1. Wat is ethiek?

1. Je legt de begrippen: ethiek, moraal, waarden, normen en levensbeschouwing uit. Ethiek: Het gaat om zedelijk handelen of om een zedelijke levenshouding, ethiek wil

nadenken over en zich bezinnen op die levenshouding, op dat handelen, op die gewoonte. Ethiek is de bezinning op de moraal. Niet over gewoontes.

Moraal: is het geheel van de traditionele en heersende zeden (soort gedragsregels). Moraal is het resultaat van ethiek.

Waarden: zijn zaken die mensen belangrijk vinden en daarom nastreven. De grootste waarde is God liefhebben en je naaste als jezelf.

Normen: zijn regels of voorschriften waarnaar een mens zich kan of moet richten. Je stelt regels, normen, om de waarden waar te maken en te bereiken.

Levensbeschouwing: is een visie op wat belangrijk is in het leven. Elke levensbeschouwing stelt een aantal waarden centraal en maakt passende normen bij.

2. Je kunt het verschil tussen normatieve en descriptieve ethiek en meta-ethiek uitleggen. Descriptieve ethiek : houdt zich bezig met het onderzoeken en zo neutraal, objectief

mogelijk beschrijven van de aanwezige waarden en normen. Iemand die met descriptieve ethiek bezig is oordeelt zelf niet. Nauwelijks ethiek.

Normatieve ethiek : gebruikt in de oordeelvorming normen. Er wordt duidelijk gemaakt welke waarden en normen je gebruikt bij een ethische vraag. De uitkomst van deze bezinning levert een duidelijke keus op.

Meta-ethiek: wordt op filosofische wijze nagedacht over de achtergronden van overtuigingen. Hier denkt men na over de vraag wat goede normen en welke waarden na te streven zijn. Er word over goed en kwaad nagedacht.

3. Je kunt 5 redenen noemen waarom er vandaag zoveel belangstelling is voor ethiek. 1. De moderne mens wil mondig zijn of iets goed of kwaad is beoordeel is zelf. 2. De invloed van de groep neemt af. De sociale controle wordt geringer. We

noemen dat vervreemding of individualisering. Jij bepaalt, niet de buren. 3. De cultuur is postchristelijk geworden. Christenen zijn in de minderheid. Je valt als

christen door je christelijk doen en laten op en velen snappen je niet. 4. De techniek en de wetenschap gaan zo snel dat voortdurend over nieuwe zaken

een oordeel wordt gevraagd. IVF, euthanasie. 5. De wereld wordt grote, je wordt door de media en de wetenschap geconfronteerd

met zaken waar men honderd jaar geleden niets van wist.

4. Je kunt de definitie van ethiek van J. Douma weergeven en uitleggen met voorbeelden.

Ethiek is de bezinning op het morele handelen, dat zich laat omschrijven als menselijk en normatief handelen, beschouwd onder het aspect van goed en kwaad, en samenhangend met motivatie, met emoties met deugd als dispositie en met gerichtheid op de hoogste waarden. Uitleg van de Douma visie:

In de Ethiek ga je nadenken over de moraal, over dingen die je doet of wilt gaan doen, Je gaat nadenken over een bepaalde wijze van handelen, er moet altijd een relatie zijn met een levensbeschouwing. Gedrag van planten en dieren valt erbuiten. Het gaat om dat wat een mens, wel overwogen doet of nalaat. Er moet vrijheid zijn om te kiezen, je sluit instinctief handelen uit. Het gaat dus om een beoordeling gekoppeld aan een levensbeschouwing of geloof, geen rekenkundige, economische, esthetische of juridische reden of beoordeling. Moreel handelen, hangt samen met motivatie, de overwegingen vooraf, waarom doe je iets? De daad, wat doe je? De gevolgen, wat gebeurt er?. Douma benadrukt dat verantwoord handelen niet alleen uitgaat van verstandelijke overwegingen, maar ook een persoonlijke emotionele betrokkenheid. Dispositie wil benadrukken: het gaat om dat wat iemand voortdurend doet en niet om wat hij één keer heeft gedaan of misdaan, in ethiek gaat het om het menselijk karakter. Waarom doe je iets wel of niet? Met deze vraag kom je op het terrein van de levensbeschouwing.

5. Je kunt verschillende beoordelingen naast de ethische noemen, herkennen in artikelen en gebruiken in je oordeelsvorming : bij economische, juridische, esthetische, medische of militaire beoordelingen. Economische reden: je besluit iets niet te kopen. Esthetische beoordeling: je denkt na over een schilderij. Juridische: een rechter vindt iets onwettig of wettig, goed of fout. Medische: je hele arm in het gips of alleen je pols. Militaire: je gaat via oost, of je loopt om via west.

2. Ethische Stromingen

1. Je kunt uitleggen dat christelijk ethiek een bewuste keuze is en dat ze zich onderscheidt van andere ethische stelsels.

