1) inleiding: historische wetenschap? 1) wat is geschiedenis? wat gebeurt is kennis van het verleden verslag over kennis vh verleden onderzoek naar het verleden = het verleden res gestae = memoire collective cognitio rerum gestarum = historiografie historia rerum gestarum = historische wetenschap

alternatieve def jordanova: geschiedenis als reeks handelingen

2) is geschiedenis een wetenschap? Von Ranke objectiviteit 'etisch relativisme' = geen oordeel historische methode (beginselen) professionalisering historisme = geschiedenis op basis van bronnenonderzoek geschiedenis = wetenschap = kunst = literatuur positivisme zoektocht om geschiedenis tot wetenschap te verheffen neo-rankeaners belang heuristiek zoektocht om wetten in de geschiedenis te vinden le Comte: wereldbeeld funderen op historische wetten Marx: hist. wet: feodalisme kapitalisme revolutie communisme geloof in wetten van geschiedenis vooruitgang sociale verandering Popper aanval op historicisme WOI relativiteitstheorie comminisme/ nazisme the poverty of historicism kan geen toekomst voorspellen wetten stellen lessen leren er is veel te bewijzen met geschiedenis

natuurwetenschappen/ humane wetenschappen natuurwetenschappen verklaren altijd, overal generalisatie axioma's experiment/ deductie gesoleerde feiten observator/ object cumulatief humane wetenschappen begrijpen verschillende tijd en plaats Contingentie menselijke vrije wil descriptief/ empirisch Complex participatie/ subjectief niet cumulatief?

conclusie humane wetenschap tussen sociale wetenschappen en culturele studies belangrijk perspectief in de maatschappij, maar slechts een van de vele mogelijke wetenschappelijke invalshoeken

3) is geschiedenis een verhaaltje? linguistic turn taal/discours! geeft vorm/ kleurt tekst postmodernisme = in vraag stellen 'waarheid' dood meta-narratieven postmodernisme en geschiedenis verleden geschiedenis het verschil is onoverbrugbaar groot history = histories geschiedschrijving spreekt niet met 1 stem discours narratieven geschiedenis is dood geschiedenis is fictie eigen mening auteur Keith Jenkins gesch is ideologisch er wordt geschreven over geschiedenis alsof het deel is van het heden gevolgen aanval postmodernisme gendergeschiedenis aandacht voor invloed taal verscherping onderzoek historische teksten => uiteindelijk positief effect, verrijking besluit geschreven in verslag, maar geen verzonnen verhaal 4) besluit wat is geschiedenis? is het een wetenschap? is het een verhaaltje? versch def, serie van handelingen? humane wetenschap, historische methode verslag, maar niet verzonnen

2) historisch onderzoek 1) onderzoeksproces bronnen/ werken bron informatiebron historische bron artefact/ getuigenis artikel/ monografie primaire bron proces in 5 stappen thema vraagstelling werken raadplegen orieterend lezen heuristiek literatuur (bibliografie) bronnen raadplegen analyse/ bewijsvoering verslag antwoorden annotatie communiceren congres, debat vulgariseren secundaire literatuur Werk resultaat onderzoek

heuristiek bronnen vergelijken bronnen en werken selectie bronnen Concepten

literatuurstudie en bronnenkritiek status quaestionis historiografisch debat contextualiseren/ interpreteren

Hypothese argumentatie

bibliografie peer review

onderwijs maatschappelijke dienstverlening

2) historische vraagstelling afbakening thematisch chronologisch geografisch concepten kiezen/ definieren eenheid/ diversiteit Eenheid wat verleden/ verandering context bijzonder/ structureel diversiteit thema tijd en plaats historische actoren marco-/ microgesch soorten bronnen theorie en concepten kwalitatief/ kwantitatief methode

Hoe

inductief descriptief eclectisch comparatief

soorten geschiedenis politiek religieus cultureel sociaal economisch invalshoek militaire geschiedenis diplomatieke geschiedenis gendergeschiedenis ... methode demografisch geografisch mondelinge prosopografisch

vaak combinatie

3) Historische bronnen 1. geschiedenis van de historische kritiek humanisme Erasmus drietalencollege Valla dontatio constantini Vives tweebronnen verlichting Von Ranke 2. typologie orale bronnen iconografische bronnen picturaal sculpturaal grafisch fotografisch audiovisueel materiele bronnen archeologische vondsten architectuur topografische cartografische musicologische bronnen geschreven bronnen archivalische juridische normatieve administratieve verhalende literaire ego-documenten informatieve waarom typologie? andere manier contextualiseren/ interpreteren eerste onderzoeksresultaten obv typologisch onderzoek continuteit 'postmoderne bricolage' discontinuteit voor dezelfde herinnering andere types verschillende types gebruiken voor cross-check opmaak bibliografie

3. hulpwetenschappen antropologie numismatiek sigillografie heraldiek paleontologie archeologie editietechniek architectuurgeschiedenis topografie toponymie

cartografie historische geografie paleografie epigrafie papyrologie codicologie typografie lingustiek archivistiek/ documentbeheer

