยสนทงหมดของ

ผกระทาผด เนองจากความนาจะเปนในการจบกมมกจะมคาตา และการเพมขนของคาปรบไมไดเพมตนทนแกสงคมแตอยางใด

2.2.2 การปองปรามโดยการลงโทษทไมเปนตวเงน (deterrence with non-monetary sanction)

ตวอยางของการลงโทษทไมใชตวเงน ไดแก การจาคก การภาคทณฑ การประหารชวต การระงบใบอนญาต การลงโทษโดยชมชน การเปดเผยชอของผกระทาความผดเพอประจานใหเกดความอบอาย เปนตน ทงนรปแบบของการลงโทษทไมใชตวเงนทนยมใชมากทสดคอ การจาคก

การลงโทษทไมใชตวเงนแตกตางจากการลงโทษดวยการปรบ ในแงททาใหเกดตนทนทางสงคม

(social cost) ในการบงคบใช โดยเฉพาะการจาคกจะกอใหเกดตนทนสงเพราะจะตองสรางเรอนจาเพอคมขงนกโทษ ตลอดจนมคาใชจายตางๆ ในระหวางทนกโทษถกคมขง นอกจากน โดยทวไปแลว ตนทนความทกขยาก (disutility) ของผถกลงโทษจากการจาคกมกจะสงกวาโทษปรบ อกทงนกโทษทถกคมขงยงถกแยกออกจากตลาดแรงงาน ซงทาใหเกดตนทนคาเสยโอกาส (opportunity cost) จากกาลงแรงงานทหายไปจากระบบเศรษฐกจ นอกจากน นกโทษมกจะมผลตภาพในการผลต (productivity) นอยลงหลงจากทไดรบการปลอยตวจากคก เนองจากถกแยกออกจากตลาดแรงงานเปนเวลานานและมตราบาป (stigma) จากการทเคยถกจาคกซงสงผลใหหางานไดยาก การลดลงของ 4 อยางไรกตาม บคคลผไมชอบความเสยง (risk aversion) จะไมถกปองปรามเทากนจากสวนผสมของบทลงโทษและความนาจะเปนทไดคาคาดการณเดยวกน ตวอยางเชน หากความเสยหายเทากบ 100 หนวย เมอความนาจะเปนในการจบกมมาลงโทษเทากบรอยละ 50 คาปรบควรจะเทากบ 200 หนวย และหากความนาจะเปนเทากบรอยละ 10 คาปรบควรจะเทากบ 1,000 หนวย บคคลทไมชอบความเสยงจะรสกแตกตางกนระหวางสองกรณขางตนแมวาจะมคาคาดการณเทากนคอ 100 หนวยกตาม โดยจะชอบกรณแรกมากกวา

21

ผลตภาพในการทางานและการหางานไดยากอาจทาใหลดตนทนคาเสยโอกาสของการกระทาอาชญากรรมและเพมความนาจะเปนทบคคลจะกลบไปประกอบอาชาญกรรมอกครง

โดยหลกแลว การลงโทษทไมเปนตวเงนควรใชเสรมกบการลงโทษดวยการปรบเทานนเนองจากการลงโทษทไมเปนตวเงน โดยเฉพาะการจาคกจะกอใหเกดตนทนทางสงคมทสง กลาวคอ หากผกระทาความผดมทรพยสนมากกวาคาปรบทเหมาะสมทสด ผกระทาผดนนควรถกลงโทษดวยการปรบเทานน อยางไรกตาม หากผกระทาความผดมทรพยสนนอยกวาคาปรบทเหมาะสมทสด บทลงโทษทควรใชกคอการปรบทรพยสนทงหมดบวกกบการลงโทษโดยการจาคก กรณนหลงมกเกดขนหากการกระทาผดกอใหเกดความเสยหายอยางมาก เชนการกออาชญากรรมตางๆ จนคาปรบอยางเดยวอาจไมสามารถปองปรามได หรอกรณทผกระทาความผดเปนคนยากจน

2.3 ปญหาของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยจากการวเคราะหทางนตเศรษฐศาสตร

การวเคราะหในหวขอท 2.2 ใหขอสรปทสาคญ 3 ประการ ประการทหนง การดาเนนคดทาง

อาญาจะชวยลดตนทนในการดาเนนคดของผเสยหาย เพราะจะมกลไกของรฐทงตารวจและอยการเขามาชวยเหลอ ทาใหผเสยหายมแรงจงใจในการดาเนนคดมากกวาระดบทไมไดรบการสนบสนนจากรฐ ซงอาจทาใหแรงจงใจในการเลอกดาเนนคดทางอาญาสงเกนกวาระดบทเหมาะสม โดยเฉพาะในกรณของคดทสรางความเสยหายเฉพาะตอผเสยหายโดยไมมผลกระทบตอสาธารณะ

ประการทสอง การปองปรามโดยใชการลงโทษทเปนตวเงน (monetary sanction) เชน การ

ปรบเปนแนวทางทมตนทนตาและมประสทธภาพมากกวาการลงโทษทไมเปนตวเงน (non-monetary sanction) โดยเฉพาะการจาคก

ประการทสาม ระดบทเหมาะสมของคาปรบคอ ความเสยหายทเกดขนรวมกบตนทนในการ

บงคบใชกฎหมาย ทงน คาปรบควรจะถกกาหนดใหสงขนหากความนาจะเปนในการจบตวผกระทาผดมาดาเนนคดนอยลง

ในหวขอน คณะผวจยจะใชแนวคดดงกลาวในการวเคราะหปญหาของระบบยตธรรมทางอาญา

ของประเทศไทย

22

2.3.1 การใชกระบวนการทางอาญาเปนหลกในการระงบขอพพาท คณะผวจยกมขอสนนษฐานตงตนในการวจยนวา ระบบกฎหมายและระบบยตธรรมของไทย

นาจะใหนาหนกตอการใชกระบวนการทางอาญาเปนหลกในการระงบขอพพาทมากเกนไปเมอเปรยบเทยบกบทางเลอกอน โดยมเหตผล 4 ประการ ดงน ประการทหนง ประเทศไทยมกฎหมายซงมบทบญญตซงมบทลงโทษทางอาญามากกวา 350 ฉบบ โดยครอบคลมถงขอพพาทในบางเรองซงเปนขอพพาทระหวางเอกชนดวยกน และไมมผลกระทบตอสงคมโดยตรง หรอมผลกระทบนอย เชน ขอพพาททเกยวของกบการหมนประมาท หรอการจายเชคทไมมเงนในบญช ซงนาจะสามารถใชกฎหมายแพงและพาณชย ในสวนของกฎหมายละเมด และกฎหมายสญญา ในการระงบขอพพาทได

ประการทสอง ในกรณทกฎหมายมบทลงโทษทงในทางแพงและอาญา หรอในคดทเรยกวาคด

แพงเกยวเนองคดอาญา เมอผเสยหายฟองทงในคดแพงและคดอาญา ศาลคดสวนแพงจาตองฟงขอเทจจรงตามทคาพพากษาคดสวนอาญาพพากษา5 ทาใหศาลสวนแพงไมอาจวนจฉยขอเทจจรงใหแตกตางจากทศาลในคดสวนอาญาวนจฉยไว6 ซงมผลทาใหศาลทจะพพากษาคดสวนแพงมกรอฟงผลของคดสวนอาญากอนแลวจงพพากษาคดสวนแพงไปตามขอเทจจรงทปรากฏในคาพพากษาคดสวนอาญานน7 ผลทตามมากคอการพจารณาคดทางอาญากลายเปนกระบวนการหลกในพจารณาคด นอกจากน หากมการฟองคดอาญาแลว จะมผลทาใหอายความคดทางแพงตองสะดดหยดลง ซงหากศาลพพากษาลงโทษจาเลย โจทกกจะมสทธทางแพงทจะเรยกรองคาเสยหาย โดยมอายความใหมอก 10 ป ไมวาอายความเดมจะยาวเทาใดกตาม8

ประการทสาม กฎหมายบางฉบบไดตงหนวยงานฝายปกครองขนมาเพอกากบดแลทาง

เศรษฐกจ เชน กฎหมายการแขงขนทางการคา ไดตงคณะกรรมการการแขงขนทางการคา และกฎหมายวาดวยหลกทรพยและตลาดหลกทรพย ไดตงคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (กลต.) แตในการออกแบบการบงคบใชกฎหมายของหนวยงานเหลานนมกเนนกระบวนการทางอาญาแทนกระบวนการทางปกครอง ซงมผลทาใหกระบวนการทางอาญากลายเปนกระบวนหลกในการกากบดแลทางเศรษฐกจไปอกเชนกน

5 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาม.46 บญญตวา “ในการพพากษาคดสวนแพง ศาลจาตองถอขอเทจจรงตามทปรากฎในคาพพากษาคดสวนอาญา” 6 คาพพากษาฎกาท 960/2510 7 แมในคดทมใชคดแพงเกยวเนองคดอาญาแตเปนกรณทมกฎหมายใหอานาจผเสยหายฟองทงในคดแพงและในคดอาญาซงมการฟองรองทงในคดแพงและคดอาญา เมอประเดนทตองวนจฉยในคดสวนแพงเปนอยางเดยวกบปญหาทจะตองวนจฉยในคดสวนอาญา และคาวนจฉยในคดอาญาอาจทาใหการชขาดตดสนแพงเปลยนแปลงไป ศาลทจะพพากษาคดสวนแพงมกทจะงดการพจารณาคดแพงไวรอฟงขอเทจจรงทจะปรากฏในคาพพากษาคดสวนอาญา ทงทมไดมกฎหมายบงคบไว 8 มาตรา 51 ของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

23

ประการทส ในบางกรณ กฎหมายถกออกแบบใหปฏบตตอผกระทาความผด โดยใชแนวคดทางอาชญวทยาแบบดงเดม เชน ปฏบตตอผเสพยาเสพตด ในฐานะ “อาชญากร” มากกวาในฐานะ “เหยอ” ซงทาใหใชการลงโทษแทนการเยยวยาตอผกระทาความผดทเปนเหยอเหลานน

ผลกระทบของการทระบบกฎหมายและระบบยตธรรมของไทยใชกระบวนการทางอาญาเปน

หลกในการระงบขอพพาทและแกไขปญหาตางๆ มหลายประการ ประการทหนง ทาใหผเสยหายเลอกทจะดาเนนคดทางอาญามากเกนกวาระดบทเหมาะสมทสด (optimal level) ซงหมายถง ระดบทมการสญเสยทรพยากรของสงคมนอยทสด เพราะกระบวนการทางอาญาใชทรพยากรของรฐ ในขณะทกระบวนการทางแพงจะใชทรพยากรของผเสยหายเองดวย การอนญาตใหใชกระบวนการทางอาญาในการเยยวยาในหลายกรณ จงลดตนทนของผเสยหายใหตากวาระดบทควรจะเปน ประการทสอง ทาใหระบบราชการทเกยวของกบระบบยตธรรมทางอาญามขนาดใหญ และใชทรพยากรมากดงทไดแสดงในหวขอท 2.1 ประการทสาม ในหลายกรณ ยากทจะดาเนนคดเพอลงโทษผกระทาความผด เนองจากการดาเนนคดทางอาญาตองการพยานหลกฐานทสามารถพสจนจนสนสงสย (proof beyond reasonable doubt) ทาใหไมสามารถลงโทษผกระทาความผดไดโดยงาย เชน ในกรณทเกยวของกบการฝาฝนกฎหมายหลกทรพย ซงยากทจะหาหลกฐานทสามารถพสจนจนสนสงสยไดโดยงาย

2.3.2 การกาหนดโทษปรบตาเกนกวาระดบทเหมาะสมมาก

ในสวนของระบบกฎหมายอาญาเอง กฎหมายไทยสวนใหญมกมการกาหนดโทษจาคก โทษ

ปรบหรอทงการจาคกและปรบ อยางไรกตาม คาปรบสงสดตามกฎหมายไทยนาจะอยระดบทตากวาระดบทเหมาะสม (optimal level) มากจนไมสามารถปองปรามไมใหเกดการฝาฝนกฎหมาย และตองใชการลงโทษดวยการจาคกเปนหลก การทโทษปรบถกกาหนดใหอยทตาเกนกวาระดบทเหมาะสมทสดนาจะมสาเหตตางๆ ดงน

1. การกาหนดโทษปรบสงสดในกฎหมายไมไดคานงถงเงนเฟอ ซงทาใหโทษปรบทแทจรงเมอ

ปรบดวยเงนเฟอแลว (inflation-adjusted fine) ของกฎหมายทบงคบใชมาเปนเวลานาน มคาลดลงตามอตราเงนเฟอ

คณะผวจยไดศกษาคดอาญาทข นสศาลชนในตนป 2550 จานวน 596,782 คด พบวากฎหมายทมโทษอาญาทมจานวนขอหาขนสศาลชนตนสงสด 10 ฉบบแรก ซงมสดสวนรอยละ 92 ของจานวนขอหาทงหมดทข นสศาลชนตน ไดแก ประมวลกฎหมายอาญา (โดยเฉพาะฐานความผดลกทรพยและความผดตอรางกาย) พ.ร.บ. ยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 พ.ร.บ. การพนน พ.ศ. 2478 พ.ร.บ. จราจรทางบก พ.ศ. 2522 พ.ร.บ. คนเขาเมอง พ.ศ. 2522 พ.ร.บ. การทางานของคนตางดาว พ.ศ. 2521 พ.ร.บ.

24

อาวธปน พ.ศ. 2490 พ.ร.บ. วาดวยความผดอนเกดจากเชค พ.ศ. 2534 พ.ร.ก. ปองกนการใชสารระเหย พ.ศ. 2533 และพ.ร.บ. รบราชการทหาร พ.ศ. 2497 (ดตารางท 2.1) จะเหนวา กฎหมาย 10 ฉบบดงกลาวสวนใหญเปนกฎหมายทบงคบใชมานานแลว และบทลงโทษสวนใหญไมไดมการเปลยนแปลงตามเวลา ตวอยางเชน

- ประมวลกฎหมายอาญา บงคบใชมาตงแตพ.ศ. 2499 โดยบทลงโทษสวนใหญไมมการปรบปรงแกไข มเพยงบางมาตรา ซงเปนสวนนอยทมการปรบปรงแกไขเพอเพมโทษปรบ เชน

ก) ความผดฐานลกทรพยในเวลากลางคนและอนๆ (ม.335) ไดรบการปรบปรงแกไขในป 2525 จากเดมมโทษจาคก 6 เดอน-5 ปและปรบตงแต 1,000-10,000 บาท โดยเพมโทษเปนจาคก 1-5 ปและปรบตงแต 2,000-20,000 บาท

ข) ความผดฐานหมนประมาทดวยการโฆษณา (ม.328) ไดรบการปรบปรงแกไขในป 2535 จากเดมมโทษจาคกไมเกน 1 ปหรอปรบไมเกน 2,000 บาทหรอทงจาทงปรบ โดยเพมโทษเปนจาคกไมเกน 2 ปและปรบไมเกน 200,000 บาท

ค) ความผดเกยวกบบตรอเลกทรอนกส (ม.269/1 - ม.269/7) ไดบญญตฐานความผดเพมขนมาในป 2547 โดยฐานความผดการทาบตรอเลกทรอนกสปลอมมโทษจาคก 1ป-5 ปและปรบ 20,000-100,000 บาท เปนตน

- พ.ร.บ. การพนน พ.ศ. 2478 ไดรบการปรบปรงแกไขครงลาสดฉบบท 8 พ.ศ. 2505 หรอ 46 ปมาแลว ทาใหมโทษปรบตา เชน ม.12 ผทจดใหเลนพนนบญชก.1-16 (เชน หวย ก. ข. ไพสามใบ โปป น แปดเกา) มโทษจาคก 3 เดอน-3 ปและปรบ 500-5,000 บาทหรอทงจาทงปรบ

- พ.ร.บ. คนเขาเมอง พ.ศ. 2522 ไดรบการปรบปรงแกไขครงลาสดฉบบท 3 พ.ศ. 2542 แตไมไดเปลยนแปลงกาหนดโทษ เชน ม.62 การลกลอบเขาเมอง มโทษจาคกไมเกน 2 ปและปรบไมเกน 20,000 บาท

- พ.ร.บ. จราจรทางบก พ.ศ. 2522 ไดรบการปรบปรงแกไขครงลาสดฉบบท 8 พ.ศ. 2551 แตไมไดเปลยนแปลงบทลงโทษ เชน ม.157 การขบรถกดขวางจราจร ประมาทนาหวาดเสยวตามทกาหนดไวในม.53 มโทษปรบ 400-1,000 บาท

- พ.ร.บ. รบราชการทหาร พ.ศ. 2497 ไดรบการปรบปรงแกไขครงลาสดฉบบท 4 พ.ศ. 2516 หรอ 35 ปมาแลว เชน ม.47 การหลกเลยงไมเขารบราชการทหารในการเรยกพลเพอตรวจสอบ มโทษจาคกไมเกน 3 เดอนหรอปรบไมเกน 300 บาทหรอทงจาทงปรบ เปนตน

อยางไรกตาม ไดมการแกไขเพมเตมกฎหมายบางฉบบ โดยกาหนดเพมโทษใหสงขน เชน - พ.ร.บ. ยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 ไดรบการปรบปรงแกไขครงลาสดฉบบท 4 ป 2545

ตวอยางเชน ม.65 จากเดมฐานความผดสาหรบผทผลต นาเขา สงออกยาเสพตดประเภท 1 (เฮโรอน ยาบา) มโทษจาคกตลอดชวต ไดเพมเปนโทษจาคกตลอดชวตและปรบตงแต

25

1,000,000-5,000,000 บาท ม.70 ฐานความผดสาหรบผผลตหรอนาเขายาเสพตดประเภท 3 (ยาแกไอทมตวยาโคเคอน ยาฉดทมมอรฟน) โดยไมไดรบอนญาต จากเดมจาคกไมเกน 3 ปหรอปรบไมเกน 30,000 บาทหรอทงจาทงปรบ เปนจาคก 1-3 ปและปรบ 100,000-300,000 บาท

- พ.ร.ก. ปองกนการใชสารระเหย พ.ศ. 2533 ไดรบการปรบปรงแกไขครงลาสดฉบบท 3 ป 2550 ตวอยางเชน ม.24 จากเดมฐานความผดการใชสารระเหยมโทษจาคกไมเกน 2 ปหรอปรบไมเกน 20,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ไดรบการแกไขในป 2550 เพมโทษเปนจาคกไมเกน 2 ปหรอปรบไมเกน 40,000 บาทหรอทงจาทงปรบ

คณะผวจยไดปรบคาของเงนของกาหนดโทษปรบสงสดของกฎหมาย 10 ฉบบดงกลาว ตาม

ระดบเงนเฟอ โดยใชดชนราคาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP deflator) เปนตวปรบคาของเงนตามภาพท 2.5 เพอใหไดคาทปรบดวยเงนเฟอแลวเทากบคาทแทจรงในปทมการบญญตกฎหมาย9 ผลการคานวณพบวา ประมวลกฎหมายอาญา (พ.ศ. 2499) ควรไดรบการเพมโทษปรบสงสดขน 8 เทา เพอใหมคาปรบทแทจรงเทากบคาปรบในปพ.ศ. 2499 เชน โทษฐานลกทรพย (ม.334) ควรเพมคาปรบจาก 6,000 บาทเปน 48,142 บาท โทษฐานทารายรางกายควรเพมคาปรบจาก 4,000 บาทเปน 32,094 บาท สาหรบกฎหมายฉบบอนคอ พ.ร.บ. การพนน ควรเพมคาปรบขน 7.6 เทา พ.ร.บ. รบราชการทหาร ควรเพมคาปรบขน 6.3 เทา พ.ร.บ. อาวธปนควรเพมคาปรบขน 4.1 เทา เปนตน (ดตารางท 2.1) เนองจากหากไมมการเพมคาปรบ คาปรบทแทจรงตามกฎหมายจะลดลงมาก จนแทบจะไมมผลในการปองปรามการกระทาความผดเลย

การวเคราะหขางตนยงไมไดพจารณาประเดนทวา โทษปรบสงสด ณ เวลาทมการบญญต

กฎหมายครงแรกนน มความเหมาะสมหรอไม มความเปนไปไดสงวา โทษปรบสงสดอาจถกกาหนดใหต ากวาระดบทเหมาะสมทสดคอเทากบความเสยหายเฉลยทเกดขน ตงแตการบญญตกฎหมายครงแรกแลว อนเปนผลเนองมาจากการทกระบวนการนตบญญตในขนตอนตางๆ ของประเทศไทยมกไมไดมการศกษาอยางเปนระบบถงความเสยหายทเกดขนจากการทาความผดในแตละฐานความผดเลย

9 ในทางทฤษฎ การปรบคาเงนดงกลาวควรใชดชนราคาของผบรโภค (consumer price index) อยางไรกตาม ดชนดงกลาวไมไดมอนกรมทยาวเพยงพอเทากบดชนราคาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP deflator) คณะผวจยจงใชดชนราคาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศแทน

26

ตารางท 2.1 คาปรบทควรจะเปนในปจจบนเพอใหมคาทแทจรงเทากบปทบญญตกฎหมาย

ความผดตามกฎหมาย

ขอหาทขนส ศาลชนตนป 2550

บทลงโทษตามกฎหมาย คาปรบทควรจะเปนใน

ปจจบน จานวน สดสวน (%)

ตวอยางบทลงโทษ ป พ.ศ.

1. ประมวลกฎหมายอาญา 162,551 27.23 (บาท) เพมขน (เทา)

- ความผดฐานลกทรพย (ม.334-ม.335)

35,488 5.9 ม.334 ลกทรพย: จาคกไมเกน 3 ปและปรบไมเกน 6,000 บาท ม.335 ลกทรพยเวลากลางคน: จาคก 1-5 ปและปรบ 2,000-10,000 บาท ม.335 ทว ลกทรพยพระพทธรป: จาคก 3-10 ปและปรบ 6,000-20,000 บาท

2499 2525 2525

48,142 5,010-25,048 15,029-50,095

8 2.5 2.5

- ความผดตอรางกาย (ม.295-ม.299)

20,205 3.4 ม.295 ทารายรางกาย: จาคกไมเกน 2 ปหรอปรบไมเกน 4,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ม.296 ทารายรางกายโทษหนกขน: จาคกไมเกน 3 ปหรอปรบไมเกน 6,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ม.299 ชลมนตอส 3 คนขนไป: จาคกไมเกน 1 ป หรอปรบไมเกน 2,000 บาท หรอทงจาทงปรบ

2499 2499 2499

32,094 48,142 16,047

8 8 8

- ความผดตอชวต (ม.288-ม.290, ม.292-ม.294)

9,142 1.5 ม.288 ฆาผอน: ประหารชวต จาคกตลอดชวต หรอจาคก 15-20 ป ม.290 ไมเจตนาฆา: จาคก 3-15 ป ม.292 ทาใหบคคลนนฆาตนเอง: จาคกไมเกน 7 ป และปรบไมเกน 14,000 บาท ม.293 ยยง ชวยเดกฆาตนเอง: จาคกไมเกน 5 ป หรอปรบไมเกน 10,000 บาท หรอทงจาทงปรบ

2499 2499 2499 2499

- -

11,2331 80,236

- - 8 8

- ความผดฐานบกรก (ม.362-ม.366)

9,098 1.5 ม.362 บกรก: จาคกไมเกน 1 ป หรอปรบไมเกน 2,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ม.365 บกรกมอาวธ/กลางคน: จาคกไมเกน 5 ปหรอปรบไมเกน 10,000 บาทหรอทงจาทงปรบ

2499 2499

16,047 80,236

8 8

- ความผดฐานรบของโจร (ม.357)

8,719 1.5 ม.357 รบของโจร: จาคกไมเกน 5 ป หรอปรบไมเกน 10,000 บาทหรอทงจาทงปรบ 2499 80,236 8

- ความผดลหโทษ (ม.367-ม.398)

8,195 1.4 ม.371 พาอาวธเขาไปในเมอง: ปรบไมเกน 100 บาทและใหศาลมอานาจสงใหรบอาวธนน ม.372 ทะเลาะกนออองในทางสาธารณะ: ปรบไมเกน 500 บาท

2499 2499

802 4,012

8 8

27

ความผดตามกฎหมาย

ขอหาทขนส ศาลชนตนป 2550

บทลงโทษตามกฎหมาย คาปรบทควรจะเปนใน

ปจจบน

ม.390 ประมาทผอนรบอนตราย: จาคกไมเกน 1 เดอนหรอปรบไมเกน 1,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ม.391 ใชกาลงทารายผอน: จาคกไมเกน 1 เดอนหรอปรบไมเกน 1,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ม.393 ดหมนผอนซงหนา: จาคกไมเกน 1 เดอนหรอปรบไมเกน 1,000 บาทหรอทงจาทงปรบ

2499 2499 2519

8,024 8,024 4,063

8 8 4

- ความผดตอชวต ประมาท (ม.291)

6,425 1.1 ม.291 ประมาททาใหผอนตาย: จาคกไมเกน 10 ป และปรบไมเกน 20,000 บาท 2499 160,472 8

- ความผดเกยวกบเอกสาร (ม.264-ม.269)

5,387 0.9 ม.264 ปลอมเอกสาร: จาคกไมเกน 3 ปหรอปรบไมเกน 6,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ม.266 ปลอมเอกสารราชการ พนยกรม ใบหน: จาคก 1-10 ปและปรบ 20,000-200,000 บาท ม.269/1 ทาบตรอเลกทรอนกสปลอม: จาคก 1-5 ปและปรบ 20,000-100,000 บาท

2499 2535 2547

48,142 33,344-333,444 23,503-117,515

8 1.7 1.2

- ความผดฐานหมนประมาท (ม.326-ม.333)

2,694 0.5 ม.326 หมนประมาท: จาคกไมเกน 1 ปหรอปรบไมเกน 20,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ม.328 หมนประมาทดวยการโฆษณา: จาคกไมเกน 2 ปและปรบไมเกน 200,000 บาท

2535 2535

33,344 333,4444

1.7 1.7

2. พ.ร.บ. ยาเสพตดใหโทษ 82,603 13.8 ม.65 ผลตนาเขาสงออกยาเสพตดประเภท 1: จาคกตลอดชวตและปรบ 1,000,000-5,000,000 บาท ม.66 มไวในครอบครอง: จาคก 4-15 ปหรอปรบ 80,000-300,000 บาทหรอทงจาทงปรบ

2545 2545

1,227,987-6,139,933 98,239-368,396

1.2 1.2

3. พ.ร.บ. การพนน 82,082 13.8 ม.9 ตร ขายสลากกนแบงทไมไดรบอนญาต: จาคกไมเกน 1 เดอนหรอปรบไมเกน 1,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ม.12 จดใหเลนพนนบญชก.1-16: จาคก 3 เดอน-3ปและปรบ 500-5,000 บาทหรอทงจาทงปรบ

2505 2504

7,571

3,806-38,055

7.6 7.6

4. พ.ร.บ. จราจรทางบก 74,779 12.5 ม.157 ขบรถกดขวางจราจร ประมาทนาหวาดเสยวตามม.53: ปรบ 400-1,000 บาท 2551 400-1,000 - 5. พ.ร.บ. คนเขาเมอง 57,421 9.6 ม.62 ลกลอบเขาเมอง: จาคกไมเกน 2 ปและปรบไมเกน 20,000 บาท 2522 64,214 3.2

28

ความผดตามกฎหมาย

ขอหาทขนส ศาลชนตนป 2550

บทลงโทษตามกฎหมาย คาปรบทควรจะเปนใน

ปจจบน

ม.63 นาคนตางดาวเขามา: จาคกไมเกน 10 ปและปรบไมเกน 100,000 บาท 2522 321,069 3.2 6. พ.ร.บ. การทางานของ คนตางดาว

32,194 5.4 ม.51 คนตางดาวทางานไมไดรบอนญาต: จาคกไมเกน 5 ปหรอปรบ 2,000-100,000 บาทหรอ ทงจาทงปรบ

2551 2,000-100,000 -

7. พ.ร.บ. อาวธปน 25,256 4.2 ม.7 ทา ซอ ม ใช นาเขาอาวธปนโดยไมไดรบอนญาต: จาคก1-10 ปและปรบ 2,000-20,000 บาท

2519 8,126-81,261 4.1

8. พ.ร.บ. วาดวยความผดอน เกดจากการใชเชค

15,571 2.6 ม.4 ความผดอนเกดจากการใชเชค: ปรบไมเกน 60,000 บาทหรอจาคกไมเกน 1 ปหรอทงจาทงปรบ

2534 104,525 1.7

9. พ.ร.ก. ปองกนการใชสารระเหย

10,331 1.7 ม.24 ใชสารระเหย: จาคกไมเกน 2 ปหรอปรบไมเกน 40,000 บาททงจาทงปรบ 2550 41,451 1.04

10. พ.ร.บ. รบราชการทหาร 5,816 1.0 ม.47 หลกเลยงไมเขารบราชการทหารในการเรยกพลเพอตรวจสอบ: จาคกไมเกน 3 เดอนหรอ ปรบไมเกน 300 บาทหรอทงจาทงปรบ

2515 1,889 6.30

รวม 10 ฉบบ 548,604 92

รวมกฎหมายอาญาทงหมด 596,782 100

ทมา: 1. จานวนขอหาทข นสการพจารณาของศาลชนตนป 2550 มาจากสานกงานศาลยตธรรม (2550) 2. ดชนราคาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP deflator) มาจากสานกงานคณะกรรมพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ทมา:

(probตากว

ดวยคมกไมจบกเทากจบผท

ใชขอทรบทรพจบไดโจรกเทาน

ภาพท

สานกงานคณ

2 การกาbability) ในกวาระดบเหมา

ดงทไดกล

ความนาจะเปมสงนก เชน มในคดลกทกบรอยละ 16ทเมาแลวขบ

ในกรณป

อมลของสานแจงในป 25ยมความนาจด 0.15 แลกรรมรถยนตแนน (ภาพท 2

2.5 ดชนรา

ณะกรรมการพฒ

าหนดโทษปการดาเนนคดาะสมและไมส

ลาวไวในหวขปนในการดาเขอมลจาก U

ทรพยเทากบ6.5 สวนงานขรถยนตมคา

ประเทศไทย คกงานตารวจ48 และพจะเปนในการะ 0.20 ตามและจกรยาน2.6)

คาผลตภณฑปฐาน

ฒนาการเศรษฐ

ปรบในขนตอดเอาผดกบผฝสามารถปองป

ขอท 2.2 คาเนนคดกบผฝU.S. Departรอยละ 13.8นศกษาของ าเพยงรอยละ

คณะผวจยไดแหงชาต ค

พบวาความนรจบได 0.48 มลาดบ สาหยนตจะมควา

29

ฑมวลรวมภนพ.ศ. 2494

ฐกจและสงคมแ

อนนตบญญฝาฝน ซงทาปรามไมใหม

ปรบทเหมาะฝาฝน ทงน คtment of J8 คดขโมยKenkel (19ะ 0.3 (หรอค

ดประมาณกาคานวณจากจนาจะเปนดงก ในขณะทคดหรบคดทเกยามนาจะเปนใ

ภายในประเท = 100

แหงชาต

ตนาจะไมไดใหโทษปรบสการละเมดกฎ

ะสมควรเทากความนาจะเปJustice (19ยรถเทากบร993) ประมาณดเปนความน

รความนาจะจานวนคดทตกลาวไมนาจดยกยอกและยวของกบทรในการจบผต

ทศ (GDP de

ดพจารณาถสงสดตามกฎฎหมายไดอย

กบความเสยหปนในการดา97) ชวาควารอยละ 14.0 ณการวาควานาจะเปนเทา

เปนในการจบตารวจจบไดหจะเกนรอยละฉอโกงมควารพยสนเคลอตองหาไดเพย

eflator)

งความนาจฎหมายอยในยางเพยงพอ

หาย (harm) เนนคดกบผฝามนาจะเปนใ และคดวางมนาจะเปนใากบ 0.003)

บกมผตองหาหารดวยจานวะ 50 โดยคดามนาจะเปนใอนทได เชนยง 0.07 และ

ะเปน ระดบ

หารฝาฝนในการเพลงในการ

า โดยวนคดดปลนในการน การะ 0.03

ทมา:

นาจะเกนจดงทกพบวาละ 7

เปนใเทา

2.4

ทรพวา นก รปขอระบบ

ภาพท 2.

คานวณจากข

ขอมลดงกะสงนก โดจรงมาก เการสารวจสถาอาชญากรร1.0 ไมถกรา

ดงนน หาในการดาเนน ซงทาใหโท

สรป

ระบบยตธยากรมาก ในกระบวนการ การขาดปรองงบประมาณบเศรษฐกจไท

6 ความนาจ

อมลสถตอาญา

กลาวชวาควายเฉพาะอยานองจากผเสถตอาชญากรรมทเกดในกรยงานตอเจาห

ากการพจารนคดตอผกระษปรบไมสาม

ธรรมทางอาญนขณะทกระบรของระบบยระสทธภาพขณเทานน แทยโดยรวมดว

จะเปนในกา

าป 2548 ของส

ามนาจะเปนใงยงเมอพจารยหายจากการรมภาคประชงเทพมหานคหนาท

รณากาหนดโทาผด โทษมารถปองปรา

ญาของประเทบวนการยตธตธรรมทางอองกระบวนกแตยงสรางตนวย

30

รจบผตองห

สานกงานตารว

ในการดาเนนรณาตอไปวาารกออาชญากชาชนของกระครรอยละ 63

โทษปรบสงสษปรบทกาหนามไมใหเกดก

ทศไทย ธรรมในหลายาญาของประการยตธรรมทนทนทสงตอส

หาของตารวจ

วจแหงชาต

นคดกบผฝาฝา การประมากรรมจานวนะทรวงยตธรร.3 และทเกด

สดตามกฎหนดขนนนกจะการกระทาคว

เปนระบยขนตอนกยงใะเทศไทยโดยทางอาญาไมไสงคม และ

จประเทศไท

ฝนกฎหมายในาณการดงกลมากไมไดรารมเมอป 25ในจงหวดนค

มายไมไดคาะตากวาระดบวามผดไดอย

บบราชการทมใชเวลานาน ยรวมนาจะยงไดกอใหเกดตนาจะมผลตอ

ทยป 2548

นประเทศไทยลาวนาจะใหคยงานตอเจาห550 และ ครศรธรรมรา

านงถงความบทเหมาะสมยางมประสทธ

มขนาดใหญแ ซงหมาย

งไมมประสทธตนทนทสงตออประสทธภา

ยไมคาทสงหนาท 2551 ชรอย

นาจะหลายธผล

และใชความธภาพอรฐในพของ

31

จากมมมองทางนตเศรษฐศาสตร ปญหาของระบบยตธรรมของประเทศไทยนาจะเกดจากการออกแบบกฎกตกาตางๆ ททาใหเกดแรงจงใจทไมเหมาะสมหลายประการ อาท การเนนการดาเนนคดทางอาญามากกวาการดาเนนคดทางแพง การกาหนดคาปรบทมระดบทตาเกนไป ซงสวนหนงเกดจากการกาหนดคาปรบแบบตายตว ไมเปลยนแปลงตามเวลา ปจจยเหลานมผลทาใหศาลมกลงโทษผกระทาความผดดวยการจาคกมากกวาการปรบ ดงทจะแสดงใหเหนดวยหลกฐานเชงประจกษตอไปในบทท 3

จากการวเคราะหในบททน จะเหนวา ทางเลอกในการปฏรปกระบวนการยตธรรมทาง

อาญาของประเทศไทยทเปนไปได ไดแก แนวทางดงตอไปน

1. พจารณาลดบทบญญตทกาหนดโทษทางอาญาใหเหลอเทาทจาเปน ดงทกลาวมาแลววา กระบวนการยตธรรมของไทยในปจจบนนาจะทาใหเกดการฟองคด

มากเกนกวาระดบทควรจะเปน เพราะการกาหนดบทลงโทษทางอาญาตอการกระทาใด จะทาใหรฐเขามาแทรกแซงในการดาเนนคดทเกยวของกบการกระทานน ซงทาใหตนทนในการดาเนนคดของผเสยหายตากวาทควรจะเปน ในขณะทรฐตองแบกรบตนทนแทนผเสยหาย กฎหมายจงควรพจารณากาหนดบทลงโทษทางอาญา โดยเฉพาะโทษจาคก ใหเหลอเฉพาะเทาทจาเปนในการรกษาความสงบเรยบรอยของสงคม โดยควรทบทวนวา การกระทาความผดทมลกษณะเปนความผดตอบคคลและไมเขาขายการกระทาความผดตอแผนดน เชน คดทเกยวของกบการหมนประมาท คดทเกยวของกบเชค หรอการละเมดทรพยสนทางปญญาในบางรปแบบ ยงสมควรมบทกาหนดโทษทางอาญาหรอไม

คณะกรรมการปฏรปกฎหมายทจ ดตงขนตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 หรอ คณะกรรมการพฒนากฎหมาย สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ตลอดจนหนวยงานทเกยวของกบกระบวนการยตธรรม ควรศกษาและทบทวนวาในบรรดากฎหมายซงมบทบญญตซงมบทลงโทษทางอาญามากถงประมาณ 350 ฉบบนน มการลงโทษทางอาญาทไมจาเปนมากนอยเพยงใด

2. เพมโทษปรบสงสดตามกฎหมายใหสงขน และพจารณากาหนดกลไกในการเพม

โทษปรบสงสดอตโนมตตามดชนราคาผบรโภค ดงทกลาวมาแลววา โทษปรบสงสดตามกฎหมายตางๆ เมอปรบดวยอตราเงนเฟอแลวจะมคาลดลงตามเวลามาก เชน มคาทแทจรงลดลงเหลอเพยง 1 ใน 8 ของคาเมอครงทมการออกกฎหมาย สาหรบกฎหมายทออกมาตงแตป พ.ศ. 2499 ซงมผลทาใหโทษปรบในปจจบนอยในระดบทตาเกนกวาระดบตามเจตนาของผบญญตกฎหมาย ในขณะทโทษจาคกยงคงอยในระดบเดมไมเปลยนแปลงไปตามเวลา โทษปรบในกฎหมายสวนใหญจงตาเกนไปจนไมนาจะสามารถ

