8 februari 2011

EnergieParade 2011 Thema Workshop

Gebouwde omgeving

Harmke Bekkema: 088 602 7057

Harmke.bekkema@agentschapnl.nl

Marco Klaassen: 088 602 7129

marco.klaassen@agentschapnl.nl

2

Waar wilt u het over hebben?

Innovatie

Kennis Beleids-ontwikkelingen

Financiering

3

Beleidsontwikkelingen: algemeen- Doelen:

> 20% CO2-reductie 2020> 14% duurzame energie in 2020.

- Green deal - SDE+ (inclusief warmte)- Subsidies worden alleen verstrekt indien de

effectiviteit ervan is bewezen- Topgebieden incl Energie.

4

5

Beleidsontwikkelingen: gebouwde omgevingNieuwbouw: wettelijke eisen gesteld aan de energieprestatieWoningen:– Sinds 1 januari dit jaar: EPC=0,6– Per 2015: EPC=0,4– Per 2020: energieneutraal

Utiliteit:– Diverse EPC’s voor de diverse gebouwfuncties– Vergelijkbare aanscherping

Vastgelegd in ‘Lente-akkoord voor energiezuinige nieuwbouw’

De aanscherping voor nieuwbouw stimuleert:– Verlaging energievraag (b.v. isolatie, warmteterugwinning)– Zuinige en duurzame technieken voor elektriciteit en warmte (b.v.

zonneboilers, warmtepompen)

6

Beleidsontwikkelingen: gebouwde omgevingBestaande bouw: géén wettelijke eisen aan de energieprestatie, wel verplichting energielabel

Afspraken over verbetering van de energieprestatie van bestaande gebouwen gemaakt met marktpartijen (bouwers, corporaties)

Het energielabel maakt de energieprestatie van bestaande gebouwen inzichtelijk

7

Beleidsontwikkelingen: gebouwde omgevingBelangrijk in 2011: nieuwe methoden voor de bepaling van de energieprestatie van gebouwen (normen)

Zomer 2011:– Nieuwe norm EPG (energieprestatie gebouwen)– Daarbij óók bepalingsmethode voor energiemaatregelen op

gebiedsniveau (bijvoorbeeld collectief warmtenet)

De nieuwe norm zorgt voor:– dezelfde methode voor nieuwbouw en bestaande bouw

(verschillen nu nog)– aansluiting op Europese regelgeving

8

Financieren van (bijna) energieneutrale projecten

Marktanalyse en Denkkader

9

Conclusie Marktanalyse

Financiering van (bijna) energieneutrale bouwprojecten zonder meerkosten kan, Nederland is echter nog in de pioniersfase

10

Toelichting op conclusieInnovatie Systeem Analyse door Building Brains:a) Het is nog pionieren in de bouw met bestaande

financieringsvormen (van hypotheek tot oplossen split incentive)

b) Total Cost of Ownership wordt nog te weinig als basis gebruikt

c) Kennisontwikkeling is voldoende, kennisuitwisseling is onvoldoende: Transparantie en wederzijds vertrouwen is essentieel

d) Het vereist sterk Leiderschap en innovatieve/creatieve vaardigheden om een gezonde financiering te organiseren

e) Inconsistent overheidsbeleid gooit roet in het eten.f) Duurzaamheid en terugverdientijd zijn niet juiste

prikkels: Comfort en werkgelegenheid wel.

11

Denkkader

B. Interne geldstromen:Ingrepen voorde ontwerp-

en realisatiefase

A. Interne geldstromen:Ingrepen voor lange termijn

(initiatie tot exploitatie)

C. Externe geldstromen:Financieringsvormen

en -producten

Wie C zegt, moet eerst A en B zeggen!

12

A. Interne geldstromen lange termijnIngrepen van wieg tot graf:Cost of Ownership centraal stellen

Voorbeeld: TNT Green OfficeLange termijn ketensamenwerking

in consortium van TRIODOS OVG en TNT

Filmpje

13

A. Interne geldstromen lange termijn

Ingrepen van wieg tot graf:Focus op waardeontwikkelingvastgoed (onafhankelijkheidfossiele bronnen en comfort)ipv terugverdientijd enoplossen klimaatprobleem

Voorbeeld: Marketingexcellent gebied Veere

14

B. Interne geldstromen korte termijnIngrepen in de ontwerp- en realisatiefase:

Ketenintegratie

Successen tussen Com·wonen en Dura Vermeer Bouw Rotterdam BVbij oplevering eerste 125 woningen van ‘Het Mooie Plan‘: - 12% procent onder budget- Vrijwel geen opleverpunten- Tijdige oplevering ondanks de lange vorstperiode- Tevreden bewoners.

Bron www.succesvolbouwen.nl

15

B. Interne geldstromen korte termijnIngrepen in de ontwerp- en realisatiefase:Industrialisatie bouwproces

Voorbeelden:

IQ Woning Ballast Nedam

Surplus Advanta Koopmans(ketenintegratie, prefabricage, standaardisatie)

16

C. Externe geldstromen

Financieringsvormen en –producten:- Groenhypotheek- Hypotheekvormen zoals klimaathypotheek- Lease- en uitbestedingconstructies- Esco’s- Outsourcing- Woonlastengaranties- Revolving Funds- Fiscale regelingen- Subsidies

17

Combinaties zoals B&CIngrepen in de ontwerp- en realisatiefase & externe geldstromen:

Voorbeeld:50 Climate Ready koopwoningen in de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude;- basispakket van energiemaatregelen en

financieringsopties plus extra verduurzamingsopties.