4. ontstaan ontstaanscontext waarom? waarom voorkeur van historici? specialisme door toenemend belang ih verleden versch doeleinden menselijk verleden en handelen ! linguistic turn ! => interdisciplinariteit & combineren met andere types bronnen prehistorie archeologie klassieke oudheid was, klei, harde ondergrond, papyrus middeleeuwen perkament, manuscripten nieuwe tijd papier van lompen, drukpers, brief en post ! 1e communicatierevolutie ! nieuwste tijd papier van houtslijp, typmachines, massacommunicatie (foto, film, radio) ! 2e communicatierevolutie ! nu digitale revolutie 5. bewaring waarom bewaard? logischer van niet niet gemaakt/ opgeschreven niet bewaard door bestemmeling vernietigd technische oorzaken (zuurtegraad papier) middeleeuwen orale overlevering, chartaria, kanselarij/ trsor des chartres, cartularia (= in- en uitgaande oorkonden) nieuwe tijd karel V & archief op 1 plaats (14e E), maria teresia v wenen & haus-, hof- und staatsarchiv (18e E) franse revolutie ramp: confiscatie door soldaten = veel vernietigd zegen: betere bewaaromstandigheden voor wat overblijft nieuwste tijd openbare staatsbib & copyright libraries, koninklijke commissie voor geschiedenis & uitgeven van bronnen, Ranke en co & verzamelen en uitgeven van bronnen nu digitalisering = veel bronnen, maar ook veel verloren

6. raadpleging archief consulteerbaar? archiefdwang privacywetgeving private archieven ontsloten of via wetenschappelijke uitgave kritische inleiding, uitgave, voetnoten, bibliografie identificeert namen, begrippen.. oorspronkelijke taal of niet? 16e-17e E reformatoren bollandisten mauristen 19e E koninklijke commissie voor geschiedenis verwetenschappelijking nu digitalisering = niet altijd uitgave

4) historische kritiek 1) ontleding historische bron: Anne Frank ontstaan dagboek gepast vr jonge meisjes, wil schrijfste worden bewaring 'gered' door miep en bep raadpleging verschillende (wetenschappelijke ) uitgaven falsum? nee! (stofzuiger, balpen, ) overlevering boekjes en losse blaadjes met de herwerkte versies wie, wanneer, waar? bekende auteur, dateringen nt altijd betrouwbaar oorspronkelijkheid rechtstreekse getuige, mooie-zinnen-boek, romanachtig interpretatie bestemmeling, taal, ontstaanscontext informatie herinneringsproces, emotioneel betrokken, discours geloofwaardigheid relevant, MAAR anne frank-effect?, slechts 1 vd vele 2) theoretisch kader: systematische historische kritiek falsum echtheidskritiek hulpwetenschappen gradaties echte falsum: vorm en inhoud vals intellectueel vals: inhoud bedriegt pastiche, kopie vormelijke kritiek herstelkritiek overlevering? herkomstkritiek wie, waar, wanneer? Oorspronkelijkheidskritiek origineel? inhoudelijke kritiek interpretatiekritiek taal! informatiekritiek van waar/ wie komt de informatie? geloofwaardigheidskritiek aanleiding, bedoeling?

5) historische synthese 1) historische analyse vergelijking luxe oorzaak WOI selecteren groeperen patronen afwijkingen lancune montaillou micro-analyse retrospectief analogie/afleiden argumentum ex silentio pausin johanna unanimiteit/ tegenspraken vgl versch bronnen vr dezelfde gebeurtenis ordening chronologisch persoon-/ groepsgebonden topografisch brongebonden methodegebonden interpretatie patronen/ verbanden versch soorten werken en bronnen contextualiseren stelling duidelijk multi-causaal onderbouwd met werken en bronnen Vraagstelling hypothese stelling vraag afbakening antwoorden Beperkingen, weerleggen contra's Relevantie Pistes voor verder onderzoek

2) redactie macro- en microstructuur inleiding corpus besluit academische stijl voetnoten, bibliografie en plagiaat

6) kennis 1) wat is een historisch feit? 'bronnen spreken' hist. feit is gebeurt in het verleden, en heeft een spoor achtergelaten zodat het kan worden gereconstrueerd MAAR: hist kritiek? interpretatie? Elton 'bronnen doen spreken' een gebeurtenis in het verleden is pas een feit als het door historici is gekend en genterpreteerd MAAR: verificatie niet relevant voor feitelijkheid Carr

historisch feit als bewijs reconstructie historische kritiek en methode constructie persoonlijkheid historicus, subjectiviteit bronnen, vorm verslag constructie = verleden is niet kenbaar, geschiedenis wordt gemaakt 'emplotment' = verhaal met begin en einde dat moet overtuigen veelheid aan waarheden relativisme (postmodernisme)