32

ปองปรามไมใหเกดการฝาฝนกฎหมายไดอยางเพยงพอ และตองหนไปใชโทษจาคก ซงมตนทนทางสงคมทสงแทน

ดวยเหตน คณะผวจยจงมความเหนวา ควรมการสงคายนาการกาหนดโทษปรบของ

กฎหมายทงระบบใหสอดคลองกบพฒนาการทางเศรษฐกจและสงคม โดยมงกาหนดใหสอดคลองกบความเสยหายทคาดวาจะเกดขนและพจารณาถงความนาจะเปนในการจบกมผกระทาความผดมาลงโทษประกอบดวย

นอกจากน เพอใหโทษปรบอยในระดบทเหมาะสมอยตลอดเวลา หลงจากทไดเพมโทษ

ปรบใหอยในระดบเหมาะสมตามขอเสนอแนะขางตนแลว ควรมการวางกลไกในการกาหนดโทษปรบสงสดตามกฎหมายใหเพมขนตามดชนราคาผบรโภคโดยอตโนมต ซงอาจทาโดยการออกกฎหมายกลางวาดวยการกาหนดโทษปรบ ซงชวยใหรฐสามารถเปลยนแปลงคาปรบในแตละปได หรอการใชคาปรบตามรายได (day fines) ซงสามารถปรบเปลยนขนาดของคาปรบไดทางออมตามอตราเงนเฟอ ดงทจะกลาวถงตอไปในบทท 5

3. การลดปรมาณคดทเขาสระบบยตธรรม แมระบบยตธรรมทางอาญาจะไดรบการปฏรปตามทเสนอขางตน โดยลดบทบญญตทกาหนดโทษทางอาญาใหเหลอเทาทจาเปน และเพมโทษปรบใหอยในระดบทเหมาะสมแลว คดทเขาสระบบยตธรรมกยงอาจมจานวนมากเกนกวาขดความสามารถของระบบทจะรองรบได แนวทางในการแกไขปญหาดงกลาวอกทางหนงทควรดาเนนการควบคไปกคอ การสรางทางเลอกในการยตขอพพาทโดยไมนาคดเขาสระบบยตธรรม หรอมการกลนกรองในขนตอนตางๆ ในกระบวนการยตธรรม เชน ในชนอยการ ควรพจารณาใหความสาคญยงขนตอการเบยงเบนคด (diversion) การชะลอการฟอง และการคมประพฤต

  33

บทท 3 การวเคราะหกระบวนการยตธรรมทางอาญาในเชงประจกษ

สมเกยรต ตงกจวานชย

ปวรศร เลศธรรมเทว และทรงพล สงวนจตร

ในบทน คณะผวจยจะวเคราะหถงกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยในเชงประจกษ

โดยการสมตวอยางคดอาญาทเขาสกระบวนพจารณาของศาลชนตนและพจารณาเสรจสนในชวงป พ.ศ. 2546-2551 รวมทงสน 425 คด และการสมตวอยางคาพพากษาของศาลฎกา จานวน 150 คด

ในสวนของคดอาญาทเขาสกระบวนพจารณาของศาลชนตน คณะผวจยไดสมเลอกคดท

เกยวของกบ 8 ฐานความผด ซงมจานวนคดในชนศาลมากทสด ซงไดแก คดความผดอนเกดจากการใชเชค คดความผดฐานหมนประมาท คดความผดฐานลกทรพย คดความผดตอรางกาย คดความผดเกยวกบการพนน คดความผดเกยวกบการจราจรทางบก คดความผดเกยวกบอาวธปนและคดยาเสพตด ทงน คณะผวจยไดสมตวอยางคดในแตละฐานความผดประมาณ 50 คด คดเหลานมระวางโทษสงสดตามลกษณะของความผดแตกตางกนออกไปดงสามารถสรปไดในตารางท 3.1

ในการศกษานคณะผวจยจะวเคราะหวาคดตางๆ ในแตละฐานความผดนนมเสนทาง

อยางไรในกระบวนการพจารณาความ โดยใหความสนใจตอตวแปรทสาคญ 2 ตวคอ 1) ความนาจะเปนของแตละทางเลอกทเปนเปนไปไดในแตละขนตอน และ 2) เวลาทเกยวของในแตละขนตอน ทงน เพอเปนขอมลสาหรบการทาแบบจาลองทางเศรษฐศาสตรในการประมาณการตนทนของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย ซงจะใชในการจดทาขอเสนอแนะในการแกไขปญหาคดคงคางในขนตอนตางๆ ในระบบยตธรรมทางอาญา

  34

ตารางท 3.1 ระวางโทษสงสดของการกระทาความผดในแตละฐานความผด ฐานความผด บทบญญตของกฎหมายทเกยวของ ระวางโทษสงสดตามกฎหมาย

ความผดอนเกดจากการใชเชค มาตรา 4 แหงพระราชบญญตวาดวยการใชเชค พ.ศ. 2534 ปรบไมเกน 6,000 บาท ไปจนถงจาคกไมเกน 1 ปหรอทงจาทงปรบแลวแตลกษณะความผด

ความผดฐานหมนประมาท มาตรา 326-333 แหงประมวลกฎหมายอาญา จาคกไมเกน 1 ป หรอปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบ ไปจนถงจาคกไมเกน 2 ป และปรบไมเกน 200,000 บาทแลวแตลกษณะความผด

ความผดฐานลกทรพย มาตรา 334-335 ทว แหงประมวลกฎหมายอาญา จาคกไมเกน 3 ป และปรบไมเกน 6,000 บาท ไปจนถงจาคกไมเกน 15 ป และปรบไมเกน 30,000 บาทแลวแตลกษณะความผด

ความผดเกยวกบการพนน มาตรา 9 ตร และ มาตรา 12-14 แหงพระราชบญญตการพนน พ.ศ. 2478

จาคกไมเกน 1 เดอน หรอปรบไมเกน 1,000 บาท หรอทงจาทงปรบ ไปจนถงจาคกไมเกน 3 ป และปรบไมเกน 5,000 บาทแลวแตลกษณะความผด

ความผดเกยวกบจราจรทางบก มาตรา 147-163 แหงพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. 2522

ปรบไมเกน 200 บาท ไปจนถง จาคกไมเกน 10 ปและปรบไมเกน 200,000 บาทแลวแตลกษณะความผด

ความผดเกยวกบอาวธปนฯ มาตรา 72-85 แหงพระราชบญญตอาวธปน เครองกระสนปน วตถระเบด ดอกไมเพลง และสงเทยมอาวธปน พ.ศ. 2490

ปรบไมเกน 1,000 บาท ไปจนถงจาคกตลอดชวตหรอประหารชวตแลวแตลกษณะความผด

ความผดคดยาเสพตด มาตรา 89-116 ทว แหงพระราชบญญตวตถทออกฤทธตอจตและประสาท พ.ศ. 2518 และมาตรา 65-102 แหงพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522

ปรบไมเกนวนละ 200 บาท ไปจนถงประหารชวตแลวแตลกษณะความผด

ความผดตอรางกาย มาตรา 295-300 แหงประมวลกฎหมายอาญา จาคกไมเกน 2 ป หรอปรบไมเกน 4,000 บาท หรอทงจาทงปรบ ไปจนถงจาคกไมเกน 10 ปแลวแตลกษณะความผด

  35

3.1 กระบวนการพจารณาคดอาญาของไทย

ภาพท 3.1 สรปกระบวนการพจารณาคดอาญาของไทยตงแตกระบวนการกอนฟองคด กระบวนการระหวางพจารณาคดของศาล ไปจนถงกระบวนการหลงพพากษาคด จากภาพดงกลาว การฟองรองคดโดยผเสยหายในคดอาญาแบงออกเปน 2 กรณ คอ กรณทรฐเปนผเสยหายและกรณทประชาชนเปนผเสยหาย โดยกระบวนพจารณาความอาญาของทงสองกรณมข นตอนทแตกตางกนดงตอไปน 3.1.1 คดทรฐเปนผเสยหาย

คดทรฐเปนผเสยหายมหนวยงานทเกยวของ 4 หนวยงานคอ พนกงานสอบสวน อยการ

ศาล และ ราชทณฑหรอคมประพฤต ซงรบผดชอบใน 3 ขนตอนหลกของกระบวนการยตธรรม เรมจากกระบวนการกอนฟองคด (ชนพนกงานสอบสวนและอยการเพอสงฟองหรอไมฟอง) กระบวนการพจารณาของศาล (สบพยานและมคาพพากษา) และขนตอนการลงโทษโดยกรมราชทณฑหรอกรมคมประพฤต 3.1.2 คดทประชาชนเปนผเสยหาย

ในคดทประชาชนเปนผเสยหาย การฟองรองตอศาลสามารถทาไดใน 2 แนวทางคอ การ

ทผเสยหายรองทกข/กลาวโทษตอพนกงานสอบสวน และการทประชาชนสามารถฟองคดตอศาลดวยตนเอง ในกรณทผเสยหายรองทกข/กลาวโทษตอพนกงานสอบสวนกอน คดกจะเขาสกระบวนยตธรรมในชนศาลตามขนตอนเดยวกบกรณทรฐเปนผเสยหาย สวนในกรณทประชาชนฟองคดเองตอศาล กระบวนพจารณาความทางอาญากาหนดใหศาลมหนาทไตสวนมลฟอง ซงทาใหลดจานวนหนวยงานของรฐทเกยวของลงเหลอ 2 หนวยคอ ศาลและกรมราชทณฑหรอกรมคมประพฤต แตในขณะเดยวกนกเปนการเพมภาระความรบผดชอบใหศาลมากยงขน จากเดมทพนกงานสอบสวนและอยการมหนาทกลนกรองวาจะฟองคดหรอไม

  36

ภาพท 3.1 กระบวนพจารณาความอาญา

คดขอหาโทษจาคกอยางตา

เกน 5 ปหรอโทษสถานหนก

กระบวนการระหวาง

พจารณาคด

กระบวนการกอนฟอง

กระบวนการหลง

(3) พนกงานสอบสวน

(4) อยการ

(5) ศาลประทบฟอง

(6) นดพจารณา

(7) สบพยาน

(8) พพากษาคด

(9) อทธรณ/ฎกา

(10) ราชทณฑ/คม

รองทกข/กลาวโทษ ยนฟองคดเอง

ศาลไตสวนมลฟอง

ยกฟองคดไมมมล

ปฏเสธ/ไมใหการ รบสารภาพ

ยกฟอง ลงโทษ

(1) ความผดเกด

(2) ผเสยหาย

ประชาชน รฐ

  37

3.2 กรณศกษาการพจารณาคดอาญาทเกยวกบ 8 ฐานความผดในศาลชนตน

เนองจากจานวนคดอาญาทเขาสการพจารณาของศาลชนตนในแตละปมจานวนมาก จงไมอาจนามาศกษาไดทงหมด ในการศกษาน คณะผวจยจงใชวธการสมตวอยางคดทเกยวของกบความผด 8 ฐาน จานวน 425 คดดงทกลาวมาแลวขางตน คดเหลานแบงออกเปน 2 กลมคอ คดทเกยวของกบความผดอนยอมความไดหรอความผดตอสวนตว กบคดทเกยวของกบความผดอาญาแผนดนทไมสามารถยอมความได 3.2.1 ความผดอนยอมความได

ความผดอนยอมความไดหรอความผดตอสวนตว เปนความผดระหวางเอกชนตอเอกชนทคาดหวงคาชดเชยความเสยหายจากคกรณมากกวาความรบผดทางอาญาตามโทษานโทษของคกรณ เวนแตคกรณดงกลาว ไมอาจชดเชยความเสยหายใหคกรณอกฝายหนงได รายงานฉบบนจะศกษาถงคดทเกยวของกบความผด 2 ฐานคอ ความผดอนเกดจากการใชเชคกบความผดฐานหมนประมาท 1. ความผดอนเกดจากการใชเชค ความผดอนเกดจากการใชเชค เปนความผดฐานออกเชคโดยมเจตนาทจะไมใชเงนตามเชคนน หรอในขณะออกเชคนนไมมเงนอยในบญชทจะชาระหนไดตามมาตรา 4 แหงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 จากการสมตวอยางจานวน 52 คด พบวา ในทางปฏบต คดความผดอนเกดจากการใชเชคมเสนทางในกระบวนการพจารณาทางอาญาดงภาพท 3.2

จากภาพท 3.2 จะเหนวา การฟองรองในคดเชคแยกเปนการฟองรองโดยอยการยนฟอง 24 คด คดเปนรอยละ 46.2 ผเสยหายยน ฟอง 28 คด คดเปนรอยละ 53.9 ซงแสดงใหเหนวาผเสยหายยนฟองคดเองมากกวาการฟองรองโดยอยการเลกนอย

เมอมการฟองรองตอศาลแลว พบวา ศาลจะประทบฟองคดทอยการฟองรองคดทงหมด

หรอคดเปนรอยละ 100 แตยกฟองในกรณทผเสยหายยนฟองคดเองในชนไตสวนมลฟอง 1 คด คดเปนรอยละ 3.6 ประทบฟอง 27 คด คดเปนรอยละ 96.4

ในบรรดาคดทเขาสการพจาณาของศาล ในชนนดพจารณาคด จาเลยใหการรบสารภาพ

จานวน 42 คดคดเปนรอยละ 82.4 และใหการปฏเสธหรอ ไมใหการ 9 คดคดเปนรอยละ 17.6 ของทงหมด

  38

ภาพท 3.2 เสนทางของคดความผดอนเกดจากการใชเชค

ในการพพากษาคดของศาลชนตน ศาลพพากษายกฟอง 3 คด คดเปนรอยละ 3.9 พพากษาใหลงโทษ 15 คด คดเปนรอยละ 29.4 โดยเปนการลงโทษจาคกทงหมด จาหนายคดชวคราว 25 คด คดเปนรอยละ 49 และจาหนายคดออกจากสารบบความเพราะยอมความกนได 9 คด คดเปนรอยละ 17.6 หลงจากศาลชนตนตดสนแลว มการอทธรณ 4 คด โดยศาลอทธรณยกฟอง 1 คด แกคาพพากษาของศาลชนตน 3 คด และไมมการยนฎกาแมแตกรณเดยว

คณะผวจยมขอสงเกตวา ในคดความผดอนเกดจากการใชเชค ผเสยหายยนฟองคดเองมากกวาอยการยนฟองคด ทงนนาจะเนองจากคดความผดเรองเชคเปนคดทมประเดนขอพพาทไมยงยาก ผเสยหายมกทราบถงมลเหตแหงการกระทาผดเปนอยางด และคาดหวงทจะไดรบการเยยวยาความเสยหายจากคกรณมากเสยกวาการเอาตวคกรณมาลงโทษ ดงนนการฟองคดอาญาในความผดอนเกดจากการใชเชคเปนแตเพยงมาตรการบงคบของผเสยหายใหคกรณอกฝายหนงปฏบตตามขอเรยกรองของตน โดยผานกระบวนการยตธรรมทางอาญา

27 คด (96.4%)

1 คด (3.6%)

1 คด (25.0%) 1 คด (25.0%)

9 คด (17.6%) 25 คด (49.0%)

1 คด (25.0%)

ประทบฟอง

15 คด (100%)

2 คด (3.9%) 15 คด (29.4%)

4 คด (21.0%)

9 คด 42 คด

9 คด (17.6%) 42 คด (82.4%)

51 คด

จานวน 52 คด

นดพจารณาคด รบสารภาพ

พพากษาคด

9 คด

ปฏเสธ/ไมใหการ

สบพยาน

ลงโทษ

ยนอทธรณ

ยกฟอง

จาคก

1 คด (25.0%)

มคาพพากษาอทธรณ

แกใหจาหนายคดชวคราว แกลดโทษจาคก ยนใหยกฟอง

จาหนายคดออกจากสารบบความ จาหนายคดชวคราว

ยกคาสงศาลชนตนใหพจารณาใหม

24 คด (100%)

อยการยนฟอง ผเสยหายยนฟอง

ไตสวนมลฟอง

24 คด (46.2%) 28 คด (53.9%)

ยกฟองชนไตสวนมลฟอง

  39

2. ความผดฐานหมนประมาท ความผดฐานหมนประมาทเปนความผดเกยวกบเกยรตยศชอเสยง ซงประมวลกฎหมายอาญาไดจาแนกลกษณะแหงความผดตามฐานะของผถกหมนประมาท และวธการกระทาทหมนประมาทตางกนออกไปตามมาตรา 326-333 แหงประมวลกฎหมายอาญา จากการสมตวอยางคดจานวน 58 คด พบวา ในทางปฏบต คดความผดฐานหมนประมาทมเสนทางในกระบวนการพจารณาทางอาญาดงภาพท 3.3

จากการสมตวอยางคดหมนประมาท 58 คด พบวา ในทางปฏบต ผเสยหายยนฟองคด

เอง 50 คด คดเปนรอยละ 86.2 โดยในจานวนนถกยกฟองในชนไตสวนมลฟอง 4 คด คดเปนรอยละ 8 ประทบฟอง 46 คด คดเปนรอยละ 92 ของคดทผเสยหายฟองคดเอง นอกจากน ยงมคดทอยการยนฟอง 8 คด ซงศาลประทบรบฟองทงหมด ในชนพจารณาคด จาเลยใหการปฏเสธ 40 คดคดเปนรอยละ 74.1 คความตกลงกนได 14 คดคดเปนรอยละ 25.9 สวนในการพพากษาคดของศาลชนตน ศาลยกฟอง 11 คด คดเปนรอยละ 20.4 ลงโทษจาคกแตรอการลงอาญา 1 คดคดเปนรอยละ 1.9 และจาหนายออกจากสารบบความ 42 คด คดเปนรอยละ 77.8 หลงจากศาลชนตนตดสนแลว มการอทธรณ 12 คด โดยศาลอทธรณมคาพพากษายนตามศาลชนตนทกคดคดเปนรอยละ 100 นอกจากน มการยนฎกา 1 คดแตพนกาหนดเวลา ศาลจงไมรบฎกา

  40

ภาพท 3.3 เสนทางของคดความผดฐานหมนประมาท

40 คด 14 คด

46 คด (92.0%)

8 คด (13.8%) 50 คด (86.2%)

ประทบฟอง

11 คด (20.4%) 1 คด (1.9%) 42 คด (77.8%)

40 คด

12 คด (100%)

12 คด (80.0%)

40 คด (74.1%) 14 คด (25.9%) 0 คด (0%)

54 คด

จานวน 58 คด

นดพจารณาคด

รบสารภาพ

พพากษาคด

ยนอทธรณ

ลงโทษ ยกฟอง

จาคกแตรอลงอาญาและปรบ

คความตกลงกนได

สบพยาน

ปฏเสธ/ไมใหการ

จาหนายคดออกจากสารบบความ

คาพพากษาอทธรณ

ยนใหยกฟอง

อยการยนฟอง ผเสยหายยนฟอง

8 คด (100%)

4 คด (8.0%)

ยกฟองชนไตสวนมลฟอง

ไตสวนมลฟอง

  41

3.2.2 ความผดอาญาแผนดน

ความผดอาญาแผนดนเปนความผดทไมอาจยอมความได ผเสยหายหมายจะเอาตวผกระทาผดมารบโทษ การเยยวยาความเสยหายเปนไปในลกษณะของการแกแคน ดงคากลาวทวา “จงลงโทษใหสาสมกบความผด” (Let the punishment fit the crime) ในรายงานฉบบน คณะผวจยไดศกษาความผดอาญาแผนดน 6 ฐาน คอ ความผดฐานลกทรพย ความผดเกยวกบการพนน ความผดเกยวกบการจราจรทางบก ความผดเกยวกบอาวธปน ความผดคดยาเสพตด และความผดตอรางกาย 1. ความผดฐานลกทรพย ความผดฐานลกทรพยเปนความผดอนเกดจากการเอาทรพยสนของผอนไปโดยมชอบตามลกษณะ 12 ความผดเกยวกบทรพย หมวด 1 ความผดฐานลกทรพย มาตรา 334-335 ทว แหงประมวลกฎหมายอาญา จากการสมตวอยางคดความผดฐานลกทรพยจานวน 52 คด พบวา เปนคดทอยการเปนผย นฟองทง 52 คด โดยศาลชนตนประทบฟองทกคด คดเปนรอยละ 100

ในการพจารณาคด จาเลยรบสารภาพ 46 คด คดเปนรอยละ 88.5 ปฏเสธ หรอไมใหการ 6 คด คดเปนรอยละ 11.5 มคาพพากษาของศาลชนตนใหลงโทษ 45 คด คดเปนรอยละ 86.5 และจาหนายคดชวคราวเนองจากจาเลยหลบหน 7 คด คดเปนรอยละ 13.5 ในการลงโทษจาเลย ศาลพพากษาใหลงโทษจาคก 33 คดจาก 45 คด คดเปนรอยละ 73.3 และลงโทษจาคกแตรอการลงอาญาและปรบ 12 คด คดเปนรอยละ 26.7

หลงจากศาลชนตนตดสนแลว มการยนอทธรณ 4 คด คดเปนรอยละ 8.7 โดยศาลอทธรณพพากษายน 2 คด คดเปนรอยละ 50 แกคาพพากษาลงโทษอก 2 คด คดเปนรอยละ 50 โดยทงหมดนไมมการยนฎกาตอ (ดภาพท 3.4 ประกอบ)

  42

ภาพท 3.4 เสนทางของคดความผดฐานลกทรพย

2. ความผดเกยวกบการพนน ความผดเกยวกบการพนนเปนความผดตามพระราชบญญตการพนน พ.ศ. 2478 จากการสมตวอยางคดจานวน 50 ตวอยาง พบวา ในทางปฏบต ความผดเกยวกบการพนนมเสนทางในกระบวนการพจารณาทางอาญาภาพดงภาพท 3.5

6 คด

2 คด (50.0%) 2 คด (50.0%)

1 คด (2.2%)

4 คด (8.7%)

45 คด (86.5%)

6 คด (11.5%) 52 คด (100%)

33 คด (71.7%) 12 คด (26.1%)

7 คด (13.5%) 0 คด (0%)

46 คด (88.5%)

6 คด 46 คด

52 คด

จานวน 52 คด

ประทบฟอง

นดพจารณาคด รบสารภาพ

พพากษาคด

ยนอทธรณ

จาคกแตรอลงอาญาและปรบ

ปฏเสธ/ไมใหการ

สบพยาน

จาหนายคดชวคราว

คาพพากษาอทธรณ

พพากษายน

อยการยนฟอง

ลงโทษ ยกฟอง

จาเลยหลบหน จาคก

แกคาพพากษาลงโทษ

  43

ภาพท 3.5 เสนทางของคดความผดเกยวกบการพนน

ในบรรดาคดความผดเกยวกบการพนนทอยการยนฟอง 50 คด ศาลประทบรบฟองทกคดคดเปนรอยละ 100 ในชนพจารณาจาเลยใหการรบสารภาพทกคดคดเปนรอยละ 100 ในการลงโทษจาเลย ศาลชนตนมคาพพากษาลงโทษทกคด คดเปนรอยละ 100 โดยใหจาคกแตรอการลงอาญาและปรบ 12 คด คดเปนรอยละ 24 และลงโทษปรบสถานเดยว 38 คด คดเปนรอยละ 76 โดยทงหมดนไมมการยนอทธรณ 3. ความผดเกยวกบการจราจร ความผดเกยวกบการจราจรเปนความผดตามพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. 2522 จากการสมตวอยางจานวน 51 คด พบวา ในทางปฏบต คดความผดเกยวกบการจราจรมเสนทางในกระบวนการพจารณาทางอาญาภาพดงภาพท 3.6

50 คด (100.0%)

0 คด (0%) 50 คด (100.0%)

12 คด (24.0%) 38 คด (76.0%)

0 คด

0 คด

50 คด (100%)

50 คด

50 คด

จานวน 50 คด

ประทบฟอง

นดพจารณาคด รบสารภาพ

พพากษาคด

จาคกแตรอลงอาญาและปรบ

ปฏเสธ/ไมใหการ

สบพยาน

อยการยนฟอง

ลงโทษ ยกฟอง

ปรบ

  44

ภาพท 3.6 เสนทางของคดความผดเกยวกบการจราจรทางบก

ในจานวนคดความผดเกยวกบการจราจรทางบกทอยการยนฟอง 51 คด ศาลประทบรบ

ฟองทงหมดคดเปนรอยละ 100 ในชนพจารณาคดของศาล พบวา จาเลยใหการรบสารภาพทกคด คดเปนรอยละ 100 และในการพพากษาคด ศาลชนตนพพากษาใหลงโทษจาคกแตรอการลงอาญาทกคด คดเปนรอยละ 100 อนง ในคดความผดเกยวกบการจราจรทางบกนไมมการยนอทธรณตอศาลแตอยางใด 4. คดความผดเกยวกบอาวธปน ความผดเกยวกบอาวธปนเปนความผดตามพระราชบญญตอาวธปน เครองกระสนปน วตถระเบด ดอกไมเพลงและสงเทยมอาวธปน พ.ศ. 2490 จากการสมตวอยางจานวน 53 คด พบวา ในทางปฏบต คดความผดเกยวกบอาวธปนมเสนทางในกระบวนการพจารณาทางอาญาภาพดงภาพท 3.7 ในบรรดาคดเกยวกบอาวธปนทอยการยนฟอง 53 คด พบวา ศาลประทบฟองทง 53 คด คดเปนรอยละ 100 ในชนพจารณาคดของศาล พบวา จาเลยใหการรบสารภาพ 45 คด คดเปนรอยละ 84.9 ใหการปฏเสธ 8 คด คดเปนรอยละ 15.1 สวนในการพพากษาคดของศาลชนตน

0 คด (0%)

51 คด (100%)

51 คด (100%)

51 คด (100%)

0 คด

0 คด

51 คด (100%)

51 คด

51 คด

จานวน 51 คด

ประทบฟอง

นดพจารณาคด รบสารภาพ

พพากษาคด

จาคกแตรอลงอาญาและปรบ

ปฏเสธ/ไมใหการ

สบพยาน

อยการยนฟอง

ลงโทษ ยกฟอง

  45

พบวา ศาลตดสนยกฟอง 1 คด คดเปนรอยละ 1.9 จาหนายคดชวคราว 1 คด คดเปนรอยละ 1.9 และพพากษาลงโทษ 51 คด คดเปนรอยละ 96.2 ในการกาหนดโทษจาเลยใน 51 คด ศาลพพากษาลงโทษจาคก 19 คด คดเปนรอยละ 37.3 ลงโทษจาคกแตรอลงอาญาและปรบ 25 คด คดเปนรอยละ 49.0 และลงโทษปรบสถานเดยว 7 คด คดเปน รอยละ 13.7 หลงจากศาลชนตนตดสนแลว มการยนอทธรณคาพพากษา 8 คด คดเปนรอยละ 15.7 ศาลอทธรณพพากษายนตามศาลชนตน 4 คดและพพากษาแกการกาหนดบทลงโทษแกจาเลยอก 4 คด และมการยนฎกา 1 คดคดเปนรอยละ 12.5 โดยในคดดงกลาว ศาลฎกาพพากษายนแตใหลงโทษจาคกจาเลยนอยลง

  46

ภาพท 3.7 เสนทางของคดความผดเกยวกบอาวธปน 5. คดยาเสพตดใหโทษ คดยาเสพตดใหโทษเปนคดความผดตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 จากการสมตวอยางจานวน 53 คด พบวา ในทางปฏบตคดยาเสพตดใหโทษมเสนทางในกระบวนการพจารณาทางอาญาภาพท 3.8

8 คด (15.1%) 53 คด (100%)

8 คด (15.7%)

1 คด (1. 9%)

8 คด

19 คด (37.3%) 25 คด (49.0%) 7 คด (13.7%)

จาคกแตรอลงอาญาและปรบ ปรบ จาคก

1 คด

1 คด (12.5%)

4 คด (50.0%) 2 คด (25.0%) 2 คด (25.0%)

คาพพากษาอทธรณ

พพากษายน แกคาพพากษาลดโทษจาคก แกคาพพากษาจาคกเปนรอลงอาญาและปรบ

ยนฎกา

พพากษายนแตจาคกนอยลง

8 คด

51 คด (96.2%) 1 คด (1.9%)

45 คด (85.0%)

45 คด

นดพจารณาคด รบสารภาพ

พพากษาคด

ปฏเสธ/ไมใหการ

สบพยาน

ลงโทษ ยกฟอง จาหนายคดชวคราว ยนอทธรณ

53 คด

อยการยนฟอง

จานวน 53 คด

ประทบฟอง

  47

ภาพท 3.8 เสนทางของคดยาเสพตด

ในบรรดาคดยาเสพตดใหโทษทอยการยนฟอง 53 คดศาลประทบรบฟองทง 53 คดคด

เปนรอยละ 100 ในชนพจารณาคดของศาลชนตน จาเลยใหการปฏเสธหรอไมใหการ 35 คดคดเปนรอยละ 66.0 ใหการรบสารภาพ 18 คดคดเปนรอยละ 34.0 ทงน ศาลชนตนมคาพพากษาใหยกฟอง 20 คดคดเปนรอยละ 37.7 และพพากษาลงโทษ 33 คดคดเปนรอยละ 62.3 โดยในสวนของบทกาหนดโทษ ศาลชนตนกาหนดใหประหารชวต 1 คด จาคก 9 คด จาคกและปรบ 25 คดและจาคกแตรอการลงอาญาและปรบ 3 คด

15 คด (28.3%)

33 คด (62.3%) 20 คด (37.7%)

35 คด

35 คด (66.0%) 53 คด (100%)

35 คด

18 คด (34.0%)

18 คด

53 คด

จานวน 53 คด

ประทบฟอง

นดพจารณาคด รบสารภาพ

พพากษาคด

ปฏเสธ/ไมใหการ

สบพยาน

อยการยนฟอง

ลงโทษ ยกฟอง ยนอทธรณ

คาพพากษาอทธรณ

4 คด (26.7%)

2 คด (13.3%)

1 คด (6.7%)

1 คด (6.7%)

7 คด (46.7%) พพากษายน

แกคาพพากษาลดโทษจาคก

แกโทษจาคกเปนรอลงอาญาและปรบ

จาหนายคดเพราะจาเลยหลบหน

ศาลอทธรณไมพจารณาอทธรณ

3 คด (9.1%)

25 คด (75.7%)

9 คด (27.3%)

1 คด (3.0%)

จาคกแตรอลงอาญาและปรบ

ประหารชวต

จาคก

จาคกและปรบ

  48

หลงจากศาลชนตนตดสนแลว มการยนอทธรณคาพพากษาศาลชนตน 15 คด โดยศาลอทธรณไมรบพจารณาอทธรณ 4 คด พพากษายนตามศาลชนตน 7 คด จาหนายคดเพราะจาเลยหลบหน 2 คดและพพากษาแกอก 2 คด เปนทนาสงเกตวา ในคดยาเสพตด จาเลยใหการปฏเสธ หรอไมใหการ มากถง 35 คด คดเปนรอยละ 66.0 ซงอาจเปนเพราะคดยาเสพตดมโทษสง

6. ความผดตอรางกาย การทารายรางกายเปนการละเมดสทธและเสรภาพในชวตและรางกายทไดรบรองตาม

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights)1 และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทกฉบบ และเปนการกระทาทขดตอบทบญญตของประมวลกฎหมายอาญาตามมาตรา 295–300

จากการสมตวอยางจานวน 56 คด พบวา ในทางปฏบตความผดตอรางกายมเสนทางในกระบวนการพจารณาทางอาญาภาพท 3.9

ในบรรดาคดความผดตอรางกาย 56 คด มคดทผเสยหายยนฟองคดเอง 1 คด คดเปนรอยละ 1.8 และมคดทอยการหรอผเสยหายยนฟองคดรวมกบอยการ 55 คดคดเปนรอยละ 98.2

ในชนพจารณา จาเลยใหการรบสารภาพ 45 คดคดเปนรอยละ 80.4 ใหการปฏเสธหรอไมใหการ 11 คดคดเปนรอยละ 19.6 ทงน ศาลชนตนมคาพพากษายกฟอง 4 คดคดเปนรอยละ 7.1 พพากษาลงโทษ 52 คด คดเปนรอยละ 92.9 สวนในกาหนดโทษแกจาเลย 52 คด ศาลพพากษาใหจาคก 27 คดคดเปนรอยละ 51.9 จาคกแตรอการลงอาญา 19 คดคดเปนรอยละ 36.5 และจาคกแตรอการลงอาญาและปรบ 5 คด คดเปนรอยละ 9.6

หลงจากศาลชนตนตดสนแลว มการยนอทธรณ 4 คด คดเปนรอยละ 7.1 โดยศาลอทธรณพพากษายนตามศาลชนตน 2 คดคดเปนรอยละ 50 และพพากษาแกจากโทษจาคกเปนรอลงอาญาและใหคมความประพฤต 2 คด คดเปนรอยละ 50 ทงน ไมมการยนฎกาตอไปแมแตกรณเดยว

                                                            1 ด Universal Declaration of Human Rights, GA Res 217A (III), GAOR 3rd sess, UN Doc A/810 (1948).