Ethiek gaat uit van de norm en de levensbeschouwende waarden. Voor een christen is de Bijbel een norm. Andere mensen hebben andere normen en daardoor ook een andere ethiek.2. Je kunt de ethische stromingen : hedonisme, eudemonisme, utilisme, sociaal utilisme, situatie-ethiek, deugdenethiek, de plichtethiek en de marxistische ethiek uitleggen en in krantenartikelen herkennen. Je kunt hier vanuit de christelijke optiek commentaar op geven.

Hedonisme: Iets is goed wanneer je begeerten en verlangens worden bevredigd. Genieten staat centraal, en lijden moet je mijden.

Eudemonisme: Uitgaan van geluk, geluk is goed dus moet je het nastreven. Utilisme: Iets is goed te noemen wanneer het nuttig is, waneer het een doel dient. Egoisme. Sociaal utilisme: Iets wordt goed genoemd waneer het voor de anderen ook goed en nuttig

is.

Situatie Ethiek: De situatie maakt wel duidelijk wat hier goed is, maar liefde staat centraal. Deugdenethiek: kwaliteiten van de persoon staat centraal, wie ben je en hoe ben je zo

gekomen. De centrale vraag: hoe moet ik leven. Plichtethiek: “Handel zo, dat je de mensheid, zowel in jouw persoon als in de persoon van

ieder ander altijd als doel, nooit als middel gebruikt.” Marxistische ethiek: het sociaalutilisme is aanwezig maar wel socialistisch gekleurd. Het

doel heiligt de middelen.3. Je kunt ethische stelsel in twee hoofdgroepen, namelijk utilisme en deontologie, indelen. Je kunt duidelijk maken hoe een christen hierin staat. Deontologische ethiek: Plicht of beginsel ethiek. In deze stroom worden ethische beslissingen genomen op grond van een morele wet die voorschrijft wat goed of kwaad is. Centraal staat: uitvoeren regels en ‘wat behoort te gebeuren’.Utilistische ethiek: centraal staat: het doel van het handelen. Het basisprincipe van de juiste handeling is het grootst mogelijk geluk of nut van allen.4. Je kunt enkele ethische definities onderscheiden en van kritisch commentaar voorzien.

Humanistisch stroming: gaat uit van de goede mens en van het betrouwbare verstand Rooms Katholiek stroming: stelt de kerk centraal en de onbedorven natuur, waarin je God

leert kennen. Modern theologische stroming: stelt dat de gelovigen samen bepalen wat goed en kwaad is. Bijbelsgetrouwe stroming: erkent het gezag bijbel en wil zich in alles en voor alles daardoor

laten leiden.

3. Bijbelgebruik in de Ethiek

1. Je kunt drie voorbeelden geven waaruit blijkt dat Bijbelgebruik in de ethiek lastig is. Iedereen legt de bijbel anders uit: mensen met zelfs tegengestelde ethische

opvattingen beroepen zich op dezelfde bijbel. Is de bijbel niet gedateerd? Veel actuele ethische kwesties speelden nog niet in de

tijd van de bijbel. Is de bijbel niet innerlijk tegenstrijdig? De bijbel schijnt zelf ook van standpunt te

veranderen.2. Je kunt drie valkuilen beschrijven die een goed gebruik van de bijbel in de ethiek in de

weg staan. Biblicisme : bij biblicisme krijgt een bepaalde tekst heel veel nadruk, terwijl niet wordt

gekeken naar het tekstverband. Biblicisme is dus het gebruik van losse bijbel teksten, die uit hun verband zijn gehaald.

Motivisme : bij Motivisme is jouw mening belangrijker dan die van de bijbel. Motivisme en biblicisme gaan vaak hand in hand.

1. Motief van de liefde: Door alleen op de liefde te letten, kan veel worden goed gepraat.

2. Scheppingsmotief : de scheppingsorde wordt aangevoerd om bestaande zaken te handhaven.

3. Bevrijdingsmotief : alles wat gericht is op verlossing en bevrijding is goed. Gezagsondermijning : een derde valkuil in het Bijbelgebruik is de bijbel uitdoen. Het

gezag van de bijbel wordt dan niet erkend, maar juist ondermijnt. 1. Vroeger was dat gebod zinvol2. Vandaag spelen die dingen niet meer3. Conclusie hetgeen is vandaag goed

3. Je kunt duidelijk maken wat de waarde is van schilders definitie over Bijbelgebruik in de ethiek.

Vaste Gronden : daarmee bedoelde hij zaken in de bijbel die in alle tijden geldig zijn. Wisselende bedelingen : je moet volgens schilder goed kijken in welke tijdvak van de

heilsgeschiedenis een Bijbelgedeelte staat. Actueel concrete bepaaldheid: schilder maakte hiermee duidelijk dat je altijd de context

in rekening moet brengen.4. Je kunt uitleggen hoe Douma de bijbel in de ethiek wil gebruiken. Dat doe je door de begrippen: de schrift als gids, wachter, richtingswijzer en gever van voorbeelden uit te leggen met voorbeelden uit de tekst van Douma.

De schrift als gids: zo functioneert ook de schrift in veel situaties als gids die ons concreet verteld wat goed en kwaad is.