2) is geschiedenis (re)constructie van het verleden? reconstructie = verleden is kenbaar en kan gevonden worden afstand inleving objectiviteit erkenning subjectiviteit historisme idealisme (positivisme) aanhangers afstand:

Von Ranke Fustel de Coulanges: geschiedenis moet objectief zijn zoals een astronoom die naar de sterren kijkt, geschiedenis obv documenten Langlois en Seignobos: bronnen verzamelen, vertellen het verleden inleving: Michelet: romanticus, helemaal inleven, Von Ranke Trevelyan: wetenschappelijk en objectief door onderzoek, speculatieve interpretatie, literair verslag = esthetisch component, verslag zonder dat mensen zich kunnen inleven = nutteloos Collingwood: info uit documenten halen, maar alleen de idee, wat mensen dachten, is relevant emplotment:White: geschiedenis is fictie, structuur van het verhaal is nooit die van het verleden + historici raken het nooit eens over de feiten jawel, maar niet over de impact Jenkins: het verleden is niet kenbaar, enige manier om het verleden te zien is door teksten en die zijn op 100 verschillende manieren te lezen

voorbeeld: religieuze geschiedenis religieuze geschiedenis afstand objectiviteit minder vooroordeel detachement = scheiding onder-/ overwaardering kerkgeschiedenis inleving antropologie relativisme

inwijding, contextualisering veelheid aan waarheden embeddedness context niet meer willen zien, tunnelvisie erkenning andersheid geen hoofd- van bijzaken

3) kan kennis over het verleden objectief zijn? objectiviteit? = onafhankelijk van observator menswetenschappen: nooit 'objectief' want mens bestudeerd mens natuurwetenschappen: zuiver objectief? ook niet helemaal, waarneming door mens geschiedenis: objectiviteit MOGELIJK? bronnen zijn subjectief interpretatie door historicus is pure objectiviteit NODIG? objectiviteit is koel en eerder onmenselijk, subjectiviteit is menselijker en leert ons meer over menselijke relaties 'waar'? wat is echt? een vervalsing bestaat wel veelheid aan waarheden postmodernisme en relativisme kennis is relatief, wat 'waar' is ook historici brengen een 'verhaaltje', maar wel een dat waar is betrouwbaarheid 'oordeelkundig' objectiviteit is niet bereikbaar, betrouwbaarheid wel (jordanova) door historische methode en kritiek ! graad aan waarschijnlijkheid expliciteren ! ==> geschiedenis kan geen zuiver objectief verhaal brengen, maar wel een betrouwbaar betrouwbaarheid beoordelen? bronnenstudie primair/ secundair juiste selectie relevantie historische kritiek analyse theoretisch kader concepten adequaat complexiteit en nuance multicausaal + David Irving-trial, historicus mag geen oordeel vellen ==> geschiedenis biedt een betrouwbaar verhaal, dat zowel reconstructie als constructie van het verleden is redactie juiste register overtuigend helder

alle argumenten pro en contra synthetisch

7) schaal 1) tijd tijd fysici en astronomen wetenschappelijke studie geen privilege van historici relativiteitstheorie tijd is relatief, ook gelijktijdigheid chronologie dateren absoluut/ relatief chronologie in documenten gebruiken voor historische kritiek kalenderberekening culturele verschillen: westen lineair systeem, van begin naar het einde oosten cyclisch systeem juliaanse/ gregoriaanse kalender Braudel 'gebeurtenissen' korte termijn = politieke en militaire gebeurtenissen, veranderen voortdurend conjunctuur middellange termijn = economisch en sociale processen bv. staatsvorming door economische en sociale factoren structuren lange termijn = geografie: er veranderd niet veel aan, sociale en politieke verhoudingen in geografische eenheid op lange termijn bestuderen ! cesuur in de geschiedenis? moet al vulkaanuitbarsting of zo zijn

=> op welk ritme vind geschiedenis plaats? kritiek: te deterministisch, alles al bepaald door geografie mentaliteitsgeschiedenis en geloof? Braudel heeft er geen aandacht voor Braudel: geschiedenis heeft gewoon verschillende snelheden tijd als fictie postmodernisme: tijd is een uitvinding foutief, blijft een constructie om de wereld in te delen niet objectief machtsinstrument (westen over de rest van de wereld) Ankersmit: machtsinstrument, fout, niet objectief Elisabeth Deeds Ermath: 'historical time is a thing of the past', gebruikt om het verhaal vorm te geven, niet over tijd spreken zonder beweging/ ruimte ( Einstein)

periodisering indeling conventioneel! connotaties en assumpties historicus moet expliciteren begin en einde welke gebeurtenis? pol? rel? econ? soc? zijn het wel drastische cesuren? naamgeving moderniteit beslist door humanisten niet objectief! nieuwe tijd = early modern frhe neuzeit histoire moderne nieuwste tijd = modern history histoire contemporaire eeuwen dynastie/ heerser/ regime is het wel een ordenend principe? (2000 of 9/11?, lange 19e E en korte 20e E) is het een ordenend principe? er zomaar vanuit gaan dat heerser alles te zeggen heeft? wel 'communistisch china' maar niet 'democratisch canada' democratie blijkbaar norm, maar waarom?