  49

ภาพท 3.9 เสนทางของคดความผดตอรางกาย

3.3 สรปและขอสงเกตเบองตนของคณะผวจย

ตารางท 3.2 สรปผลการพพากษาของศาลชนตนใน 8 ฐานความผดทคดเลอกมาเปน

กรณศกษา สวนตารางท 3.3 (ก) และ (ข) เปรยบเทยบผลการพจารณาคดเชคและคดหมนประมาทระหวางกรณทผเสยหายฟองรองตอศาลเองกบคดทอยการยนฟองตอศาล จากตารางดงกลาว คณะผวจยมขอสงเกต 5 ประการดงตอไปน

52 คด (62.3%) 4 คด (7.1%)

แกโทษจาคกเปนรอลงอาญา และคมความประพฤต

2 คด (50.0%)

2 คด (50.0%)

11 คด

4 คด (7.1%)

11 คด 45 คด

พพากษาคด สบพยาน

ลงโทษ ยกฟอง ยนอทธรณ

คาพพากษาอทธรณ

พพากษายน

55 คด (98.2%) 1 คด (1.8%)

1 คด

1 คด

11 คด (19.6%) 56 คด (100%)

45 คด (80.4%)

55 คด

จานวน 56 คด

ประทบฟอง

นดพจารณาคด รบสารภาพ ปฏเสธ/ไมใหการ

อยการยนฟอง ผเสยหายยนฟอง

ไตสวนมลฟอง

19 คด (36.5%)

1 คด (1.9%)

6 คด (11.5%)

27 คด (51.9%) จาคก

จาคกแตรอลงอาญาและปรบ

จาคกแตรอลงอาญา

ไมมขอมล

  50

ตารางท 3.2 สรปคาพพากษาของศาลใน 8 ฐานความผด คาพพากษา การใชเชค หมนประมาท ลกทรพย การพนน จราจรฯ อาวธปน ยาเสพตด รางกาย

ก. คดทงหมด 52 58 52 50 51 53 53 56 ข. จาหนายคดออกจากสารบบความ 9 42 0 0 0 0 0 0 (รอยละของ ก) 17.3% 72.4% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% ค. จาหนายคดชวคราว* 25 0 7 0 0 1 0 0 (รอยละของ ก) 48.1% 0.0% 13.5% 0.0% 0.0% 1.9% 0.0% 0.0% ง. ยกฟอง 3 15 0 0 0 1 20 4 (รอยละของ ก) 5.8% 25.9% 0.0% 0.0% 0.0% 1.9% 37.7% 7.1% จ. พพากษาลงโทษ 15 1 45 50 51 52 33 52

ประหารชวต 0 0 0 0 0 0 1 0 (รอยละของ จ.) 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 3.0% 0.0% จาคก 15 0 33 0 0 19 9 27 (รอยละของ จ.) 100.0% 0.0% 73.3% 0.0% 0.0% 36.5% 27.3% 51.9% จาคกและปรบ 0 0 0 0 0 0 20 0 (รอยละของ จ.) 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 60.6% 0.0% จาคกแตรอลงอาญา 0 0 0 0 0 0 0 19 (รอยละของ จ.) 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 36.5% จาคกแตรอลงอาญาและปรบ 0 1 12 12 51 25 3 6 (รอยละของ จ.) 0.0% 100.0% 26.7% 24.0% 100.0% 48.1% 9.1% 11.5% ปรบ 0 0 0 38 0 7 0 0 (รอยละของ จ.) 0.0% 0.0% 0.0% 76.0% 0.0% 13.5% 0.0% 0.0%

หมายเหต: * การจาหนายคดชวคราวอาจเกดจากจาเลยหลบหน หรอ จาเลยอยระหวางการผอนชาระหนในกรณของคดเชค

  51

ตารางท 3.3 (ก) เปรยบเทยบผลการพจารณาคดเชคทผเสยหายฟองเองกบทอยการยนฟอง ผลของคด ผเสยหายฟองเอง อยการฟอง รวม

ลงโทษ 6 9 15 21.4% 37.5% 28.8%

ยกฟอง 3 0 3 10.7% 0.0% 5.8%

- ยกฟองในชนไตสวนมลฟอง 1 0 1 3.6% 0.0% 1.9%

- พพากษายกฟอง 2 0 2 7.1% 0.0% 3.8%

จาหนายคด (เชน ยอมความ) 4 5 9 14.3% 20.8% 17.3%

จาหนายคดชวคราว (จาเลยผอนชาระหน) 8 9 17 28.6% 37.5% 32.7%

จาหนายคดชวคราว (จาเลยหลบหน) 7 1 8 25.0% 4.2% 15.4%

รวม 28 24 52

ตารางท 3.3 (ข) เปรยบเทยบผลการพจารณาคดหมนประมาททผเสยหายกบอยการยนฟอง

ผลของคด ผเสยหายฟองเอง อยการฟอง รวม

ลงโทษ   0 1 1 0.0% 12.5% 1.7%

ยกฟอง 14 1 15 28.0% 12.5% 25.9%

- ยกฟองในชนไตสวนมลฟอง 4 0 4 8.0% 0.0% 6.9%

- พพากษายกฟอง 10 1 11 20.0% 12.5% 19.0%

จาหนายคด (เชน ยอมความ) 36 6 42 72.0% 75.0% 72.4%

จาหนายคดชวคราว (จาเลยหลบหน) 0 0 0 0.0% 0.0% 0.0%

รวม 50 8 58

ทมา: คณะผวจย

  52

ประการทหนง ในชนของการประทบฟอง พบวาศาลไมไดไตสวนมลฟองในคดทอยการเปนผย นฟองเลยแมแตคดเดยว ทงน อาจเนองจากศาลอาจเหนวาไดมการกลนกรองคดโดยพนกงานสอบสวนและอยการแลว แมวาบทบญญตในมาตรา 165 ของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดใหอานาจแกศาลในการดาเนนการดงกลาวไวกตาม ทาใหศาลประทบรบฟองทกคดทอยการเปนผย นฟอง

ประการทสอง ในชนการนดพจารณาของคดตางๆ พบวา จาเลยใหการรบสารภาพใน

อตราทสงมาก เชน คดการพนน (สารภาพทงหมด) และคดการจราจรทางบก (สารภาพทงหมด) คดลกทรพย (สารภาพรอยละ 88.5) คดเชค (สารภาพรอยละ 82.1) และคดทารายรางกาย (สารภาพรอยละ 80.4) ในขณะท อตราการสารภาพในคดหมนประมาทและคดยาเสพตดอยในระดบทตากวามาก (ดภาพท 3.10) ความแตกตางดงกลาวนาจะเกยวของกบตนทนและประโยชนโดยเปรยบเทยบระหวางการรบสารภาพและการสคดของจาเลย ซงขนอยกบลกษณะของพยานหลกฐานอนมผลตอโอกาสในการชนะคด (เชนพยานหลกฐานทพสจนในคดการหมนประมาทมกจะไมชดเจนเทากบคดการพนนหรอคดจราจรทางบก หรอแมมหลกฐานวาพดขอความทหมนประมาทจรง แตจาเลยอาจนาพยานหลกฐานมาพสจนใหเหนวากรณของตนเขาขอยกเวนของกฎหมายทจะทาใหไมเปนความผดหรอไมตองรบโทษ) และความรนแรงของบทลงโทษทจะไดรบในกรณรบสารภาพ (เชน หลายฐานความผดในคดการพนนหรอคดจราจรทางบก มบทลงโทษตามาก)

ประการทสาม อตราการตดสนยกฟองในคดในแตละฐานความผดมความแตกตางกนมาก

ตงแตคดลกทรพย คดการพนนและคดจราจร ซงไมมการยกฟองเลย ไปจนถงคดยาเสพตด ซงมการยกฟองรอยละ 37.7 และคดหมนประมาท ซงมการยกฟองรอยละ 25.9 แตมอตราการตดสนลงโทษไดเพยงรอยละ 1.7 (1 คดใน 58 คด) ทงน ในกรณของคดหมนประมาท การยกฟองอาจเกดจากการทกฎหมายใหขอยกเวนตางๆ ใหแกจาเลยใหไมตองรบผด หรอไมตองรบโทษ สวนกรณคดการพนนและคดจราจรนน ในกลมตวอยางทศกษา จาเลยใหการรบสารภาพทกคด

ประการทส การศกษาพบวา ในคดทประชาชนเปนผเสยหาย ซงผเสยหายสามารถยน

ฟองเองไดโดยตรง หรอรองทกขกลาวโทษผานพนกงานสอบสวนและอยการ ศาลมความนาจะเปนทจะพพากษายกฟองคดทประชาชนยนฟองคดเองสงกวาคดทฟองโดยอยการ เชน ในคดความผดอนเกดจากการใชเชค ความนาจะเปนทศาลจะยกฟองในกรณทประชาชนยนฟองคดเองคอประมาณรอยละ 7.1 ในขณะทศาลแทบจะไมยกฟองในกรณทอยการฟองเลย ซงหมายความวา นาจะมการฟองคดโดยประชาชนทไมเหมาะสมแตไมไดถกกลนกรองออกในขนไตสวนมลฟองอยจานวนหนง ทงน ขอสงเกตดงกลาวยงเหนไดชดเจนในคดหมนประมาท ซงความนาจะเปนทศาลจะยกฟองในกรณทประชาชนยนฟองคดเองคอประมาณรอยละ 20

 

ในคดพพาจราจเหลอคดลกของคปรบใจาคกหวขอถกจาลดโท

ทมา:

3.4 ก

ชนตคาพพทเอก

ประการทดตางๆ นอยกษาลงโทษ)จร คดลกทรพอ ศาลมกลงกทรพย (จาคคดทพพากษาในคดยาเสพกโดยศาลชนอ 3.4 ทงน นาคก ซงถอเทษ หรอเพอใ

ภาพท

คณะผวจย

การพจารณา

นอกจากนแลว คณพากษาของศกชนเปนผเส

82.35

ทหา ในกรณมาก โดยจะพ) และคดอาวพย ศาลจะปโทษจาคกโดคกรอยละ 73าลงโทษ หรตด (รอยละตนในคดตางนาจะเนองจากเปนการถกลงใหพนจากคว

3.10 อตราก

าคดอาญาใน

กศกษาถงแบณะผวจยยงศกศาลฎกาขนมยหายโดยตร

25.93

ณทศาลพพากพบการลงโทธปน (ปรบรรบจาเลยกตดยเฉพาะในค3.3 ของคดทพอรอยละ 88 60.6 ของงๆ กยงตากวกคดทมการองโทษทรนแรวามผด

การรบสารภ

นศาลฎกา

บบแผนในกากษาถงแบบแมาวเคราะห แรงและเปนคว

88.46

53

กษาลงโทษจทษปรบเฉพาะรอยละ 13.5 ตอเมอตดสนจคดเชค (จาคพพากษาลงโ.5 หากรวมจคดทพพากษวาอตราการตอทธรณฎกาสรง จาเลยจงต

ภาพของจาเ

ารพพากษาคแผนในการพแยกตามฐานวามผดตอสว

100

าเลย ศาลชนะในคดการพของคดทพพจาคกแลวแตใคกรอยละ 10โทษ) คดทารจาคกแตรอลษาลงโทษ) อตดสนจาคกโสวนใหญเปนตองการอทธร

เลยในชนพจ

คดเพอลงโทพพากษาคดขนความผดออวนตว หรอเป

100

นตนมแนวโนนน (ปรบรอพากษาลงโทษใหรอการลงอ00 ของคดทรายรางกาย (งอาญาดวย) อยางไรกตามดยศาลฎกา

นคดทจาเลยตรณฎกาตอศา

จารณาคดขอ

ทษจาเลยในคของศาลฎกา กเปน 2 กลมปนความผดท

84.91

นมทจะลงโทษยละ 76 ของษ) ในขณะทอาญา สวนในทพพากษาลง(จาคกรอยละ หรอทงจาคม อตราการต ซงจะกลาวตองคาพพากาลเพอใหไดร

องศาล

คดอาญาขอ โดยสมตวม คอฐานควาทยอมความไ

33.96

8

ษปรบงคดทในคดนคดทงโทษ) ะ 51.9 กและตดสนวถงในษาใหรบการ

งศาลวอยางามผดได 10

80.36

  54

ฐานความผด จานวน 100 ฎกา (ฐานความผดละ 10 ฎกา) และฐานความผดทรฐเปนผเสยหายโดยตรงหรอความผดอาญาแผนดน 10 ฐานความผด จานวน 50 ฎกา (ฐานความผดละ 5 ฎกา) ดงแสดงในตารางท 3.4 และ 3.5 การวเคราะหขอมลในตารางดงกลาว ทาใหทราบวา

• ในความผดทเอกชนเปนผเสยหาย ศาลมกจะลงโทษจาเลยดวยการจาคกเกอบทกกรณทศกษา โดยจะลงโทษปรบกตอเมอ ศาลตดสนใหลงโทษจาคก แตใหรอการลงโทษ ในกรณของความผดบางฐานเชน ยกยอก ฉอโกง ซงพนกงานอยการยนฟองคดอาญา กฎหมายใหอานาจพนกงานอยการเรยกทรพยสนหรอราคาแทนผเสยหายไดดวย ในกรณนศาลมกจะตดสนใหเยยวยาผเสยหายดวยวธดงกลาว2 สวนความผดฐานหมนประมาท ในบางกรณ ศาลตดสนใหจาเลยโฆษณาคาพพากษาในหนงสอพมพโดยใหจาเลยเปนผชาระคาโฆษณา และมกลงโทษปรบมากกวาลงโทษจาคก

• ในความผดทรฐเปนผเสยหาย ศาลมกจะลงโทษจาเลยดวยการจาคกเกอบทกกรณโดยจะลงโทษปรบกตอเมอ ศาลตดสนใหลงโทษจาคก แตใหรอการลงโทษ อยางไรกตาม ในกรณนพบวา มกไมมมาตรการเยยวยาใหคนทรพยในคดอาญาเชนเดยวกบในกรณทเอกชนเปนผเสยหาย ยกเวนในกรณเจาพนกงานเบยดบงทรพย สวนความผดฐานทาใหเสยทรพยสาธารณประโยชน ศาลตดสนใหจาคกในทกกรณทศกษาและลงโทษปรบควบคไปดวย อยางไรกตาม โทษปรบดงกลาวนาจะนอยมากเมอเทยบกบความเสยหายทเกดขน

                                                            2 มาตรา 43 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา บญญตวา “คดลกทรพย วงราว ชงทรพย ปลนทรพย โจรสลด กรรโชก ฉอโกง ยกยอก หรอรบของโจร ถาผเสยหายมสทธทจะเรยกรองทรพยสนหรอราคาทเขาสญเสยไปเนองจากการกระทาความผดคนเมอพนกงานอยการยนฟองคดอาญา กใหเรยกทรพยสนหรอราคาแทนผเสยหายดวย”

  55

ตารางท 3.4 การลงโทษในกรณเอกชนเปนผเสยหายและเปนความผดตอสวนตว (หนวย: คด)

ฐานความผด โทษสงสดตามกฎหมาย (จาคก (ป) / ปรบ (บาท)) จาคก

รอการลงโทษ ปรบ คาสงอน

การเยยวยา

1. บกรก 1 ป / 2,000 / ทงจาและปรบ 10 8 7 0 0 2. ยกยอก 3 ป / 6,000 / ทงจาทงปรบ 10 1 1 1 8 3. ฉอโกง 3 ป / 6,000 / ทงจาทงปรบ 10 2 2 0 8 4. โกงเจาหน 2 ป / 4,000 / ทงจาทงปรบ 10 7 5 1 0 5. หมนประมาท 1 ป / 20,000/ ทงจาทงปรบ 6 5 9 1 2 6. เสรภาพ 3 ป / 6,000 / ทงจาทงปรบ 10 4 2 2 0 7. ขมขนกระทาชาเรา 4-20 ป และ 8,000-40,000 10 0 0 0 0 8. อนาจาร 10 ป / 20,000 / ทงจาทงปรบ 10 1 1 0 0 9. พาผอนไปเพออนาจาร 1-10 ป / 2,000-20,000 10 0 1 1 0 10. ทาใหเสยทรพย 3 ป / 6,000 / ทงจาทงปรบ 10 7 6 3 0

รวม 96 35 34 9 18 ทมา: คณะผวจย โดยสมวเคราะหจากคาพพากษาศาลฎกา

ตารางท 3.5 การลงโทษในกรณทรฐเปนผเสยหายหรอความผดอาญาแผนดน

(หนวย: คด)

ฐานความผด โทษสงสดตามกฎหมาย (จาคก (ป) / ปรบ (บาท)) จาคก

รอการลงโทษ ปรบ

คาสงอน

การเยยวยา

1. แจงขอความเทจแกเจาพนกงาน 6 เดอน / 1,000 / ทงจาทงปรบ 5 2 1 1 0 2. ตอสหรอขดขวางเจาพนกงาน 2 ป / 4,000 / จาทงปรบ 5 1 1 1 0 3. แสดงตนเปนเจาพนกงาน 1 ป / 2,000 / ทงจาทงปรบ 5 0 0 1 0 4. เจาพนกงานเบยดบงทรพย

5-20 ป / จาคกตลอดชวต

และ 2,000-40,000 5 0 0 1 3 5. เจาพนกงานปฏบตหนาทโดยมชอบ 1-10 ป / 2,000-20,000 /ทงจาทงปรบ 5 0 0 1 0 6. ยายศพเพอปดบงเหตแหงการตาย 1 ป / 2,000 / ทงจาทงปรบ 5 1 0 0 0 7. ซองโจร 5 ป / 10,000/ ทงจาทงปรบ 5 0 0 0 0 8. มไวเพอนาออกใชซงธนบตรปลอม 1-15 ปและ 2,000-30,000 5 0 0 1 0 9. ปลอมเอกสารราชการ 6 เดอน-5 ปและ 1,000-10,000 5 1 1 2 0 10.ทาใหเสยทรพยสาธารณประโยชน 5 ป / 10,000 / ทงจาทงปรบ 5 4 4 1 0

รวม 50 9 7 9 3 ทมา: คณะผวจย โดยสมวเคราะหจากคาพพากษาศาลฎกา

การทศาลมกใชการลงโทษดวยการจาคกแทนการปรบนน อาจมสาเหตมาจากการทศาลม

ความเชอวา การจาคกนาจะมประสทธผลในการปองปรามการฝาฝนกฎหมายไดมากกวาการปรบ หรอการทศาลเหนวา โทษปรบสงสดตามกฎหมายนน นาจะอยในระดบทตาเกนไปจนไมสามารถ

  56

ปองปรามการฝาฝนกฎหมายได จงไมมทางเลอกอนนอกจากการลงโทษดวยการจาคกหรออาจเหนวากรณทพพากษาลงโทษจาคกอยแลว หากกาหนดโทษปรบอกอาจจะเปนการเพมโทษตอเสรภาพเกนกวาระดบทเหมาะสม เพราะหากจาเลยไมสามารถชาระคาปรบไดอาจตองใชวธการกกขงแทนคาปรบ

การทระบบยตธรรมทางอาญาของไทยเนนการลงโทษดวยการจาคกมากกวาการปรบทา

ใหเกดผลกระทบหลายประการคอ ประการทหนง หากไมฟองคดแพงเพอเรยกคาเสยหายควบคไปดวย ผเสยหายมกไมไดรบการชดเชยอนจากกระบวนการยตธรรม นอกจากการแกแคนผทสรางความเสยหายแกตน ซงเปนปญหาใหญทนาไปสแนวคดในการปฏรปกฎหมายใหเกดระบบยตธรรมเชงสมานฉนท (restorative justice)

ประการทสอง ผถกพพากษาจาคกตองสญเสยเสรภาพ สญเสยเกยรตยศชอเสยงจากการ

มตราบาป (stigma) ทเคยถกจาคก สญเสยโอกาสในการประกอบอาชพและโอกาสในการปรบปรงแกไขตนเอง ทงทในหลายกรณ การกระทาความผดนนไมไดมลกษณะในเชงอาชญากรรมทรายแรง

ประการทสาม รฐมตนทนสงในระบบยตธรรมทางอาญา เชน ตองสรางเรอนจาให

เพยงพอกบปรมาณนกโทษ ซงตองใชทรพยากรมาก ดงทกลาวมาแลวในหวขอท 2.1 โดยไมสามารถระดมทรพยากรเขารฐเพมขนจากการไดคาปรบไดอยางทควรจะเปน

3.5 เวลาทใชในกระบวนการยตธรรมทางอาญา การศกษาคดทเขาสการพจารณาของศาลชนตนตามวธทกลาวมา ยงทาใหเราทราบถงเวลาในการพจารณาคดในขนตอนตางๆ ของกระบวนการยตธรรมทางอาญา ทงในขนตอนกอนชนศาล การพจารณาในศาลชนตนและการพจารณาคดในศาลอทธรณและศาลฎกา

ตารางท 3.6 สรปเวลาทใชในขนตอนตางๆ ของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของคด จากตารางจะเหนไดวา คดตางๆ ใชเวลาในทง 3 ขนตอนรวมกนประมาณ 13.5 เดอน โดยมสวนเบยงเบนมาตรฐานสงถง 12.6 เดอน ซงชใหเหนวามคดสวนหนงทใชเวลานานมากถง 60-70 เดอน และมคดจานวนหนงทใชเวลาตากวา 1 ป เมอวเคราะหในรายละเอยดจะพบวา คดทใชเวลานานทสดคอ คดความผดอนเกดจากการใชเชค ซงใชเวลาเฉลยประมาณ 24.4 เดอน สวนคดทใชเวลาสนทสดคอ คดเกยวกบการพนน ซงใชเวลาเฉลยประมาณ 1.27 วน

  57

ตารางท 3.6 สรปเวลาทใชในขนตอนตางๆ ของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของคด ฐานความผด กอนชนศาล ศาลชนตน ศาลอทธรณ-ฎกา รวมทกขนตอน

การใชเชค (เดอน) 7.1 (14.6)

20.5 (13.3)

11.7 (6.9)

24.4 (14.0)

หมนประมาท (เดอน) - 14.7 (10.2)

20.6 (8.4)

19.1 (13.5)

ลกทรพย (เดอน) 1.8 (1.8)

1.3 (3.0)

8.9 (2.2)

4.0 (4.2)

การพนน (วน) 0.47 (0.67)

0.80 (0.98)

- 1.27 (1.08)

จราจรทางบก (วน) 1.52 (2.06)

1 (0)

- 2.52 (2.06)

อาวธปนฯ (เดอน) 3.7 (2.3)

2.4 (4.1)

8.9 (4.2)

7.5 (6.2)

ยาเสพตด (เดอน) 3.6 (7.0)

11.4 (6.4)

9.3 (5.0)

18.1 (11.0)

รางกาย (เดอน) 5.4 (9.4)

6.1 (6.3)

9.6 (2.2)

12.1 (13.2)

เฉลยทกฐานความผด* (เดอน)

4.0 (6.9)

8.7 (9.7)

12.7 (8.7)

13.5 (12.6)

ทมา: การวเคราะหโดยคณะผวจย หมายเหต: 1) ตวเลขในวงเลบแสดงสวนเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation)

2) * ไมรวมคดทจาหนายคดชวคราว และคดความผดเกยวกบการพนนและการจราจรทางบก โดยคดใน 2 ฐานความผดดงกลาว ใชเวลาสนมาก

3.6 ขอเสนอแนะเบองตนตอทางเลอกในการปฏรป นอกจากทางเลอกในการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศไทย ทกลาวมาในบทท 2 แลว การวเคราะหในบทนไดชใหเหนทางเลอกเพมเตมในการปฏรป ซงรวมถงแนวทางดงตอไปน

1. การใหอยการมบทบาทในการกลนกรองคดทเขาสศาลมากขน มคดจานวนมากทเขาสการพจารณาของศาลจากการทประชาชนซงเปนผเสยหายยนฟอง

คดเอง โดยเฉพาะอยางยงในคดความผดอนยอมความได การศกษาในบทนพบวา ศาลมความนาจะเปนทจะยกฟองคดทประชาชนยนฟองคดเองสงกวาคดทฟองรองโดยอยการ ซงหมายความวา นาจะมการฟองรองคดโดยผเสยหายทไมเหมาะสมอยจานวนหนง การมอบหมายใหพนกงานสอบสวนและอยการเปนผกลนกรอง (screen) มลเหตแหงการฟองคดแทนศาล จงอาจเปน

  58

แนวทางหนงทสามารถเบยงเบนคดออกจากกระบวนการพจารณาของศาลได อยางไรกตาม การตดสทธของผเสยหายในการยนฟองคดเอง อาจมผลกระทบตอการเขาถงความยตธรรมของประชาชน หากไมมกลไกในการตรวจสอบถวงดลการใชดลพนจของอยการ

ทางเลอกหนงทเปนไปไดในการแกไขปญหาการทผเสยหายฟองรองคดอยางไมเหมาะสม

โดยไมกระทบตอความยตธรรมมากกคอ การใชแนวทางของประเทศฝรงเศส ซงโดยหลกการจะไมอนญาตใหผเสยหายยนฟองคดอาญาเอง แตตองใหอยการเปนผฟองรองแทน ทงน ในระบบดงกลาว ผเสยหายยงสามารถฟองรองคดแพงทเกยวเนองกบคดอาญาตอศาลอาญาได ซงจะมผลทาใหอยการตองฟองคดอาญาดงกลาวดวย เวนแตกรณทเขากบเงอนไขบางประการซงจากดมาก (ด ปกปอง ศรสนท, 2550)

2. การไตสวนมลฟองในคดทฟองรองโดยอยการ การศกษาในบทนพบวา ศาลไมไดไตสวนมลฟองคดทฟองรองโดยอยการ ทงท

บทบญญตในมาตรา 165 ของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดใหอานาจแกศาลในการดาเนนการดงกลาวไวกตาม แมวาความนาจะเปนทศาลจะยกฟองคดทฟองรองโดยอยการอยในระดบตามาก การไตสวนมลฟองโดยศาลในคดทอยการฟองรอง กยงอาจเปนประโยชนในการชวยลดจานวนคดทเขาสศาลไดในบางกรณ อยางไรกตาม ประโยชนดงกลาวควรถกเปรยบเทยบกบตนทนทจะเกดขนจากการเพมกระบวนการไตสวนมลฟองของศาล และการอทธรณของอยการทอาจเกดขน หากศาลไมรบฟองจากการไตสวนมลฟอง

3. การลงโทษโดยศาลชนตน . การทศาลชนตนกาหนดบทลงโทษตอจาเลยในลกษณะทแตกตางกน จะมผลกระทบตอตนทนของระบบยตธรมทางอาญาแตกตางกนไปดวย เนองจาก การลงโทษแตละรปแบบมตนทนและผลกระทบตอแรงจงใจของจาเลยทแตกตางกน ศาลชนตนจงควรมแนวทางในกาหนดบทลงโทษตอจาเลยทถกตดสนแลววาเปนผกระทาผดดงน

- ควรเนนโทษปรบมากกวาโทษจาคกเทาทจะเปนไปไดและเหมาะสม เนองจากโทษจาคกกอใหเกดตนทนตอทงรฐ และจาเลยในระดบทสง ในขณะทโทษปรบมตนทนทางสงคมตา นอกจากน ควรเนนการลงโทษโดยใหจาเลยทากจกรรมบรการสงคมหรอสาธารณประโยชน (community service) มากขน เทาทจะเปนไปไดและเหมาะสม เนองจาก การทากจกรรมบรการสงคมหรอสาธารณประโยชนกเปนการลงโทษอกแนวทางหนง ซงมตนทนทางสงคมตา และนาจะกอใหเกดประโยชนตอสงคมและมผลในการปรบพฤตกรรมของผกระทาผด อยางไรกตาม บทบญญตของกฎหมายในปจจบนมขอจากดใหศาลลงโทษจาเลยโดยใหทากจกรรมบรการสงคมหรอ

  59

สาธารณประโยชนไดเฉพาะในกรณทรอการกาหนดโทษหรอรอการลงโทษไวเทานน จงสมควรมการปรบปรงแกไขกฎหมายใหศาลสามารถลงโทษใหจาเลยทากจกรรมบรการสงคมหรอสาธารณประโยชนไดในขอบเขตทกวางขวางกวาทเปนอย

- ควรใชดลพนจในการรอการกาหนดโทษใหมากขน ทงน ในคดทมการกระทาความผดซงศาลจะลงโทษจาคกไมเกนสามป ซงจาเลยไมเคยไดรบโทษจาคกมากอน หรอเคยไดรบโทษจาคกมากอนจากการกระทาโดยประมาท หรอความผดลหโทษ ศาลอาจพจารณาใชอานาจในการรอการกาหนดโทษตาม มาตรา 56 ของประมวลกฎหมายอาญาใหมากขนกวาทเปนอย เนองจาก การรอการกาหนดโทษมขอดสองประการคอ หนง ไมกอใหเกดตราบาป (stigma) แกจาเลย เพราะจาเลยยงไมถกตดสนลงโทษจาคก และสอง การรอการกาหนดโทษยงมผลในการชวยปองปรามการกระทาความผดของจาเลยซาอก เนองจากจาเลยเกรงวา หากกระทาผดขนอก กอาจถกกาหนดโทษทรออยถงข นสงสด

4. การเพมขอจากดในการอทธรณฎกา ผลของการเรงรดพจารณาคดในศาลชนตนในปจจบน ทาใหเกดความกงวลวาคดตางๆ

จะเขาสการพจารณาของศาลอทธรณและศาลฎกามากขนอยางรวดเรวจนทาใหเกดปญหาการมคดคงคางในศาลสงแทน การเพมขอจากดในการอทธรณฎกาใหเขมงวดกวาทเปนอยในปจจบนจงนาจะสามารถชวยลดปรมาณคดทเขาสศาลสงได นอกจากน ดงทกลาวมาขางตน คดอาญาทเขาสการพจารณาของศาลสง โดยเฉพาะศาลฎกามกเปนคดทจาเลยถกตดสนใหจาคก การปรบเปลยนโทษจาคกเปนโทษปรบหรอบรการสงคมจงอาจเปนอกแนวทางหนงในการลดจานวนคดทเขาสศาลอทธรณและศาลฎกาในทางออม

อกทางเลอกหนงทเปนไปไดกคอ การสงเสรมใหศาลฎกาใชดลพนจในการไมรบฎกาใหมากขน ในกรณทฎกานนมขอกฎหมายหรอขอเทจจรงทไมเปนสาระควรแกการพจารณา เพอลดจานวนคดทเขาสศาลฎกา ตามบทบญญตในมาตรา 219 วรรคสองของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 นอกจากน การจดทาและเปดเผยมาตรฐานการลงโทษของศาลฎกาใหทราบเปนการทวไป ยงนาจะชวยลดการฎกาเพอขอลดโทษดวย ในกรณทศาลอทธรณไมไดตดสนลงโทษเกนกวามาตรฐานดงกลาว

ในบทท 4 คณะผวจยจะศกษาถงความเหมาะสมของแนวทางตางๆ ดงกลาวขางตนในการลดจานวนคดทเขาสการพจารณาในชนศาล โดยจะวเคราะหวา แตละแนวทางจะสามารถลดจานวนคดทเขาสศาลไดมากนอยเพยงใด กอใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจเพยงใด และจะมผลกระทบตอการไดรบความยตธรรมของคกรณในดานลบหรอไมอยางไร  

61  

บทท 4 ทางเลอกในการเพมประสทธภาพในกระบวนการยตธรรมทางอาญา

สมเกยรต ตงกจวานชย

อสรกล อณหเกต และทรงพล สงวนจตร

ในบทน คณะผวจยจะวเคราะหแนวทางในการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาในแตละทางเลอกทนาเสนอในบทท 3 วา จะมผลในการลดจานวนคด และตนทนของภาครฐ และสงคมอยางไร โดยในหวขอท 4.1 คณะผวจยจะกลาวถงแบบจาลองทใชในการประมาณการตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรม สวนในหวขอท 4.2 คณะผวจยจะประมาณการถงผลกระทบของทางเลอกแตละแนวทางในการปฏรป โดยใชแบบจาลองดงกลาว 4.1 แบบจาลองทใชในการประมาณการตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรม

การประมาณการตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรมทางอาญาในงานศกษาฉบบนจะใช

แบบจาลองเพอประมาณการตนทนของรฐตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน โดยแบงขนตอนในกระบวนการยตธรรมออกเปนกระบวนการในชนพนกงานสอบสวน อยการ ศาลชนตน ศาลอทธรณ ศาลฎกา และชนหลงการพจารณาคด ซงไดแก ราชทณฑ คมประพฤต และสถานพนจ

การประมาณตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรมทางอาญาแตละขนตอนจะใชตนทน

เฉลยจากงบประมาณของแตละหนวยงานในปงบประมาณ 2551 สวนการประมาณตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรมทางอาญาหลายขนตอนตอเนองกนนน จะทาโดยรวมตนทนในแตละขนตอน โดยกรณทคดมหลายเสนทางทเปนไปได กจะใชตนทนเฉลยแบบถวงนาหนกดวยความนาจะเปน (probability) ของแตละเสนทาง ทงน คาความนาจะเปนในแตละเสนทางจะคานวณจากสดสวนของจานวนคดในเสนทางดงกลาวตอจานวนคดทงหมดในขนตอนนน

ขอมลของคดทใชในการศกษามาจากการสมตวอยางคดอาญาทเขาสกระบวนพจารณา

ของศาลชนตนและพจารณาเสรจสนในชวงป พ.ศ. 2546-2551 รวมทงสน 425 คด ใน 8 ฐานความผด ซงมจานวนคดในชนศาลมากทสด ไดแก คดความผดอนเกดจากการใชเชค คดความผดฐานหมนประมาท คดความผดฐานลกทรพย คดความผดตอรางกาย คดความผดเกยวกบการพนน คดความผดเกยวกบการจราจรทางบก คดความผดเกยวกบอาวธปนและคดยาเสพตด โดยศาลทใหความอนเคราะหในการจดเกบขอมลคอศาลอาญา และศาลแขวงพระนครเหนอ

62  

ภาพท 4.1 สรปผลการประมาณการตนทนในแตละขนตอน จากแนวคดและขอมลทกลาวมาขางตน จากภาพ แตละโหนด (node) ซงแสดงดวยวงกลม หมายถงขนตอนตางๆ ในกระบวนการยตธรรมทางอาญา โดยตวเลขในโหนดนนหมายถง ตนทนตอคดของรฐในการดาเนนการในขนตอนนน เชน ในชนของพนกงานสอบสวน (ตารวจ) จะมตนทน 15,798 บาทตอคด สวนตวเลขซงกากบลกศรระหวางสองโหนด หมายถง ความนาจะเปนทคดจะถกสงตอระหวาง 2 ขนตอนนน เชน รอยละ 42 ของคดในชนของพนกงานสอบสวนจะถกสงตอไปยงพนกงานอยการ รอยละ 88 ของคดในชนของพนกงานอยการจะถกยนฟองตอศาล และรอยละ 13 ของคดทผานการพจารณาในศาลชนตนจะถกอทธรณไปสศาลอทธรณ เปนตน นอกจากน การวเคราะหขอมลจานวนคดในศาลอทธรณและศาลฎกาเปรยบเทยบกนจะพบวา คดทผานการพจารณาในชนศาลอทธรณประมาณรอยละ 32 จะไปสศาลฎกา

ควรสงเกตดวยวา ในแตละขนตอน จะมคดสวนหนงถกเบยงเบน (divert) ออกจาก

กระบวนการยตธรรม ซงไมไดถกแสดงในภาพท 4.1 เชน รอยละ 58 ของคดในชนของพนกงานสอบสวนไมไดถกสงตอไปยงพนกงานอยการ เปนตน

ในสวนตอไป คณะผวจยจะอธบายรายละเอยดในการประมาณการตนทนในแตละขนตอน

ดงน 1. ตนทนในชนพนกงานสอบสวน ในการประมาณการตนทนในชนพนกงานสอบสวน คณะผวจยใชงบประมาณของ

สานกงานตารวจแหงชาต เฉพาะงบประมาณดานการอานวยความยตธรรม ซงไดแก การสบสวนสอบสวนคดอาญาในชนพนกงานสอบสวน การตรวจพสจนหลกฐานและการดาเนนการดานนตวทยาศาสตรตารวจ และการสนบสนนการปฏบตดานการสอบสวน โดยในป พ.ศ. 2551 งบประมาณในสวนดงกลาวมยอดรวมทงสน 8,956 ลานบาท เมอคดเฉลยดวยจานวนคดในชนพนกงานสอบสวนจานวน 566,914 คด (แบงเปนคดทคางมาจานวน 79,379 คด และคดทรบแจงใหม 487,535 คด) จะพบวาตนทนเฉลยตอคดในการดาเนนการชนพนกงานสอบสวนคอ 15,798 บาท

2. ตนทนในชนพนกงานอยการ

คณะผวจยใชงบประมาณของสานกงานอยการสงสดในการประมาณตนทนในชนพนกงานอยการ โดยในป พ.ศ. 2551 งบประมาณในสวนดงกลาวมมลคา 4,993 ลานบาท เมอคดเฉลยดวยจานวนคดทพนกงานอยการรบผดชอบ (ทงทส งฟองและสงไมฟอง) จานวน 599,798 คด จะพบวาตนทนเฉลยตอคดในการดาเนนการชนพนกงานอยการคอ 8,325 บาท

63  

3. ตนทนในศาลชนตน คณะผวจยใชงบประมาณรวมของศาลยตธรรมในการประมาณการตนทนในชนศาล โดย

ในป พ.ศ. 2551 งบประมาณในสวนดงกลาวมมลคา 9,573 ลานบาท เมอคดเฉลยดวยจานวนคดทข นสการพจารณาทงคดอาญาและคดแพง โดยรวมทงทงศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎการวมทงสน 1.4 ลานคด จะพบวาตนทนเฉลยตอคดในศาลชนตนคอ 6,833 บาทตอคด ทงน ตนทนดงกลาวนาจะถอเปนตนทนขนตาของการพจารณาคดอาญา ดวยเหตผล 2 ประการคอ

- ขอมลงบประมาณทมอยไมสามารถแบงแยกระหวางงบประมาณทใชในการพจารณาคดแพงกบคดอาญาได เนองจากงบประมาณรายจายในการพจารณาคดเปนงบประมาณรวมของศาลยตธรรม และผพพากษาแตละคนกพจารณาทงคดแพงและคดอาญา ทงน คณะผวจยเชอวา คดอาญานาจะมตนทนโดยเฉลยสงกวาคดแพงในการพจารณา เนองจากคดอาญามข นตอนมากกวาคดแพง

- ขอมลงบประมาณทมอยไมสามารถแบงแยกระหวางงบประมาณในศาลแตละชนได อยางไรกตาม คดอาญาในศาลชนตนนาจะมตนทนโดยเฉลยสงกวาคดในศาลอทธรณหรอศาลฎกา เนองจากในศาลชนตนมการสบพยานมากกวาในศาลชนอนๆ

ในสวนของผลการตดสน พบวา รอยละ 20 เปนการตดสนจาคก รอยละ 24 เปนการ

ตดสนจาคกแตมการรอลงอาญาและคมประพฤต ทเหลอเปนการตดสนอน เชน ยกฟอง ปรบ และการลงโทษโดยรอลงอาญาแตไมมการคมประพฤต

4. ตนทนในศาลอทธรณและศาลฎกา ในการศกษาน คณะผวจยจะสมมตวาคาใชจายในการพจารณาคดในชนศาลอทธรณและ

ศาลฎกาคอ 6,833 บาทตอคด เทากบศาลชนตน ในสวนของการลงโทษ พบวา ศาลอทธรณมอตราการตดสนลงโทษโดยการจาคกคอรอย

ละ 67 และการลงโทษโดยรอลงอาญาและคมประพฤตรอยละ 8.9 สวนศาลฎกามอตราการตดสนลงโทษโดยการจาคกรอยละ 72 และการลงโทษโดยรอลงอาญาและคมประพฤตรอยละ 9.8

5. ตนทนในขนตอนของราชทณฑและคมประพฤต คณะผวจยใชงบประมาณของกรมราชทณฑและกรมคมประพฤตในการประมาณตนทน

หลงการพจารณาคด โดยในป พ.ศ. 2551 งบประมาณของกรมราชทณฑและกรมคมประพฤตมมลคา 7,401 และ 1,208 ลานบาทตามลาดบ เมอคดเฉลยดวยจานวนนกโทษและผถกคมประพฤต จานวน 132,870 และ 126,154 คนตามลาดบ จะพบวาตนทนเฉลยตอคดในการดาเนนการหลงการพจารณาคด คอ 55,704 หรอ 9,573 บาทตอปตามลาดบ ทงน ตนทน

64  

ดงกลาวนาจะถอเปนตนทนขนตาของการดาเนนการหลงการพจารณาคดในแตละคด เนองจากในแตละคดอาจมนกโทษหรอผถกคมประพฤตมากกวาหนงคน และแตละคนอาจตองโทษหรอถกคมประพฤตเกนกวาหนงป

ภาพท 4.1 แบบจาลองแสดงเสนทางของคดในกระบวนการยตธรรมอาญา เนองจาก

ขนตอนหลกในการจดเกบขอมลในการศกษานคอ ศาลชนตน การประมาณการตนทนของกระบวนการยตธรรมทางอาญา จงมงหาตนทนของกระบวนการยตธรรมทางอาญาในแตละขนตอนตอ 1 คดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน โดยใชสตรดงตอไปน

ตนทนในขนตอน A ตอ 1 คดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน =

จานวนคดในขนตอน A ตอ 1 คดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน x ความนาจะเปนในแตละเสนทาง x ตนทนเฉลยในแตละขนตอน

โดยท A หมายถงขนตอนตางๆ ในกระบวนการยตธรรมทางอาญาตงแตพนกงาน

สอบสวน พนกงานอยการ และศาลระดบตางๆ

65  

ทงน การประมาณการพบวา ตอทก 1 คดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน จะมจานวนคดในขนตอนตางๆ ดงตอไปน

- 2.52 คดในชนพนกงานสอบสวน - 1.06 คดในชนพนกงานอยการ - 0.13 คดในชนศาลอทธรณ - 0.04 คดในชนศาลฎกา

ภาพท 4.1 แบบจาลองแสดงเสนทางของคดในกระบวนการยตธรรมอาญา

ทมา: คณะผวจย

66  

จากวธการและขอมลดงกลาว จะพบวา - ตนทนในชนพนกงานสอบสวน

= 2.52 x 1 x 15,798 = 39,751 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน

- ตนทนในชนพนกงานอยการ = 1.06 x 1 x 8,325 = 8,823 บาท ตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน

- ตนทนในศาลชนตน = ตนทนในศาล + ตนทนในการจาคก + ตนทนในการคมประพฤต

= (1 x 1 x 6,833 ) + (1 x 0.2 x 55,704) + (1 x 0.24 x 9,573) = 20,271 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน

- ตนทนในศาลอทธรณ = ตนทนในศาล + ตนทนในการจาคก + ตนทนในการคมประพฤต

= (0.13 x 1 x 6,833 ) + (0.13 x 0.67 x 55,704) + (0.13 x 0.089 x 9,573)

= 5,851 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน - ตนทนในศาลฎกา

= ตนทนในศาล + ตนทนในการจาคก + ตนทนในการคมประพฤต = (0.04 x 1 x 6,833 ) + (0.04 x 0.72 x 55,704) + (0.04 x 0.098 x

9,573) = 1,915 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน ตนทนรวมเฉลย = 39,751 + 8,823 + 20,271 + 5,851 + 1,915 = 76,612 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน ตนทนเฉลยจากการประมาณการดงกลาวถอเปนตนทนขนตาและเปนเฉพาะตนทนของ

