5 km

10 km

Uit een rekening van het jaar 1187, opgesteld voor de graaf van Vlaanderen, weten we dat zich toen een groot moerasgebied uitstrekte in de omgeving van Aardenburg. Uit latere bronnen bleek dat dit gebied, met veel turf in de onder-grond, de volledige parochie Sint-Laureins omvatte. Margareta van Constanti-nopel gaf in de tweede helft van de 13de eeuw de toelating om die turf af te graven. Tegelijkertijd droegen ook de herhaalde overstromingen meer dan hun steentje bij om dit landbouwgebied zijn hedendaagse vorm te geven. Vandaag maak je kennis met een landschap waarin zowel het natuurgeweld als de strijd van de mens daartegen hun sporen nalieten. In dit landschap van kreken en dijken ontdek je ook heel wat over de menselijke creativiteit. Het verhaal van Reynaert de Vos wordt hier vaak gesitueerd. Her en der in de vijf dorpen die samen Sint-Laurens vormen, tref je fi guren uit dit verhaal.

De tocht

1 2

Met je rug naar het Toeristisch Infopunt (1) in Sint-Laureins fiets je links door de Dorpsstraat in de richting van het Leopoldkanaal. Je volgt de kanaaloever naar links en na enkele honderden meters wacht je links de Moers-hoofdeweg. Via de Vaakweg en het Boomstraatje kom je bij de Lievebrug waar je het kanaal kunt oversteken.

In tegenstelling tot wat de naam suggereert, heeft het Leopoldkanaal niets te maken met Leopold I. Die beperkte zich tot het lintjesknippen bij de opening van het kanaal, zoals koningen ook vandaag nog plegen te doen. Het kanaal werd eigenlijk beter genoemd naar kanunnik Jozef Olivier Andries, pastoor van Middelburg, lid van het Nationaal Congres en volksvertegenwoordiger. Hij was de stuwende kracht achter de realisatie van het kanaal dat Heist verbond met Boekhoute en dat vooral bedoeld was om de polders te ontwateren bij regen. Vol-gens de planning moest het kanaal tot in Zelzate komen, maar om onduidelijke redenen werden de graafwerken stopgezet in Boekhoute. Het 43 kilometer lange kanaal werd in een relatief korte periode (1846-1848) gegraven. Vandaag trekt het vooral de aandacht door de dubbele rij bomen op beide oevers.

2 3

Vanaf de Lievebrug (2) blijf je geruime tijd op de oever van het pit-toreske Leopoldkanaal, eerst op de Vlotweg, vervolgens op Kantijne. Pas bij de Langeweg verlaat je het kanaal in de richting van de eerste kreken op ons traject: de Vrouwkeshoekput en de Blokkreek. De Hontseindestraat leidt je door de pol-ders naar de dorpskern van Sint-Margriete.

De Vrouwkeshoekput is een uitloper van de Blokkreek die ontstond bij de overstromingsrampen in de 14de en 15de eeuw. Een gedeelte ter grootte van 2,5 hectare is natuurreservaat en wordt beheerd door vzw Natuurreservaten.

Sentse Vijf Dorpenroute

Sint-Laureins – Waterland-Oudeman – Watervliet –

Sint-Jan-in-Eremo

20

20

138

5 km

Eens kreek, niet altijd kreek Omdat de natuur voortdurend in beweging is, blijft een kreek niet eeuwig een kreek. De kreken ontstonden hier zowat 500 jaar geleden, toen de mens zich nog minder dan vandaag kon beschermen tegen het natuurgeweld. Als er al dijken waren, werden die overspoeld en weggeveegd door het kolkende zeewater. Waar de natuur vrij haar gang kan gaan, verlanden kreken geleidelijk: afstervend planten-materiaal stapelt zich op en vormt een steeds dikkere laag. Daardoor wordt de kreek langzaamaan minder diep en wordt er laagveen gevormd. In 1994 werd een groot aantal populieren die ooit werden aangeplant in de riet-kragen, geveld omdat hun vallende bladeren het water verzuurden en het proces van verlanding versnelden.

3 4

Je verlaat Sint-Margriete (3) via de Molenkreekstraat, door de Jero-nimus Nieuwlandpolder en langs de Vluchtelingenstraat naar Waterland-Oude-man. In de Molenkreekstraat kun je even halt houden bij de Molenkreek.