cultureel cultuur? emoties en ideologie? subjectief! => historicus: datering en chronologie herstellen periodisering en cesuur expliciteren naamgeving expliciteren !veranderingen n continuteit! 2) plaats geografische grenzen historische geografie: Braudel bv middellandse zee, maar eigenlijk nog te nauw wereldgeschiedenis historische en sociale geografie: Febre nationale geschiedenis imagined countries: Anderson we beelden ons de gemeenschap van een land in: niemand kent bv alle belgen door instellingen, gemeenschappelijke geschiedenis lieux de memoires: Nora bepaalde plaatsen een speciale betekenis toekennen (niet altijd goede reden) gevoel van gemeenschap versterken (bv groeningenkouter) grenzen door menselijk activiteit rurale geschiedenis: Bloch (en Febre) grenzen zijn relatief: niet gelijk voor jurist, linguist, wat is een regio? is het te definiren? flexibel iets stadsgeschiedenis: Blockmans veel gebeurtenissen op korte tijd eigenlijk te nauw interactie met hinterland ecologische geschiedenis: rurale- + stadsgeschiedenis hoe gaan mensen om met de uitdagingen van het klimaat wordt breder: mens en natuur, wat beschouwd de mens als natuur

globale geschiedenis comparatieve geschiedenis: Weber (godsdienst)sociologie: bv vergelijken calvinisme boeddisme interdisciplinariteit MAAR is dat wel de goede manier? mss eerder wisselwerking tussen regio's transnational history = staten onderling postcolonial history we leven in post-koloniale tijd (na ontdekking 'nieuwe wereld') MAAR we denken nog steeds koloniaal! historici en plaats hoe worden grenzen bepaald n gedacht in de bestudeerde periode? + geen anachronistische geografische eenheden kiezen expliciteren en verantwoorden van de gekozen geografische eenheid

3) schaal macrostoria (histoire totale) holistische geschiedenis = lange periode, grote schaal, alle mensen (dus niet alleen koning maar ook gewone mens) inclusieve geschiedenis = mensen in alle mogelijke aspecten van mens-zijn interdisciplinair interdisciplinariteit annales na WOII nogal optimistisch idee van holistische geschiedenis, nu veel voorzichtiger binnen annales ook beweging tegen holistische visie le Roi Ladurie: beschreef alles, maar over kleine gemeenschap = microstoria microstoria kleine gemeenschappen individuele actoren betekenisgeving historische antropologie: Ginzburg gebruikt al lang gekende inquisitieverslagen op andere manier: beschrijft alles vanuit oogpunt van molenaar menoccio ( die versch keren voor inquisitie kwam) relevantie? enige perspectief waar historici iets over kunnen zeggen = historische antropologie Ankersmit: grote verbanden leggen nu meer toegepast dan histoire totale: antwoorden formuleren op kleine schaal, vraagstelling en afbakening

8) context histoire totale structuur = soc & econ microstoria agency = pol & cult 1) structuur sociale geschiedenis history from below maatschappij zonder politiek nieuwe (benadering) bronnen marxisme als inspiratiebron maar afbreuk aan wat historici doen determinisme => uitdaging: erkenning pol geschiedenis alle bronnen van rijken ongeletterde massa op het platteland => andere bronnen, bronnen anders lezen, inzichten in dagelijks leven Thompson marxist history from below: niet alleen vakbonden maar ook arbeidersklassen (klasse eerder als relatie dan als iets vast) actief proces, structuur n agency Hobsbawm communist tradities uitgevonden als middel om gemeenschap te versterken marxisme studie vrije markt => rationele keuze, winstzoekend en kostenreducerend economische geschiedenis econometrie cliometrie Fogel: bijdrage spoorwegen aan Am. econ id 19e E: 1% verschil in kosten F & Engerman: slaven in Z staten hebben het beter dan arbeiders id N staten ! geen voorstander van slavernij, gewoon vanuit econ oogpunt niet zo slecht en inefficint themata groei productie consumptie bedrijven(geschiedenis) verklaren oorzakelijkheid oorzaken noodzakelijk voldoende absoluut relatief multicausaliteit geen teleologie (= alles heeft een doel) (vaak 'ontmaskeringshistoriografie) impact? effecten?