รฐเทานน เนองจากยงไมรวมตนทนของคกรณ โดยเฉพาะตนทนในดานการจางทนายความตนทนคาเสยโอกาส (opportunity cost) จากเวลาทสญเสยไปในระหวางพจารณาคด ตนทนคาเสยโอกาสในการทางานของผถกจาคกหรอกกขง ตลอดจนตนทนทยากตอการประมาณการเนองจากมลกษณะอตวสย (subjective) สง เชน ตนทนทางจตใจของโจทกและจาเลยจากการสญเสยตางๆ การทจาเลยไมไดเลอนตาแหนงในราชการในระหวางทการพจารณาคดยงไมเสรจสน เปนตน

67  

4.2 ตนทนของภาครฐทจะลดลงจากการปฏรปในแตละทางเลอก ในหวขอน คณะผวจยจะประมาณการตนทนของภาครฐทสามารถลดลงไดจากการปฏรป

กระบวนการยตธรรมใน 6 ทางเลอกโดยใชแบบจาลองทกลาวมาในหวขอ 4.1 ดงน (ดตารางท 4.1 ประกอบ)

1) การลดบทบญญตทกาหนดโทษทางอาญาใหเหลอเทาทจาเปน

ทางเลอกแรกในการปฏรปคอ การลดบทบญญตทกาหนดโทษทางอาญาใหเหลอเทาทจาเปน โดยในสวนน คณะผวจยจะประมาณการผลกระทบของทางเลอกยอยในการปฏรป 3 ทางเลอกดงน

1. ยกเลกโทษทางอาญาเฉพาะในคดความผดอนเกดจากการใชเชคและคดหมนประมาท โดยเพมบทบาทของธนาคารพาณชยในการควบคมการใชเชค (ด สมเกยรต และคณะ, 2554) และใหเหลอเฉพาะการฟองรองทางแพงในคดหมนประมาท (ด ปกปอง ศรสนท, 2554) สาเหตทคณะผวจยเลอกศกษา 2 ฐานความผดดงกลาวแยกออกมาโดยเฉพาะ เนองจากทงสองฐานความผดมลกษณะเปนความผดตอบคคลอยางชดเจน และมหลายประเทศทไมไดกาหนดโทษอาญาตอความผดดงกลาว หรอเคยกาหนดโทษอาญาแตไดยกเลกไปแลว

2. ยกเลกโทษทางอาญาในพระราชบญญตอน โดยในการศกษานจะประมาณการผลกระทบเฉพาะการยกเลกโทษทางอาญาในพระราชบญญตไพ พ.ศ. 2486 และพระราชบญญตสรา พ.ศ. 2493 เนองจากโทษอาญาทกาหนดขนในกฎหมายทงสองมผลในการจากดสทธเสรภาพของประชาชนในการประกอบอาชพ โดยไมชอบธรรมอยางชดเจน และนาจะขดกบบทบญญตของรฐธรรมนญ กลาวคอ

- พระราชบญญตไพ พ.ศ. 2486 กาหนดหามมใหผใดมไพไวในครอบครองเกนกวา 120 ใบหรอขายไพไมวาจานวนใด ๆ เวนแตไพนนเปนไพซงกรมสรรพสามตทาขน หรอเปนไพทมตราซงกรมสรรพสามตไดกาหนดขนประทบอย

- พระราชบญญตสรา พ.ศ. 2493 กาหนดหามมใหผใดทาสรา หรอมภาชนะหรอเครองกลนสาหรบทาสราไวในครอบครอง เวนแตจะไดรบใบอนญาตจากอธบด ทงน ศาลรฐธรรมนญเคยมคาวนจฉยท 25/2547 คมครองสทธในการทาเหลาพนบาน (แปงขาวหมก) โดยวนจฉยวา พระราชบญญตสรา พ.ศ. 2493 บญญตขอหามไวเกนความจาเปน และขดตอรฐธรรมนญ

3. ยกเลกโทษทางอาญาในกฎหมายทกากบดแลการประกอบกจการตางๆ ซงสามารถใชโทษทางปกครองแทนได เนองจากมหนวยงานกากบดแลอยแลว โดย

68  

ในการศกษานจะประมาณการผลกระทบของการยกเลกโทษทางอาญาเฉพาะในพระราชบญญตการขนสงทางบก พ.ศ.2522 พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ.2522 และพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ.2509

ผลจากประมาณการจากแบบจาลอง ทาใหทราบวา

1. การยกเลกโทษทางอาญาในคดความผดอนเกดจากการใชเชคและคดหมนประมาท โดยใชการดาเนนคดทางแพงแทน จะทาใหตนทนในการดาเนนคดในความผดดงกลาวลดลงจาก 76,612 บาท เหลอเพยง 7,995 บาทตอคดทเขาสการพจารณาของศาลชนตน ซงจะทาใหสามารถลดตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรมไดประมาณ 1,189 ลานบาทตอป

2. การยกเลกพระราชบญญตไพ พ.ศ. 2486 และพระราชบญญตสราพ.ศ. 2493 จะทาใหคดในความผดทงสองฐานดงกลาวนนไมตองเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญา ทางเลอกนจะทาใหสามารถลดตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรมไดประมาณ 68 ลานบาทตอป

3. การยกเลกโทษอาญาในคดความผดตามพระราชบญญตการขนสงทางบก พ.ศ.2522 พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ.2522 และพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ.2509 โดยใหใชการลงโทษทางปกครองแทน1 จะทาใหตนทนของรฐในกระบวนการยตธรรมทางอาญาลดลงจาก 76,612 บาท เหลอเพยง 48,574 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน และสามารถลดตนทนรวมไดประมาณ 210 ลานบาทตอป อยางไรกตาม หากสมมตใหมการฟองรองตอศาลปกครอง เนองจากมผคดคานการปรบทางปกครองดงกลาว ประมาณรอยละ 10 ของจานวนคดในปจจบน จะทาใหเกดตนทนแกศาลปกครองเฉลย 73,996 บาทตอคด ซงทาใหรฐสามารถลดตนทนทเกดขนในกระบวนการยตธรรมไดเหลอเพยงประมาณ 13 ลานบาทตอป อยางไรกตาม ควรสงเกตวา การประมาณประโยชนทจะเกดขนจากการปฏรปในแนวทางน ยงไมไดรวมประโยชนจากการทมาตรการทางปกครองทาใหรฐสามารถลงโทษผกระทาความผดไดงายขน เนองจากไมตองพสจนความผดจนสนสงสยตามมาตรฐานในการพสจนของคดอาญา ซงทาใหทผานมา หนวยงานกากบดแลทเกยวของไมสามารถดาเนนคดกบผกระทาผดในดานตางๆ ได เชน ในกรณการฝาฝนกฎหมายการแขงขนทางการคา และการฝาฝนกฎหมายหลกทรพยและตลาดหลกทรพย เปนตน

                                                            1 ฝรงเศสไดนาแนวคดเกยวกบโทษทางปกครองมาใชแทนโทษทางอาญาเปนครงแรกในกฎหมายการขนสงเมอป ค.ศ. 1938 และนาโทษทางปกครองมาใชแทนโทษทางอาญามากขนโดยในปจจบนฝรงเศสนาโทษทางปกครองมาใชในกฎหมายภาษอากร กฎหมายสงแวดลอม กฎหมายกากบดแลการประกอบกจการวทยโทรทศน กฎหมายกากบดแลการประกอบกจการโทรคมนาคม กฎหมายการแขงขนทางการคา กฎหมายหลกทรพย กฎหมายคมครองขอมลสารสนเทศ (หลกเกณฑในการกาหนดโทษอาญา (ด คณะกรรมการปรบปรงกฎหมายเพอการพฒนาประเทศ, 2547)

69  

2) การกาหนดใหมการไกลเกลยในคดทยอมความกนได หากกาหนดใหมการไกลเกลยในคดอาญาทเปนคดทสามารถยอมความกนไดในศาล

ชนตน คดตางๆ กอาจจะยตลง และสามารถจาหนายคดออกจากการพจารณาของศาลชนตนไดอยางรวดเรว ซงทาใหจานวนคดทเขาสศาลอทธรณและศาลฎกาลดลงตามไปดวย ในการศกษาน คณะผวจยจะประมาณการประโยชนจากการไกลเกลยในคดทยอมความกนได โดยมขอสมมตดงน

- จากดการศกษาเฉพาะคดทเกยวของกบ 7 ฐานความผด ไดแก ความผดเกยวกบการคา ความผดเกยวกบเพศ ความผดเกยวกบเสรภาพและชอเสยง (ไมรวมความผดฐานหมนประมาท ทกลาวไปแลวขางตน) ความผดฐานฉอโกง ความผดฐานโกงเจาหน ความผดฐานยกยอก ความผดฐานทาใหเสยทรพย และความผดฐานบกรก

- โอกาสทคกรณจะสามารถตกลงกนไดในขนตอนไกลเกลยคอรอยละ 50 โดยคดซงไกลเกลยไมสาเรจจะเขาสกระบวนการพจารณาตามปรกตของศาล2

- ตนทนในการไกลเกลยทตกกบภาครฐมนอยมากเมอเทยบกบตนทนในการพจารณาคด จนสามารถละเลยได ขอสมมตนอาจไมเปนจรงในทางปฏบต และทาใหการประมาณการประโยชนจากการปฏรปตามแนวทางนสงเกนกวาทควรจะเปน (overestimate)

การประมาณการจากแบบจาลองพบวา การกาหนดใหมการไกลเกลยในคดทยอมความ

กนไดจะทาใหจานวนคดใน 7 ฐานความผด มตนทนเฉลยลดลงจาก 76,612 บาทเหลอเพยง 62,593 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน โดยตนทนทลดลงเกดจากการลดจานวนคดทตองเขาสการพจารณาของศาล ในทางเลอกน รฐจะสามารถลดตนทนทเกดขนในกระบวนการยตธรรมไดประมาณ 520 ลานบาทตอป ประโยชนในการลดตนทนของรฐและคกรณจะยงเพมขน หากการไกลเกลยนนเกดขนในขนตอนนอกศาล เชน ในชนของพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการ หรอใชแนวคดของยตธรรมชมชน (community justice) ซงทาใหคกรณสามารถยตความขดแยงได โดยไมตองนาเรองเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญาเลย

3) การใหอยการมบทบาทในการกลนกรองคดทเขาสศาลมากขน การเพมบทบาทของอยการในการกลนกรองคดทเขาสศาลชนตนในคดทประชาชน

เปนผฟองรองคด อาจมผลทาใหจานวนคดทเขาสการพจารณาของศาลลดลง โดยอยการอาจสงไมฟองในบางคด ตวอยางในตางประเทศทใกลเคยงกบแนวทางนคอ ประเทศฝรงเศส ซงผเสยหายไมมสทธทจะดาเนนคดทางอาญาโดยลาพงโดยไมมอยการ สวนการฟองคดแพง

                                                            2 ขอสมมตดงกลาวอางองมาจากสถตคดอาญาทเขาสระบบไกลเกลยและประนอมขอพพาทในศาลชนตนทวราชอาณาจกรในปงบประมาณ 2551 ซงดาเนนการสาเรจรอยละ 51.41 ของคดทดาเนนการเสรจสนทงหมด (สานกงานกจการยตธรรม, 2552)  

70  

เกยวเนองกบคดอาญานนเปนสทธของผเสยหาย ทงน หากผเสยหายเลอกฟองคดแพงเกยวเนองกบคดอาญาทศาลทมอานาจพจารณาคดอาญา อยการจะตองฟองคดอาญาดวย โดยมเหตทจะปฏเสธไมฟองคดนนจากดมาก นอกจากนหากอยการไดฟองคดอาญาไวแลว ผเสยหายสามารถรองขอเขามาเปนโจทกรวมกบอยการได (ด ปกปอง, 2550)

ในการศกษาน คณะผวจยจะสมมตวา การทอยการมบทบาทในการกลนกรองคดทเขาส

ศาลชนตน จะทาใหสามารถลดคดทเขาสการพจารณาของศาลลงประมาณรอยละ 3 ซงเปนอตราการทศาลยกฟองคดทผเสยหายเปนผยนฟองเองโดยเฉลย จากขอสมมตดงกลาว ทางเลอกในการปฏรปนจะทาใหรฐสามารถลดตนทนทเกดขนในกระบวนการยตธรรมทางอาญาไดประมาณ 33 ลานบาทตอป อยางไรกตาม แนวทางนอาจถกโตแยงวา ทาใหประชาชนสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมไดนอยลง

4) การไตสวนมลฟองในคดทฟองโดยอยการ

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ไมไดหามศาลไตสวนมลฟองในคดอาญาทอยการเปนผฟอง อยางไรกตาม ในทางปฏบต ศาลมกจะไมไตสวนมลฟองในกรณดงกลาว ในทางทฤษฎ การไตสวนมลฟองในกรณดงกลาว อาจชวยลดจานวนคดทเขาสศาลชนตนได เนองจากศาลอาจไมประทบรบฟองในบางคดทฟองโดยอยการ ซงจะชวยลดตนทนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ในการศกษาน คณะผวจยจะใชขอสมมตดงตอไปน เพอประมาณการประโยชนทอาจเกดขนจากการทศาลไตสวนมลฟองในคดอาญาทอยการเปนผฟอง

- ศาลจะไมประทบรบฟองคดทฟองโดยอยการรอยละ 1 ซงเปนสดสวนของการทศาลตดสนยกฟองคดทพนกงานอยการเปนผฟองรอง

- การไตสวนมลฟองของศาลมตนทนตา ขอสมมตนอาจไมเปนจรงในทางปฏบต และทาใหประโยชนทจะเกดจากการปฏรปตามแนวทางนสงเกนกวาทควรจะเปน (overestimate)

จากขอสมมตทงสอง การปฏรปตามแนวทางนจะทาใหจานวนคดทเขาสกระบวนการ

พจารณาโดยศาลชนตนลดลงรอยละ 1 ในขณะทการพจารณาคดแตละคดทศาลประทบรบฟองและการดาเนนการหลงจากนนมตนทนเฉลยเทาเดมคอ 76,612 บาทตอคด ในทางเลอกน รฐจะสามารถลดตนทนทเกดขนในกระบวนการยตธรรมได 11 ลานบาทตอป

71  

5) การกาหนดใหใชโทษปรบแทนการจาคกในคดอาญาทไมรายแรง ในคดอาญาทไมรายแรง การกาหนดใหศาลใชโทษปรบมากขนแทนการใชโทษจาคก

เปนหลกดงทเปนอยในปจจบน จะชวยใหตนทนของรฐในการลงโทษผกระทาความผดลดลง ในการศกษาน คณะผวจยจะประมาณการประโยชนจากการกาหนดใหใชโทษปรบแทนโทษจาคก โดยมขอสมมตดงน

- กาหนดใหศาลใชโทษปรบเปนหลกแทนโทษจาคก ในกรณทศาลจะตดสนลงโทษจาคกไมเกน 1 ป ขอกาหนดนคลายคลงบทบญญตในกฎหมายของเยอรมนทกาหนดให ศาลตองทารายงานอธบายเหตผล ในกรณทตดสนลงโทษจาคกไมเกน 6 เดอน โดยไมใชโทษปรบ ซงมผลทาใหผพพากษามแนวโนมเลอกตดสนลงโทษปรบ (ด Albrecht, 2001)

- มการเพมโทษปรบใหอยในระดบเหมาะสม จนสามารถใชเปนทางเลอกในการลงโทษไดอยางแทจรง เชน นาเอา “คาปรบตามรายได” (day fines) มาใช (ดรายละเอยดในบทท 5)

- การบงคบโทษปรบมตนทนตามากจนอาจละเลยได หรอเราอาจสมมตในอกทางหนงไดวา ตนทนในการจดเกบคาปรบจะตากวาคาปรบทไดรบ ทาใหรฐไมมตนทนสทธในการจดเกบคาปรบ3

ผลจากการประมาณการ พบวา การกาหนดใหใชโทษปรบแทนการจาคกจะทาให

คดอาญามตนทนเฉลยลดลงจาก 76,612 บาท เหลอเพยง 55,778 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน ในทางเลอกน รฐจะสามารถลดตนทนทเกดขนในกระบวนการยตธรรมไดประมาณ 605 ลานบาทตอป นอกจากน การใชโทษปรบแทนการจาคกยงสงผลดใหมกาลงแรงงานในระบบเศรษฐกจเพมขน ทงน หากสมมตวา แรงงานดงกลาวไดรบคาจางขนตา (minimum wage) ทระดบตาทสดคอคาจางขนตาในจงหวดชยภม ซงอยทระดบ 148 บาทตอวน การใชโทษปรบแทนการจาคกกจะทาใหเกดประโยชนจากแรงงานมรายไดประมาณ 212 ลานบาทตอป

6) การเพมขอจากดในการอทธรณฎกา

การเพมขอจากดในการอทธรณฎกา จะมผลทาใหการอทธรณฎกาเปนไปไดยากขน จงชวยลดจานวนคดทจะเขาสศาลอทธรณและศาลฎกาใหนอยลง อยางไรกตาม การเพมขอจากดในการอทธรณฎกา อาจมผลในการลดโอกาสในการเขาถงความยตธรรมของประชาชน ซงเปนประเดนทควรพจารณาประกอบดวย ในการศกษาน คณะผวจยจะประมาณการจานวนคดและ

                                                            3 ปจจบนการจดเกบคาปรบยงมปญหาอย คอประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 29 และมาตรา 30 กาหนดใหใชวธยดทรพยสนใชคาปรบหรอมาตรการกกขงแทนคาปรบ ซงศาลกไมมมาตรการยดทรพยสนใชคาปรบทดนกหรอไมมหนวยงานและเจาหนาททม หนาทรบผดชอบงานยดทรพยสนใชคาปรบโดยตรงจงมกใชวธกกขงแทนคาปรบ สดทายจาเลยกตกเปนภาระแกรฐในการกกขงแทนคาปรบ และคาพพากษาศาลฎกาท 1806/2538 วนจฉยวาการบงคบใหชาระคาปรบจะใชวธยดทรพยสนใชคาปรบหรอวธกกขงแทนคาปรบ อยทศาลจะเลอกใชตามรปคด

72  

ตนทนของกระบวนการยตธรรมทจะเปลยนแปลงไป เฉพาะในกรณทยกเลกการใหดลพนจของผพพากษาทพจารณาคดและอยการสงสดในการอนญาตใหฎกาได ตามมาตรา 221 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเทานน4 เนองจากการยกเลกการใหดลพนจดงกลาว ไมนาจะทาใหโอกาสในการเขาถงความยตธรรมของประชาชนลดลง

จากการสมตวอยางคดอาญาทเขาสกระบวนพจารณาของศาลฎกาพบวาในจานวน 100

คดทเขาสการพจารณา ม 33 คด หรอประมาณ 1 ใน 3 ทเขาสศาลฎกาจากการใชดลพนจของผพพากษาหรออยการสงสดในการอนญาตใหฎกา การประมาณในสวนนจงจะสมมตใหคดทเขาสการพจารณาของศาลฎกาลดลงรอยละ 33 หากมการยกเลกการใหดลพนจอนญาตใหฎกาดงกลาว

การประมาณการพบวาการดาเนนการตามแนวทางนจะทาใหคดอาญามตนทนเฉลยลดลง

จาก 76,612 บาท เหลอ 75,328 บาทตอคดทเขาสการพจารณาในศาลชนตน ในทางเลอกน รฐจะสามารถลดตนทนทเกดขนในกระบวนการยตธรรมไดประมาณ 9.6 ลานบาทตอป 4.3 สรปและขอเสนอแนะทางนโยบาย

ตารางท 4.2 สรปตนทนของรฐทลดลงจากการปฏรปตามทางเลอกตางๆ จากตารางจะเหนวา ทางเลอกในการปฏรปทมผลในการลดตนทนของกระบวนการยตธรรมไดมากทสดตามลาดบคอ

1. การยกเลกโทษอาญาในกฎหมายบางฉบบ โดยเฉพาะการการยกเลกพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 และกฎหมายหมนประมาท จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 1,189 ลานบาทตอป

2. การใชโทษปรบแทนการจาคกในคดอาญาทไมรายแรง จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 605 ลานบาทตอป

3. การไกลเกลยในคดทยอมความกนได จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 520 ลานบาทตอป

                                                            4 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 221 บญญตวา “ในคดซงหามฎกาไวโดยมาตรา 218, 219 และ 220 แหง

ประมวลกฎหมายน ถาผพพากษาคนใดซงพจารณาหรอลงชอในคาพพากษาหรอทาความเหนแยงในศาลชนตนรอศาลอทธรณ

พเคราะหเหนวาขอความทตดสนนนเปนปญหาสาคญอนควรสศาลสงสดและอนญาตใหฎกา หรออธบดกรมอยการลงลายมอชอ

รบรองในฎกาวามเหตอนควรทศาลสงสดจะไดวนจฉย กใหรบฎกาไวพจารณาตอไป” 

73  

4. การยกเลกโทษอาญาในกฎหมายอน นอกเหนอจากกฎหมายวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 และกฎหมายหมนประมาท จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 210 ลานบาทตอป หากสมมตวา ไมมการฟองรองตอศาลปกครอง

จะเหนไดวา ทางเลอกในการปฏรปทมผลในการเพมประสทธภาพของกระบวนการ

ยตธรรมทางอาญามาก มกเปนทางเลอกทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาในขนตนนา (upstream) เชน การยกเลกโทษอาญาในบางฐานความผด และการไกลเกลยในคดทยอมความกนได หรอเปนทางเลอกในการปฏรป ซงมผลในการลดตนทนในขนตอนทมตนทนสง เชน การใชโทษปรบแทนการจาคกในคดอาญาทไมรายแรง ในความเหนของคณะผวจย การปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาตามแนวทางดงกลาวทง 4 ทางเลอก ไมนาจะกอใหเกดผลเสยตอกระบวนการยตธรรม หรอระบบเศรษฐกจและสงคม หากไดเตรยมมาตรการทางเลอกตางๆ ทเหมาะสมรองรบไวแลว ทางเลอกในการปฏรปดงกลาวจงสมควรไดรบการพจารณาในการนาไปปฏบต โดยมความสาคญในลาดบสง

ในขณะเดยวกน ทางเลอกในการปฏรปทเหลอไมวาจะเปน การกาหนดใหอยการเปนผฟองรองแทนผเสยหาย การกาหนดใหศาลตองไตสวนมลฟองในคดทอยการเปนผฟองรอง และการยกเลกดลพนจในการอนญาตใหฎกา จะไมมผลในการเพมประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมทางอาญามากนก นอกจากน บางทางเลอก เชน การกาหนดใหอยการเปนผฟองรองแทนผเสยหาย ยงเสยงตอการลดความสามารถของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมดวย จงไมนาจะเปนทางเลอกหลกทควรพจารณาในลาดบตนๆ ในขณะเดยวกนแมวาการยกเลกดลพนจในการอนญาตใหฎกา อาจไมมผลในการเพมประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมทางอาญามากนก ทางเลอกนกสมควรไดรบการพจารณา หากชวยทาใหสทธของประชาชนกลมตางๆ ในการนาคดสศาลฎกามความเทาเทยมกนมากขน

74  

ตารางท 4.1 สรปทางเลอกในการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญา และขอสมมต (assumption) ทใชในการประมาณการ

แนวทางการปฏรป ขอสมมตฐาน

1. ยกเลกโทษอาญาในกฎหมายบางฉบบ 1) ยกเลกโทษอาญาใน พ.ร.บ.วาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 และกฎหมายหมนประมาท 2) ยกเลกพ.ร.บ.ไพ พ.ศ. 2486 และพ.ร.บ. สรา พ.ศ. 2493 และแกกฎหมายใหใชโทษทางปกครองใน พ.ร.บ.การขนสงทางบก พ.ศ. 2522 พ.ร.บ.ควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 และ พ.ร.บ. สถานบรการ พ.ศ. 2509 3) เหมอน 2) แตสมมตใหมการฟองศาลปกครองรอยละ 10

2. ไกลเกลยในคดทยอมความกนได - ใหคกรณตองไกลเกลยในศาลกอน ในกรณท ป.อาญากาหนดใหยอมความได

- อตราการไกลเกลยสาเรจรอยละ 50

3. อยการเปนผฟองแทนผเสยหาย - จานวนคดทเขาสศาลชนตนลดลงรอยละ 3 (ผลตางของอตราการยกฟองคดทอยการและผเสยหายฟอง) 4. ศาลไตสวนมลฟองคดทอยการฟอง - จานวนคดทเขาสศาลชนตนลดลงรอยละ 1 (อตราการยกฟองคดทอยการฟอง) 5. ปรบแทนการจาคก - ใหศาลใชโทษปรบเปนวธหลก กรณทตดสนจาคกไมเกน 1 ป

- ไมคดตนทนการเกบคาปรบ (หรอตนทนตากวาคาปรบทไดรบ) 6. ลดดลพนจในการใหฎกา - ตดดลพนจในการอนญาตใหฎกา ทาใหลดจานวนคดทเขาสศาลฎการอยละ 33.3

75  

ตารางท 4.2 สรปตนทนของรฐทลดลงจากการปฏรปตามทางเลอกตางๆ

ขอเสนอปฏรป ตนทนตอคด (บาท)

จานวนคดตอปทเหลอ (คด)

ตนทนทลดลง (ลานบาทตอป)

กรณฐาน (สภาพปจจบน) 76,612 565,764 - 1. การยกเลกโทษอาญา 1.1 ยกเลกโทษอาญาคดเชค-หมนประมาท 7,995 548,430 1,189 1.2 ยกเลกโทษอาญาในกฎหมายอน 48,574 558,242 210 1.3 เหมอน 1.2 แตมการฟองศาลปกครอง 73,996 558,242 13 2. การไกลเกลยในคดทยอมความกนได 62,593 526,091 520 3. การใหอยการเปนผฟองแทนผเสยหาย 76,612 564,576 33 4. การใหศาลไตสวนมลฟองคดทอยการฟอง 76,612 565,368 11 5. การใชโทษปรบแทนการจาคก 55,778 565,764 605 6. การลดดลพนจในการใหฎกา 75,328 565,764 9.6 ทมา: การประมาณการโดยคณะผวจย

77

บทท 5 การใชโทษปรบในการลงโทษผกระทาผดทางอาญา

สมเกยรต ตงกจวานชยและ

สนทร ตนมนทอง

5.1 แนวคดเรองคาปรบ การลงโทษอาญามกมจดประสงคอยางใดอยางหนงใน 4 ประการ คอการแยกผกระทาความผดออกจากสงคม (incapacitation) เพอไมใหทาผดซาอก การปองปรามไมใหกระทาผด (deterrence) การฟนฟแกไขผกระทาความผด (rehabilitation) และการแกแคนตอบโต (retribution) การปรบเปนเครองมอการลงโทษทเปนตวเงน (monetary sanction) ซงมผลในการถายโอนเงนจากผกระทาความผดมาสรฐ เมอเปรยบเทยบกบโทษจาคกแลว โทษปรบมขอดกวาหลายประการ ประการแรก การใชโทษปรบมตนทนในการบรหารจดการไมสงเทาโทษจาคก และมตนทนตากวาตนทนในการลงโทษขนกลาง (intermediate sanction) ซงหมายถงการลงโทษทมความรนแรงระหวางการรอลงอาญาและการจาคก ในรปแบบอนๆ เชน การคมประพฤตและการกกบรเวณ เปนตน Piehl and Williams (2010) เสนอวา โทษปรบควรถกใชเปนทางเลอกแรก (first line of defense) กบคนสวนใหญกอน เพอทระบบยตธรรมจะมทรพยากรเหลอพอทจะใชวธการทมตนทนสงกวา เชน การจาคกกบผทกระทาผดรายแรงได โดยนยน โทษปรบจะเปนเครองมอในการแยกผกระทาความผดทมระดบความรายแรงตางๆ ออกจากกน ซงจะทาใหตนทนของระบบยตธรรมโดยรวมอยในระดบทตากวาการลงโทษอยางรนแรง เชน การจาคกตอคนทกกลม นอกจากน รายไดของรฐจากคาปรบทไดรบยงสามารถนาไปใชเพอประโยชนสาธารณะตางๆ ได

ประการทสอง สงคมไมตองสญเสยทรพยากรมนษยจากการทแรงงานไดรบโทษจาคก อนมผลเปนการแยกแรงงานทมศกยภาพในการผลต (productive labor) ออกจากตลาดแรงงาน ในขณะทการลงโทษปรบทาใหผกระทาผดยงสามารถหารายไดเพอใหอปการะเลยงดแกตนเองและครอบครวได ประการทสาม โทษปรบไมกอใหเกดผลกระทบดานลบตอผกระทาความผดรนแรงเหมอนโทษจาคก ซงมกสราง “ตราบาป” (social stigma) ทตดตวไปตลอดชวตแมพนโทษแลว โดยตราบาปดงกลาว มกสงผลใหผพนโทษไมสามารถกลบเขาสตลาดแรงงานและสงคมไดอยางปรกต และอาจตองกลบไปเปนอาชญากรจากการกระทาผดซาอก

78

ดวยเหตผลดงกลาว เราจงสมควรนาโทษปรบมาใชแทนโทษจาคกใหมากทสดเทาทจะสามารถทาได โดยเฉพาะในกรณทความผดทกระทาขนนน ไมใชความผดอกฉกรรจ เชน การฆาคนตายหรอทารายรางกาย ซงทาใหตองกนตวผกระทาความผดออกจากสงคมเพอไมใหกระทาผดซาอก

เปนทนาเสยดายทในปจจบน โทษปรบไมไดมผลเปนทางเลอก (alternative) แทนโทษจาคกในประเทศไทย แตกลบมลกษณะเสรม (complement) โทษจาคก ดงจะเหนไดจากการทกฎหมายกาหนดใหสามารถลงโทษทงจาคกและปรบควบคกน หรอในทางปฏบต การลงโทษปรบมกเกดขนเมอศาลตดสนจาคกแตใหรอการลงอาญาไวเทานน บทบาทของการใชโทษปรบในระดบตาในประเทศไทยอาจเกดจากเหตผลตางๆ คอประการทหนง คาปรบในประเทศไทยอยในระดบทตาเกนไป เนองจากการไมไดปรบขนตามสภาพเศรษฐกจมาเปนเวลานาน จนทาใหไมมผลในการปองปรามการกระทาความผดตามทกลาวมาแลวในบทท 3 ประการทสอง ความไมเชอในประสทธผลของโทษปรบในการปองปรามการทาผดของสงคมและผบงคบใชกฎหมาย และสาม ความเชอทวา โทษปรบกอใหเกดความไมเปนธรรมระหวางผมรายไดมากและผมรายไดนอย เนองจากผมรายไดสงสามารถจายคาปรบ แตผมรายไดตาไมสามารถจายคาปรบและตองถกกกขงแทน

ในบทน คณะผวจยจะกลาวถงแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาว โดยหวขอท 5.2 จะกลาวถง

ประสทธผลของคาปรบในการปองปรามการทาผด หวขอท 5.3 จะกลาวถงระดบของคาปรบทเหมาะสมทสดในทางทฤษฎ และหวขอ 5.4 จะกลาวถงแนวคดเรอง “คาปรบตามรายได” ซงจะสามารถแกไขปญหาคาปรบในประเทศไทยอยในระดบทตาเกนไป และการทโทษปรบอาจกอใหเกดความไมเปนธรรมระหวางผมรายไดมากและผมรายไดนอย

5.2 ประสทธผลของคาปรบในการปองปรามการทาผด สาเหตหนงของการทโทษปรบไมไดถกใชเปนวธการหลกในการลงโทษทางอาญาในประเทศไทย อาจเนองมาจากความเชอทวา โทษปรบไมมประสทธผลในการปองปรามการทาผดซา ทงน การสารวจวรรณกรรมในประเทศไทยโดยคณะผวจย พบวา ยงไมเคยมการศกษาอยางเปนระบบเพอตรวจสอบความเชอดงกลาวเลย

ในตางประเทศเอง มการศกษาเชงประจกษเกยวกบประสทธผลของการจาคกในการปองปรามการทาผดซาจานวนมาก แตกลบมการศกษาเชงประจกษเกยวกบประสทธผลของคาปรบในการปองปรามการทาผดซาจานวนคอนขางนอย ตวอยางของผลการศกษาทมอยทสามารถสบคนไดคอ Cherry (2001), Albrecht (1978) และ Bar-llan and Sacerdote (2004)

79

Cherry (2001) ไดใชวธการดานเศรษฐมต ในการประมาณการประสทธผลของคาปรบในการปองปรามการทาผดซา โดยใชขอมลของเคานต (county) ตางๆ ของมลรฐแคโลไรนาเหนอกวา 90 แหงในระหวางป 1981-1987 ในการศกษาดงกลาว ผวจยพยายามอธบายวาอตราการกออาชญากรรมตอประชากร 1 พนคน (index crime offenses per 1,000 population) เกยวของกบปจจยตางๆ รวมทงระดบของโทษปรบอยางไร ดชนอตราการกออาชญากรรมในการศกษา สรางขนจากสถตอตราการกออาชญากรรม 7 ฐานความผดคอ การฆาตกรรม ขมขน ลกขโมย ทารายรางกาย ยองเบา ลกทรพย และการขโมยรถยนต สวนระดบของโทษปรบนนแทนดวย ยอดรวมของคาปรบและทรพยสนทยดไดตอจานวนผตองหาทจบกมได การศกษาดงกลาวซงใชขอมลแบบ panel data ทาใหเราสามารถควบคมความแตกตางระหวางเคานตตางๆ ซงอาจทาใหการประมาณการเกดความเอนเอยง (bias) ได การศกษาพบวา การลงโทษปรบมผลในการปองปรามการกระทาผดไดอยางมนยสาคญ โดยการกออาชญากรรมจะลดลงตามการเพมขนของคาปรบและทรพยสนทยดไดตอจานวนผตองหา ความนาจะเปนในการจบกม (probability of arrest) และความนาจะเปนในการตดสนลงโทษ (probability of conviction) ระยะเวลาในการจาคก ซงลวนสอดคลองกบแนวคดทางทฤษฎการกออาชญากรรมแบบมเหตผล (rational crime theory)

Hans-Jörg Albrecht (1978) จากสถาบนแมกซ แพลงก (Max Planck Institute) ในประเทศ

เยอรมน ไดสรปงานวจยดานอาชญวทยาทผานมาของสถาบนฯ โดยสวนหนงของงานดงกลาวไดเปรยบเทยบประสทธผลของโทษปรบและโทษจาคกตอการปองปรามการทาผดซาในประเทศเยอรมน ผลการศกษา พบวา อตราการทาผดซาของกลมทถกลงโทษปรบอยทระดบประมาณรอยละ 16 ในขณะทอตราการทาผดซาของกลมทถกลงโทษจาคกอยทระดบประมาณรอยละ 50 ซงแสดงใหเหนวา โทษปรบมประสทธผลปองปรามการทาความผดซามากกวาโทษจาคก

สวน Bar-llan and Sacerdote (2004) เปนงานวจยดานนตเศรษฐศาสตรเชงจตวทยา (behavior law and economics) การศกษาดงกลาวใชขอมลการทดลอง (experiment) การปฏบตตามกฎจราจร ในสหรฐและอสราเอล เพอศกษาวาการลงโทษปรบและการเพมการตรวจจบมผลตอการปองปรามการฝาฝนกฎหมายอยางไร โดยตดตงกลองถายรปทส แยกไฟแดงในเขตทศกษา การศกษาพบวาอตราการขบรถฝาไฟแดงลดลงเมอมการเพมโทษปรบ และความนาจะเปนในการถกจบได (เชน การตดตงกลองถายรปมากขน) ในกลมเปาหมายในการทดลองทกกลม ทงกลมประชากรทวไปและกลมทเคยมประวตกออาชญากรรม การศกษายงพบดวยวากลมคนขบรถกลมทมอายนอย และกลมทมรถเกามการตอบสนองตอโทษปรบสงกวากลมอน ในขณะทผมรายไดสงมการตอบสนองทตากวาเฉลย ซงกเปนการยนยนวาโทษปรบมประสทธผลปองปรามการทาความผด อยางไรกตาม ดเหมอนวากลมผมรายไดสงจะตอบสนองตอโทษปรบนอยกวากลมทมรายไดตา

80

แมวาหลกฐานเชงประจกษทมอยจะชวา โทษปรบมประสทธผลในการปองปรามการฝาฝนในกฎหมายดงทกลาวมากตาม Piehl and Williams (2010) ระบวาปจจยทสาคญทสดตอความสาเรจในการนาเอาโทษปรบมาใชคอ การทประชาชน ผพพากษาและผบญญตกฎหมายจะตองมความเชอวา โทษปรบเปนการลงโทษทมตนทนตา และมผลในการปองปรามการกระทาความผดไดจรง ทงน ความเชอดงกลาวขนอยกบความสามารถในการจดเกบคาปรบสวนใหญไดหรอการมมาตรการรองรบในกรณทมผไมชาระคาปรบ Piehl and Williams ยงเตอนดวยวาผกาหนดนโยบายไมควรตงเปาสงเกนไป เพราะในทางปฏบต อตราการเกบคาปรบสงสดทพบคอประมาณรอยละ 80 เทานน เวนแตการจดเกบคาปรบจากการฝาฝนกฎจราจร ซงมประสทธภาพสงมาก ดงนน จงไมควรมองวาการมผขาดชาระคาปรบในบางงวดเปนความลมเหลวของการจดเกบคาปรบ นอกจากน ผบงคบใชกฎหมายไมควรคดวาจะตองไดคาปรบคมคากบตนทนการจดเกบเสมอไป ทงนเพราะจดประสงคหลกในการใชโทษปรบคอ การปองปรามการกระทาความผดมากกวาการหารายไดเขารฐ

ประเทศในยโรปตะวนตกหลายประเทศไดใชโทษปรบเปนวธการหลกในการลงโทษผกระทาความผดทางอาญา โดยมอตราการใชโทษปรบรอยละ 30-85 ของจานวนคดทมการตดสนลงโทษ ในชวงปลายทศวรรษ 1980 และตนทศวรรษ 1990 ทงน ในเยอรมนโทษปรบมบทบาทเปนมาตรการหลกในการลงโทษผกระทาความผดในคดอาญา โดยมอตราการใชในหลายฐานความผดเกนกวารอยละ 80 ขนไป (ดตารางท 5.1) ตารางท 5.1 รอยละของการใชโทษปรบในการลงโทษผกระทาความผดในคดอาญาในเยอรมน ฐานความผด 1968 1982 1990 1996