- bewoners krijgen begeleiding van een energieconsulent.

18

Actuele marktonderzoekenDoor Building Brains:• Innovatie Systeem Analyse – Beschikbaar via buildingbrains.eu

Door AgNL:•Esco’s met warmtepompsystemen in de woningbouw– Beschikbaar voorjaar 2011

•‘Woonlasten stabiel’ tbv e-besparingsprojecten door corporaties– Beschikbaar voorjaar 2011

•Inventarisatie van nieuwe organisatievormen en financieringsconstructies in de Nederlandse zonnestroom markt – Beschikbaar via www.agentschapnl.nl/den (publicaties)

Andere beschikbare publicaties:-Van aannemen naar ondernemen (Bouwend Nederland)

19

Gebouwde omgeving: Programma’s en Regelingen

EOS (KTO)

DEN

KP7

WBSO

SDE+EIA

Innovatiekrediet

EOS (LT)

EOS (demo)

Eureka

EGO

20

Kennis- Energie & Gebouwde Omgeving- Kennis- en leertrajecten- Nationaal Expertisecentrum Warmte (NEW)

21

Ingangen Energie & Gebouwde OmgevingEnergie & Gebouwde OmgevingDuurzame EnergieWarmte

Contact(088) 602 92 00informatiepunt@agentschapnl.nl

22

Energieneutraal Bouwen

23

Strategische studiesDoelen: - Wat werkt wel, wat niet? - Inventariseren en analyseren marktactiviteiten - Knelpunten onderzoeken en oplossingsrichtingen

formuleren

Voorbeelden:-Schatgraven bestaande voorraad zeer energiezuinige projecten-Elektrische concepten voor woningen-Inventarisatie van nieuwe organisatievormen en financieringsconstructies in de Nederlandse zonnestroom markt

24

Infobladen

•Energieneutraal bouwen, hoe doe je dat?•Integraal ontwerpen•Energiebesparing met gebouwbeheerssystemen

25

Kennis- en leertrajecten•Specials:– Financiering (afgelopen december)– Lokale duurzame energiebedrijven (16 februari)– Hou website in de gaten voor meer dit jaar…•Nieuwsbrief excellente gebieden (abonneren mogelijk via website)•Nieuwsbrief E&GO•Publicaties (hou nieuwsberichten in de gaten)•Filmpjes•Excursies

Volg Energieneutraalbouwen op Twitter http://twitter.com/EneutraalBouwen

26 26

Nationaal Expertisecentrum Warmte (NEW)

• Het overdragen van kwalitatieve, betrouwbare en objectieve kennis over het verduurzamen van de warmte en koudevoorziening aan beslissers in de gebouwde omgeving en industrie

• NEW richt zich hierbij op alle vormen van warmtevoorziening, van voorzieningen op gebouwniveau (HR-ketel, warmtepomp) tot collectieve voorzieningen zoals stadsverwarming of WKO.

• NEW richt zicht op de hele Trias Energetica (besparen, duurzaam en efficiënt)

27

Gebouwde Omgeving Industrie

• Uniforme Maatlat• Afwegingskader locaties• Afwegingskader restwarmte• Warmtekaarten• Veldtesten

Kennis verzamelen en uitdragen • Warmtekaarten• Afwegingskader warmte-uitwisseling

WebsiteNieuwsbrief

HelpdeskAdviesraad

Activiteiten NEW

28

Uniforme Maatlat

29

Warmtekaarten

30

Veldtesten: praktijkprestaties technieken

31

Innovatie Energie & Gebouwde OmgevingBeleid Rijksoverheid ELI & WWI

32

Beleid Rijk & EuropaDoelstelling voor 2020:• Energieneutrale nieuwbouw (Europa: near energy zero)• 50% energie-efficiëntere bestaande bouw

Uitvoering door onder meer:• Invoering energielabel (Europese wetgeving) • Convenanten met bouwpartijen (corporaties, bouwsector,

gemeenten)• Platform Energiebesparing & gebouwde omgeving (PPS)– Wet- en regelgeving– Bestaande bouw– Innovatie

33

Innovatie

34

Innovatie Gebouwde Omgeving door:Programma energiesprong (SEV) met 4 lijnen:1. Innovatie brengen waar energie verdwijnt2. Verbeteren ketensamenwerking3. Aanbodgerichte kennisontwikkeling en kennisdeling4. Verleiden van gebouweigenaren en eindgebruikers

Subsidieregelingen UKP NEW, UKP Nesk en excellente gebieden (AgNL) met kennis- en leertrajecten

Uitvoering door SEV en AgNL voor en door marktpartijen

35

Wat heeft het rijk u te bieden?SEV ondersteunt koplopers en werkt aan alle onderdelen: denken, doen en opschalen in diverse projecten. Meedoen? Contact via www.energiesprong.nl

Agentschap NL biedt u kennis en advies:-www.agentschapnl.nl/energieneutraalbouwen-www.excellentegebieden-www.energietransitie.nl

Dit doen wij op basis van:-Resultaten monitoring: NESK, Excellente gebieden, Innovatie Agenda Energie & GO-Dialoog en ondersteuning koplopers en koplopernetwerken-Doelstellingen rijksoverheid