2) agency cultuurgeschiedenis niet traditionele kulturgeschichte (zoals annales en postmodernisme) cultural turn cultural turn betekenis(discoursanalyse) handelingen (eerder dan dingen) representaties verschuiving wereldbeeld met nadruk op pol en econ naar cult en betekenis Natalie Zemon Davis rankeaans denken paar boeken ? Darnton the great cat massacre slachting rituele handeling om ontevredenheid te uiten betekenissen wisselen is het wel echt gebeurt? (gebaseerd op autobiografie drukker) maakt niet uit, het verhaal bestaat, ze dachten zo politieke geschiedenis macht en machtrelaties netwerken politieke cultuur diplomatieke geschiedenis internationale geschiedenis Lewis Bernstein Namier prosopografie collectieve biografie elite studies ideologie? Whigs vs. Tories (Am. gesch) of opportunisme? netwerken, fraude ontmaskeren politieke ideeen is belangrijk thick description contextuele analyse niet zuiver beschrijven, maar 'deutung' zo geod mogelijk door contxt verklaren rekenig houden met alle mogelijke scenarios en zingevingssystemen

structuur sociale geschiedenis history from below maatschappij sociale themata Thompson, Hobsbawm economische geschiedenis Marco-economie (groei-verval?) productie, consumptie bedrijvengeschiedenis Brenner, Fogel, Engerman

Agency politieke geschiedenis kings and battles (from above) macht (internat./dipl. gesch) machtselites (elite studies) Von Ranke, Lewis Bernstein Namier culturele geschiedenis trad. kulturgeschichte cultural turn betekenis, handelingen representaties Zemon Davis, Darnton

3) oorzaken? gevolgen? gelijktijdigheid en volgtijdelijkheid relatief (= fictie) ? time does pass by multicausaliteit impact en effect even belangrijk als zoektocht naar oorzaken n oorzaken n thick description (verschil kroniek geschiedenis)

9) historiografie 1) historiografie in het verleden grieken Herodotos vader geschiedschrijving/ leugen? schreef ook tradities (neemt orakelspreuken delfi voor waar aan) en verhalen 'Historiae' = 'onderzoeken' eigen onderzoek, zoekt verhalen en controleert ze 1e werk met die titel over mensen ipv goden perzische oorlogen: oorzaak? Thucydides geschiedenis pelop oorlogen zijn vader nauw betrokken, maar probeert toch objectief te zijn objectiviteit, zoekt beste bron annalen: schrijft zoals over een proces ! heel moraliserend ! historiografie: grieken nog geen vak of beroep artes liberales literair aspect heel belangrijk redevoeringen oorlog voornaamste onderwerp annalen redevoeringen vorstenspiegels romeinen Titus Livius ab urbe condita annalen duidelijk structuur belangrijkst maar niet de beste van de hak op de tak controleert bronnen niet heel moraliserend (zedenverval) Tacitus populair id renaissance Historiae en Annales moraliserend individuen: 'grote' mannen sine ira et studio: schrijven zonder woede = objectiviteit

historiografie: romeinen geen beroep/ vak artes liberales literair (orale aspect) stad-/ staatgericht, Rome moraliserend annalen redevoeringen christelijke traditie Augustinus (de kerkvader) de civitate dei we zijn op weg naar de stad gods (lineair!) positieve eschatologie 'augustinisme' gelukzaligheid komt nieuwe tradities martelaarsleven grote collecties 1e biografische traditie boek = martyrologia vita historische methode, bronnen zoeken MAAR verering en verheerlijking belangrijk in ME en NT nu: hagiografisch over iemand schrijven chronografie tijdsberekening Christus (3j fout) tijdvakken + berekenen hoe lang 'kronieken' historiografie: christelijke traditie joodse roots: messias lineair evolutie & toekomst providentieel = goddelijk hand heilsgeschiedenis eschatologie = theorie der laatste dingen martyrium vita (hagiografie) chronografie (kroniek)

middeleeuwen Beda chronograaf Historia ecclesiastica gentes anglorum = kerkgeschiedenis alle genres: kroniek, vita, historie moraliserend (Chr.) 'god stuurt' Beda + veel mirakels Einhard Fulda, hof Karel de Grote vita caroli (niet de enige maar anderen 'gesta caroli' is het een goede biografie? NEE: parodie op keizersbiografie (aug.) => belangrijk maar moeilijk te interpreteren Vincent van Beauvais dominicaner speculum maius = alle kennis die er was speculum historiale = alle kennis over geschiedenis (maar eigenlijk eerder bloemlezing) (+ wordt populair genre) Froissard hof Filippo van Henegouwen chroniques de france, d'angleterre et des pais voisins ! 1e kroniek in seculiere context ! MAAR is edelman perspectief van de adel historiografie: middeleeuwen steeds meer historische genres: annalen vita/ gesta etymologie eschatologie kronieken historin

nieuwe tijd Valla de falso credita et ementita constantini donatione William Camden antiquair, archeoloog bronnenuitgaven William Camden-society Bodin verdediging geschiedenis we moeten geen feiten schrijven maar analyseren systematiek en methode + erkenning bronnenuitgaven Chr. en protestanten om hun gelijk te halen