ทารายรางกาย 77 85 85 84 ลกขโมย 74 86 86 85 ยองเบา 20 22 23 26 ฉอโกง 52 71 78 81 ทาใหเสยทรพย 85 95 94 95 ยาเสพตด 43 40 49 50 เมาแลวขบ 66 93 95 90 ทมา: Albrecht (2001)

ทงน ไมปรากฏวาประเทศทใชโทษปรบในระดบสงอยางเยอรมน และประเทศอนๆ ในภาคพน

ยโรป ซงตางกใชระบบประมวลกฎหมายเชนเดยวกบประเทศไทย จะประสบปญหาในการบงคบใชกฎหมายเพอปองปรามการกระทาความผดจนบานเมองเกดความวนวายแตอยางใด ซงแสดงใหเหนวาโทษปรบทกาหนดขนอยางเหมาะสมมประสทธผลในการปองปรามการฝาฝนกฎหมาย

81

ในกรณของประเทศไทยเอง งานรนบกเบกของ (แลงกาต, 2553) พบวาตามกฎหมายเกาของไทย ผกระทาละเมดซงหมายถงการอนไมชอบดวยกฎหมาย เชน การฝาฝนพระราชโองการหรอทาผดกฎหมายอาญา จะตองเสยสนไหมตกแกทองพระคลงหลวง ซงเปรยบไดกบคาปรบในปจจบน แมในเวลาตอมาเมอมการเพมการลงโทษทางรางกาย เชน จาคกหรอเฆยน ในกรณทเปนการละเมดทกระทบความสงบเรยบรอย กยงมการใชคาปรบอยมากในคดละเมดททาความเสยหายเฉพาะผถกละเมด โดยรฐแบงเอาคาปรบสวนหนงเปนคาธรรมเนยม

5.3 คาปรบทเหมาะสมทสด

ในทางนตศาสตร มกถอวากฎหมายละเมด ซงเปนสวนหนงของกฎหมายแพง และกฎหมายอาญามเปาหมายทแตกตางกน กลาวคอกฎหมายละเมดมจดประสงคเพอเยยวยาผไดรบความเสยหายใหกลบมามฐานะดงเดมเสมอนไมมการละเมดเกดขนและเพอปองปรามไมใหเกดการละเมดขนอก สวนกฎหมายอาญามจดประสงคเพอแยกผกระทาความผดออกจากสงคมเพอไมใหทาผดซาอก ปองปรามไมใหเกดกระทาผด ฟนฟแกไขผกระทาความผดและแกแคนตอบโตการกระทาผดนน อยางไรกตาม หลกนตเศรษฐศาสตรในการกาหนดคาปรบทเหมาะสมทสดในคดอาญาและคาเสยหายทเหมาะสมทสดในคดละเมดกเปนหลกเดยวกนคอ การมงใหเกดระดบการปองปรามทเหมาะสมทสด (optimal deterrence) ซงหมายถงการปองปรามทไมมากหรอนอยเกนไป

เพอทจะอธบายแนวคดในการคดคาเสยหายทเหมาะสมทสดดงกลาวขางตน คณะผวจยขอ

ยกตวอยางประกอบ ดงน สมมตวา โรงงานอตสาหกรรมทมสภาพแวดลอมในการทางานทไมปลอดภยซงกอใหเกดอบตเหต ทาใหคนงานบาดเจบโดยไดรบความเสยหายคดเปนเงน 10,000 บาท ศาลอาจกาหนดคาเสยหาย หรอคาปรบไดหลายระดบ เชน 5,000 บาท 10,000 บาท หรอ 15,000 บาท

หากศาลกาหนดคาเสยหายหรอคาปรบท 5,000 บาท โรงงานทสรางความเสยหายมลคา

10,000 บาท จะมตนทนตากวามลคาความเสยหายทตนกอขน ในกรณน ผกอความเสยหายจะมระดบของการระมดระวงทนอยเกนไป เชน ไมตดตงอปกรณเพอความปลอดภย การกาหนดคาเสยหายตากวามลคาความเสยหายจรงทเกดขนจงทาใหเกดการปองปรามนอยเกนไป (under deterrence)

อยางไรกตาม หากศาลกาหนดคาเสยหายหรอคาปรบ 15,000 บาท ซงสงกวามลคาความ

เสยหายทเกดขน กจะทาใหเกดการปองปรามมากเกนไป (over deterrence) ซงไมใชสถานการณทพงประสงคเชนเดยวกน เพราะการปองปรามยอมมตนทนตอสงคมดวย เชน หากโรงงานเกรงวา เมอเกดอบตเหตแลว จะตองใชคาเสยหายถง 15,000 บาท กจะตดสนใจลงทนตดตงอปกรณรกษาความปลอดภยราคา 12,000 บาท เพอปองกนความเสยหาย 10,000บาท ซงเปนการลงทนทมากเกนไป และถอเปนความสญเสยทางสงคม

82

ดงนน ในมมมองของนตเศรษฐศาสตร คาเสยหายหรอคาปรบทเหมาะสมทสด จงควรเทากบมลคาความเสยหายจรง (actual harm) หรอในกรณนเทากบ 10,000บาทเพราะจะชวยใหปองปรามการละเมดหรอฝาฝนกฎหมายไดอยางเหมาะสมคอ ไมมากและไมนอยเกนไป ซงจะมผลทาใหเกดประสทธภาพทางเศรษฐกจสงทสด

กลาวโดยสรป คาปรบทเหมาะสมทสดในคดอาญา (optimal fines) และคาเสยหายทเหมาะสม

ทสดในดคแพง (optimal damages) จะขนอยกบความเสยหาย (harm) อยางไรกตาม หากผกอใหเกดความเสยหาย มโอกาสหลบเลยงจากการดาเนนคดได คาปรบหรอคาเสยหายทเหมาะสมทสดดงกลาวจะตองปรบใหเพมขนตามความนาจะเปนทลดลงในการฟองรองดาเนนคดกบผกระทาผดหรอกระทาละเมดใหเกดความเสยหายนน (probability of detection) เชน หากความนาจะเปนในการดาเนนคดกบโรงงานอตสาหกรรมซงกอใหเกดอบตเหตคอ 0.2 คาปรบหรอคาเสยหายทเหมาะสมทสดจะเทากบ 10,000/0.2 = 50,000 บาท ในคดละเมด คาเสยหายซงสงกวาความเสยหายทเกดขนจรงหลายเทาดงกลาวเรยกวา “คาเสยหายเชงลงโทษ” (punitive damage) ซงพบในประเทศทใชกฎหมายในระบบคอมมอนลอวหลายประเทศ ในการลงโทษผละเมดซงแสดงถงพฤตกรรมการจงใจกระทาละเมดหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง (ด สมเกยรต และคณะ, 2553)

อยางไรกตาม การทดลองทางนตเศรษฐศาสตรเชงจตวทยา (behavioral law and economics)

โดย Sunstein et al. (1999) พบวา ประชาชนโดยทวไปมกไมไดมความตองการใหเกดการปองปรามทเหมาะสมทสด กลาวคอ ขนาดของการลงโทษทประชาชนเหนวาเหมาะสมไมไดขนอยกบความนาจะเปนในการฟองรองดาเนนคดกบผกระทาผดหรอกระทาละเมดใหเกดความเสยหาย และมแนวโนมทจะไมยอมรบการปรบการลงโทษใหนอยลงหรอเพมขนตามความนาจะเปนนน โดยเหนวาจะทาใหเกดความไมเปนธรรมตอผเกยวของฝายตางๆ ซงสะทอนวาลาพง “ประสทธภาพทางเศรษฐกจ” ไมไดทาใหเกดความรสกวาม “ความเปนธรรม” เกดขน

5.4 คาปรบตามรายได (day fines) หวขอนจะกลาวถง “คาปรบตามรายได” ซงคณะผวจยเหนวาควรนามาใชในประเทศไทย เพอทดแทนโทษจาคกในกรณทมการทาความผดทไมใชความผดอจฉกรรจ โดยจะกลาวถงแนวคด ความเปนมาและประสบการณในตางประเทศ กระบวนการบงคบโทษปรบตามรายไดตลอดจนขอจากดและประเดนโตแยงตอโทษปรบดงกลาว

83

5.4.1 แนวคด การลงโทษปรบตามรายได (day fines)1 เปนทางเลอกหนงในการลงโทษทไดรบความสนใจและถกนาไปบงคบใชอยางเปนรปธรรมในหลายประเทศ เหตผลจงใจสาคญประการหนงของการใชโทษปรบดงกลาวกคอ วธการลงโทษแบบเดม เชน การจาคกและโทษปรบแบบตายตว (fixed-sum fines) มปญหาหลายประการทงในดานการปองปรามการกระทาความผด หรอกอใหเกดตนทนจากวธการลงโทษ โทษปรบตามรายได เปนบทลงโทษทางเศรษฐกจ (economic sanction) ประเภทหนง ซงบงคบเอาแกทรพยจากผกระทาความผดโดยมวตถประสงคเพอการปองปรามใหผกระทาความผดไมกระทาผดซาอก โทษปรบตามรายไดแตกตางจากโทษปรบทวไปคอ นอกจากขนาดของคาปรบจะสอดคลองตามความรายแรง (seriousness) หรอความหนกเบา (gravity) ของความผด ซงสะทอนระดบของความเสยหายแลว ยงขนอยกบรายไดของผกระทาความผดอกดวย ตามสตรตอไปน

จากสตรขางตน จะเหนวาคาปรบตามรายไดไมใชคาปรบทมระดบเหมาะสมทสด (optimal

fines) ตามหลกนตเศรษฐศาสตร ซงเปนระดบทกอใหเกดประสทธภาพทางเศรษฐกจ (economic efficiency) สงสด เนองจากคาปรบทมระดบเหมาะสมทสดจะขนอยกบระดบความเสยหายทเกดขนเทานน โดยไมขนอยกบรายไดของผกระทาผดแตอยางใด

คาปรบตามรายไดถกออกแบบมาเพอรกษาดลยภาพระหวางประสทธภาพทางเศรษฐกจ และ

ความเปนธรรม (fairness) ของคนทมระดบรายไดตางๆ กน จงนาจะเหมาะสาหรบประเทศทมความเหลอมลาสง เชน ประเทศไทย ซงผทรายไดสงสดรอยละ 20 มรายไดมากกวาผทรายไดตาสดรอยละ 20 ถงประมาณ 12-15 เทา นอกจากน หากผมรายไดสงมระดบการตอบสนองตอคาปรบตากวาผมรายไดนอยตามทงานวจยดานนตเศรษฐศาสตรเชงจตวทยาเรองการปฏบตตามกฎจราจรในสหรฐและอสราเอลไดชไว การกาหนดคาปรบตามรายไดกนาจะมผลมากขนในการปองปรามไมใหผมรายไดสงฝาฝนกฎหมาย กลาวอกนยหนง โทษปรบตามรายไดจะสามารถปองปรามคนทกระดบรายไดในการทาความผดไดอยางเทาเทยมกน

ขอดอกประการหนงของคาปรบตามรายไดซงสามารถแกไขปญหาสาคญทประเทศไทยประสบ

อยคอ คาปรบจะถกปรบเพมตามอตราเงนเฟอแทบจะโดยอตโนมตตามรายไดของผถกปรบ เพราะคาจางแรงงานของคนกลมตางๆ มกจะถกกาหนดโดยขนอยกบระดบคาครองชพ หรออตราเงนเฟออยแลว                                                             1 ในสหรฐฯ เรยกโทษปรบดงกลาววา structured fines สวนในองกฤษเรยกวา unit fines  

คาปรบตามรายได = จานวนหนวยวนปรบ x รายไดสทธตอวน

84

5.4.2 ความเปนมาและประสบการณในการใช

การลงโทษปรบตามรายได พบครงแรกในกฎหมายอาญาโปรตเกสเมอป 1832 โดยมาตรา 41 ของกฎหมายดงกลาวบญญตวา คาปรบจะตองคานวณจากรายไดตอวนของผกระทาความผด (Strahl, 1951) ในเวลาตอมา โทษปรบตามรายไดถกนามาใชอยางจรงจงในชวงตนศตวรรษท 19 ในกลมประเทศแถบสแกนดเนเวย โดยเรมจากฟนแลนดในป 1921 เพอแกปญหาของการทคาปรบไมสามารถตามทนกบระดบคาครองชพ หลงจากนน เดนมารกและสวเดน กนาโทษปรบตามรายไดมาใชเชนเดยวกน ในขณะเดยวกนในชวงสองทศวรรษระหวางป 1920-1930 อตาล เยอรมน เนเธอรแลนด ออสเตรย และสวตเซอรแลนด ไดแกกฎหมายอาญาของตนครงใหญ แตกยงไมไดนาเอาโทษปรบตามรายไดมาใช (Albrecht, 2001)

หลงจากนน เยอรมนและออสเตรยกไดนาโทษปรบตามรายไดมาใชในป 1975 เพอแทนโทษ

จาคกระยะสน โดยผพพากษาทตดสนลงโทษจาคกตากวา 6 เดอน โดยไมใชโทษปรบ จะตองอธบายเหตผลในการลงโทษดงกลาว ขอกาหนดดงกลาวมผลทาใหมการใชโทษปรบตามรายไดในการลงโทษการกระทาความผดตางๆ ทงการฝาฝนกฎจราจรและการทาผดทางอาญาทวไป เชน การลกทรพย การยองเบา การฉอโกง การทารายรางกายและการทาผดกฎหมายยาเสพตด ตลอดจนการทาความผดตามกฎหมายสงแวดลอมในชวงหลง

ฮงการนาโทษปรบตามรายไดมาใชในป 1978 ตดตามมาดวยฝรงเศสและโปรตเกสในป 1983

สวนองกฤษและเวลส ไดนาเอาคาปรบตามรายไดมาใชเมอป 1992 แตไมประสบความสาเรจ โดยยกเลกไปในเวลาเพยง 7 เดอนเทานน ทงทการบงคบใชในชวงแรก ไดรบการตอบรบอยางด แตกเกดกรณทมการปรบผกระทาความผดรายหนง 500 ปอนดจากการจอดรถยนตมลคา 250 ปอนดในทหามจอด ในทางวชาการ เหตผลทองกฤษและเวลสยกเลกคาปรบตามรายไดนนยงไมแนชด แตมการตงขอสงเกตวา อาจเกดจากการทผพพากษาหลายคนไมยอมรบแนวทางการตดสนลงโทษ (sentencing guideline) ของการปรบตามรายได และการทฝายนตบญญตไมไดคาดการณถงผลทอาจเกดขนในการบงคบใชกฎหมายอยางรอบคอบเพยงพอ (Tonry, 1998)

ในทางตรงกนขาม ประเทศทประสบความสาเรจในการใชคาปรบตามรายได เชน ฝรงเศส ไดแก

ประมวลกฎหมายอาญาของตนเพอขยายขอบเขตการใชคาปรบตามรายไดในป 1994 นอกจากน ประเทศอนๆ เชน สวตเซอรแลนดกนาคาปรบตามรายไดมาบงคบใช ในโปแลนด มขอเสนอในทานองเดยวกน ในขณะเดยวกน หลายประเทศ เชน เบลเยยม นอรเวย เนเธอรแลนด อตาลและไอซแลนด กยงไมไดนาเอาโทษปรบตามรายไดมาใช แมวาประเทศเหลานใชโทษปรบทวไปอยางกวางขวางในคดอาญาตางๆ อยกตาม

85

ในสหรฐอเมรกามบางมลรฐ เชน นวยอรก แอรโซนา ไอโฮวา และโอเรกอน ทไดทดลองนาเอาโทษปรบตามรายไดมาใชในชวงปลายทศวรรษ 1989 และตนทศวรรษ 1990 ซงประสบความสาเรจในระดบทจากด จนในปจจบนเหลอเพยงเฉพาะในบางเคานตในเมองฟนกซเทานนทยงคงใชโทษปรบตามรายไดอย ความสาเรจในระดบทจากดดงกลาวเกดขนดวยเหตผลทสาคญคอ บคลากรในระบบยตธรรมสหรฐฯ ยงไมไดยอมรบวาโทษปรบเปนบทลงโทษทรนแรงพอทจะปองปรามการกระทาผด ในขณะทนกการเมองมกหาเสยงวาจะปราบปรามอาชาญกรรมดวยวธการทรนแรง ผลการสารวจความเหนของผพพากษาทวประเทศชวา ผพพากษาจานวนมากไมไดพจารณาวาคาปรบเปนทางเลอกในการลงโทษแทนการจาคกหรอการภาคทณฑ

5.4.3 กระบวนการบงคบโทษปรบตามรายได

การบงคบโทษปรบตามรายได มขนตอนตางๆ 4 ขนตอน คอการคดคานวณคาปรบตามความรายแรงของการกระทา การประเมนรายไดสทธทแทจรงของผกระทาความผด การจดเกบคาปรบและการกาหนดวธการลงโทษเสรม

1. การคดคานวณคาปรบ

จากสตรคาปรบตามรายได จะเหนวาตองมการดาเนนการใน 2 ขนตอน คอหนง กาหนดหนวยวนปรบ (day-fine unit) ตามความรายแรงของการกระทาความผด และสอง คานวณรายไดสทธตอวน เพอคานวณหาคาปรบทงหมด

ในขนตอนแรกนน การกาหนดหนวยวนปรบของศาลมกจะพจารณาถงความรนแรงของ

อาชญากรรม แรงจงใจ เครองมอทใชและสภาพแวดลอมในการกระทาผด ตลอดจนประวตการกอคดทผานมา ตารางท 5.2 แสดงตวอยางหนวยวนปรบทเคยทดลองใชใน Staten Island ในมลรฐนวยอรก สหรฐ บางประเทศ เชน สวเดน กาหนดคาหนวยวนปรบในชวง 1-120 หนวยวนปรบสาหรบฐานความผดเดยวและไมเกน 180 หนวยวนปรบสาหรบหลายฐานความผด ในขณะทเยอรมนกาหนดคาหนวยวนปรบในชวงทกวางกวาสวเดนคอ 5-360 หนวยวนปรบและสงสดไมเกน 720 หนวยวนปรบ เปนตน

หนวยวนปรบทมคาสงดงตวอยางของเยอรมนสะทอนถงวตถประสงคในการกาหนดโทษปรบ

ตามรายไดใหเปนบทลงโทษหนก ในขณะเดยวกน การกาหนดชวงของคาหนวยวนปรบทกวางกเพอใหแนใจวาโทษทกาหนดขนจะเหมาะสมกบความผดในแตละฐานได นอกจากน ยงสามารถกาหนดหนวยวนปรบยอยตามสภาพแวดลอมของการกระทาความผดได เชน ใน Staten Island การทารายรางกายทไมรายแรง (misdemeanor assault) มคาปรบอยท 20-95 หนวยวนปรบ แตหากการทารายนนกอใหเกดความเสยหายอยางมนยสาคญ (substantial injury) ตอเหยอซงออนแอกวา ไมวาจะโดยคน

86

แปลกหนาหรอคนรจกจะมคาหนวยวนปรบระหวาง 81-109 หนวยวนปรบ โดยมเกณฑอางอง (benchmark) ของฐานความผดท 95 หนวยวนปรบ เปนตน (ดตารางท 5.3) จะเหนไดวา การกาหนดหนวยวนปรบเปนเพยงการใหกรอบแกศาลในการใชดลพนจตดสนตามสภาพการณของแตละคดได

ตารางท 5.2 ตวอยางตารางหนวยวนปรบของความผดตามระดบความรายแรงใน Staten Island

ระดบความรายแรง พฤตกรรม ความผดและระดบความผด (ตวเลข) หนวยวนปรบ

Severity Level Behavior Offense and Degree Day Fine Unit

ระดบท 1 ความเสยหายแกบคคล ประพฤตมชอบในทางเพศ (sexual misconduct) 90-120

95-120 DF ความเสยหายแกบคคล ทารายรางกาย (assault) 3 20-95 ระดบท 2 ขดขวางกระบวนการยตธรรม การดหมนทางอาญา (criminal contempt) 2 75 65-90 DF ความเสยหายแกบคคล ทาใหเกดอนตรายโดยประมาท (reckless endangerment) 2 65 ทรพยสน การลกทรพยทมมลคาสง (grand larceny) 4 20-65 ระดบท 3 อาวธ ครอบครองอาวธ (possession of weapon) 4 35-60 45-60 DF ทรพยสน ลกทรพย (petit larceny) 5-60 ยาเสพตด จาหนายกญชา (sale of marijuana) 50 ความเสยหายแกบคคล พยายามทารายรางกาย (assault) 3 10-45 ระดบท 4 ยาเสพตด ครอบครองกญชา (possession of marijuana) 35 30-40 DF ทรพยสน พยายามลกทรพย (petit larceny) 5-30

ทรพยสน พยายามครอบครองของโจร (attempted possession of stolen property) 5

5-30

ระดบท 5 ขดขวางกระบวนการยตธรรม ขดขนการจบกม (resisting arrest) 25 15-25 DF ยาเสพตด พยายามจาหนายกญชา (attempted sale of marijuana) 4 25 ทรพยสน ลวงละเมดทางอาญา (criminal trespass) 3 20 ระดบท 6 ทรพยสน ขโมยอปกรณรถยนต (auto stripping) 2 10 5-10 DF อาชญากรรมทางเพศ การคาประเวณ (prostitution) 5 ทรพยสน บกรก (trespass) 5

ทมา: Hillsman and Greene (1987)

87

ตารางท 5.3 ตวอยางชวงคาของหนวยวนปรบใน Staten Island

คาตา เกณฑมาตรฐาน คาสง

Discount Number Benchmark Premium Number

ความเสยหายแกบคคล (harm to person) ทารายรางกายแบบไมรายแรง (misdemeanor assault 3): 20-95 DF A. ความเสยหายอยางมนยสาคญ

81 95 109 คนแปลกหนา; หรอคนรจก, เหยอออนแอกวา B. ความเสยหายเลกนอย

59 70 81 คนแปลกหนา; หรอคนรจก, เหยอออนแอกวา; หรอเกยวของกบการใชอาวธ C. ความเสยหายอยางมนยสาคญ

38 45 52 ทะเลาะววาทกบคนรจก D. ความเสยหายเลกนอย

17 20 23 ทะเลาะววาทกบคนรจก

ความผดเกยวกบทรพยสน (property offense) ลกทรพยเลกนอย (misdemeanor petit larceny); 5-60 DF $1,000 ขนไป 51 60 69 $ 700-999 42 50 58 $ 500-699 64 40 46 $ 300-499 25 30 35 $ 150-299 17 20 23 $ 50-149 8 10 12 $ 1-49 4 5 6

ทมา: Hillsman and Greene (1987)

2. การประเมนรายไดสทธตอวนของผกระทาความผด ในการประเมนรายไดสทธตอวนของผกระทาความผด มสองประเดนทตองพจารณาคอ สตร

ในการคานวณรายไดตอวนดงกลาวและเครองมอในการไดมาซงขอมลทางการเงนของผกระทาความผด รายไดตอวนของผกระทาความผดทประเทศตางๆ นามาประเมนเพอกาหนดคาปรบ มกจะเปน

รายไดสทธ ซงหมายถงรายไดทงหมดหกดวยรายจายทจาเปนในการดารงชวต ทงนเพอใหผถกปรบสามารถดารงชวตอยได โดยไมเดอดรอนมากเกนไป คาถามกคอ รายจายดงกลาวครอบคลมถงรายการใดบาง เนองจาก หากอนญาตใหผกระทาผดสามารถหกคาใชจายไดมาก เชน ภาษและคาเลยงดผอยในอปการะ โทษปรบกจะเบาลง ในทางปฏบต แตละประเทศทใชโทษปรบตามรายไดมสตรในการคานวณหารายไดสทธตอวนแตกตางกนออกไป โดยแบงออกเปน 2 แนวทางคอ แนวทางทใชแนวคด strict economy ซงผกระทาผดจะถกยดรายไดหลงหกคาใชจายทจาเปนในการดารงชวตไปทงหมด และ

88

แนวทางทใชแนวคด net income ซงผกระทาผดจะถกยดรายไดทงหมดหลงหกคาใชจายตางๆ ทอนญาตใหหกไดในการคดภาษเงนได และหลงหกภาษเงนไดแลว

ไมวาจะเลอกใชแนวคดใดในการใหคาจากดความของรายไดสทธกตาม ขนตอนทตอง

ดาเนนการตอไปคอ การประมาณการรายไดทงหมดของผกระทาความผด ทงน ในการดาเนนการดงกลาว ศาลมกจาเปนตองมอานาจในการเขาถงขอมลทางการเงนของผกระทาความผด เชน ขอมลการเสยภาษ หรอมฉะนนกตองใชขอมลจากการสอบสวนของตารวจหรอการไตสวนของศาลเอง เพอใหทราบวาผกระทาผดมอาชพอะไร และมรายไดเทาใด (ดตารางท 5.4) ขนตอนนมความทาทายหลายประการคอ ประการแรก ผกระทาความผดไมนอยมรายไดมาจากกจกรรมทผดกฎหมาย (illegal activity) หากละเลยสวนนจะทาใหคาปรบตามรายไดตากวาทควรจะเปน ในทางปฏบต ศาลจงตองพจารณาวถชวตของผกระทาผดและประวตการกอคดประกอบดวย ประการทสอง ในประเทศกาลงพฒนา เชน ประเทศไทย ประชาชนจานวนมากมรายไดสวนใหญมาจากการทางานในภาคเศรษฐกจนอกระบบ (informal sector) ซงทาใหไมมแหลงขอมลทนาเชอถอในการประมาณการรายได ประการทสาม มขอถกเถยงวาควรนาทรพยสนทงหมดมาใชเปนฐานคานวณรายไดดวยหรอไม เนองจากผกระทาผดบางคนอาจถอครองทรพยสนมากแตมรายไดประจาตอวนตา ซงในสวเดนจะกาหนดโทษปรบตามทรพยสนของผกระทาความผดประกอบดวย กลาวคอ หากผกระทาความผดมทรพยสนเกนกวา 2 แสนโครเนอร จะคดคาปรบเพมตามทรพยสนทเพมขนทก 1 แสนโครเนอร (Bureau of Justice Assistance,1996)

89

ตารางท 5.4 วธการประเมนรายไดสทธตอวนของผกระทาความผดในประเทศตางๆ

ประเทศ การเขาถงขอมลทางการเงนของผกระทาความผด การประเมนรายไดสทธตอวน

สวเดน

ศาลมอานาจในการเขาถงขอมลทางการเงนและการเสยภาษของผกระทาความผด

1. จะหกภาษกอนนามาคดคาปรบหรอไมขนอยกบดลพนจของศาล 2. หก 20% จากรายไดทงป หากมคสมรส 3. หากคสมรสมงานทา จะรวม 20% ของรายไดคสมรสในรายไดทจะคดคาปรบ 4. หกคาเลยงดบตรโดยคดจากครงหนงของคาเลยงดพนฐานในสวเดนตอบตรหนงคน 5. นายอดคงเหลอทไดหารดวย 1,000

เยอรมน

ศาลไมมอานาจเขาถงขอมลแตจะประเมนจากขอมลจากพนกงานสอบสวนและจากกระบวนการไตสวนของศาล ในเบองตน จะใหผกระทาความผดรายงานขอมลทาง

การเงนเอง (self-report)

ใกลเคยงกบรายไดรายวนทหกภาษเงนไดและสวนบงคบจายอนๆ (daily take-home pay)

Staten Island (สหรฐ)

ศาลไมมอานาจเขาถงขอมลทางการเงนโดยมไดรบความยนยอมจากผกระทาความผด แตจะประเมนจากขอมลจากพนกงานสอบสวนและจากกระบวนการไตสวนของศาล ในเบองตน จะใหผกระทาความผดรายงานขอมลทางการเงนเอง (self-report)

1. หกคาใชจายทจาเปนในการครองชพและครอบครว ดงน หก 15% ของรายไดสาหรบคาเลยงดตนเอง หก 15 % ของรายไดสาหรบคครองทตองเลยงด หก 15 % ของรายไดสาหรบบตรคนแรกและ 10%

สาหรบบตรคนทสองและสาม และ 5% สาหรบบตรท

เหลอตอคน

2. หกตามฐานะทางการเงนของผกระทาความผด ดงน สาหรบผกระทาความผดทมรายไดอยใตเสนความยากจน หกหนงในสามของรายไดตอวนทงหมด สาหรบผกระทาความผดทมรายไดอยเหนอเสนความ

ยากจน หกหนงในสองของรายไดตอวนทงหมด

ทมา Bureau of Justice Assistance (1996) และ พชยนต (2542)

3. การจดเกบคาปรบ

การจดเกบคาปรบมความสาคญอยางยงในการบงคบใชโทษปรบตามรายไดและโทษปรบโดยทวไป เนองจากหากไมสามารถบงคบเกบคาปรบได ผกระทาความผดกจะไมถกลงโทษจรงและไมถกปองปรามไมใหกระทาความผดซาอก

ประเดนสาคญทควรพจารณาในการจดเกบคาปรบกคอ การกาหนดระยะเวลาทสมเหตผลในการ

จายคาปรบ กลาวคอ ตองพจารณาทงความรายแรงของการกระทาความผดและความสามารถในการชาระคาปรบของผกระทาผด เชน การใหผอนชาระคาปรบจะทาใหผกระทาความผดรสกถงการลงโทษท

90

นอยกวาการใหชาระคาปรบทงหมดทนท ในขณะเดยวกน สาหรบผทมฐานะยากจน หากศาลกาหนดใหตองชาระโทษปรบทงหมดในครงเดยวทนท กอาจทาใหเกดความเดอดรอน หรอตองรบโทษอนๆ เชน การกกขงหรอการบรการสงคมแทน จากการศกษาประสบการณในตางประเทศ คณะผวจยพบวา ศาลมกสงใหผกระทาความผดชาระคาปรบสวนหนงทนทและใชดลพนจในการกาหนดระยะเวลาในการผอนชาระ โดยใหมระยะเวลาการผอนชาระใหสนทสด เชน 3 เดอน เปนตน

นอกจากการกาหนดระยะเวลาในการชาระคาปรบแลว การเตรยมการดานโครงสรางพนฐานในการบงคบใชคาปรบกเปนเรองทจาเปนอยางยง กลาวคอ หนวยงานทรบผดชอบจะตองมบคลากร ซงทาหนาทจดเกบคาปรบอยางเพยงพอ และตองมระบบขอมล (information system) ทเชอถอได เพอใหเจาหนาททราบวา ผกระทาความผดพานกอยทใดและไดชาระคาปรบหมดสนแลวหรอยง เปนตน2

4. การลงโทษเสรม ในการบงคบโทษปรบ มความเปนไปไดทผกระทาผดจะไมมความสามารถในการชาระ

คาปรบ เชน มฐานะยากจนแตกระทาความผดทตองเสยคาปรบในระดบสง เปนตน กรณเชนนจะเปนปญหาหากเราตองการใหใชโทษปรบตามรายไดแทนการจาคก เนองจากอาจทาใหผกระทาผดทมรายไดตาตองถกกกขงแทน หากไมมการลงโทษเสรมทเหมาะสม

หลกการสาคญของการลงโทษเสรมกคอ จะตองใหผลกระทบของบทลงโทษใกลเคยงกบโทษ

ปรบ ตวอยางสาหรบการลงโทษเสรมทมการบงคบใชกนในตางประเทศคอ การใหทางานบรการชมชนตามเวลาทกาหนด การกาหนดใหผกระทาผดตองมารายงานตวกบเจาหนาทและทากจกรรมตามระยะเวลาทกาหนด และการกกขงในทอยอาศยของตน เปนตน โดยในกรณทมการนาบทลงโทษดงกลาวมาใชเสรมโทษปรบตามรายได กจะตองกาหนด “อตราแลกเปลยน” (exchange rate) ระหวางการลงโทษเสรมดงกลาวและคาปรบ

5.4.4 ขอจากดและประเดนโตแยงของโทษปรบตามรายได

การปรบตามรายไดเปนวธการลงโทษทอาจนามาใชในแทนการจาคก ซงเปนบทลงโทษหลกของประเทศไทยในปจจบน อยางไรกตาม ประสบการณทผานมาในตางประเทศกชใหเหนถงขอจากดทสาคญบางประการของโทษปรบตามรายได ดงน

1. โทษปรบตามรายไดไมสามารถใชทดแทนโทษจาคกไดอยางสมบรณในทกกรณ แตจะเหมาะสมกบการใชเพอทดแทนโทษจาคกในระยะสนเทานน ซงหมายความวา เรายงคงตองคงโทษจาคกไวในกรณทมการทาความผดอจฉกรรจไวตอไป เพอปองกนสงคมจากการกระทาผดของอาชญากร

                                                            2 ดตวอยางโครงสรางพนฐานและประสบการณของอสราเอลในการจดเกบคาปรบไดจาก Einat (1999) 

91

2. แมโทษปรบตามรายไดจะมประสทธผลมากในการปองปรามการกระทาความผดของผมรายไดสงกตาม โทษดงกลาวกอาจมขอจากดในการปองปรามผมรายไดนอยไมใหกระทาความผดได เพราะคาปรบอาจอยในระดบตากวาความเสยหายทเกดขนมากเกนไป

3. อาจมขอโตแยงวา โทษปรบตามรายไดกอใหเกดความไมเปนธรรม เนองจากลงโทษผกระทาความผดแตละรายในฐานความผดเดยวกนแตกตางกนตามสถานะทางเศรษฐกจ ซงอาจมผลเปนการเลอกการปฏบต (discrimination) และถกโตแยงวาขดตอบทบญญตของรฐธรรมนญ3

5.5 สรปและขอเสนอแนะ โทษปรบทถกกาหนดขนอยางเหมาะสม จะมประสทธผลในการปองปรามการกระทาความผดได โดยไมกอใหเกดตนทนในระดบสงตอสงคม แนวทางหนงในการเพมบทบาทของโทษปรบในประเทศไทยคอการนาเอาโทษปรบตามรายได (day fines) มาใชคดอาญาทไมรายแรง ซงจะสามารถแกไขปญหาความเหลอมลาในการบงคบใชโทษปรบกบคนทมรายไดแตกตางกนมากได และการทโทษปรบมระดบคงทไมเปลยนแปลงไปตามสภาพเศรษฐกจและสงคม การใชโทษปรบควรไดรบการหนนเสรมดวยโทษบรการสงคมในกรณทผกระทาความผดไมสามารถชาระคาปรบได สวนโทษจาคกนน ควรใชเฉพาะในกรณทมการทาความผดรายแรงเทานน

                                                            3 ดความเหนของผพพากษา James Cloninger ซงคดคานการใชโทษปรบตามรายไดในเมองเวนทรา แคลฟอรเนย ประเทศสหรฐฯ ใน Mahoney (1995)  

93  

บทท 6 สรปและขอเสนอแนะ

สมเกยรต ตงกจวานชย

6.1 สรป

ในรายงานน คณะผวจยไดวเคราะหปญหาของกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยวา จากมมมองของนตเศรษฐศาสตร ทงในทางทฤษฎและการศกษาหลกฐานเชงประจกษ การวเคราะหดงกลาว ยนยนขอสนนษฐาน (hypothesis) ตางๆ ทระบไวในบทท 1 วา กระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย มปญหาจากการเปนระบบราชการทมขนาดใหญและใชทรพยากรมาก แตการดาเนนการในหลายขนตอนกยงใชเวลานาน ซงหมายความวา กระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศไทยโดยรวมนาจะยงไมมประสทธภาพนก การขาดประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมทางอาญาไมไดกอใหเกดตนทนทสงตอรฐในรปของการสญเสยงบประมาณเทานน แตยงสรางตนทนทสงตอสงคม และทาใหประชาชนจานวนมากไดรบความยตธรรมอยางลาชา จนในบางกรณถงขนไมไดรบความยตธรรม

การวเคราะหทางนตเศรษฐศาสตร ชใหเหนวา ปญหาของระบบยตธรรมของประเทศไทยนาจะเกดจากการออกแบบกฎกตกาตางๆ ททาใหเกดแรงจงใจทไมเหมาะสมหลายประการ อาท การเนนการดาเนนคดทางอาญามากกวาการดาเนนคดทางแพง การกาหนดคาปรบทมระดบทตาเกนไป ซงสวนหนงเกดจากการกาหนดคาปรบแบบตายตว ไมเปลยนแปลงตามเวลา ปจจยเหลานมผลทาใหศาลมกลงโทษผกระทาความผดดวยการจาคกมากกวาการปรบ ทงในศาลชนตนและศาลฎกา นอกจากน ยงมปญหาการทกลไกในการกลนกรอง (screening) และเบยงเบนปรมาณคดทเขาสระบบ (diversion) นาจะยงไมมประสทธภาพเพยงพอ

6.2 ขอเสนอแนะ

เพอแกไขปญหาดงกลาว คณะผวจยไดวเคราะหแนวทางในการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศไทยในทางเลอกตางๆ โดยประมาณการวา แตละทางเลอกในการปฏรปจะมผลในการลดจานวนคด และตนทนของภาครฐและสงคมอยางไร โดยใชแบบจาลองทพฒนาขนจากขอมลเชงประจกษ และขอสมมตตางๆ

ผลการวเคราะหพบวา ทางเลอกในการปฏรปทมผลในการลดตนทนของกระบวนการยตธรรมไดมากทสดตามลาดบ 4 ทางเลอก จะทาใหเกดการเปลยนแปลงดงน

94  

1. ลาพงการยกเลกพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 และกฎหมายหมนประมาท จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 1,189 ลานบาทตอป นอกจากน การยกเลกโทษอาญาในกฎหมายอน นอกเหนอจากกฎหมายดงกลาวยงจะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงอกถง 210 ลานบาทตอป

2. การใชโทษปรบแทนการจาคกในคดอาญาทไมรายแรง จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 605 ลานบาทตอป

3. การไกลเกลยในคดทยอมความกนได จะทาใหตนทนของกระบวนการยตธรรมลดลงถง 520 ลานบาทตอป

จากขอสมมตตางๆ ทใชอยางอนรกษนยม และการไมไดคดประโยชนทเกดขนซงมลกษณะอต

วสยสงทาใหประมาณการไดยาก การประมาณการดงกลาวจงมแนวโนมจะใหขนาดของประโยชนทจะไดรบตากวาความเปนจรง นอกจากน หากขยายขอบเขตในการปฏรป เชน การยกเลกโทษอาญาในกฎหมายตางๆ ทไมมความจาเปน กจะทาใหไดประโยชนจากการปฏรปเพมขน ทงน การปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาตามแนวทางดงกลาวทง 4 ทางเลอก ไมนาจะกอใหเกดผลเสยตอกระบวนการยตธรรม หรอกอใหเกดผลกระทบในดานลบตอระบบเศรษฐกจและสงคม หากไดเตรยมมาตรการทางเลอกตางๆ ทเหมาะสมรองรบไวแลว ทางเลอกในการปฏรปดงกลาวจงสมควรไดรบการพจารณาในการนาไปปฏบต โดยมความสาคญในลาดบสง

ในขณะเดยวกน ทางเลอกในการปฏรปอนๆ นอกเหนอจากทกลาวมาขางตน ไมวาจะเปน การกาหนดใหอยการเปนผฟองรองแทนผเสยหาย การกาหนดใหศาลตองไตสวนมลฟองในคดทอยการเปนผฟองรอง และการยกเลกดลพนจในการอนญาตใหฎกา จะไมมผลในการเพมประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมทางอาญามากนก นอกจากน บางทางเลอก เชน การกาหนดใหอยการเปนผฟองรองแทนผเสยหาย ยงเสยงตอการลดความสามารถของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมดวย จงไมนาจะเปนทางเลอกหลกทควรพจารณาในลาดบตนๆ ในขณะเดยวกน แมวาการยกเลกดลพนจในการอนญาตใหฎกา อาจไมมผลในการเพมประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมทางอาญามากนก ทางเลอกนกสมควรไดรบการพจารณา หากชวยทาใหสทธของประชาชนกลมตางๆ ในการนาคดสศาลฎกามความเทาเทยมกนมากขน

95

เอกสารอางอง

กตตพงษ กตยารกษ (2544). “ยทธศาสตรการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาไทย” หนงสอ

ชด “ปฏรปกระบวนการยตธรรม” ลาดบท 2, จดพมพโดยมลนธสถาบนกฎหมายอาญา. กระทรวงยตธรรม (2550). “รายงานขอมลสถตอาชญากรรมภาคประชาชนในเขต

กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2548 (สารวจภายใตโครงการนารองปพ.ศ. 2549),” สานกงานกจกรรมยตธรรม กระทรวงยตธรรม.