Sint-Margriete werd in de loop der eeuwen herhaaldelijk geteisterd door

Natuur én mens gaven het land

van Reynaert vorm

Praktisch

AFSTAND 50 km.BEWEGWIJZERING Zeshoekige, lichtgroene borden met de naam van de route.VEILIGHEID Behoorlijk veilige route.AARD VAN DE WEG Rustige, landelijke wegen. Geen grote verkeersassen.

0 % verkeersvrij.AANBEVOLEN VERTREKPUNT Toeristisch Infopunt, Dorpsstraat 87, Sint-Laureins.INFORMATIE

• Toeristisch Infopunt Sint-Laureins, Dorpsstraat 87, 9980 Sint-Laureins, 4 09 218 76 40, M kathleen.seynhaeve@publilink.be, 2 www.sint-laureins.be.

FIETSENVERHUUR

• Fietsenhandel Danny Vergauwe, Leemweg 82, 9980 Sint-Laureins, 4 09 379 02 68.

• Sportshop Alain, Bentillestraat 9, 9970 Kaprijke, 4 09 379 80 43.ETEN EN DRINKEN

• Taverne De Witte Swaen, Ketterijstraat 2, 9988 Sint-Margriete, 4 09 379 96 86.

• Krekenpoort, Sint-Janspolderdijk 2, 9982 Sint-Jan-in-Eremo, 4 09 379 87 37. Vooral de gezellige tuin en de verzorgde hapjes onthouden we van deze zeer rustig gelegen zaak.

139

Sentse Vijf Dorpenroute

12 km

6 km

overstromingen. Getuige daarvan is de parochiekerk: in 1375 werd de eerste kerk verzwolgen door de golven, de huidige is al de vijfde sindsdien. De naam van het dorp verwijst naar de heilige Margareta, dochter van een vooraanstaande heiden, die op 15-jarige leeftijd door haar vader werd vervolgd, gemarteld en vervolgens onthoofd.

De Molenkreek is een smalle, langgerekte plas met een verscheidenheid aan biotopen. Als je wat rondspeurt, moet je kluten, kieviten of blauwborstjes kunnen ontdekken in de omgeving van deze kreek.

Was Reynaert hier? Reynaert ging samen met zijn neef Isegrim op bedevaart naar Elmare. Dat lezen we in het beroemde dierenepos, wellicht geschreven rond 1260 door ene ‘Willem, die Madoc maecte’. Zeker is dat in 1411 de priorij van Elmare gesticht werd, die afhankelijk was van de Gentse Sint-Pietersabdij. Ze lag wellicht aan de zuidelijke kant van de Jeronimus-polderdijk, in het verlengde van de huidige Nieuwstraat in Waterland-Oude-man. Enkele jaren geleden begon Sint-Laureins met de uitwerking van het Reynaertverhaal onder de vorm van tien beelden die in de verschillende deelgemeenten geplaatst werden. Enkele ervan staan op het traject van onze fietsroute. Om ze allemaal te zien, koop je bij de Dienst voor Toerisme een folder van de Reynaert Fietsroute.

Op bezoek bij Tybeert en Cantecleer

4 5

In Waterland-Oudeman (4) trap je door de Kerkstraat met daarin de kerk en een beeld van Tybeert.

De huidige parochiekerk van Waterland-Oudeman dateert van 1672 en bevat nog kerkmeubilair uit de 17de en 18de eeuw. Haar voorgangers gingen niet alleen verloren door overstromingen, maar ook tijdens godsdiensttwisten. Tybeert, de kater, wacht bij de kerk, loerend naar enkele kleine muisjes.

De naam Waterland is eenvoudig te verklaren, maar die van Oudeman is min-der voor de hand liggend. De term heeft niets te maken met een man op leef-tijd, maar staat voor ‘verlaten gebied’. De oorspronkelijke naam van dit dorp is minstens even mooi als de huidige en verwijst naar haar patroonheilige: Sint-Niclaes-ter-Varent.

Fiets verder naar de Nieuwstraat en de Zandstraat tot op de grens met Neder-land. In Rovershoek rijd je een paar kilometer precies op die grens. In Veldzicht kies je weer volop voor Vlaanderen langs Mollekot. Onderweg naar Watervliet doen straatnamen als Blekkersdijk en Wilhelmusstraat een boekje open over het verleden.

5 6

Watervliet (5) en zijn dorpsplein met kiosk verlaat je niet vooraleer de kerk en Cantecleer te bewonderen.

De Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk van Watervliet wordt vaak de kathe-draal van het noorden genoemd. Het interieur van deze kerk is bijzonder rijk en behoorlijk onverwacht in een piepklein dorpje. Het altaarschilderij is van Gaspar

140

20

NE

DE

RL

AN

D

SINT

-LAU

REIN

S

KAPR

IJKE

Sint

-Mar

grie

teW

ater

land

-Ou

dem

an

Wat

ervl

iet

Sint

-Jan

-in

-Ere

mo

Bent

ille

Leop

old

ka

naal

Schipd

onk

kana

al

< Oostb

urg

< IJzendijke

N49

N434

N456

1

2

3

4

5

6

01.2

00 m

6.000

m

vert

rek

Toer

istis

ch in

fopu

nt in

Sin

t-La

urei

ns

Liev

ebru

g

Sint

-Mar

gerie

te

Wat

erla

nd-O

udem

an

Wat

ervl

iet

Sint

-Jan

-in-E

rem

o

5 k

m

15

km

20

km

32

km

38

km

RE

FE

RE

NT

IEP

UN

TE

N

1 2 3 4 5 6

RO

UT

E

0%

verk

eers

vrij

SIT

UE

RIN

G

50 km

AF

ST

AN

D

NO

OR

DZE

E

GENT

LEUV

EN

Nijve

l

Oost

ende

BRU

GGE

ANT

WER

PEN

BRUS

SEL

Leie

Sche

lde

er

E19

E42

E17

E17

E19

E19

E313

E429

E403

A17

E40

E40

E40

Sint

-Lau

rein

sTu

rnho

ut

141

Wegwijzer

Vert

rekp

unt:

Toe

rist

isch

Info

punt

(1)

(Sin

t-La

urei

ns)

1 t

2

5 km

← D

orps

stra

at←

Moe

rsho

ofde

weg

→ V

aakw

eg→

Boo

mst

raat

je2

t 3

10

km

Liev

ebru

g (2

) →

Vlo

tweg

(kan

aald

ijk)

↑

Moe

rsho

ofde

← L

ange

weg

Voor

bij V

rouw

kesh

oekp

utVo

orbi

j Blo

kkre

ek→

Vla

min

gstr

aat

← H

onts

eind

estr

aat

→ H

onts

eind

estr

aat

3 t

4

5 km

Sin

t-M

argr

iete

(3)

→ S

int-

Mar

grie

test

raat

← M

olen

kree

kstr

aat

← S

int-

Livi

nusp

olde

r→

Vlu

chte

linge

nstr

aat

← V

luch

telin

gens

traa

t

→ V

erbi

ndin

gsw

eg n

aar K

erks

traa

t←

Ker

kstr

aat

4 t

5

12 k

mW

ater

land

-Oud

eman

(4)

← N

ieuw

stra

at→

Zan

dstr

aat

→ Z

ands

traa

t→

Vel

dzic

ht→

Mol

leko

t←

Mol

leko

t←

Pre

utel

stra

at→

Cla

ra V

erhe

yens

traa

t←

Ble

kker

sdijk

→ M

uize

nhol

→ W

ilhel

mus

stra

at↑

Kl

oost

erst

raat

5 t

6

6 km

Wat

ervl

iet (

5)

← K

ette

rijs

traa

t→

Mar

iapo

lder

dijk

↑

Dri

jdijk

← S

int-

Jans

pold

erdi

jk←

Hog

e S

traa

t

6 t

1

12 k

mS

int-

Jan-

in-E

rem

o (6

) ←

Sin

t-Ja

nsst

raat

← R

ieth

ul→

Kra

bben

dijk

← K

erze

lare

nhoe

k→

Ben

tille

stra

at→

Sin

t-Ja

nsst

raat

← Z

onne

stra

at↑

M

ande

weg

→ G

ooch

elaa

rstr

aat

→ D

orps

stra

atTo

eris

tisc

h In

fopu

nt (1

) (S

int-

Laur

eins

)

142

20

12 km

De Craeyer, het portaal, doksaal en orgel zijn uit één stuk, wat uniek is in Europa. De twee barokke zijaltaren dateren uit het midden van de 16de eeuw, er is prach-tig beeldhouwwerk en houtsnijwerk en er hangen vier landschappen van Joos De Momper (16de eeuw).

De haan Cantecleer overschouwt het dorpsplein alsof dit de binnenhof van de boerderij is die hij beschaamd verliet nadat hij in Reynaerts leugens was getrapt.

Dan fiets je langs de Ketterijstraat. De rest van het traject naar Sint-Jan-in-Eremo staat volledig in het teken van dijken: Mariapolderdijk, Drijdijk en Sint-Janspolderdijk.