historiografie: nieuwe tijd historische kritiek historisch veld bronnenuitgaven verlichting afzetten tegen beoefenaars geschiedenis ervoor voorgangers = erudieten: weten om te weten, geen inzichten geen vooruitgang van het geloof maar van de zeden Chr. geschiedenis: kennis nodig voor bredere blik, levenshouding montesquieu considrations sur les causes de la grandeur des romains et de leur dcadence neergang rom rijk door zedenverval voltaire heel kritisch vooral tegen Chr. inquisitie en ketterverbrandingen kritisch houding als noodzakelijkheid

historiografie: verlichting histoire raisonne (ipv eruditie vooruitgang levenshouding ==> vanaf hier wordt geschiedenis een discipline na Ranke Rankeaanse revolutie vanaf 1929: annales vanaf 1960: new social/ economic history vanaf 1970: new cultural history historiografie verleden als betekenisvol element bewustmaking eigen context geschiedenis als onderzoek andere rol in het verleden (andere genres ook) niet hodiecentrisch = niet gericht op vandaag naar vroegere historiografen kijken geen vooruitgangsverhaal wat we nu doen is ook niet perfect waar krijgt geschiedenis een plaats in een cultuur? historiografie als palimpsest palimpsest metafoor voor geschiedschrijving: sommige lagen niet meer te lezen, andere willen we weg en overschrijven we = verschillende lagen met informatie

2) historiografie in het heden = historiografisch debat na Ranke: universitaire opleiding beroepshistoricus academische discipline waar wordt debat gevoerd? universiteit congressen professionele verenigingen tijdschriften waar is het goed voor? nieuwe inzichten debat over bronnenstudie, analyse, redactie verrijking, democratisch status quaestionis historiografisch debat beperkt onderwerp meta-niveau (grootste gemene deler) + toepassing nationalisme 3) historiografische uitdagingen gender history wat onderzoeken we women's history: vrouwen op zoek naar ondergewaardeerde groepen in de gesch geschiedenis over en door vrouwen ! ook politieke component ! nu: breder perspectief 'vrouw'? geen absolute categorie: wat als mannelijk of vrouwelijk wordt aanzien is cultureel bepaald 'gender'? puur geslachtelijk = culturele omgang met sekseverschillen bepalend als we geschiedenis schrijven verschillen in patriarchale systemen idee van pure repressie verlaten, hoewel aangetoont dat mannen altijd de meeste macht hebben masulinity studies: wat is een man? joan scott feministe vertegenwoordiger neutrale gendergeschiedenis aandacht aan hoe onderscheid man- vrouw in taal vorm krijgt ==> iedere historicus moet gender-historicus zijn

oral history traditionele geschiedenis precies stabiel vergelijken mogelijk chronologie

hoe onderzoeken we orale geschiedenis nostalgisch verslag, oude mensen weten toch niets meer niet stabiel: hoe, waar, wanneer en door wie opgenomen waarmee vergelijken? steeds meer bewaard proces van herinnering ! eigenlijk ook bij geschreven bronnen bv. ME kronieken afhankelijk van wie het opneemt informatie die we nooit uit geschreven bronnen kunnen halen bv. conventies over hoe mensen iets omschrijven geheugen: in mondelinge bronnen zien we hoe mensen met tijd omgaan, herinneringsproces heel veel van wat we doen wordt niet opgeschreven bv. afspraak vastleggen, diplomatieke besprekingen

onafhankelijk van de historicus

==> mondelinge geschiedenis steeds belangrijker, zelfs voor oudheid of middeleeuwen (bv redevoeringen herodotos)

10) interdisciplinariteit 1) interdisciplinariteit? doel? discipline overstijgen nieuwe inzichten geschiedenis & interdisciplinariteit traditioneel: sociale wetenschappen en humanities sociologie en antropologie postmodernisme: filosofie bv White literay theory-criticism altijd: kunstgeschiedenis archeologie bronnen? vroeger: vooral textueel arch & kunsthist: 'sporen uit het verleden' woorden geschreven/ gesproken beelden visuele cultuur artefacten materiele cultuur 2) materiele cultuur evolutie renaissance/ nieuwe tijd antiquarische traditie (Camden) ontdekking Pompeii 18e E 19e E : boom (egypte, mexico, syrie, jordanie) vandaag: heel breed: oude beschavingen, stadsarcheologie, industrile archeologie archeologie? methode ipv theorie contextuele archeologie methode: prospectie, opgraven, vastleggen en bewaren, beschrijven, dateren, interpreteren veldwerk! per definitie interdisciplinair tussen mens- en natuurwetenschappen paleontologie, geografie datering via C14 archeologie en geschiedenis archeologie objecten/ artefacten veldwerk 3D geschiedenis teksten archief/ bibliotheek 2D

historici ook zonder veldwerk materiele artefacten integreren (vaak spontane overlap) numismatiek soms munten enige objecten met opschriften natuurlijke brug hist. arch. opgravingen/ penningenkabinetten

heraldiek wapenschilden in afbeeldingen en voorwerpen datering contextualisering materiele cultuur verband voorwerp sociale identiteit cultuur integrale studie materiele objecten niet belangrijk of herkomst uit opgravingen is crosscheck met geschreven bronnen testamenten, staat van goed, verwant met sociale en economische geschiedenis productie en consumptie dress history mode kleding interdisciplinair sociaal-economisch cultural studies gender history history of the body esthetische differentiatie besluit: 'materiele cultuur'? contradictio in terminis? object productie consumptie betekenis te brede context? nee maar niet alleen naar object kijken, ook context