กระทรวงยตธรรม (2551). “รายงานขอมลสถตอาชญากรรมภาคประชาชนในจงหวด

นครศรธรรมราช พ.ศ. 2549 (สารวจภายใตโครงการนารองปพ.ศ. 2550),” สานกงานกจกรรมยตธรรม กระทรวงยตธรรม.

คณะกรรมการปรบปรงกฎหมายเพอการพฒนาประเทศ (2547). รายงานการศกษา และ

ขอเสนอแนะเกยวกบหลกเกณฑในการกาหนดโทษอาญา, (2547) จฑารตน เอออานวย (2551). สงคมวทยาอาชญากรรม, กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ธรรมนญ พทยาภรณ (2554). “มมมองของนกกฎหมายตอนตเศรษฐศาสตร”, รายงานการศกษา

ฉบบสมบรณในโครงการการวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวยเศรษฐศาสตร” เลมท 4 นาเสนอตอ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ปกปอง จนวทย (2554). “การวเคราะหกฎหมายดวยหลกเศรษฐศาสตร: แนวคดและวรรณกรรม

ปรทศน”, รายงานการศกษาฉบบสมบรณในโครงการการวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวยเศรษฐศาสตร” เลมท 2 นาเสนอตอ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ปกปอง ศรสนท (2550). “ปญหาการดาเนนคดอาญาโดยผเสยหาย”, งานวจยประจาปคณะ

นตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปกปอง ศรสนท (2554). “นตเศรษฐศาสตรวาดวยกฎหมายหมนประมาท”, รายงานการศกษา

ฉบบสมบรณในโครงการการวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวยเศรษฐศาสตร” เลมท 3 นาเสนอตอ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

96

พชยนต นพาสพงษ (2542), “โทษปรบโดยกาหนดตามวนและรายได”, วทยานพนธตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

แลงกาต ร. (2553), ประวตศาสตรกฎหมายไทย, บรรณาธการโดย ชาญวทย เกษตรศร และว

กลย พงศพนตานนท, สานกพมพมหารวทยาลยธรรมศาสตร สมเกยรต ตงกจวานชย และคณะ (2553), “การพฒนากฎหมายวาดวยคาเสยหายเชงลงโทษมาใช

ในประเทศไทย”, รายงานวจยนาเสนอตอ สานกงานกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรม สมเกยรต ตงกจวานชย, อสรกล อณหเกต, จารย ปนทอง และทรงพล สงวนจตร (2554). “นต

เศรษฐศาสตรวาดวยกฎหมายเชค”, รายงานการศกษาฉบบสมบรณในโครงการการวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวยเศรษฐศาสตร” เลมท 3 นาเสนอตอ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

สานกงานกจการยตธรรม (2552), รายงานขอมลสถตกระบวนการยตธรรม ประจาป 2547 -

2551, สานกงานกจการยตธรรม, กระทรวงยตธรรม สานกงานศาลยตธรรม 2550. “รายงานสถตคดศาลทวราชอาณาจกร,” สานกงานศาลยตธรรม

กระทรวงยตธรรม. สานกงานอยการสงสด 2548. “รายงานประจาป 254,” สานกงานอยการพเศษฝายสารสนเทศ

สานกงานวชาการ. Albrecht, Hans-Jörg. (1978). Criminological Research at the Max Planck Institute and Its

Results, Freiburg, Germany (อางจาก Robert W. Gillespie, Fines as an Alternative to Incarceration - The German Experience, Federal Probation, Volume:44 Issue:4, 1980)

Albrecht, Hans-Jörg. (2001). “Post-Adjudication Dispositions in Comparative Perspective”

in Sentencing and Sanctions in Western Countries, edited by Michael Tonry and Richard S. Frase. Oxford University Press.

Andreoni, J., Erard, B., Feinstein. (1998). “Tax Compliance,” Journal of Economic

Literature 36: 818-860.

97

Bar-Ilan, Avner and Sacerdote, Bruce. "Response to Fines and Probabilities in a Natural Experiment." Journal of Law and Economics 47, 1 (April 2004)

Becker, G.S. (1968). “Crime and Punishment: An Economic Approach,” Journal of

Political Economy 76: 169-217. Bouckaert, Boudewijn and De Geest, Gerrit (2001). Encyclopedia of Law and Economics,

Edward Elgar Bureau of Justice Assistance. (1996). How to use Structured Fines (Day Fines) as an

Intermediate Sanction, Monograph. Cherry, Todd L. (2001). Financial penalties as an alternative criminal sanction: Evidence

from panel data, Atlantic Economic Journal, Volume 29, Number 4, 450-458 Einat, Timer (1999). How Effective is Criminal Fine Enforcement in the Israel Criminal

Justice System, Israel Law Review, Volume 33 European Sourcebook. (2006). “European Sourcebook of Crime and Criminal Justice

Statistics,” http://www.europeansourcebook.org/ Garoupa, N. (2004). “An Economic Analysis of Criminal Law,” In A. Hatzis (Ed.),

Economic Analysis of Law: A European Perspective. Hillsman, Sally T and Greene, Judith A. (1987) Improving the Use and Administration of

Criminal Fines: A Report of the Richmond County, New York, Criminal Court of Day Fine Planning Project(New York: Vera Institute of Justice), app. B. อางใน Sally T Hillsman, “Fines and Day Fines,” p.86-87.

Kenkel, D.S. (1993). “Do Drunk Drivers Pay Their Way? A Note on Optimal Penalties for

Drunk Driving,” Journal of Health Economics 12: 137-149.

98

Levitt, S.D., Miles, T. (2007). “Empirical Study of Criminal Punishment,” In Polinsky, A.M., Shavell, S. (Eds), Handbook of Law and Economics, vol. 1.North-Hollnad, Amsterdam.

Levitt, Steven D. and Thomas J. Miles (2007), “Empirical Study of Criminal Punishment”.

in A. Mitchell Polinsky and Steven Shavell (eds.), Handbook of Law and Economics, Vol. 1, Elsvier: Oxford.

Mahoney, Barry. (1995). “The Ventura Day Fine Pilot Project: A report on the planning

process and the decision to terminate the project, with recommendations concerning future development of fine policy”, The Justice Management Institute.

Piehl, Anne Morrion and Williams, Geoffrey. (2010). Institutional Requirement for Effective

Imposition of Fines. Presented at the National Bureau of Economic Research conference on “Economical Crime Control” in Berkeley, California, January 15-16, 2010.

Polinsky, A.M., Shavell, S. (2007). “The Theory of Public Enforcement of Law.” In

Polinsky, A.M., Shavell, S. (Eds), Handbook of Law and Economics, vol. 1.North-Hollnad, Amsterdam.

Posner, Richard A (2001). Frontiers of Legal Theory, Harvard University Press Shavell, Steven M. (2004). Foundations of Economic Analysis of Law, Belknap Press of

Harvard University Press. Strahl, Par Ivar. (1951). “Les Jours amendes dans les pays nordiques,” Revue de

Science Criminelle et de droit Pénal Comparé, p.60 อางจาก พชยนต นพาสพงษ, โทษปรบโดยกาหนดตามวนและรายได, วทยานพนธตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร (2542)

Sunstein, Cass R., Schkade, David and Kahneman, Daniel (1999). Do People Want

Optimal Deterrence?, John M. Olin Law and Economics Working Papers 77, The University of Chicago. Social and Cultural Planning Office. (2004). “Public Sector

99

Performance: An International Comparison of Education, Healthcare, Law and Order,” The Hague.

Tonry, Michael. (1998). “Intermediate Sanctions” in the Handbook of Crime and

Punishment, edited by Michael Tonry. Oxford University Press. U.S. Department of Justice. (1997). “Uniform Crime Reports for the United States 1996,”

U.S. Department of Justice, Federal Bureau of Investigation, Washington, D.C.

101

ภาคผนวกท 1 ขอมลเกยวกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา

ทสามารถใชไดในงานศกษาเชงประจกษ

สมเกยรต ตงกจวานชย และ อสรกล อณหเกต

การศกษาเกยวกบระบบยตธรรมทางอาญาในเชงประจกษ (empirical research) ใน

ตางประเทศมจานวนมาก โดยมทงทเปนการศกษาในลกษณะการใชขอมลเชงประจกษเพอการทดสอบแบบจาลองทางนตเศรษฐศาสตรของกฎหมายอาญา (empirical test of the economic model) และการศกษาเชงประจกษเกยวกบการบงคบใชกฎหมายอาญา (empirical study of the criminal enforcement system) อยางไรกตาม การศกษาดานนตศาสตรในประเทศไทยในชวงทผานมานนแทบจะไมมการศกษาในเชงประจกษเลย ซงนาจะมสาเหตมาจากการขาดนกวชาการทมทกษะในการทาวจยในเชงประจกษ และการขาดการจดเกบขอมลทจาเปน ทสามารถนามาใชในการวจยเชงประจกษได

บทนจะแบงเนอหาออกเปน 4 สวน สวนแรกจะสารวจขอมลดานยตธรรมทางอาญาทม

การจดเกบอยในปจจบน และสามารถนามาใชในการวจยเชงประจกษได สวนท 2 จะกลาวถงปญหาในการจดเกบขอมลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาในประเทศไทย สวนท 3 จะกลาวถงความพยายามในการพฒนาระบบการจดเกบขอมลและสถตอาชญากรรมของภาครฐในปจจบน และสวนสดทายจะนาเสนอขอเสนอแนะของคณะผวจยตอการจดเกบและเผยแพรขอมลดานยตธรรมทางอาญา

1. ขอมลดานยตธรรมทางอาญาทมการจดเกบอยในปจจบน

ขอมลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญามความเกยวของโดยตรงกบขอมล

และสถตอาชญากรรม ทงน Levitt and Miles (2007) สรปแหลงขอมลสาคญในการศกษากระบวนการยตธรรมทางอาญาในสหรฐอเมรกาไวดงน

1. ขอมลจาก Uniform Crime Reports (UCR) ซงเปนขอมลอาชญากรรมทตารวจไดรบแจงความและนามาจดทาเปนรายงาน

2. ขอมลจาก National Crime Victimization Surveys (NCVS) ซงเปนขอมลทไดจากการสารวจครวเรอนตางๆ เพอรวบรวมขอมลเกยวกบการตกเปนเหยออาชญากรรมของบคคลในครวเรอน

102

3. การรายงานอาชญากรรมดวยตนเอง (self-reports of offending) เชน การเกบขอมลโดย National Longitudinal Survey of Youth (NLSY) ซงเกบตวอยางขอมลของเยาวชนทมสวนรวมในการกระทาผด

แหลงขอมลสาคญในการศกษากระบวนการยตธรรมทางอาญาขางตนสอดคลองกบ

แหลงขอมลทจฑารตน เอออานวย (2551) สรปวา โดยทวไปแลว การจดเกบขอมลอาชญากรรมมาจากแหลงตางๆ 4 แหลงดวยกนคอ

1. การจดเกบขอมลยตธรรมทางอาญาของหนวยงานในกระบวนการยตธรรม (criminal justice base system)

2. การรายงานอาชญากรรมอยางเปนทางการ (uniform crime survey) 3. การสารวจขอมลเหยออาชญากรรม (national crime victim survey) 4. การสารวจอาชญากรรมดวยการรายงานตนเอง (self-reported crime survey

หรอ self-reported measures of crime) ในกรณของประเทศไทยนน ตลอดระยะเวลาทผานมาขอมลและสถตอาชญากรรมไดรบ

การจดเกบ ประมวลผล และเผยแพรโดยสานกงานตารวจแหงชาตเปนหลก ซงดาเนนการจดเกบฐานขอมลอาชญากรรมโดยพนกงานสอบสวนเจาของคด และมการรายงานอาชญากรรมอยางเปนทางการในรปของสถตอาชญากรรมของทางราชการ ตามขอ 1–3 แตยงไมเคยมการดาเนนการสารวจการกระทาผดดวยการรายงานตนเองตามขอ 4 มากอน

จากการสารวจขอมลทมการจดเกบและเผยแพรผานทางเวบไซตของหนวยงานตางๆ

ของรฐ ซงเขาถงไดงายและสะดวกตอการนาไปใชในการวจย สามารถแบงตามขนตอนในกระบวนการยตธรรมไดดงน

1. สานกงานตารวจแหงชาต

เวบไซตของสานกงานตารวจแหงชาต (www.royalthaipolice.go.th) ไดเผยแพรขอมลสถตคด 5 กลม จาแนกตามปงบประมาณตงแตปงบประมาณ 2540-2553 คดอาญาทง 5 กลมดงกลาว ไดแก คดอกฉกรรจและสะเทอนขวญ คดชวต รางกาย และเพศ คดประทษรายตอทรพย คดทนาสนใจ และคดทรฐเปนผเสยหาย โดยสถตดงกลาวมเฉพาะจานวนคดในแตละกลม ทงจานวนคดทรบแจงและจบกมได (ยกเวนคดทรฐเปนผเสยหาย) โดยจาแนกตามทองท

103

2. สานกงานอยการสงสด เวบไซตของสานกงานอยการสงสด (www.ago.go.th) ไมมการเผยแพรขอมลสถตท

หนวยงานจดเกบทหนาหลกแตอยางใด

3. สานกงานศาลยตธรรม เวบไซตของสานกงานศาลยตธรรม (www.coj.go.th) เผยแพรสถต ดงน - สถตจานวนคดคางมา รบใหม เสรจไป และคงคาง ของศาลทวราชอาณาจกร ป 2551-2553

- จานวนขอหาทข นสการพจารณาของทง 3 ชนศาล และศาลในกลมชานญพเศษ ป 2551-2553

- ขอหาสงสด 5 อนดบทข นสการพจารณาของศาลทวราชอาณาจกร ป 2553 นอกเหนอไปจากสถตทเผยแพรทางเวบไซตแลว สานกงานศาลยตธรรมยงไดจดทา

รายงานสถตคดศาลทวราชอาณาจกรเปนประจาทกป

4. กรมราชทณฑ/ กรมคมประพฤต/ กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน 4.1 กรมราชทณฑ

เวบไซตของกรมราชทณฑ (www.correct.go.th) รายงานขอมลและสถตราชทณฑสาหรบผบรหาร โดยแบงยอยเปนขอมลพนฐานราชทณฑ ไดแก ขอมลทวไป งบประมาณ หนวยปฏบต และบคลากร และสถตงานราชทณฑ ไดแก สถตดานการควบคม สถตดานการฟนฟและแกไข สถตดานการคนคนดสสงคม สถตผตองขงชาวตางประเทศ สถตงานราชทณฑของตางประเทศ และสถตอน ๆ ทนาสนใจ

4.2 กรมคมประพฤต

เวบไซตของกรมคมประพฤต (www.probation.go.th) เผยแพรสถต ดงน

• ปรมาณคดทเขาสกระบวนการตาม พ.ร.บ.ฟนฟฯ จาแนกเปน - สถตตรวจพสจน ปงบประมาณ 2546-2550 - สถตฟนฟฯ ปงบประมาณ 2546-2550

• สถตสบเสาะคมประพฤตผใหญ พก/ลด - ประจาปงบประมาณ 2544-2550 จาแนกฐานความผดรวมทวประเทศ - ประจาปงบประมาณ 2548-2550 รายสานกงานทวประเทศ

• สอดสองคมประพฤตผใหญ พก/ลด - ประจาปงบประมาณ 2544-2550 จาแนกฐานความผด รวมทวประเทศ - ประจาปงบประมาณ 2548-2550 รายสานกงานทวประเทศ

104

• รายงานวเคราะหผลงานประจาเดอน

• ผลการดาเนนงานทสาคญอน ๆ

• รายงานสรปสถตคด พ.ร.บ.จราจรทางบก ประจาป พ.ศ. 2546-2550

4.3 กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน เวบไซตของกรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน (www.djop.moj.go.th) เผยแพร

สถต ดงน

• จานวนคดเดกและเยาวชนทถกดาเนนคดโดยสถานพนจฯ ทวประเทศ

• จานวนคดเดกและเยาวชนในฐานความผดเกยวกบยาเสพตด จาแนกตามประเภทยาเสพตด

• จานวนคดครอบครวและงานกากบการปกครอง 2. ปญหาการจดเกบขอมลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาในประเทศไทย

ขอมลเกยวกบกระบวนการยตธรรมทเปนขอมลพนฐานทสด คอ ขอมลและสถตเกยวกบ

อาชญากรรม ในประเทศไทย ขอมลลกษณะดงกลาวมสานกงานตารวจแหงชาตเปนผรบผดชอบในการจดเกบและรายงาน โดยการรายงานสถตอาชญากรรมของตารวจเกยวกบจานวนความถของการเกดอาชญากรรมประเภทตางๆ ทตารวจทราบหรอไดรบรายงาน รวมทงผลการจบกมผกระทาผด รายงานดงกลาวแบงกลมคดออกเปน 5 กลมคด ไดแก คดอกฉกรรจและสะเทอนขวญ คดชวต รางกาย และเพศ คดประทษรายตอทรพย คดทนาสนใจ และคดทรฐเปนผเสยหาย รวม 17 ประเภทความผด อยางไรกตาม ขอมลสถตดงกลาวมขอจากดตางๆ ดงน

1. สถตอาชญากรรมของตารวจไมสามารถแสดงจานวนอาชญากรรมทเกดขนจรง เนองจากใชวธการรวบรวมจากคดทมการแจงความ หรอตารวจพบการกระทาผดดวยตนเองเทานน

2. การขาดการใหความรวมมอของเหยออาชญากรรม เหยออาชญากรรมจานวนไมนอยอาจไมใหความรวมมอในการรองทกขกลาวโทษ โดยเฉพาะในกรณทการรองทกขกลาวโทษนนมผลกระทบตอสภาพแวดลอมรอบตวของเหยอ เชน กรณเกยวกบความรนแรงในครอบครว เปนตน

3. การจดโครงสรางหนวยงานและองคกรใหม เชน การปรบเปลยนพนทเขต หรอการตงสถานตารวจแหงใหม อาจทาใหขอมลอาชญากรรมทจดเกบเปลยนแปลงไป

4. ความคลาดเคลอนของวธการแจงนบคด และรายงานสถตอาชญากรรม ซงอาจเกดไดจากหลายกรณ เชน ผกระทาผดคนเดยวแตกระทาผดหลายกรรมในคราวเดยว เปนตน

105

5. สถตคดไมสามารถบอกจานวนผกระทาผดและจานวนเหยออาชญากรรมได เนองจากคดหนงๆ อาจมผกระทาผดและเหยอมากกวา 1 ราย

6. การจดหมวดหมอาชญากรรมเพอใชรายงาน จะแตกตางกนไปในแตละประเทศตามความเหมาะสมของบรบททางสงคม เศรษฐกจในประเทศนนๆ การใชขอมลสถตเพอเปรยบเทยบขามประเทศจงทาไดยาก

นอกเหนอไปจากปญหาเกยวกบขอมลและสถตอาชญากรรมดงกลาวมาแลว ยงมปญหา

การจดเกบขอมลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา เพอใชประโยชนในการวจยเชงประจกษอยางนอย 3 ประการ ดงน

ประการแรก ขอมลทมการจดเกบอยในปจจบนเปนขอมลจากระบบการจดเกบ

ฐานขอมลยตธรรมทางอาญาของหนวยงานในกระบวนการยตธรรม (criminal justice database system) โดยทวไป พนกงานสอบสวนเจาของคดจะเปนผจดเกบขอมลเกยวกบตวผกระทาผด เหยออาชญากรรม วนเวลา และสถานทเกดเหต พฤตการณแหงคด ฯลฯ ซงขอมลดงกลาวเปนขอเทจจรงทมความนาเชอถอไดและใกลเคยงกบความเปนจรงของอาชญากรรมทเกดขนมากทสด แตยงคงขาดขอมลอาชญากรรมทไมไดถกรายงานหรอถกบนทกไว

การสารวจขอมลเหยออาชญากรรมเปนแนวทางการจดเกบขอมลทสามารถลด

อาชญากรรมทไมไดรบรายงาน (dark figure of crime) ซงเปนวธการทกระทากนในหลายประเทศ โดยมหนวยงานรฐรบผดชอบ เชน สานกงานสถตยตธรรม (Bureau of Justice Statistics: BJS) ของสหรฐอเมรกา แผนกสารวจสงคม (Social Survey Division) และศนยเพอการวจยสงคมแหงชาต (National Center for Social Research) ภายใตกระทรวงมหาดไทยขององกฤษและเวลส เปนตน

สานกงานกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรม ไดรเรมโครงการสารวจขอมลอาชญากรรม

จากผตกเปนเหยออาชญากรรมทวประเทศโดยตรงอยางเปนทางการเปนครงแรกของประเทศไทยแลวเมอป 2551 การสารวจดงกลาวทาใหทราบวา จานวนอาชญากรรมทไมมการรายงานตอทางการอยในระดบประมาณรอยละ 65.2 ของอาชญากรรมทเกดขนทงหมด (ดรายละเอยดเกยวกบโครงการสารวจขอมลฯ ดงกลาวในเนอหาสวนตอไป)

ประการทสอง การจดเกบขอมลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมในปจจบนเปนการ

จดเกบโดยแตละหนวยงาน ซงมวตถประสงคและลกษณะการใชงานทแตกตางกน ขอมลจงมลกษณะแยกออกจากกนในแตละขนตอน ไมสามารถนาขอมลมาเชอมโยงกน เพอการศกษาภาพรวมของกระบวนการยตธรรมทงระบบได

106

ปญหาดงกลาวเกดขนเนองจากประเทศไทยยงไมมหนวยงานกลางทรบผดชอบการบรหารขอมลและรายงานอาชญากรรมทงระบบ ตลอดระยะเวลาทผานมา การรายงานอาชญากรรมอยางเปนทางการในประเทศไทยจงดาเนนการโดยสานกงานตารวจแหงชาตในรปแบบ “สถตอาชญากรรมของทางราชการ” เปนหลก ในขณะทแหลงทมาของสถตอาชญากรรมอนๆ ทงการเกบรวบรวม การประมวลผล และการรายงานเผยแพรเปนหนาทโดยตรงของแตละหนวยงานในกระบวนการยตธรรมซงร บผดชอบเฉพาะสถตคดทเขาสหนวยงานของตนตามกฎหมายเทานน ปญหาสาคญกคอ การจดกลมขอมลดงกลาวของสานกงานตารวจแหงชาต จงไมคอยจะสอดคลองกบการจดเกบขอมลของหนวยงานอน โดยเฉพาะสานกงานกจการยตธรรม (ดตารางท 1)

ตารางท 1 เปรยบเทยบวธการจดกลมขอมลการรายงานอาชญากรรมทางราชการ

ประเภท สานกงานตารวจแหงชาต สานกงานกจการยตธรรม

คดอกฉกรรจและสะเทอนขวญ (violence crime)

• ฆาผอนโดยเจตนา -

• ปลนทรพย

• ชงทรพย (รวม)

• ลกพาเรยกคาไถ

• วางเพลง

ความผดเกยวกบทรพย (property crime)

• ลกทรพย

• ปลนทรพย

• ชงทรพย

• กรรโชก

• รดเอาทรพย

• วงราวทรพย

• รบของโจร • ทาใหเสยทรพย

ความผดตอทรพยสน

• ลกทรพย

• ปลนทรพย

• โจรกรรมยานยนต

คดชวต รางกาย และเพศ

• ฆาผอนโดยเจตนา • ฆาผอนโดยไมเจตนา • ทาใหตายโดยประมาท

• พยายามฆา • ทารายรางกาย

• ขมขนกระทาชาเรา

ความผดตอชวตและรางกาย

• ฆา • ทารายรางกาย

• ขมขน

คดทรฐเปนผเสยหาย

• อาวธปน

• การพนน

• ยาเสพตด

• ปรามการคาประเวณ

• มและเผยแพรวตถลามก

ความผดอน

• ยาเสพตด

ทมา: จฑารตน เอออานวย (2551)

107

การมอบหมายใหเกดหนวยงานกลางเพอเกบรวบรวมขอมล ประมวลผล และเผยแพรขอมลดานยตธรรมทางอาญาจงเปนทางเลอกหนงทควรพจารณา เชน การตงหนวยรายงานขอมลอาชญากรรมของทางราชการ (Uniform Crime Report: UCR) ภายใตหนวยงานสอบสวนกลาง (Federal Bureau Investigation: FBI) ของสหรฐอเมรกา หรอศนยสถตกจการยตธรรมแหงแคนาดา (Canadian Center for Justices Statistic: CCJS) และสานกงานสถตออสเตรเลย (Australian Bureau of Statistic) ของออสเตรเลย เปนตน

นอกจากน ควรมการจดเกบขอมลตงแตทผกระทาผดเขาสกระบวนการยตธรรม และม

บนทกตอเนองไปเมอผานขนตอนตางๆ จนกระทงพนออกไปจากกระบวนการยตธรรม รวมทงกรณทมการกระทาผดซาและกลบเขามาสกระบวนการยตธรรมอกครง ทงน การจดเกบขอมลตลอดกระบวนการดงกลาว จะชวยใหผกาหนดนโยบายสามารถมองเหนเสนทางของการดาเนนการตามกระบวนการยตธรรมไดตงแตตนจนจบ ในความเหนของคณะผวจย จดเชอมตอทสามารถเชอมโยงฐานขอมลเขาดวยกนไดนนอยทสานกงานศาลยตธรรม ในฐานะทเปนหนวยทมคาสงหรอคาพพากษาคด ซงเหมาะสมกบการจดเกบขอมลอาชญากรรมในขนตอนอนๆ ทตามมาภายหลงมคาพพากษา ทงกรมราชทณฑ กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน และกรมคมประพฤต

ประการสดทาย ขอมลทมการจดเกบอยในปจจบนแทบทงหมดเปนขอมลระดบมหภาค

(macro data) ไมมการจดเกบขอมลในระดบจลภาค (micro data) ซงทาใหเกดปญหาในการศกษาเชงประจกษในระดบจลภาคในระดบพฤตกรรมของบคคล เชน การศกษาปจจยกาหนดการกออาชญากรรม (crime determination factors) เปนตน ซงทาใหไมสามารถทาการศกษาในเชงประจกษถงประสทธผลของการลงโทษดวยวธการตางๆ เชน การปรบ การลงโทษจาคก และการบรการสงคม เปนตน

3. การพฒนาระบบการจดเกบขอมลและสถตอาชญากรรมในปจจบน

ปจจบน สานกงานกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรม กาลงอยระหวางการพฒนาระบบ

การจดเกบขอมลและสถตอาชญากรรมในทกดานของทกหนวยงานในการบรหารงานยตธรรมใหมลกษณะบรณาการเชอมโยงและสามารถใชประโยชนไดสงสดรวมกนอยางเปนระบบครบวงจร โดยระบบทกาลงอยระหวางการพฒนาในขณะนมอยดวยกน 2 ระบบ ไดแก (จฑารตน 2551)

ระบบขอมลชดทหนงคอ อตราอาชญากรรมแหงชาต (crime rate) หรอการรายงาน

อาชญากรรมอยางเปนทางการ (uniform crime report หรอ official report) ซงสวนใหญรายงานในรปสถตคด จงรจกกนในอกชอหนงวา การรายงานสถตคดอาชญากรรม ทงน อตรา

108

อาชญากรรม (crime rate) หมายถง ตวเลขทใชวดจานวนอาชญากรรมทเกดขนในชวงเวลาหนงตอจานวนประชากร อตราอาชญากรรมถอเปนขอมลในการชวยรฐประเมนผล ตดตามสถานการณแวดลอม พยากรณทศทางความปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชากร รวมทงตรวจสอบและประเมนการใชจายในการบรหารงานยตธรรม ซงจาเปนตองมตวชว ดประสทธภาพการบรหารจดการ เพอนาผลไปใชในการวางแผนงานยตธรรมในอนาคตตอไป

ระบบขอมลชดทสองคอ การสารวจขอมลสถตอาชญากรรมภาคประชาชน (people

survey on crime rate) หรอการสารวจขอมลเหยออาชญากรรม (national crime victim survey) ซงเปนการสารวจขอมลการตกเปนเหยออาชญากรรมและขอมลทเกยวของกบการเกดอาชญากรรม ทงทมการรายงานและไมมการรายงานตอเจาหนาทในชวงเวลาหนงๆ ทผานมา สานกงานกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรมไดรเรมสารวจขอมลสถตอาชญากรรมภาคประชาชนในเขตกรงเทพมหานคร ป 2548 ขนเปนครงแรกในประเทศไทย โดยกาหนดใหเปนโครงการนารองในสวนกลาง และในปถดมามการสารวจขอมลสถตอาชญากรรมภาคประชาชน ในจงหวดนครศรธรรมราช ป 2549 ซงเปนโครงการนารองในสวนภมภาค ตอมา ในป 2551 สานกงานกจการยตธรรมจงไดทาการสารวจขอมลสถตอาชญากรรมภาคประชาชนทวประเทศ ป 2550 ซงเปนโครงการสารวจขอมลอาชญากรรมจากผตกเปนเหยออาชญากรรมทวประเทศโดยตรงอยางเปนทางการเปนครงแรกของประเทศไทย การสารวจครงนมวตถประสงคเพอศกษาวเคราะหผลการสารวจอาชญากรรมภาคประชาชนและจดทารายงานขอมลสถตอาชญากรรมภาคประชาชนทวประเทศ ป 2550 พรอมทงนาเสนอและเผยแพรผลการวเคราะหขอมลแกหนวยงานในกระบวนการ ยตธรรมและสาธารณชน และเพอวางแนวทางการพฒนาระบบฐานขอมลสถต อาชญากรรมภาคประชาชนในประเทศไทย ใหมทศทางทชดเจนและมความตอเนองเพอใหเกดประโยชนสงสดแกหนวยงานทเกยวของซงเปนผใชขอมลตอไป

การสารวจและจดทารายงานครงนเปนการสารวจขอมลในรอบป 2550 (1 มกราคม-31

ธนวาคม 2550) โดยมคาบเวลาการปฏบตงานเกบรวบรวมขอมล ระหวางเดอนตลาคม 2550-กนยายน 2551 และดาเนนการประมวลผลขอมลรวมทงการวเคราะหจดทารายงาน ระหวางวนท 26 มนาคม-10 ธนวาคม 2552 รวม 8 เดอน 15 วน โดยการสารวจเนนอาชญากรรมพนฐาน (traditional street crimes) 4 ประเภท ไดแก อาชญากรรมตอทรพยสน อาชญากรรมตอชวตและรางกาย อาชญากรรมทางเพศ และอาชญากรรมเกยวกบการแอบอางใชขอมลสวนตวหรอขอมลทางการเงนหรอแอบอางใชเอกสาร

109

การพฒนาระบบการจดเกบขอมลและสถตอาชญากรรมทงสองระบบดงกลาวเปนพฒนาการทสาคญในการวางรากฐานของการจดเกบขอมลเกยวกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาทสามารถใชไดในงานศกษาเชงประจกษในอนาคต

4. ขอเสนอแนะตอการจดเกบและเผยแพรขอมลดานยตธรรมทางอาญา

คณะผวจยมขอเสนอเกยวกบการจดเกบและเผยแพรขอมลเกยวกบกระบวนการ

ยตธรรมทางอาญา ดงน

ขอมลเกยวกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาทควรจดเกบ - ตวเลขอาชญากรรมทไมไดรบรายงาน (dark figure of crime) มความสาคญใน

การศกษาการกออาชญากรรมทเกดขนจรง แมวาสานกงานกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรมจะเรมสารวจขอมลอาชญากรรมจากผตกเปนเหยออาชญากรรมแลว แตการสารวจขอมลดงกลาวอยางตอเนองเปนสงจาเปน จงควรดาเนนการเปนระยะ เชน ทก 3 หรอ 5 ป และควรเผยแพรขอมลจลภาคของการสารวจดงกลาวในรายระเบยน (record) เพอประโยชนในการศกษาเชงประจกษในระดบจลภาค โดยวางกลไกรกษาความเปนสวนตวของผถกสารวจ

- ขอมลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมในปจจบนเปนการจดเกบโดยแตละหนวยงาน ซงมวตถประสงคและลกษณะการใชงานทแตกตางกน ขอมลจงมลกษณะแยกออกจากกนในแตละขนตอน ขอมลและสถตเกยวกบกระบวนการอาญาทควรจดเกบจงเ ปนขอมลชดเดยวท เรมตงแตผกระทาผดเขาสกระบวนการยตธรรม ผานกระบวนการตางๆ จนกระทงพนออกไปจากกระบวนการ และรวมทงกรณทอาจจะกระทาผดซ าและกลบเขามาสกระบวนการยตธรรมอกครง

หากไมสามารถจดเกบขอมลใหเปนชดเดยวกนได อยางนอยควรเปนขอมลทสามารถ

เชอมโยงระหวางขนตอนตางๆ ของกระบวนการยตธรรมไดโดยตลอด และไมมขอมลทสญหายระหวางขนตอนใดขนตอนหนง

- ขอมลเกยวกบงบประมาณในชนศาลเปนงบประมาณรวมของศาลยตธรรมทงหมด การใชคาเฉลยงบประมาณไมสะทอนตนทนทเกดขนจรง ดงนน จงควรมการแยกเกบขอมลงบประมาณของแตละศาลออกจากกน โดยแบงงบประมาณคาใชจายออกเปน 2 รปแบบ รปแบบแรก แยกเกบขอมลงบประมาณระหวางศาลแพงกบศาลอาญา และรปแบบทสอง แยกเกบขอมลระหวางศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา

110

- ขอมลเกยวกบผกระทาผดในปจจบนจดเกบโดยจาแนกเฉพาะเพศและอาย การจดเกบขอมลเกยวกบอาชพและรายไดเปนสงทมความจาเปน โดยเฉพาะเมอตองการปฏรปการลงโทษทางอาญาใหใชโทษปรบ รวมถงการใชคาปรบตามรายได (day fines)

ขอมลเกยวกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาทควรเผยแพร

- ขอมลหลายดานมการเกบรวบรวมอยแลว แตยากตอการเขาถง เปนอปสรรคและสรางตนทนในการทาการศกษา จงควรมการเผยแพรเพอประโยชนในการทาการศกษาวจย เชน สานวนฝากขงในชนพนกงานสอบสวน สานวนฟองในชนอยการและสานวนคดเมอคดเหลานนสนสดลงแลว ทงน การเผยแพรขอมลดงกลาวยงจะชวยเพมความโปรงใสและสงเสรมความเปนธรรมในกระบวนการยตธรรมอกทางหนงดวย

- คาพพากษาศาลฎกาเปนแหลงขอมลสาคญในการศกษาแนวทางการพจารณาคด อยางไรกตาม การเผยแพรคาพพากษาศาลฎกาในปจจบนเปนการเผยแพรเฉพาะบางคดเทานน ควรมการเผยแพรคาพพากษาทงหมดเพอใหผเกยวของมความเขาใจแนวทางการตความกฎหมายของศาลฎกา และเพอยกระดบคณภาพของคาตดสนฎกาดวย เพราะการเปดเผยคาตดสนจะสนบสนนใหเกดการวพากษวจารณทางวชาการ นอกจากน การเปดเผยคาตดสนทงหมดยงจะชวยแกไขปญหาความเอนเอยงในการสมตวอยางคาพพากษาเพอใชในการศกษาเชงประจกษ

111 

ภาคผนวกท 2 สรปความเหนจากการสมมนา ครงท 1

“การวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวยเศรษฐศาสตร” วนท 26 มกราคม 2553 ณ หองประชม บ.ย.ส. ชน 8 ตกสถาบนพฒนาขาราชการตลาการ ชวงแรก (หลงการนาเสนอบทความเรองนตเศรษฐศาสตร โดย อ. ปกปอง จนวทย) นายสไลเกษ วฒนพนธ ผพพากษาศาลฎกา