Dijken en kreken Eeuwenlang heeft de mens getracht zichzelf te beschermen tegen het geweld van de zee door dijken te bouwen. Vooral in de 15de en 16de eeuw drong de zee vaak het land binnen. De Sint-Eliza-bethsvloed van 1377 was wellicht een van de meest dodelijke overstromin-gen; oude kronieken hebben het over 50.000 doden. Er volgden ook nog overstromingen in 1420, 1440, 1477, 1510 en 1530. Bij iedere overstroming werden de kreken dieper uitgeschuurd. Een belangrijke figuur bij de inpol-dering van het land was Hieronymus Lauwerijn, een raadsheer van Filips de Schone. Vanaf 1497 liet hij de ene polder na de andere indijken. Pas tegen het einde van de 16de eeuw slaagde de mens erin om voldoende stevige en definitieve dijken te bouwen en de kreken te onttrekken aan de getijden-werking. De namen van de dijken bleven op tal van plaatsen behouden en herinneren ons aan de strijd tussen mens en natuur die hier eeuwen lang woedde.

De Boerekreek is de grootste

6 1

Vooraleer je Sint-Jan-in-Eremo (6) verlaat via de Oostpolderkreek houd je even halt bij het kerkje en een beeld uit het Reynaertverhaal.

Het pittoreske kerkje van Sint-Jan-in-Eremo dateert van 1682 en is toegewijd aan Sint-Jan-de-Doper. Hier stond reeds in 984 een kerk, maar die werd verwoest tijdens de Sint-Elizabethsvloed van 1377. De buitenommegang in zeven staties illustreert het leven van Johannes-de-Doper. Er werd gebeden tegen kwalen als de stuipen, de ‘seskens’ en de vallende ziekte. Tegenover het kerkje staan ‘Pinte ende Sproete’, twee dochters van de haan Cantecleer uit het Reynaertverhaal. In de zuil staat een afdruk van Reynaert geprent. Oorspronkelijk heette dit plaatsje Sint-Jansdorp, later kwam de term ‘in eremo’ erbij, Latijn voor ‘in de woestijn’.

In de Sint-Jansstraat zie je rechts de uitgestrekte Boerekreek.De Boerekreek is met een oppervlakte van 5,5 hectare niet alleen de groot-

ste kreek op je fietstraject; het is wellicht ook de mooiste. Een groot deel van de kreek wordt beschouwd als kwetsbaar natuurgebied en is niet toegankelijk voor het publiek. Verscheidene vogelsoorten vinden hier een ideaal broedgebied. Met een beetje geluk zie je op zomerse dagen blauwe reigers in zwermen boven deze waterplas.

143

Sentse Vijf Dorpenroute

De route naar het hoger gelegen Bentille leidt je onder meer door Riethul, Krabbendijk en Kerzelarenhoek. Bentille ontstond ooit als een vluchtplaats voor de bewoners van Sint-Jansdorp in geval van overstromingen. In Riethul zijn aan-vankelijk de woningen alleen maar bereikbaar via een bruggetje over de gracht naast de weg. Je hebt er ook een mooi uitzicht op de eindeloze bomenrij die de plaats aangeeft waar het Leopoldkanaal loopt.

Een van de vele kaarsrechte straten op het traject is de Zonnestraat, die je vanuit Bentille op weg zet naar Sint-Laureins. Bijna even recht zijn de Manden-straat en de Goochelaarstraat. Nog even trappen en je bent terug bij het Toeris-tisch Infopunt (1) in de Dorpsstraat van Sint-Laureins. Hier kun je de kerk en het gemeentehuis, maar ook Reynaert bewonderen.

In de Dorpsstraat van Sint-Laureins kun je niet naast de monumentale Sint-Laurentiuskerk kijken. Van de oorspronkelijke, gotische kerk (1350-1400) bleven nog enkele muren overeind. In de loop der eeuwen werd de kerk herhaaldelijk verbouwd, onder meer na de geuzenopstand in de 17de eeuw. Iets verder staat het gemeentehuis, ruim een eeuw geleden gebouwd in neogotische stijl. Voor het gemeentehuis staan Reynaert en de eenden. Hij torent boven hen uit, maar berokkent hun verder geen kwaad. Hij zoekt zijn slachtoffers liever bij de kippen. Bij de bibliotheek staat een uil op een granieten zuil en naast hem zit Reynaert die een boek leest.