3) visuele cultuur pictorial turn voor: beelden als prentjes bij het verhaal vd historici enkel interesse in bep. canon canon: bepaalde periode of kunststroming die alle aandacht krijgt, de rest wordt verwaarloost bv klassieke oudheid, vlaamse primitieven veel aandacht, ME niet na: ALLE beelden zijn belangrijk, en niet alleen als prentje bij de tekst visuele bronnen ! niet per definitie kunst ! vaak impleciete canon vrouwen? alle periodes? alle regio's? kunst in historische context?

culturele context: Burke kunst deel v cultuur kunst in context kunstenaar in milieu mecenas, opdrachtgever sociale context vergelijken met schrijvers mecenas en klant: overlevingsdrang samenleving wereldbeeld kunst in context begrijpen, 'thick description' iconologie: Panofsky ~ Ranke voor geschiedenis: zorgen voor methode pre-iconografische analyse = wat is er te zien, wat staat er op het beeld? iconografische analyse = conventionele betekenis (bv vrouw vrijheidsbeeld) iconologische analyse = beschrijven vd motieven, intrinsieke betekenis context dus: betekenis vr cultuur kunstenaar: wie, waarom, motieven => niet AFbeelding maar VERbeelding visuele geschiedenis iconologie visuele geschiedenis voorbeeld: vrijheidsbeeld pre-iconografisch beeldtraject 1 kado vd fransen = verschillende betekenissen 2 belangrijk monument vr door de tijd amerikanen 3 poging tot unescoerfgoedstatus sociale context = wat betekent het voor de mensen? actor-perspectief = kunstenaar! wanneer in leven ontstond het werk semiotisch = leer van de tekens en hun betekenissen power of images 'cultural history of images' cultuur en maatschappij maakt dat mensen anders denken over beelden 1e wat de migranten zien projectie van 'american dream'

iconografisch

iconologisch

4) wetenschapsgeschiedenis context kennis organiseren in de maatschappij historische context: tijd ruimte structuur individu bronnenbasis ! eventuele censuur ! ook in context plaatsen historiografisch debat door historici of specialisten? specialisten historici + technische kennis - contextualiseren verdedigen insider-perspectief MAAR net zij zeggen dat afstand en objectiviteit belangrijk is - technische kennis + contextualiseren outsiders labo is geen ivoren toren: dingen spelen zich niet volledig buiten de buitenwereld af bv belang koffiepauzes, netwerken, macht zonder die 'grote mannen' zou er wrs ook wel vooruitgang geweest zijn!

'grote mannen, grote ontdekkingen'

Kuhn 'the structure of scietific revolutions' 1 prewetenschap: inzichten (gelijktijdig) 2 equilibrium: eerst radicale ideen algemeen aanvaard 3 crisis: kennis is niet eeuwig, het wordt opnieuw in vraag gestelt 4 revolutie: opnieuw wetenschappelijke kennis zoeken integratie sociale en psychologische factoren gevolgd door: historici: wetenschappelijke kennis: belangrijke factoren gender: eigenlijk alleen marie curie.. macht bv van de mannen tov vrouwen economie rijke projecten rijker, arme armer politiek investeringen regering recht bv embryonaal onderzoek postmodernisme: ook mislukkingen in het verslag

voorbeeld: wiskunde zelfbeeld wiskundigen stabiele formules geobserveerd, te deduceren en bewijzen exact absolute waarheid ahistorisch

historische analyse fluid concepts performing self-imposed tasks according to selfcreated criteria for quality control

NEE! 1: opstellen ve formule obv hoe men in de maatschappij iets formuleert op dat moment bv werken met letters: pytagoras, maar waarom geen nieuwe symbolen? taal 2: bewijsvoering volgens regels redevoering op dat moment

doel onderzoek naar wetenschap in context, net als andere domeinen wetenschap als aspect van mens-zijn context waarin wetenschap ontstaat communicatie met wetenschappers verhouding maatschappij wetenschap communicatie met pers communicatie met politici rol in de maatschappij