นกเศรษฐศาสตรเหนวา กฎหมายและกระบวนการรางกฎหมายของประเทศไทยมปญหา จงคดจะนาหลกเศรษฐศาสตรมาใชวเคราะห แตนกเศรษฐศาสตรมกใชคาวา “อาจจะเปนอยางนน อาจจะเปนอยางน” เมอเกดเหตวกฤตการณทางเศรษฐกจ กจะมาอธบายยอนหลงวา เปนเพราะปจจยใด จงเกดคาถามวา เราควรเชอหรอไมวา จะสามารถนาหลกเศรษฐศาสตรมาใชวเคราะหระบบกฎหมาย อยากเปดประเดนวา จรยธรรมของนกเศรษฐศาสตรเสรนยม จะสอดคลองหลกความเสมอภาคทางกฎหมายและความเปนธรรมหรอไม บางกรณนกนตศาสตรมองวาความเปนธรรมไมอาจตราคาได เมอคนโหยหาความเปนธรรม รฐตองจดหาให มฉะนนจะเกดความไมสงบสข แตนกเศรษฐศาสตรอาจเหนวาไมคม โดยการใชกระบวนการทางกฎหมายเตมรปแบบอาจใชทรพยากรของรฐมากเกนจาเปน ซงตองเลอกระหวางประสทธภาพและความเปนธรรม ตวอยางของกรณมาบตาพด เปนการใชกฎหมายทมประสทธภาพกบความสมดลในคณภาพชวตและสงแวดลอมหรอไม และกรณตารวจเขาไปคนโดยไมมหมายคน แลวไดพยานหลกฐานจะใชไดหรอไม และจะเกยวของกบหลกเศรษฐศาสตรหรอไมอยางไร ตามหลกผลไมทเกดจากตนไมมพษยอมมพษ แตคาพพากษาของศาลฎกาแยกการใชอานาจของเจาหนาทของรฐทไมชอบออกจากพยานหลกฐานทศาลสามารถนามาใชผกมดได ซงสวนกระแสกบประเทศทพฒนาแลว นายวฒชย หรจตตววฒน รองประธานศาลอทธรณภาค 1

เหนวานตศาสตรกบเศรษฐศาสตรมความใกลเคยงกนในความเปนศาสตร แตในการกาหนดคาเสยหาย หลกนตศาสตรยงไปไมถงจงตองใชหลกเศรษฐศาสตรมาสนบสนน เราจงควรเอาศาสตรทงสองมาผนวกเขาดวยกนได

112 

ปจจบนมการเพมโทษปรบเกยวกบกฎหมายทรพยสนทางปญญา เชน ในกรณ

ภาพยนตรคาปรบสงถง 2 แสนบาทแมจะเปนเพยงชาวบานนาไปขาย ซงเราอาจจะใชวธการปรบโดยดฐานะจาเลย เชน การใชคาปรบตามรายได (day fines) สวนในพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษมความตองการปรบเพอยดทรพย ซงขดกบหลกกฎหมายของสหรฐอเมรกา การทกฎหมายไทยทาอยางนอาจผดหลกการและตองระวงเรองโทษปรบกบคาเสยหายทอาจจะสบสนกนอย นายวนย เรองศร ผชวยผพพากษาศาลฎกาแผนกคดสงแวดลอม

หลกนตเศรษฐศาสตรทางอาญา จะใชกบทกสงคมไดหรอไม เพราะแตละสงคมกมความตางกน เชน day fines อาจเหมาะสมกบบางสงคม

เศรษฐศาสตรอาจชวยใหหลกคดในเรองความคมทน เชน อาจชวยทาใหเขาใจไดวา พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ และกฎหมายทรพยสนทางปญญาซงมการเพมโทษปรบสงขนมากนนเหมาะสมหรอไม

นายสอนชย สรารยกล รองอธบด ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ

ในเรองละเมด ยงไมมหลกการทจะใชในการกาหนดคาเสยหายใหเปนกจจะลกษณะ

อยางไร ซงเปนจดออนในทางวชานตศาสตร ผลการวจยในโครงการนอาจจะทาใหเรามหลกเกณฑทชดเจนขน สวนในคดอาญา โทษอาญาจะถกบญญตขนเมอมพฤตการณทางสงคมกอน แลวกฎหมายจงออกมาปองปรามพฤตกรรมทไมพงประสงคนน อยางไรกตาม หลายครง กฎหมายทออกมาไมตรงกบเปาหมายทตงไว เชน ความผดตามพระราชบญญตภาพยนตรและวดทศน พ.ศ. 2551 มกเกยวของกบกรณทมลกจางนาสนคาละเมดมาขาย เมอมการจบกม ผถกจบมกเปนลกจาง ตองจายคาปรบสงมาก แตรายไดจากการขายจรงกลบเขาสนายจาง ดงนน ในชนบงคบใชกฎหมาย จงตองคดถงเหตปจจยตางๆ เหลานดวย

นางสาวสนทรยา เหมอนพะวงศ ผพพากษาหวหนาศาลประจาสานกประธานศาลฎกา

การกาหนดคาเสยหายหรอกระบวนการยตธรรม มสวนเกยวของกบหลกเศรษฐศาสตร

เกยวกบกฎหมายทางเศรษฐกจ เชน กฎหมายทรพยสนทางปญญา กฎหมายภาษ แตเมอคนความากขนเครองมอเศรษฐศาสตรจะทาใหเรามองการกาหนดนโยบายทางกฎหมายมากขน เชน การปลอยนาเสย จะเรยกคาฟนฟกนอยางไร จะคดคาลกปลาทปลอยในนาทงกอนและหลง

113 

เกดเหตอยางไร วนนเปนจดเรมตน ซงตองการความรจากนกกฎหมายทกทานใหแกทมงานวจย นายบญมา เตชะวณช อปนายกฝายวชาการ สภาทนายความ

หลกเศรษฐศาสตรนาจะใชไดกบทางแพงไดมากกวา เพราะทางอาญาจะมตวแปรเรอง

ระยะเวลาการพจารณาคดทเปนตวแปรสาคญ เวลาทเสยไปถอเปนตนทน ซงอาจจาเปน นายสมบต ผเขารวมสมมนา

กฎหมายไมไดมองเพยงนามธรรมอยางเดยวแตมองในรปธรรมดวย เชน การกาหนดคาเสยหาย ซงอาจนาหลกเศรษฐศาสตรมาใชในการกาหนดคาเสยหาย หรอคาเสยหายเชงลงโทษ หรอคาเสยหายทางจตใจ เพราะทางนตศาสตไมมหลกเกณฑ

จากทฟงอาจารยปกปอง จนวทยพดมา กมหลกการคลายทางกฎหมาย คอ fairness,

time และ cost ทาใหเราอาจนาหลกเศรษฐศาสตรมาเสรมนตศาสตรได แตกมขอควรคดวา จะนาหลกวชาทตางออกไปมาอธบายนกกฎหมายใหเขาใจไดอยางไร ชวงท 2 (หลงการนาเสนอบทความเรองนตเศรษฐศาสตรของระบบกฎหมายอาญา โดย

ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย) นายวฒชย หรจตตววฒน รองประธานศาลอทธรณภาค 1 วตถประสงคในการบงคบใชกฎหมายอาญากคอเพอแกแคน ปองปรามและเพอใหเกดความยตธรรมเชงสมานฉนท การลงโทษใหสาสมจะไมใชในคดอาญาบางกรณ เพราะการทาใหคนจนเขาไปอยในคกมากมาย เมอปลอยตวออกกอาจสรางปญหาอก หลกการรางกฎหมายของไทยกบของสากลตางกน โดยในการรางกฎหมาย เราเนนเฉพาะโทษจาคก โทษปรบไมคานงเลย ดโทษจาคกเปนหลกอยางเดยว แตตางประเทศ มโทษปรบกบโทษจาคกสมดลกนอาจใชบางอยางทดแทนกนได แตของไทยโทษปรบนอย เปนการบบใหศาลตองใชโทษจาคก ความจรงโทษจาคกควรเปนทางเลอกสดทาย แตเมอโทษปรบนอยมากจนศาลไมอาจนาโทษปรบไปทดแทนโทษจาคก เชน พระราชบญญตทางหลวง พ.ศ. 2535 ปรบ 6,000 บาทหรอ

114 

1 หมนบาทคมหรอไม และหากจะจบมากเปนเพยงคนขบรถ ไมบรรทกตามนายจางสงกตองลาออก ศาลไมมทางเลอกกตองจาคกคนขบ สวนการฆาคนในเหตฉกรรจ มโทษประหารสถานเดยว เทากบฝายกฎหมายบงคบศาลใหลงโทษฐานเดยว และศาลไมอาจลงโทษปรบได ในตางประเทศ เชน องกฤษมมาตรการลงโทษถง 23 วธ แตไทยเราไมมมาตรการใหเลอกมากเชนนน ในยโรปบางประเทศเชน ฝรงเศส สวตเซอรแลนดและเยอรมน มการใช day fines ซงเปนเรองทนาสนใจ การกาหนดใหมการยอมความกนไดในบางกรณ เชน คดทรพยสนทางปญญา อาจทาใหเกดพวกมจฉาชพ เขามาหาผลประโยชนจากการยอมความ ผเขารวมสมมนา

การกาหนดใหจาเลยตองทางานบรการสาธารณะตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 56 ทเปนอยในปจจบนนน จะตองมการลงโทษจาคกและศาลใหรอการลงโทษกอน จงจะสามารถนาวธนมาใชลงโทษจาเลยได ควรปรบปรงบทบญญตดงกลาวเพอใหศาลสามารถใชมาตรการดงกลาวไดทนท ซงจะเปนประโยชนและไมสรางตนทนตอรฐ นายบญมา เตชะวณช อปนายกฝายวชาการ สภาทนายความ ในกระบวนการทางอาญา รฐมหนาทตองลงทนเพอความปลอดภยของสงคมอนประมาณคาไมได โดยเฉพาะในความผดใหญๆ หรอเกยวกบความมนคง การมองของนกนตศาสตร ตงแตชนเรยน มองหมดทงอดต ปจจบนและอนาคตดวย เ ร าจะเปนคอมมอนลอวหรอซวลลอวไมสาคญ แตเราควรเอาสวนดมาใช นามาเขยนลงไวเรากบงคบได ขนอยเพยงความไววางใจ และเชอมนในระบบศาล หลกเศรษฐศาสตร ควรนาไปใชในสวนแพงมากกวาโดยเฉพาะคดเศรษฐกจ สวนในคดอาญาปรบใชยากมากแตเอามาใชกบคดธรกจได แตการจะถามวาลงโทษจาคกกบปรบอยางไหนดกวา คงพดไดยาก

115 

นางประทมพร กาเหนดฤทธ ผพพากษาหวหนาคณะในศาลอาญา ทกลาววา ศาลมกจะลงโทษผกระทาความผดดวยการจาคก หากศกษาเพยงจากคาพพากษาศาลฎกามกพบคดทลงโทษจาคกจาเลยและเปนคดมการลงโทษสง เพราะถาลงโทษเพยงปรบ คความกพอใจ และคดกไมขนสศาลฎกา การศกษาจงควรดคาพพากษาศาลชนตนดวย เพราะคดเขามามาก แตขนสศาลอทธรณเพยงเลกนอย ศาลไมไดมองเฉพาะในอดตและปจจบนเทานน แตยงมองไปขางหนาดวย วาอนาคต จาเลยจะกลบตวเปนคนดไดไหม ถากลบตวได กจะลงโทษเบา แตถาปลอยออกไปแลวทารายสงคม ศาลกจะลงโทษจาคกเพอปองกนสงคม นางกฤษณ เยพทกษ ผพพากษาหวหนาคณะในศาลอทธรณ ภาค 4 สวนตวไดทาคดเลอกตงซงมคดสวนอาญาในคดเลอกตงดวย ซงหากบคคลถกเพกถอนสทธเลอกตงกตองถกฟองคดอาญา โดยมองวาศาลไมนาจะตองมาทาคดเลอกตง นาจะใชศาลไมถกหนาท นายธรรมนญ พทยาภรณ ผพพากษาหวหนาศาลประจากองผชวยผพพากษาศาลฎกา ในสหรฐอเมรกา การลงโทษทางอาญาจะคานงถงวตถประสงคในการลงโทษ โดยจะใหนาหนกกบวตถประสงคในการลงโทษแตละขอไมเทากน ในกรณทใหความสาคญกบการแกไขฟนฟผกระทาความผดมากกวาการแกแคนทดแทน กจะกาหนดโทษในลกษณะทแตกตางจากกรณทใหความสาคญกบการแกแคนทดแทนมากกวาการแกไขฟนฟผกระทาความผด ในกรณทใชเหตผลทางเศรษฐศาสตรในการบญญตกฎหมายหรอพจารณาพพากษาคด หากใหนาหนกกบเหตผลในทางเศรษฐศาสตรมากกวาเหตผลดานอน เชน เหตผลดานความเปนธรรมกจะทาใหแนวทางในการบญญตกฎหมาย หรอพจารณาพพากษาคดมลกษณะทแตกตางจากกรณทใหนาหนกกบเหตผลในทางเศรษฐศาสตรนอยกวาเหตผลดานอนได

117

ภาคผนวกท 3 สรปความเหนจากการสมมนา ครงท 2

“การวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมเชงประจกษ” วนท 3 พฤษภาคม 2553 ณ หองประชม 3 ชน 3 อาคารสถาบนพฒนาขาราชการตลาการ ชวงแรก (หลงการนาเสนอบทความเรองการวเคราะหกระบวนการยตธรรมทางอาญาในเชงประจกษ โดย ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย) นางสาวสนทรยา เหมอนพะวงศ ผชวยผพพากษาศาลศาลอทธรณ

มความพยายามแกไขปญหาเรองระบบยตธรรมของประเทศไทย โดยพยายามใชกระบวนทรรศนใหม คอหลกวชาเศรษฐศาสตร แมคดอาญาดจะมความไมสอดคลองกบตววชาเศรษฐศาสตรนก แตทสดกสามารถปรบมมมองใหนามาใชได ยกตวอยางเชน เรองเชคหรอคดหมนประมาท และกมขอถกเถยงประเดนถดมาคอเรองการนาคดเขาสศาลมความผดแลวจะสามารถลดการนาคดเขาสศาล เพอลดตนทนของรฐไดหรอไม เปนตน นายบญมา เตชะวณช อปนายกฝายวชาการ สภาทนายความ

ประเดนการทาคดตางๆ ไมใหเปนคดอาญาเปนจดทดทสดและถากลไกทางคดแพงมความรวดเรวจะลดความตองการดาเนนคดอาญาไดมาก โดยเฉพาะคดทเกยวกบดานเศรษฐกจ ในอกดานหนง มแรงกดดนจากตางประเทศ ทาใหเราตองแสดงวามการฟองรองทางอาญาในคดละเมดทรพยสนทางปญญาจานวนมาก

นกกฎหมายของไทยแตกตางจากนกกฎหมายในระบบคอมมอนลอว ระบบการศกษา

คอสรางนกนตศาสตร แตไมมนตศลปศาสตรทเกงเรองอน เชน จตวทยา เศรษฐศาสตร การคดเลอกผพพากษาจะเปนการสอบและกาหนดอาย

ในเรองเชค ปญหาพนฐานอยทสงคม เชน ผทเคยทาผดแลวลมบนฟกกสามารถกลบมา

ตงตวใหมได โดยมหนาตาในสงคมไดเชนเดม ไมม social sanction จงตองมคดอาญามาคอยกากบในเรองเชค ไมเหมอนกบตางประเทศทหากเสยเครดตแลว ยากทจะเรยกความนาเชอถอคนมา แตประเทศเราไมมกลไกทางสงคมทดพอ

118

ในเรองหมนประมาทประเทศไทยยงตองใชคดอาญาอยเพราะสงคมยงสนใจเรองนนอย เชน หากมการกลาวหากน แมผเสยหายมทนทางสงคมสงมาก สงคมกอาจจะเชอครงไมเชอครงและกไมสนใจยาวนานพอทจะตดตามผลหลงจากนนวาใครถกหรอผด

ประเดนเรองการกลนกรองโดยอยการเหนวาอยการกลนกรองอยแลว จากสถตททราบ

ในคดอาญาทมาสอยการมการกลนกรองโดยสงไมฟองกวา 50 เปอรเซนต และยกฟอง 25 เปอรเซนต ดงนน ในคดทมการกระทาความผดทงหมด มการลงโทษแค 25 เปอรเซนตเทานน คาถามคออยการมหลกฐานเพยงพอจากตารวจหรอไม ถาไมพอมการเรยกหลกฐานเพมแคไหน พอทจะทาใหผเสยหายเหนดวย และไมรสกวาถกรงแกหรอไม เชน คดหมอผสพรทพนกงานอยการสงไมฟอง แลวผเสยหายยนฟองเองจนศาลประทบรบฟองแลวในทสดพนกงานอยการตองเขามาเปนโจทกรวม ในทสดศาลกตดสนลงโทษ จงมขอโตแยงในเรองการใหอานาจพนกงานอยการแตผเดยวในการฟองรอง

ประเดนเรองการปรบกบจาคก การเพมโทษปรบใหมากขนอาจจะเปนดาบสองคม

เพราะทาใหมการกระทาผดทางสงคมมากขนเพราะคนรวยสามารถใชอานาจเงนซออสรภาพได สวนประเดนควรจะมโทษปรบอยางเดยวหรอไม คดวาควรดทประเภทคด เชน เรองการละเมดทรพยสนทางปญญา มผลกระทบทางเศรษฐกจ โดยประชาชนไมมความรสกรวม แตหากเปรยบเทยบกบกรณทมการทารายรางกายจะตางกน จงเหนวาการจะตดสนวาคดไหนเปนความผดทางอาญาหรอไม ควรใชความรสกของสงคมและศลธรรมเปนเครองตดสนวาผดมากนอยเพยงใด อาจารยจตต ตงศภทย เขยนบทความเรองความยนยอมของผเสยหาย ซงถาเอาหลกเกณฑดงกลาว และความรสกของคนในสงคมมาจบ จะพบวาคนเหนวาความผดบางอยางไมควรยนยอมใหมในสงคม

ขอเสนอเรองการรอการกาหนดโทษอาจจะทาใหเกดการกระทาผดไปตอไป โดยหาก

ศาลจะรอการกาหนดโทษไปเรอยๆ กจะไมสามารถปองปรามการกระทาความผดได สวนขอจากดในการอทธรณฎกา นาจะปลอยใหมการอทธรณฎกาไดตามหลกเกณฑ

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความกาหนดไวเปนหลก สวนการใหดลพนจศาลสงทจะอนญาตใหฎกา ศาลกตองอานสานวนทงหมดแลวจงจะสงวาจะรบฎกาหรอไมอยแลว

ยตอกนาจะกาหนดเปนแนวทางในการลงโทษเทานน ไมถงกบการกาหนดเปนบญช

อตราโทษ ควรใหดลพนจศาลวาจะลงโทษอยางไร

119

เรองแรงจงใจในการดาเนนคด ไมเหนดวยทวามทนายความตองการคาจางวาความ เพราะเคยถามนกศกษาพบวามกไมตองการเปนทนายความ เพราะไมอยากเขาไปทาคดความในศาล ในตางประเทศจะมองวาทนายความททาคดจบไดเรวทสด โดยเปนธรรมและไดประโยชนสงสดนนทเกงทสด

แนวคดวาเรอง decriminalization การจะแยกวาความผดใด ไมควรเอาโทษทางอาญา

ตองดจากสภาพสงคมไทย อยางเชน ความผดในการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย ผทาผดมหลกแหลงและเครดตแนนอน แตความผดบางอยาง เชน ทรพยสนทางปญญา ผทอยเบองหลงมกเปน “มาเฟย” เรามกไมรวาเปนใคร ผทจะถกจบกมกเปนรายยอยหรอเปนเดกทนาสงสาร ฉะนน จงพยายามจงใจใหเจาของสทธใชคดแพงแทน แตกตองสะดวกรวดเรวและเปนธรรม

วธการชวคราวกมอยแลวในระบบกฎหมาย ปญหากคอ เหนอยแลววาจาเลยกาลงจะ

เปดรานขายสนคาผดกฎหมาย แตการขอหามชวคราวตามกฎหมาย มกวา 90 เปอรเซนตทคารองถกยก มเรองหนง ศาลใหเหตผลวาถาอนญาตตามคารองของโจทกกเทากบใหโจทกชนะคดไปแลว จงถามวาวธการชวคราวมไวทาไม อาจเพราะหวงวาจะมการกลนแกลงกน ถาเปนเชนนน กควรกาหนดใหผรองวางเงนประกน ถาคดวาจะกลนแกลงกนกเรยกเงนประกนสง คดวาถาแกปญหานได กฎหมายสารบญญตอาจจะไมตองแกเลย เพราะโดยทวไปคนอยากไดสงทเขาเสยหายไปกลบคนไมใชตองการใหผททาใหเขาเสยหายตองไปตดคก

นายเกยรต หรรงโรจน รองอธบดอยการฝายคดอาญา เรองการสงฟองหรอสงไมฟองของพนกงานอยการนนมข นตอนการคดกรองตางๆ จากหนวยงานตางๆ เชน พนกงานสอบสวน พนกงานปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต และการกลนกรองคดโดยอยการเจาของสานวน รองอยการหวหนา และผกลนกรองงานกอนจะถงหวหนาพนกงานอยการ และถาผตองหารองขอความเปนธรรมจะมการใชมาตรการซงตองผานการกลนกรองจากอธบดสานกงานอยการแหงนนอกดวย

มาตราฐานการสงคดของอยการคอนขางจะเขมงวด สถตทพนกงานสอบสวนสงฟองแลวอยการสงไมฟองมเพยงประมาณ 20 เปอรเซนต สวนอก 80 เปอรเซนตไมตางกน พบวาศาลยกฟองไมถง 10 เปอรเซนต ไมไดยกฟองมากอยางทบางทานกลาวเพราะการสงฟองคดของอยการแสดงวาคดนนมมลแนชดและสามารถพสจนการกระทาความผดของจาเลย และจะตองแนชดวาถามการฟองคดแลว ศาลตองพพากษาลงโทษแนนอน อาจจะมคดพเศษบางคดเทานน เชน คดหมอผสพร

120

เรองทสอง ประเดน 8 ฐานความผดนเหนวายงไมสมควรนามาวจย เพราะความผดตามพระราชบญญตจราจรทางบก อาวธปน ยาเสพตด ความผดฐานทารายรางกาย ไมอาจนามาคานวณตนทนทางเศรษฐศาสตร เพราะเปนความผดทรฐจาเปนตองดาเนนคดใหถงทสด โดยไมควรลดปรมาณสศาล เนองจากเปนภยตอสงคมและความมนคงของชาต แตเหนวาสวนทยงขาดอยคอ ความผดเกยวกบทรพย การฉอโกง โกงเจาหน ยกยอกทรพย ความผดเกยวกบทรพยสนทางปญญา ความผดเกยวกบเศรษฐกจ เชน ความผดเกยวกบธนาคาร บญชและธรกจเครดตฟองซเอร ควรนามาวจยใหมากขน

ประเดนทสาม เรองการลดคดขนสศาล ทางสานกงานอยการไดเสนอเรองการชะลอการฟองและการตอรองคารบสารภาพ ซงมการผลกดนมาตลอด 30 ปแตไมสาเรจ ซงการชะลอการฟองจะมตนทนตากวาการนาคดขนสศาล นาจะมการผลกดนเรองนเพอลดปรมาณคดขนสศาล การนามาตรการทางเลอกมาใชและสงเสรมใหใชอยางจรงจง เชน มาตรการชมชน ในคดโทษจาคกไมเกนสามปและเปนคดทยอมความกนได ควรนามาตรการชมชนเขามาใชชวยเหลอและจดการถอเปนเรองสาคญมากควรวจยสงเสรมเพราะยงใชนอยอย เรองมาตรการทางเลอกทใหทางฝายปกครองดแลกรณโทษทไมรนแรงกยงมการสงเสรมทไมจรงจง

แมในหลายประเทศๆ จะใหรฐเปนผฟองคดอาญา แตความศรทธาของพนกงานอยการ

ไทยยงไมเพยงพอ ทจะใชระบบของตางประเทศดงทนกวจยยกตวอยาง จงเหนวาระบบปจจบนนยงเหมาะสมอยแลว แตถามการสรางศรทธาไดแลวจงอาจใชวธการดงกลาว ดร. ปกปอง ศรสนท อาจารยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

เรองอานาจฟองของอยการกบการตรวจสอบดลพนจอยการในการสงฟองหรอไมฟองนาจะแยกออกจากกนไดในตางประเทศ เชน เยอรมน และฝรงเศส ใหอานาจฟองแกอยการเปนหลกแตใหอานาจตรวจสอบดลพนจอยการแกผเสยหาย ในเยอรมนใหอยการฟองแตถาอยการมคาสงไมฟองผเสยหายมอานาจตรวจสอบดลพนจอยการโดยอทธรณไปยงศาลอทธรณทบทวนดลพนจของอยการ ฝรงเศสกเชนกนจะดาเนนคดโดยรฐแตถาอยการสงไมฟองกใหผเสยหายตรวจสอบโดยไปฟองคดแพงเกยวเนองคดอาญาทศาลอาญา จะทาใหอยการถกบงคบใหฟอง แตเนองจากสภาพสงคมแตละแหงไมเหมอนกน ฝรงเศสกไดพฒนาหาจดสมดล คอสทธผเสยหายเกดขนเมออยการสงไมฟองเทานน เหนดวยทจะใหมการดาเนนคดโดยรฐเปนหลก เพราะผเสยหายมกจะคานงแตประโยชนตวเองไมคานงประโยชนของรฐ และอาจจะมการดาเนนคดโดยสมยอมหากปลอยใหผเสยหายฟองคดเอง และใหสทธผเสยหายฟองคดไดตอเมออยการสงไมฟองคด

121

ประเดน decriminalization ควรใหมโทษทางอาญา เฉพาะคดททาลายความสงบเรยบรอยของสงคมเทานน เรองใดเกยวของกบการทรฐพยายามบงคบใหประชาชนทา โดยไมไดเกยวของกบความสงบเรยบรอยของสงคม ควรกาหนดเปนโทษปรบทางปกครอง

ประเดนเรองคดอาญาทไมสมควรเปนคดอาญา เชน คดเชค ซงชดเจนวาเปนเรอง

เอกชน นอกจากน คดหมนประมาทเหนวาเปนเรองของคกรณควรผลกใหเปนตนทนทเกดกบคกรณเอง หากตองการจะฟองเพราะถาเปนคดอาญาจะเกดตนทนกบสงคมโดยรวมมาก จงควรใหไปฟองดาเนนคดทางแพง

เรองการใชการพจารณาทางแพงทเหนวามผมาฟองคดนอยกวาคดอาญาเพราะการดาเนนคดลาชา กเหนวาไดมความพยายามพฒนามาตลอดในเรองความรวดเรว มทงการแกใขกฎหมาย การปรบปรงการบรหารจดการจงเหนสมควรใหมการมาฟองคดทางแพงมากขน

ประเดนสดทาย ไดทราบแนวคดเรองการรบทรพยสนตามมลคา อาจสามารถพฒนาให

ใชประกอบกบโทษปรบตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 33 เชน หากมผกระทาผดฐานขายยาเสพตดเปนเวลา 5 ป แลวไมสามารถตรวจสอบพบทรพยสนกอาจมการตมลคารายไดทไดทงหมดประกอบโทษปรบ ซงจะลดแรงจงใจผทจะทาผดเพราะมตนทนสง ในปจจบนคาปรบกาหนดไวตายตวศาลจงไมสามารถใชดลยพนจอยางเหมาะสม นายศรอมพร ศาลคปต อธบดผพพากษาศาลแพงธนบร

การพยายามลดตนทนทางเศรษฐศาสตรอาจขดแยงกบความสงบเรยบรอยของสงคม และสทธของประชาชนทไดรบความเสยหายจากทางอาญา รฐตองมระบบใหผเสยหายสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมไดอยางสะดวกและเปนธรรม เชน กฎหมายคดผบรโภค รฐตองบรการใหคมครองสทธเสรภาพของทกฝาย อาจบรการใหฟรเพอเปาหมายดงกลาว ซงขดกบแนวคดทางเศรษฐศาสตร

ในคดลกทรพยทมลกษณะยอมความไมได ดลยพนจในการลงโทษของศาลถกจากดชด

เพราะลาดบชนโทษมแค 5 สถาน นอกจากน ฝายนตบญญตกยงกาหนดกรอบโทษโดยทศาลสามารถใชดลยพนจนอยหรอบางทไมตองใชเลย เชน การนาเขายาเสพตดปรมาณทกาหนดกตองจาคกตลอดชวต หรอหากมปรมาณมากขนถงอกระดบหนงกประหารชวตเลย ซงนาจะเปนประเดนทผวจยสมควรศกษา ใหเกดการเปลยนแปลงใหศาลสามารถใชดลยพนจไดมากขน เชน มผขโมยสายไฟทาใหเกดความเสยหายกวา 10 ลานบาท แตศาลกไมสามารถลงโทษให สาสมกบความผด อาจปรบไดเพยง 6 พนบาท หรอเรองการตงแกงลกรถยนตทสรางความ

122

เสยหายทางเศรษฐกจมาก กมโทษแคจาคก 3-5 ป หรอปรบ 2-3 หมนบาท แตเรองการลกขนนแลวถกลงโทษจาคกกเปนตานาน

เรองยตอก หรอ sentencing guideline ซงในอเมรกากมใชรวมกนทกรฐ เรากมแบบ

เฉพาะในศาล ซงแตละชนจะเปนความลบ ในชนศาลอทธรณและศาลฎกากมยตอกอยเพยงแตไมไดมการทาเปนขอบงคบ แตทจากดดลพนจของศาลจรงๆ กคอกฎหมายของฝายนตบญญต ซงทาใหศาลไมสามารถใชวธการลงโทษอนนอกจากจาคก รวมทงกรณประมวลกฎหมายอาญามาตรา 56 ทตองใหศาลพพากษาจาคกกอนถงจะใชวธการคมประพฤตได แตในตางประเทศไมตองทาเชนนนกได หรอการนาเทคโนโลยมาใชทา electronic monitor มาใช เชน การกกขงไวในบาน แตเปนเพยงการลดตนทนดานราชทณฑแตเพมตนทนการลงทนในอปกรณอเลกทรอนกส เหนวา สดสวนการลงโทษในกฎหมายยงไมเหมาะสมกนในฐานความผดตางๆ รวมทงมปญหาทกฎหมายใหยอมความไดบางเรอง บางเรองยอมความไมได เชน ความผดลหโทษยอมความไมไดในขณะทความผดขมขนกระทาชาเรายอมความได ซงดแปลกๆ อย หรออยางกรณการลกทรพยแมเปนเรองเลกนอยกลายเปนคดยอมความไมได ตองมการสอบสวน สงอยการฟองเสมอเลย ไมฟองไมได ยกเวนแตวาเปนเรองเลกนอย เชนวา เมอฟองไปแลวจะเกดความไมสงบหรอไมคมคา ซงกมหลกการอยบาง แตสวนใหญแลวตองฟองคด จากการไปดงานทเรอนจาธนบร มกรณทมการลกโทรศพทมอถอคอหยบของเพอนไปใช แลวเพอนไปแจงความ เลยกลายเปนคดความผดอนไมอาจยอมความได พอมาถงตารวจกมการรบสารภาพ ศาลแขวงกพจารณาคดจาคกไป 1 ป 6 เดอน จาคกทนททงทเปนการถอวสาสะ กตองมาคดกนใหมวาควรจะปรบปรงแกไขใหมหรอไมวาความผดรายแรงเพยงใดจงจะยอมความไดหรอไมได

ประเดนปญหาตอมากคอเรองการลดตนทน ซงจรงแลวทาไดหลายวธ การไกลเกลยกอนฟองรองคด ในเวลานททาไดกคอ ใหฝายปกครองชวยทาตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดนฉบบท 7 ทวา คดจาคกไมเกน 3 ป ใหมการไกลเกลยได แตตองเปนคดทยอมความได โดยเมอเกดคดกไปหานายอาเภอใหตงผไกลเกลย ผไกลเกลยกจะไกลเกลยจนตกลงกนไดแลวกจบ ชดใชคาเสยหาย ในกรณคดแพงททนทรพยนอยกมาทวาการอาเภอใหไกลเกลยทาสญญาประนประนอมกนเสรจเรยบรอยไมตองมาทศาลเลย แตถาไมปฏบตตามสญญาประนประนอมนน จงจะสงมาทศาลถอวาเปนระบบอนญาโตตลาการแบบหนง ศาลจะตดสนใหเลย อยากใหผวจยดเพราะชวยลดตนทนไดคอนขางมากทงคดเพง คดอาญา โดยเฉพาะคดอาญาทาไดงายทสดกดวยการไกลเกลยกอนฟองทสถานตารวจหรออาจตงหนวยราชการแหงหนงเปนศนยไกลเกลยกอนฟองขนมา แลวหาประชาชนเปนอาสาสมคร

123

สาหรบกรณคดยาเสพตด ตอนนกมการกระจายผกระทาผดออกไปบางสวน คอกรณทมยาเสพตดไวเพอเสพหรอมอยในปรมาณทนอยและรบสารภาพกจะมการสงไปบาบดรกษา แตการมเพอจาหนายกลงโทษอกระดบหนง ซงกระบวนการยตธรรมของไทยในปจจบนบดเบยวคอ ตารวจพยายามทจะสรางผลงาน กแจงขอหาวามเพอจาหนาย ซงศาลตองตดสนใหตดคกไปอยางนอย 4 ปและมการปรบอก 6-7 หมนบาท โดยไมสามารถใชดลพนจได ตองตดสนตามกฎหมาย ทงทกฎหมายบางครงกไมมหลกวชาการ เปนแคความเหนของนกการเมองวา เรองอะไรทรายแรงตองเพมโทษ ทาใหไมมเอกภาพของกรอบความคดทางกฎหมาย

ประเดนเรองสทธในการฟองคดถาใหพนกงานอยการมสทธในการฟองอยางเดยวจะม

ปญหาหลายอยาง ประการแรกคอ จะทาใหพนกงานอยการมปรมาณงานมากไป ประการทสองคอ เราไมสามารถรองรบสทธผเสยหายได ถาอยการไมฟองซงโดยปกตแลวประชาชนทวไปจะไมยนฟองเองเพราะมคาใชจาย แตถาเราตดสทธไมใหประชาชนยนฟองเองกจะตดสทธไมใหเหยอไดรบการเยยวยาเลย ตามกระบวนการยตธรรม เมอประชาชนไปรองทกขกบพนกงานสอบสวนกอาจจะจบเลย หรอบางครงกสงคดมาถงอยการ แตอยการไมไดส งฟองเลย จะมการกลนกรองคด คดทเขาสศาล 500,000 คด อาจจะมความผดจรงๆ ทเกดขน 4 เทา คอ 2,000,000 คด มคดอกมากมายทตารวจดาเนนการไมได

เรองสทธในการอทธรณฎกา ศาลฎกาจะใชเหตทวาคดทไมเปนสาระสาคญจะไมไดรบ

การทบทวน ในคดอาญาการทตดสนใหคนตดคกแลวเขาไมมสทธทจะไดรบการทบทวน ถาเขารสกวาไมไดกระทาผดจรงกจะเปนปญหา การปรบทจะทาใหคนจนดขนทาได อาจใชคาปรบตามรายได (day fines) หรอใหผอนชาระโดยไมตองอยในคก นางสาวรนวด สวรรณมงคล รองผอานวยการสานกงานกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรม ในการคนหาตนทน อยากใหมองยอนไปถงสวนของการสอบสวนดวย คอมองยอนไปตามสายของกระบวนการยตธรรมทงหมด แลวคดวาตนทนจรงเทาไร จะถามวาแตละเรองคมทนหรอไมนน ตดสนไดยาก ซงกจะเชอมกบประเดนทสองคอเรองสทธของผเสยหาย ทรฐจาเปนตองใหตามรฐธรรมนญ เรองเชนนบางครงอาจจะไมสามารถหาจดคมทนไดอยางชดเจนเหมอนกบเรองอนทางเศรษฐศาสตร ในงานดานสทธเสรภาพ จงตองมกองทนทเรยกวากองทนยตธรรม ทจะใหผเสยหายไดรบความชวยเหลอไปกอนเพอจางทนายความ

124

ขอพดเรอง decriminalization เพราะอดตเคยอยสานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (กลต.) ซงพยายามทาเรองน ปจจบนไมแนใจวาประเทศไทยกาลงสวนทางเรอง decriminalization หรอไม เชน กฎหมายขอทาน (รางพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. ... ) มมาตรา 12 ซงกาหนดโทษถงขนประหารชวต ถาทารายรางกายผอนจนเปนเหตใหผอนนนไดรบอนตรายสาหส ซงการทารายรางกายในกฎหมายอาญามโทษตากวาการประหารชวตตามพระราชบญญตน เรองนอาจเปนเพราะไมมหนวยงานใดดแลในภาพรวม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ซงเปนเจาของเรองกไมไดถามความเหนกระทรวงยตธรรม ปญหาเกดจากการไมดภาพรวม และความเชอทวามาตรการลงโทษทรนแรง จะปองปรามการทาผด ทงทตามหลกแลวการทาความผดในฐานเดยวกนตองรบโทษเทากน และควรใชโทษทางอาญาเทาทจาเปน

ประเดนทส การใชโทษปรบกมความเปนหวงวาผมฐานะทางการเงนสงจะสามารถซอ

เสรภาพตนออกไปได ในขณะทผท มฐานะทางการเงนดอยกวากมโอกาสนอยกวา อาจตองคดองกบเสนความยากจน (poverty line) เชน ถารายไดตากวาเสนนกควรลงโทษดวยวธอนไปเลย เชน การคมประพฤตหรอบรการสงคม (community service) ซงในอเมรกากใชอยทาใหมความยดหยน

ประเดนสดทายเกยวกบ การบงคบใชกฎหมายตางๆ โดยเฉพาะกฎหมายทางการเงน

เชอวามาตราการเปรยบเทยบปรบอยางทคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (กลต.) ใชอยมประสทธภาพมาก เพราะผทาธรกจทางการเงนตองรกษาความนาเชอถอ นอกจากน ผเกยวของมกตองการความรวดเรว วธการอกอยางหนงทคดวาใชไดผลคอ social sanction เชน การประกาศชอแตตองระวงวาเปนการละเมดสทธหรอไม การลงโทษเหลานไดประโยชนจรง และทาใหคดไมตองไปสศาล ลาสด กลต. กเสนอใหใชมาตรการทางแพงและทางปกครองมากขน นางจราวรรณ สญาณวนชกล ผพพากษาศาลอทธรณภาค 7

