14‐5‐2014

1

Tijd van regenten en vorsten 1600‐1700

6.3 Wetenschap en kunst

Onderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur?

Kenmerkende aspect:• De bijzondere plaats in staatskundig opzicht en de bloei in economische en cultureel opzicht van de 

Nederlandse republiek.• De wetenschappelijke revolutie

16e eeuw: Copernicus kwam met nieuw theoretisch model waarin de zon in het centrum stond. Hij kon het nieuwe wereldbeeld toen echter nog niet bewijzen (zie 5.2)De kerk verwierp zijn theorie in het wereldbeeld van de kerk bleef de aarde het middelpunt van Gods perfecte schepping.

Galileo Galileï17e eeuw:  geleerden zoals Keppler en Galilei gaan door waarnemingen en berekeningen de theorie van Copernicus wetenschappelijkonderbouwen. De kerk dwong Galilei echter afstand te doen van zijn opvattingen en zou pas aan het einde van de 20e eeuw erkennen dat ze het onjuist hadden gezien. 

YouTube: de telescoop een Nederlandse uitvinding

Tijd van regenten en vorsten 1600‐1700

6.3 Wetenschap en kunst

De kritische benadering van geleerden uit derenaissance zoals Copernicus legde de basis vooreen wetenschappelijke revolutie in het denken inde 17e eeuw.

Mensen bleven gelovig maar niet langervertrouwden de mensen blindelings op alles watin de Bijbel stond!

Bijvoorbeeld de humanisten zoals: Erasmus en Francis Bacon (1561‐1626).= grondlegger wetenschappelijk denken:

• kennis uitbreiden via observatie enexperimenteren

• kennis alleen betrouwbaar indienbewezen door zintuigelijkewaarnemingen

klassiek‐religieuze ideeën maken in 17e eeuw plaats voor modern‐wetenschappelijke ideeën 

=

Wetenschappelijke revolutie

Kenmerkende aspect:• De wetenschappelijke revolutie

14‐5‐2014

2

Tijd van regenten en vorsten 1600‐1700

6.3 Wetenschap en kunst

Gevolgen wetenschappelijke revolutie

Ingrijpende verandering in de inzichten in de natuurkunde, wiskunde, sterrenkunde, scheikunde en biologie en de manier waarop deze wetenschappen bedreven werden. Hierdoor ontstond een compleet ander (wetenschappelijk) wereldbeeld.

Deze ontwikkelingen vonden in alle Europese landen plaats. De Republiek had voor wetenschappers extra voordelen vanwege de grote vrijheid. 

Voorbeeld uit Nederland

1. Antoni van Leeuwenhoek (1632‐1723)• De microscoop(?), bacteriën, spermatozoa

Tijd van regenten en vorsten 1600‐1700

6.3 Wetenschap en kunst

Voorbeeld uit Nederland

2. Jan Swammerdam (1637‐1680) • Insecten, bevruchting

14‐5‐2014

3

Tijd van regenten en vorsten 1600‐1700

6.3 Wetenschap en kunst

Voorbeeld uit Nederland

3. Frederik Ruysch ((1638‐1731)

Uit de beroemde Ruysch collectie (zie ook 1 & 2 )

14‐5‐2014

4

Tijd van regenten en vorsten 1600‐1700

6.3 Wetenschap en kunst

Voorbeeld uit Nederland

4. Christian Huygens (1629‐1695) • Kansrekening, ontwikkeling telescoop, 

slingeruurwerk, principe stoommachine

Tijd van regenten en vorsten 1600‐1700

6.3 Wetenschap en kunst

Voorbeeld uit Engeland

5. Isaac Newton (1642‐1727)• Zwaartekracht, klassieke mechanica, 

differentiaalrekening en integraalrekening, kleurentheorie etc. Grootste wetenschapper allertijden (?)

14‐5‐2014

5

Tijd van regenten en vorsten 1600‐1700

6.3 Wetenschap en kunst

Onderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur?

Kenmerkende aspect:• De bijzondere plaats in staatskundig opzicht en de bloei in economische en cultureel opzicht van de 

Nederlandse republiek.

Opdrachtgevers voor kunstenaars• Frankrijk, Engeland: het hof, koningen• Spanje: het hof, koningen, de kerk

Charles le Brun (1660), Lodewijk XIVWilliam Dobson (1642), Charles IIGutiérrez (1680), De heilige familie 

Tijd van regenten en vorsten 1600‐1700

6.3 Wetenschap en kunst

Onderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur?

Kenmerkende aspect:• De bijzondere plaats in staatskundig opzicht en de bloei in economische en cultureel opzicht van de 

Nederlandse republiek.

• De Republiek unieke situatie:1. geen echte hofcultuur  2. hervormde kerk (geen afbeeldingen in de kerken!)3. geen absoluut vorst dus meer vrijheid voor de kunstenaars 

De opdrachten kwamen 

• van burgers (de welvaart was hoog en om dit te laten zien was er veel vraag naar luxe goederen zoals drukwerk en schilderijen.)

• maar schilders werkten ook zonder opdrachten voor de ‘anonieme markt’ (specialisatie en massaproductie, er zijn miljoenen schilderijen gemaakt in Nederland de 17e eeuw en ook gewone burgers konden zo kunst betalen en kopen.

Dit had invloed op de onderwerpen van de schilderijen:

• Alledaagse taferelen (genrestukken, bv Melkmeisje van Vermeer)

• Veel (groeps‐)portretten van rijke handelaren, patriciërs, regenten, schutterij. Vaak om maatschappelijke positie te onderstrepen.

• Landschappen, stadsgezichten

• Stillevens

• Historiestukken (schilderijen met voorstellingen uit de bijbel, geschiedenis of de mythologie, verhalen uit de Griekse en Romeinse tijd)

14‐5‐2014

6

GroepsportrettenDe Nachtwacht (1632‐1642) maar officieel:“De compagnie van kapitein Frans Banning Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren.”

Rembrandt zelf

Namen personen, later toegevoegd

Vuurt wapen af, waarschijnlijk de winnaar van 

het koningsschieten (onherkenbaar want 

waarschijnlijk niet betaald om zich te later vereeuwigen).