11) Maatschappij zie schema 1) brede historische cultuur collectief geheugen herinnering presentisme: het verleden gebruiken om het heden te verklaren zin-/ vormgeving binnen gemeenschap: identiteit verwerven, persoonlijkheid vormen herinneringsproces selectief historici: willen volledige, betrouwbare kennis, geen presentisme, gaten in het collectieve geheugen vullen integratie bv american dream: iedereen welkom, multicultureel exclusie identiteit erop gericht anderen uit te sluiten = protest bv israel traditie: herinnering om traditie in ere te houden WANT tradities zijn goed, bewaren wat uit het verleden komt MAAR historici: dat is eigenlijk niet nodig traditie niet per definitie goed nostalgie = psychologische conditie + soms deel van maatschappij: romantiek vooruitgang traditie en nostalgie afgedaan geschiedenis irrelevant of om vooruitgang te illustreren bv ME: traditie parlement sinds 12e E nostalgie gotic: ME mystiek, mens in eenheid met natuur vooruitgang 'we leven niet meer in de ME' erfgoed bronnen selectief tot bij ons, plicht om het te bewaren MAAR het is geen geschiedenis! deels bewaard in ere gehouden omwille van collectief geheugen / ID (bv leeuw v waterloo) + vroeger vooral materieel, nu meer en meer folklore enz historische sensatie door voorwerpen uit het verleden eerst entertainment, daarna zekere betekenis MAAR weer niet het hele verhaal! enkel wat bewaard is voorwerpen buiten context enkel rekening houden met men zelf heeft geen bronnenkritiek

memory boom = collectief geheugen + erfgoed bv WOII goed & kwaad exclusie artefacten ingeschakeld moreel verhaal selectief commercile geschiedenis = geld verdienen aan geschiedenis bv uitgeverij: boek met werken over renaissance, maar enkel met afbeeldingen waar ze al auteursrechten op hebben geen context of onderzoek

historische cultuur subjectief selectief presentisme traditie en nostalgie sensatie KLOOF

academische geschiedenis objectief volledige verhaal verleden om het verleden betrouwbare kennis contextualiseren

hoe kunnen we die kloof overwinnen? publieksgeschiedenis 2) publieksgeschiedenis definitie 1. alle interesse voor het verleden in de samenleving (jordanova) = historische cultuur 2. 'vertaling' geschiedenisonderzoek naar een breder publiek verschillende 'formats' en genres interuniversitair instituut voor publieksgeschiedenis beroepsdeontologie historische kritiek context volledigheid oorsprong en transparantie kennis geen voetnoten, maar catalogus gratis online statuut kennis: historiografisch debat

3) maatschappelijke rol voor geschiedenis: dienen of dwarsliggen? hebben historici een maatschappelijke rol? de vraag is fout! NEE: dat zou het onderzoek benvloeden ! kan wel aan dienstverlening doen ! veranderende sociale context geschiedenis leert niets angst totalitarisme overdreven vooruitgangsgeloof MAAR gevaar: antiquarische interesse geschiedenis als leermeester christendom/ god verlichting/ morele vooruitgang communisme/ marxisme liberale en seculiere democratie MAAR gevaar: vals profetisme presentisme sociale geschiedenis plicht tot objectiviteit ethische verantwoordelijkheid prominent in debat

postmodernisme = vertrouwenscrisis: status historische kennis onzeker bescheidenheid debat vanaf 1970 geen verleden voor heden geen impact, enkel studie verleden andere werelden the past is a foreign country belang geschiedenis vandaag? inhoud verleden is anders contextualiseren otherness historisch proces ontmaskering fouten en gaten in het collectief geheugen methode

1960-1980 burgerlijke opvoeding democratisering kritische burger nut van het verleden..

juiste vragen heuristiek historische kritiek analyse

afstand, ruimte voor reflectie noodzakelijke vaardigheden in maatschappijkritisch informatiemaatschappij maatschappijwetenschappelijk experts in 'waarheidscommissies' (= beter begrijpen, geen lessen trekken)

geschiedenis en politiek historici herdenking contextualiseren kritische noten erfgoededucatie monument verschillende betekenissen op verschillende momenten, betekenissen naast mekaar duiding debat bronnen

overheid herdenkingszucht herinneringsplicht erfgoedpolitiek te selectief soms bv belang vlaamse beweging: museum over holocaust n vlaamse beweging.. gemeenschapsvorming identiteitsversterkend geschiedenis en onderwijs overheid

inhoudelijk

historici onderzoeksplicht lln zelf informatie verwerven

herinneringseducatie eindtermen, soort maatschappijleer

kritische burgers inzicht eigenlijk enkel democratie > andere sociale vaardigheden bronnenboeken? bv nieuwe hitler kunnen reageren ipv handboeken, debat ipv droge feitjes debat erfgoededucatie maatschappijversterkend ipv maatschappijkritisch? blijf ik als leerkracht wetenschappelijke literatuur lezen?

12) waarom geschiedenis? 1) waarom geschiedenis? interesse kennis van het verleden deel van het heden begrijpen passie vaardigheden 2) waarom aan de universiteit? zelfstandig onderzoek naar het verleden + wetenschappelijk debat kennis 'uit goede bron' bronnenstudie historische kritiek wetenschappelijke teksten en argumentatie 3) wat is geschiedenis? wetenschappelijk onderzoek ambacht literatuur kunst => maatschappelijke aandacht voor het verleden + schema! (kennen)