การใหศาลไตสวนมลฟองคดทอยการฟองเทากบวาศาลตองทางานสองครง ครงแรกคอการไตสวนมลฟองแลวประทบฟองหากมมล ครงทสอง เมอพจารณาคดจรงเรองนถาจะแกไข กควรทาใหครบวงจร เชน ควรแกกฎหมายในสวนของการไตสวนมลฟอง ใหมการรบฟงพยานหลกฐาน สภาการหนงสอพมพแหงชาตเองกเคยรองเรยนมาวาไมสามารถนาพยานหลกฐานมาแสดงตอศาลในชนไตสวนมลฟองได โดยเฉพาะในคดหมนประมาททาใหศาลรบฟองคดทไมมมล หากทาไดกนาจะเปนประโยชนคอ คดทไมควรรบฟองกไมตองสงตอไปหลายกระบวนการ สวนตวเคยเสนอการวจยนไปทวทยาลยปองกนราชอาณาจกรแลว

125

ระบบปจจบนใหสทธประชาชนในการยนอทธรณฎกาในคดแพงมากกวาคดอาญา เชน ในคดอาญา หากศาลชนตนพพากษาจาคกจาเลยไมเกน 5 ป ศาลอทธรณพพากษายนกหามยนฎกาเวนแตไดรบอนญาต แตในคดแพงทมทนทรพยเพยง 2 แสนบาท กสามารถยนฟองไดจนถงศาลฎกา เหนวานาจะตองแกไขสทธในการอทธรณฎกาในทางแพง และทางอาญาทเหลอมลากน

ในการทางานทศาลอาญา ไดรณรงคในเรองการประนอมขอพพาทซงไดผลมาก โดย

พบวาคดทเกดในศาลอาญามากทสดคอคดหมนประมาทและคดเบกความเทจ โดยฝายหนงฟองหมนประมาท อกฝายกฟองเบกความเทจกลบศาลกตองวนวายอยกบเรองเหลาน แทนทจะไปทาคดทสาคญกวา นอกจากน จากประสบการณพบวาการแจงใหจาเลยทราบสทธทจะไดรบ หากรบสารภาพ กมประโยชนตอการประนอมขอพพาทมาก นายไมตร สเทพากล อธบดศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ

คดศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ 90 เปอรเซนเปนคดอาญา ผเสยหายทฟองเองมนอยมาก สาเหตหนงของการใชคดอาญาเพราะมตนทนสาหรบผเสยหายตา ไมตองจางทนายความดานทรพยสนทางปญญาซงคาจางแพง สามารถใชตารวจแทนโดยไมตองเสยคาใชจาย นอกจากน ยงมผลประโยชนอยางอนคอ คาปรบกงหนงจะตกแกผเสยหาย ซงจากสถตผเสยหายไดไปแลวรวมหลายสบลาน และจาเลยจะเกรงกลวในการทโจทกขอหมายคนจากศาล โดยโจทกไมตองวางเงนประกนหลายแสนหรอเปนลานบาท อยางเชน กรณฟองเปนคดแพงนนคอการฟองคดอาญามตนทนตามาก ทาใหจงใจในการใชคดอาญา

เรองการเปลยนโทษจาคกเปนปรบ คดทรพยสนทางปญญาสวนใหญรอการจาคกแลวก

ปรบ ทจาคกจรงๆ มนอยมากประมาณไมกสบคดเฉพาะผผลตหรอผคารายใหญจรงๆ และมขอมลวามการปรบมประมาณ 200 คด แตหลายรายไมมเงนชาระคาปรบตองถกกกขงแทน ไมใชวาปรบแลวจะมเงนจายเสมอไป จงขอใหพจารณาการทจะไปเพมโทษปรบ

สวนเรองมาตรการทางเลอก ศาลไดพยายามใหความรใหมการไกลเกลยกอนฟองซง

ปรากฏวามคดทนามาใชนอยมาก ในทางปฏบตเองมการตกลงกนนอกศาลกมการถอนฟองแตมกมการเรยกคาเสยหายเกนกวาทควรไดรบ

ประเดนสดทายคอเรอง ยตอก ซงกไมมการเปดเผยเชนกน กเหนดวยวาถาเปดเผย

นาจะทาใหมคดมาทศาลอทธรณ ศาลฎกานอยลง และคดของศาลทรพยสนทางปญญาสวนใหญทข นมาถงศาลฎกา กเปนคดอทธรณฎกาโทษปรบทาใหคดทข นสศาลฎกาสงมากขน

126

นายกนกศกด พวงลาภ อยการประจากรมสานกงานวชาการ เรองการขโมยซาลาเปา ขนน กลวย หรอทรพยสนเลกนอยนน สามารถแกไขไดโดย

บอกตอสงคมวาเขาผดแตชะลอฟองไว ซงเปนวธการทใชในหลายประเทศในยโรป แตประเทศไทยยงไมมการใชเลยคนแตละคนมหลายเหตผลในการทาความผด ควรบอกวาเขาผดแตมเหตอนควรทยงไมตองรบโทษ โดยไมตองใหผานกระบวนการทางศาลใหมาหยดตรงพนกงานอยการ นายปต นาถะภกด รองอธบดผพพากษาศาลภาษอากร

การคดทางแงเศรษฐศาสตรกพยายามจะใหลดโทษทเปนคดอาญา แตถาคดในแง

ประชาชนถาหากทาใหคดหมนประมาทไมเปนอาญา แลวมคนมาหมนประมาทเราจะเปนปญหา ควรจะมคดอาญากากบ เพราะการจะฟองรองทางแพงกนเองกมคาใชจายมาก และในคดเชค เคยมการประชมกนแลวเหนวา การทาใหเปนคดแพงอาจทาใหระบบเศรษฐกจมปญหาเรองความนาเชอถอ แตในปจจบนทมระบบการชาระเงนทพฒนารองรบมากขน เชน บตรเครดต กอาจทาใหความคดดงกลาวเปลยนไป

อกเรองทเปนประเดนรอนของศาลภาษอากรคอ การนาคดอาญามาใชในกระบวน

พจารณาในศาลภาษซงเปนเรองใหม เพราะทผานมาคดอาญาทเกยวของกบกฎหมายภาษกจะใหดาเนนกระบวนพจารณาคดทศาลจงหวดหรอศาลอาญา คดอาญาทางภาษใหญๆ กจะใหศาลอาญารบทาไป ประเดนคอ เรองการใชคดอาญาเกยวกบภาษจรงๆ กเปนการบงคบใชคดทางแพงทรฐเรยกเกบเงนจากชาวบานมโทษปรบจาคกดวย อยากใหผวจยใหความสนใจศกษา นายวนย เรองศร ผชวยผพพากษาศาลฎกาแผนกคดสงแวดลอม

ปจจบน มกฎหมายตางๆ ทมโทษทางอาญา 350 กวาฉบบ อยากใหผวจยดในพระราชบญญตตางๆ ดวย

ในบางกรณ รฐใชโทษทางอาญาในเชงนโยบาย เชน คดภาษอากร รฐใชโทษทางอาญา

เพอใหประโยชนในการจดเกบภาษ แตในคดเชครฐจะใชโทษทางอาญาใหเกดผลทางความมนคงทางเศรษฐกจ ในกฎหมายความผดในการใชเชคจะกาหนดโทษปรบขนกอน คอเขยนวา “โทษปรบหรอจาคก” ไมใช “จาคกหรอปรบ” ซงจะเหนวากฎหมายเนนทโทษปรบเปนหลก แตศาลไมไดใชโทษปรบเทาทควรเอง

127

สาหรบประเดนทวาจะใชโทษปรบมากขนจะเปนประโยชนหรอไม ในประมวลกฎหมายอาญาไดกลาวถงกรณทจาเลยไมสามารถชาระคาปรบ จะมกระบวนการอย 2 ประการตามมาตรา 29 และ 30 คอกกขงและรบทรพยดวย ซงการรบทรพยนอาจจะสงผลตอคนจนมากกได อยากใหพจารณาดวย

สาหรบกรณการกกขงแทนคาปรบนน มมมมองอย 2 มม ในคดสงแวดลอมถาไม

จาเปนเราจะพยายามไมกกขงแทนคาปรบ เพราะถาขงไวในหองขงในโรงพก ผตองหาจะบอกวาขงในเรอนจาดกวา เพราะหองขงในโรงพกสภาพลาบาก เขาไมไดมองไปในเรองทไกลตวอยาง ศกดศรหรอประวตการกระทาผดแตมองปญหาเฉพาะหนา นายดล บนนาค ผพพากษาศาลชนตนประจาสานกประธานศาลฎกา การคดตนทนทางเศรษฐศาสตรนาจะดวาตนทนรวมทงหมดในกระบวนการยตธรรมมอะไรบาง ทงทชดแจง เชน คาปรบ การจาคก และแบบแอบแฝง เชน คารถ คาขาดรายไดของคความ ซงกถอไดวาเปนตนทนทงหมด เมอรตนทนทงหมดแลวเราจงคอยยอนไปดสาเหตของตนทนเหลานน เปนสาเหตจากการกาหนดขอกฎหมายเกยวกบคาธรรมเนยมของเรามากเกนไปหรอไม หรอมสาเหตจากระยะเวลาในการดาเนนคด หรอแนวคดทางกฎหมายทงทางแพงและทางอาญาของเราเปนปญหาในทางปฏบต ทหาขอมล 8 ฐานมาศกษากนาจะสอดคลองกบกระบวนการทกลาวมาขางตนแลว แตยงมองไมเหนวาขอมลอตราการรบฟอง อตราการยนอทธรณ จะสะทอนตนทนไดอยางไร

มขอเสนอแนะหลายขอ ประการแรกเรอง การลดกฎหมายอาญา (decriminalization) นนเหนดวย เปนการแกตงแตตนทางชวยลดตนทนไดแนนอน ประการทสอง ทพดถงมาตราการทางเลอก และ diversion กเหนดวยเชนกน เพราะถานาคดออกไปนอกระบบได ตนทนจะลดลงแนนอน ถาตนทนของมาตรการรองรบนนไมมากกวาเดม แตอยากใหมองดวยวาเมอคดเขามาสระบบ จะสามารถลดตนทนไดหรอไม โดยเลยงโทษจาคกทมคาใชจายตอหวสงไปใชมาตราการอนแทนกอาจจะเปนอกทางเลอกหนง

ในประเดนทเสนอวาอยการควรมบทบาทในการยนฟองศาลมากขน จากการศกษาพบวาศาลมกจะยกฟองคดทประชาชนยนฟองมากกวาคดทอยการยนฟอง อาจเปนเพราะวาอยการมเครองมอของรฐ ทงพนกงานอยการเองและพนกงานสอบสวนชวยเหลอในการทาคด

สาหรบเรองประเดนการลงโทษในศาลชนตน ทผวจยเสนอวาควรใชโทษปรบมากกวาโทษจาคกนนกเหนดวย ปจจบนโทษของเรามอย 5 สถานแตเขยนไวแค 2 สถานคอจาคกกบ

128

ปรบ ศาลกมทางเลอกอยเพยง 2 ทาง ไมมทางเลอกขนกลาง โทษจาคกเปนโทษทรนแรงทควรนามาใชคดทมความรนแรง สวนโทษปรบกเหมาะสมกบกรณทมความรนแรงนอย กจาเปนทงค เพยงแตระบบบงคบใหศาลใชโทษจาคกมากเกนไป หากไมอยากรอการลงโทษกมทางเลอกเดยวคอ จาคก

ขอเสนอทนาคดอกประการหนงกคอ ทางเลอกในการลงโทษแทนการปรบ ปจจบนเราม

การยดทรพยรบทรพยหรอกกขงแทน แตยงยากกวาเพราะหากคาปรบกไมมใหแลว จะรบทรพยกเปนไปไมได การกกขงกคอการรบเสรภาพซงรนแรงกวาการรบทรพยสน ศาลกกาลงพจารณาอยวาจะใชโทษกกขงแทนคาปรบนเปนทางเลอกสดทาย โดยใหใชระบบการผอนชาระคาปรบหรอการทางานเพอสงคมกอน

ในเรองการอทธรณฎกาเชอวาตนทนในศาลชนตนนนมากทสด เพราะมการสบพยาน

และมคนเขามาเกยวของมาก สวนศาลสงกจะมเพยงการตรวจดสานวน ขอเสนอทวาจะใหลดการยนอทธรณฎกานนกเหนดวย แตไมคดวาจะสอดคลองกบการลดตนทนนก

โดยสรป แนวคดทนาเสนอออกมากดแลว เพยงแตตองเนนในเรองทเมอคดเขาส

กระบวนการยตธรรมแลว เรามตนทนอะไรทชดเจนเปนตวเลขไดบาง และจะมวธในการลดตนทนอยางไรทงสวนทเปนของคความและของรฐ

129

ภาคผนวกท 4 สรปความเหนจากการสมมนา ครงท 6

“ทางเลอกในการเพมประสทธภาพในกระบวนการยตธรรมทางอาญา” วนท 21 กมภาพนธ 2554 ณ หองประชม บ.ย.ส. อาคารสถาบนพฒนาขาราชการฝายตลาการ

ชวงแรก (หลงการนาเสนอบทความเรอง ทางเลอกในการเพมประสทธภาพในกระบวนการยตธรรมทางอาญา โดย ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย) พนตารวจเอก ทว สอดสอง รองปลดกระทรวงยตธรรม

หลายคนจะพดถงกระบวนการยตธรรมทางอาญาเฉพาะตารวจ พนกงานอยการ ทนายความ ศาล กรมราชทณฑ แตทเราไมพดถงคอ สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (สานกงานป.ป.ช.) เพราะในอาชญากรรมบางประเภท เชน การทจรตและการปฎบตหนาทโดยไมชอบ กมบางเรองทใชเวลาพจารณานานเปน 10 ป นอกจากนน ยงมคดพเศษท DSI รบผดชอบหลายเรองทผมลองคดตนทนด พบวาบางคดตนทนสงถง 5 ลานบาท เฉพาะสวนเงนเดอนของพนกงาน

คดวาไมมใครอยากเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญา กลาวกนวากระบวนการยงมความไมเปนธรรม ขอสงเกตกคอ คดทคนจนเปนผเสยหายจะชา แตถาเปนคดของคนรวยจะเรว

รฐควรลงทนในการปองกนอาชญากรรม โดยปจจบนหนวยงานรฐตางๆ ยงใหความสาคญนอย รฐมกมองแตปญหาอาชญากรรมทเกดขนแลว อาชญากรรมเปนภาวะปกตของสงคม ไมมสงคมใดทไมมอาชญากรรม แตสงคมใดทมอาชญากรรมมากเกนไปกเปนปญหา

ทสนใจมากทสดคอ หลายอยางรฐทาแลวไมประสบความสาเรจ รวมทงงานดานยตธรรมกควรใหเอกชนเขามาทาแทน เชน ใชนกสบเอกชนแทนตารวจ นายสก กอแสงเรอง นายกสภาทนายความ งานวจยนเปนมมมองซงมองจากภายนอกกระบวนการยตธรรม ทมองตวเองไมคอยออก หรอมองออกกไมอยากพด ผมขอเสนอประเดนตางๆ ดงน

ประการแรก กฎหมายของไทยมโทษทางอาญามากมาย เกดจากการสรางกฎหมายโดยเจาหนาทของรฐทตองการอานาจผลกภาระตางๆ ใหประชาชน ประชาชนจะประกอบอาชพก

130

ตองขออนญาต มฉะนน มโทษทางอาญาตดคก และสรางระบบคมครองปจเจก โดยใชตนทนของประชาชนทงประเทศ เชน เรองทรพยสนทางปญญา กฎหมายความลบทางการคาไมควรมโทษอาญา องคการการคาโลก (WTO) เองกไมไดกาหนดใหตองมโทษอาญา เชนเดยวกบกฎหมายวดทศน

ประการทสอง ผตองหาและจาเลยมภาระมากเกนไปในกระบวนการยตธรรมเพราะใชระบบกลาวหา พอมการแจงความจะมการออกหมายนดหรอหมายเรยกผถกแจงมาใหขอมล แทนทจะมการสอบขอเทจจรงจากผแจงกอน แลวพอฟงไดวามมลจงคอยดาเนนการกบผถกแจง การไดรบการปลอยตวชวคราวในชนสอบสวนโดยไมมหลกประกนแทบจะไมม ทงทรฐธรรมนญกาหนดใหใชการปลอยตวชวคราวเปนหลก แตเรากลบใชการควบคมตวเปนหลกปลอยตวชวคราวเปนขอยกเวน และอาจตอง “หยอดนามน” เพอใหดาเนนการเรวขน

แมเราจะมรฐธรรมนญทงฉบบปพ.ศ. 2540 และปพ.ศ. 2550 ทกาวหนามาก แตกระบวนการยตธรรมทางอาญากยงตองพฒนาอกมาก โดยเฉพาะตนทางกระบวนการยตธรรม ถาสามารถสรางสานวนคณภาพ โดยพนกงานสอบสวนคณภาพ ซงเปนนกวชาชพอสระ และไดรบคาตอบแทนเทากบวชาชพอนในกระบวนการยตธรรม กจะชวยแกปญหาไดมาก ไดเคยเสนอใหแกกฎหมายในเรองนมานานแตกยงไมสาเรจ ปจจบน เรามงแตจะสงฟองไวกอน บางคดตงเปาทจะฟองผตองหาเลยแมยงไมไดสอบสวน ถาไดสานวนการสอบสวนทดทตนทางกระบวนการยตธรรมกลางทางและปลายทางกจะถกตองไปดวย

เหนดวยกบการยกเลกความผดอาญาในคดเชคและคดหมนประมาท เพราะคดเชคบางรายลกหนไมมเชค เจาหนกไปหาเชคมาใหเซน และเขยนเชคมากกวาจานวนหน 3-4 เทาเพราะอานาจตอรองลกหนนอย ในเรองหมนประมาทกสามารถใชมาตรการทางแพงได แตตองแกไขอตราคาเสยหายใหเพมมากขนเทากบความเสยหายทเกดขนจรง ถาหากผเสยหายเปนบคคลสาธารณะกตองไดคาเสยหายทมากขน ผมอยทสภาหนงสอพมพไดเหนถงความเดอดรอนของสอ เชน ผบรหารของสอถกชมลวามความผดทงทไมไดเปนบรรณาธการทรบผดชอบ บางคนยอมซอความสะดวกทจะไมตองไปศาล ยอมชดใชเงนไปเพอไมตองตดอยในกระบวนการดาเนนคดทยาวนาน

เรองไกลเกลยกเหนดวย สภาทนายความทามาหลายป เหนผลในการลดปรมาณคดและบรรเทาความเสยหายไดหลายเรอง แตตองมการตงกฎระเบยบ และวางขอกาหนดดานจรยธรรม ปองกนการมสวนไดเสยของผไกลเกลยใหเขมงวดกวาปจจบน เพอใหเกดความนาเชอถอ

การลดตนทนกระบวนการยตธรรมเปนสงทด แตระบบยตธรรมกตองมการลงทนเชนกน เชน ในสวนการสอบสวน รฐยงขาดการลงทน พนกงานสอบสวนหลายคนยงไมไดรบเบยเลยง

131

หรอคาตอบแทนทเพยงพอ หากแยกพนกงานสอบสวนออกจากตารวจกจะดขน เพราะพนกงานสอบสวนไมตองไปทางานอน ดร. จฑารตน เอออานวย อาจารยประจาคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย สหประชาชาตไดรวบรวมแนวคดของกระบวนการยตธรรมทางเลอกของประเทศตางๆ มาสงคายนา ไดขอสรปวา ตองใชยตธรรมทางเลอกเพอ 1. เพอบรรเทาความแออดของเรอนจา 2. ทบทวนความเปนอาชญากรรม 3. สอดคลองกบการสมานฉนท การไกลเกลย 4. เพมบทบาทชมชน 5. คมครองสทธผตองหา ดงนน แนวการศกษาของคณะวจยจงสอดคลองกบแนวความคดของสหประชาชาต

การใชโทษปรบเปนการโอนยายเงนจากผกระทาผดไปสรฐ รฐไดประโยชนในมมหนงแตยงไมใชการไดประโยชนสงสด การทจะไดประโยชนสงสดคอ การทผกระทาความผดชดใชใหแกผทไดรบความเสยหายจรงๆ เชน กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท

เราตองเปลยนวธคด ปจจบนเราใชทรพยากรมากในการดาเนนคดยาเสพตด คดการพนน และคดเกยวกบคนตางดาว หากเราไมตองใชทรพยากรในคดเหลาน เราจะมทรพยากรไปทาคดอนๆ คดเหลานเปนคดทไมมผเสยหาย (victimless crime) ซงลวนเปน mala prohibita หรอคดทเกยวของกบการทกฎหมายบญญตวาการกระทานนเปนความผด ในอเมรกาจะมคดประเภทนประมาณรอยละ 47 กรณของไทย เคยคาดการณจากงานวจยในอดตทเคยทาไว กใกลเคยงกบความจรงคอรอยละ 65.3 ในดานอาชญวทยาคดทไมมผเสยหายควรใชวธอนจดการ

มขอสงเกตวาตวเลขคดตางๆ ทนกวจยนามาเปรยบเทยบกบตางประเทศเปนตวเลขของป พ.ศ. 2546 ซงเปนปทมคดอยในเรอนจามากทสด คอ 2.6 แสนคด ซงทาใหทกฝายเหนวา ปลอยไวไมไดแลว อนทจรง ในปนน ประเทศไทยเพงออกพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพ ผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 ซงตอมาทาใหคดลดไป 70,000 คด ผวจยควรใสหมายเหตไวดวย มฉะนนอาจทาใหเกดความเขาใจคลาดเคลอนวาสถานการณของประเทศไทยยงเลวรายอยเชนนน

เหนดวยกบทางเลอกในการปฏรปกระบวนการยตธรรมทนกวจยเสนอ โดยเฉพาะการใหทางานบรการสงคมแทนการจายคาปรบ ซงปจจบนยงไมคอยไดรบความนยม กคงตองรณรงคกนตอไป

เรองคาปรบตามรายได (day fines) เปนเรองนาสนใจ แตทนาสนใจยงกวาคองานวจยนจะนาไปใชไดอยางไร ในอเมรกาการใชคาปรบตามรายไดตองทาเปนโครงการทดลอง เชน

132

3 เดอน แตประเทศไทยมกใชวธประกาศกฎหมาย แลวใหเวลาผทเกยวของเตรยมตวอกชวงหนงเชน 6 เดอน แลวใชบงคบเลยไมมการทาวจย เชน การกกขงแทนโทษจาคก เรากไปบอกวาใหทางราชทณฑสรางพนทเฉพาะเพมขนเพอกกขงคน ซงกไมรวาตองใชเงนเทาใด

ในเรองทางเลอกทจะลดจานวนคดทตนทาง มงานวจยของ รนวด สวรรณมงคล สานกงานกจการยตธรรม ซงเกบขอมลคดทวประเทศตามภาคตางๆ และพบวา ในป พ.ศ. 2550 มตวเลขคดอาชญากรรมทเปน dark figure หรอคดอาชญากรรมททางการไมไดรบรายงานทงประเทศรอยละ 65.2 บางพนทเชน จงหวดนครศรธรรมราชสงถงรอยละ 70 ดงนน ตวเลขรอยละ 34.8 ทพดกนคอตวเลขทรายงานอยางเปนทางการของตารวจ ซงยงไมนบบญชท 2 ของตารวจทรบแจงแตไมลงบนทกประจาวน และเมอมการถามเหยอวาทราบกระบวนการในการดาเนนคดหรอไม เชน มการแจงขอหาผกระทาผด หรอมการสงฟองแลวหรอไม เหยอกไมทราบเพราะไมมการสอสารกนระหวางผเสยหายกบตารวจเจาของคดหรอพนกงานอยการ รอยละ 34.8 นคอ 500,000 คดทอยทศาล ซงนกวจยนามาคานวณ ถาใชตวเลขคดจรงๆ ทเกดขนมาวเคราะห จะพบวายงมตนทนทสามารถลดไดอกมาก ถามโอกาสในการทาวจยตอไปควรไปพจารณาประเดนนจะเปนประโยชนมาก

ในสวนของการลดจานวนคดทปลายทาง ในป พ.ศ. 2551 คดยาเสพตดมสดสวนประมาณรอยละ 55 ในป พ.ศ. 2552 เพยงครงปแรกกมสดสวนสงกวาทงปของป พ.ศ. 2551 แลว ทงทไมมคดผเสพอกตอไป เพราะแยกไปอยทกรมคมประพฤตหมดแลว จงเปนเฉพาะคดผครอบครอง ผจาหนาย และผผลต คดยาเสพตดจงเปนเรองใหญทสด แมตนทางจะมการแกกฎหมายยาเสพตดจานวน 7 ฉบบ และมกฎหมายวธพจารณาคดยาเสพตดโดยเฉพาะแลว จงควรคดถงวธลดจานวนคดยาเสพตดดวย

เรองของการใหเอกชนเขามามสวนรวมมากขนในกระบวนการยตธรรม การสารวจความคดเหนของสถาบนวจยสงคมจฬาพบวารอยละ 93 ของกลมตวอยาง เหนดวยทจะใหเอกชนเขามาจดการเรองเรอนจาใหเปนเรอนจาเอกชน แตอกสวนหนงกมองวางานดงกลาวเปนงานสาธารณะ จะใหเอกชนทาไดอยางไร ถาดตวอยางกรณประเทศออสเตรเลย จะพบวา เขาใชเรอนจาเอกชนมากอน แลวจงสรางเรอนจาของทางราชการขนทหลง นายสราวธ เบญจกล รองเลขาธการศาลยตธรรม คดอาญาทมจานวนมากเปนอนดบหนงของศาลชนตน คอคดความผดตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ ซงมประมาณปละ 1.5 แสนคด ตดตามดวยคดความผดตามพระราชบญญตจราจร พระราชบญญตการพนน และพระราชบญญตคนเขาเมอง

133

การทางานบรการสงคมแทนคาปรบยงใชกนนอย ทางศาลไมไดมปญหาทจะนามาใช เพราะการกกขงแทนคาปรบนน ไมเหมาะสมเพราะการปรบมงลงโทษทางทรพยสนไมไดตองการลงโทษทางเสรภาพ แตตามกฎหมายปจจบน การลงโทษผกระทาผดดวยวธการทางานบรการสงคมแทนคาปรบจะไมสามารถนามาใชได หากปราศจากความยนยอมของผนน นอกจากน ในคดทมโทษปรบสงๆ โทษกจะเกนกวาเพดานทกฎหมายอนญาตใหทาบรการสงคมได ศาลจงไมสามารถลงโทษดวยการใหบรการสงคม

สวนทงานวจยระบวามคดเขาสศาล 1.2 ลานคด เปนคดอาญา 5 แสนคด ควรตงคาถามวากระบวนการกลนกรองคดตงแตชนสอบสวนจนถงศาลมประสทธภาพหรอไม หากดจากสถตการลงโทษในประเทศไทย โดยเปรยบเทยบกบญปน จะพบวารอยละ 90 ของคดทอยการญปนฟองศาลจะตดสนลงโทษ แสดงวากระบวนการกรองคดมประสทธภาพ ผทไมไดทาความผดกไมตองเขาสกระบวนการยตธรรม

ตอปญหาทวาคดลาชา ทางศาลเองกมเปาหมายวาคดควรจะเสรจภายใน 1 ป แตคดบางคด เชน คดเครองราชอสรยาภรณ เปนคดทพจารณาแบบเดม แตขณะนเมอใชระบบการพจารณาคดแบบตอเนอง ปญหาการดาเนนคดลาชากนอยลง ปญหาตอนนอยทศาลอทธรณและศาลฎกา เพราะจะมคดจานวนมากจากศาลชนตนทวประเทศขนไปสศาลอทธรณซงมอย 10 ศาล โดยจะมคดขนสศาลอทธรณรอยละ 10 ของคดทพจารณาจากศาลชนตน คอประมาณ 100,000 คด นอกจากน ศาลอทธรณและศาลฎกายงตองทาคดเกยวกบการเลอกตงดวย จงมคดทคาง 40,000 กวาคด และจะคางสะสมไปเรอย

แมในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 มาตรา 219 วรรค 2 กาหนดวาในคดทไมเปนสาระแกการวนจฉย ศาลสามารถไมรบวนจฉยได แตกระบวนการนนเมอนามาใชแลวกไมไดทาใหจานวนคดลดลงจากศาลนก

เหนดวยกบการลดกฎหมายทกาหนดโทษทางอาญา แตถาศกษาด จะพบวาในการแกไขกฎหมายหมนประมาททผานมา แกแลวกลบมการเพมโทษในกฎหมายใหหนกขน สวนตวเหนวาการทมกฎหมายหลายฉบบมโทษทางอาญา แตไมมสภาพบงคบทาใหกฎหมายขาดความศกดสทธ และประชาชนไมเกรงกลวและเคารพกฎหมาย

การเพมโทษปรบใหสงขน และการใช day fines นนกเหนดวย เพราะฐานะทางเศรษฐกจของแตละคนไมเทาเทยมกนเมอตองโทษปรบ เชนเดยวกบเรองหลกประกนในการปลอยชวคราวควรกาหนดใหเปนไปตามรายไดดวย

การเพมทางเลอกในกระบวนการยตธรรม ทปรากฏในตางประเทศ เชน การตอรองรบสารภาพ (plea bargaining) ในสหรฐอเมรกาเขายอมรบวาถามงบประมาณและบคคลากรเพยงพอ กไมอยากใหมการตอรองรบสารภาพเกดขน นอกจากน การตอรองรบสารภาพใน

134

สหรฐจะมกระบวนการตรวจสอบโดยศาล หลายประเทศยงมกระบวนการชะลอฟอง นอกจากการไกลเกลยทใชไดเฉพาะคดทยอมความกนได

เหนดวยกบการเพมขอจากดในการอทธรณฎกา แตตองคานงดวยวาไปกระทบสทธประชาชนหรอไม ประชาชนยงไดรบความเปนธรรมหรอไม กรณผประนประนอมหรอผไกลเกลย ทางศาลไดนาประมวลจรยธรรมของผพพากษามาเทยบเคยงใช โดยอยในขนตอนของการพจารณากนอย ทงน เพอใหผประนประนอมหรอผไกลเกลยมความเปนกลางและอสระ

ปญหาในการใชมาตรการทางแพงทาใหประชาชนตองหนมาใชมาตรการทางอาญา เพราะกระบวนการทางแพงไมไดผลเทากระบวนการทางอาญา เราตองทาใหมาตรการทางแพงมประสทธภาพและบงคบไดจรง ในอเมรกา คดทรพยสนทางปญญา จะนยมใชการดาเนนคดทางแพงมากกวาทางอาญา แตในประเทศไทย คดของศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศสวนใหญกลบเปนคดอาญา เพราะคนกลวตดคกจงยอมชาระเงนและชดใชคาเสยหาย

การมอบใหเอกชนเขามาทางานในกระบวนการยตธรรมอยางทบางทานกลาวไว กเหนดวย เพราะงานในกระบวนการยตธรรมบางอยางเอกชนกสามารถทาได นายวฒชย หรจตตววฒน รองประธานศาลอทธรณภาค 1 เมอมการกาหนดใหศาลตองพจารณาคดครบองคคณะตามรฐธรรมนญป 2540 ความสามารถในการพจารณาของศาลกลดลง จากเดมทเคยพจารณาไดวนละ 9 เรอง กเหลอเพยงวนละเรองเดยว อนเปนทมาของปญหาคดสะสม การพจารณาของศาลอทธรณเมอมการวางมาตรการทดข น กทาใหการพจารณาเรวขน การพจารณาของศาลอทธรณภาค 1 มสถตคดคางอยเพยง 40 กวาเรอง และสามารถพจารณาคดใหเสรจไดภายใน 3 เดอน

หลกการทรองรบการใชโทษจาคกในประเทศไทยเปนหลกการทคอนขางลาหลง หลกการใหมทปจจบนไดรบการยอมรบคอ หลกของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท ซงไมใชการใชโทษปรบเพยงอยางเดยว แตมพนฐานในการเยยวยาผเสยหายและการลงโทษเพอการฟนฟ เชน การรอการลงโทษ ในปจจบน กฎหมายไทยกมบทบญญตเชงยตธรรมเชงสมานฉนทบาง เชน ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 56 และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 44/1 ทใหผเสยหายยนคารองขอคาสนไหมทดแทนไดในคดละเมด

หากไปดในอนสญญาสทธเดกทไทยเปนภาคสมาชกอย จะพบวาตองใชโทษจาคกเปนมาตรการสดทายในคดทไมสามารถใชโทษอนได แตกรณของประเทศไทย ตามรายงานของคณะผวจยความผดฐานบกรกมโทษจาคก 1 ปแตโทษปรบเพยง 2,000 บาท หากเปลยนโทษ

135

ปรบเปนโทษกกขงแทนคาปรบ โดยใชการกกขง 1 วนตอโทษปรบ 200 บาทกจะพบวา จะกกขงแทนคาปรบไดเพยง 10 วนเทานน จากความไมสมดลของโทษศาลจงถกบบบงคบใหใชโทษจาคก แตในความผดบางประเภท เชน ความผดเกยวกบวดทศนกลบมโทษขนตาไวถง 200,000 บาท และเมอศาลลงโทษกถกสงคมโจมตวา ลงโทษหนกเกนไป ในตางประเทศจะไมมการกาหนดโทษขนตา แตใหเปนดลพนจของผพพากษาทจะลงโทษเอง

เรามกฎหมายทกาหนดโทษทางอาญาเกนความจาเปน ในพระราชบญญตการพนน มมาตราหนงกาหนดวา ใหสนนษฐานไววาผทอยในบรเวณทมการเลนการพนนนน เลนการพนนดวย ซงเปนการขดตอหลกการของรฐธรรมนญทกาหนดใหสนนษฐานวาจาเลยเปนผบรสทธ (presumption of innocence) และหากมการจบผเลนการพนน 30 คนกจะเกด 30 คด

การเปรยบเทยบปรบเปนโทษอาญาอยางหนง ซงหากไมมคาพพากษาจะใชมาตรการลงโทษไมได ถอวาขดหลกคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน เรองโทษปรบตามรายได (day fines) กด แตมปญหาวาจะนามาใชอยางไร เพราะปจจบนการกาหนดโทษของกฎหมายไทยมอยกวา 90 ชนโทษ ซงอาจมปญหาในการยกเลกการกาหนดโทษแบบเดม

สวนตวคดวา ตองมการแกไขมาตรา 56 ประมวลกฎหมายอาญา เพราะกาหนดวาศาลจะใชมาตรการบรการสงคมไดกตอเมอมการใชวธการรอการลงโทษ แตในประเทศองกฤษ ศาลมทางเลอกถง 23 มาตรการ มอสระมากในการเลอกวาจะใชมาตรการอะไรลงโทษผกระทาผด ในสหรฐอเมรกากเชนกน นายมารค เจรญวงศ อยการประจาสานกงานพเศษ ฝายพฒนากฎหมาย พนกงานอยการมคดทตองพจารณาจานวนมากโดยเฉพาะคดความผดตอสวนตว ปจจบน มการนาบคลากรในกระบวนการยตธรรมมาใชดาเนนคดใหเอกชนมาก เชน ในคดเชคและคดหมนประมาท แตสดทายกไปยอมความกนในชนศาล อยากใหดตวอยางญปน ซงคดความผดตอสวนตว ตองนามาเสนออยการพจารณาวา มพยานหลกฐานพอหรอไม คลายกบการตรวจหรอการไตสวนมลฟอง แตหากจะฟองคดตองไปจางทนายฟองเองซงเปนการลดตนทนของรฐในคดประเภทนได

ในป 2551 มคดเขาสสานกงานอยการทงหมด 4 ลานกวาคด รวมทงคดเปรยบเทยบปรบ แตมพนกงานอยการอยเพยง 3,000 กวาคนเทานน รฐควรชวยในการกาหนดนโยบายเกยวกบการดาเนนคดตางๆ ในสหราชอาณาจกร เมอคกใกลเตม รฐบาลจะแจงไปยงศาล เพอใหศาลไมพพากษาใชโทษจาคกเปนหลก ในสหรฐอเมรกาหรอองกฤษ การกาหนดยตอกของศาลจะเปนไปตามนโยบายของรฐดวย

136

การใชโทษจาคก บางกรณอาจไมไดผลเทากบมาตรการทางปกครองหรอมาตรการอนเชน ในคดเชค การใชเครดตบโร หรอการลงโทษหามใชเชค นาจะทาใหนกธรกจกลวมากกวาโทษจาคกเสยอก นายวทยา แกวบวขาว เครอขายชมชนเพอการปฎรปสงคมและการเมอง

เปนประชาชนซงเคยตองคาพพากษาจาคก เนองจากถกตงขอหาบกรกทดนซงเปนของตนมาตงแตบรรพบรษ เปนคนจนจงเขาไมถงความยตธรรม คณปรดา คงแปน มลนธชมชนไทย ทางานกบชาวบาน เขาใจดวาความยตธรรมทลาชาคอความอยตธรรม ชาวบานทตองตกเปนผตองหาตองเสยเงนเพอตอสคด บางคนตองกเงนนอกระบบ โดยไมรวาเมอใดจะใชหนหมด มมากมายทชาวบานถกจบและถกกลาวหาวาทาประมงทไมชอบดวยกฎหมาย ถกยดเรอของกลางทาใหไมมเครองมอในการทากนทงๆ ทสดทายแลว ตารวจและพนกงานอยการกสงไมฟอง คนจนจงไดรบผลกระทบจากกระบวนการยตธรรมมากกวาคนรวย

ควรมกระบวนการไกลเกลยหรอยตธรรมชมชน เพอไมใหคดตองเขาสศาลทกเรอง คดทเกยวของกบการทชาวบานตองการปกปองสทธของชมชนและทรพยากรไมควรเปนคดอาญา มกรณการสรางเขอนแลวทาใหทดนชาวบานถกนาทวม ชาวบานมามาประทวงแตกลบถกศาลพพากษาจาคก ผเขารวมสมมนาจากสภาทนายความ สภาทนายความทาเรองไกลเกลยมานานมผลงานมาก ทาใหเหนวาทนายความไมใชตองการใหเกดคดขนแตอยางเดยว การไกลเกลยดงกลาวทาใหรฐไมตองมคาใชจาย มเพยงเบยเลยงใหทนายความวนละ 500 บาทเทานน ไมตองมเงนเดอนและบานพกให แตอยากใหรฐเพมงบประมาณสนบสนนสภาทนายความทมภาระงานมากดวย