De Schrift als wachter: Het is onmogelijk geworden om nog terug te keren naar toestanden die we in de Bijbelse tijd aantreffen. De schrift is wel een wachter die tegen kwade ontwikkelingen waarschuwt, zoals die ons waarschuwt tegen het verachten van God en het onderdrukken van mensen.

De Schrift als richtingwijzer: In de derde plaats is de schrift ook richtingwijzer, die aangeeft in welke richting we ons moeten bewegen om antwoord te vinden op de vraag naar wat concreto goed of kwaad is. Terwijl de wachters ons waarschuwt tegen wat er niet moet gebeuren, geeft de richtingwijzer de thema’s aan die ons helpen om het antwoord te vinden hoe het dan wel moet.

De Schrift geeft voorbeelden: Wij moeten in de voetstappen treden van de heiligen uit de Oude en Nieuwe testament en hen navolgen.

5. Je kunt deze vier begrippen (doel 4) ook toepassen op andere bijbel teksten De schrift als gids: De schrift als wachter: De schrift als richtingwijzer: De schrift geeft voorbeelden:

6. Je kunt onder woorden brengen en met enkele voorbeelden verduidelijken welke plaats Douma aan de zogenaamde algemene openbaring en het werk van de Heilige Geest toekent in zijn ethiek.

Wij kennen God uit de bijzondere openbaring in de Heilige Schriften; maar wij kennen Hem ook zoals Hij zich in de schepping en in de geschiedenis van de wereld openbaart. Wij moeten ook de historie kennen, waarin God zich openbaart (‘algemene openbaring). Je moet niet iets goedkeuren omdat de grootste groep mensen het goedkeurt.

7. Je kunt duidelijk maken wat volgens Douma de betekenis is van Christus (als voorbeeld en vervulling van de wet) in de christelijke ethiek.

Wij kunnen de schrift niet goed hanteren in de Ethiek als wij Hem ook niet kennen als vervuller van de oudtestamentische wet en profeten. Met deze vervulling is tevens een grote verandering ingetreden, zodat we met name de volledige Mozaïsche wetgeving niet meer als Gids kunnen gebruiken. Omdat in Christus de wet vervuld werd, verviel de oudtestamentische eredienst met haar vele voorschriften. Jezus heeft de wet niet afgeschaft, maar tot op de bodem transparant gemaakt. Door christus vervulling van de wet is aan de exclusiviteit van Israël als heilig land en heilig volk een einde gekomen.

8. Je kunt uitleggen wat de Bruijne verstaat onder relationeel Bijbelgebruik en gemeente-ethiek. Relationeel Bijbelgebruik: Hierin komt uit dat de bijbel een praktische, zelfs ethische spits

bedoelt te hebben. Deze is erop gericht ons te leren leven als nieuwe mensen. Om zo te functioneren moeten de Schriften gebruikt worden binnen de context van de gemeente.

Gemeente-ethiek: De bijbel leert dat de christelijke levensstijl iets van ons samen is. Daarom pleit de Bruijne voor een vorm van gemeente-ethiek, waarin we niet ieder op ons eigen houtje, maar samen ontdekken wat goed en kwaad is. Daarbij moeten we, zoals de bijbel zegt, ook letten op het voorbeeld van onze medechristenen, en ons op de belangrijke punten ook echt meer naar elkaar richten.

9. Je kunt met voorbeelden duidelijk maken waarin de Bruijne met Douma van mening verschilt.

Kanttekening bij de wachterfunctie: Maar daarnaast vraag ik (de Bruijne) me af of je bij historische ontwikkelingen niet ook een positieve christelijke toets moet afleggen. Douma zegt ‘Ja, tenzij de bijbel duidelijk nee zegt’. Ik zou dat graag aanvullen met ‘Ja, mits je een positieve verbinding kunt leggen met de navolging van Christus’.

Voorbeeldfunctie: Zodra je de stap maakt naar het voorbeeldkarakter binnen de Schrift moet je als vanzelf zover komen, dat je deze niet gebruikt in een vacuüm maar binnen de christelijke gemeenschap.

4. Ethische Dilemma’s

1. Je kun uitleggen hoe de bijbel in efeze5, 1 Tim.2 en 1 Petr. 3 spreekt over de verhouding man – vrouw in het huwelijk.

Efeziërs 5:22-24: en zoals de kerk het gezag van Christus erkent, zo moeten vrouwen in ieder opzicht het gezag van hun man erkennen.

1 Timotheüs 2:11-15: Een vrouw dient zich gehoorzaam en besheiden te laten onderwijzen: ik sta haar dus niet toe dat ze zelf onderwijst of gezag over mannen heeft: ze moet bescheiden zijn,

1 Petrus 3:1-5: Voor u, vrouwen, geldt hetzelfde: erken het gezag van uw man. (…) Uw schoonheid moet niet gelegen zijn in uiterlijkheden. (…) maar in wat verborgen ligt in uw hart, in een zacht en stil gemoed.

2. Je kunt enkele voorbeelden geven van vooroordelen en misvatting over wat de bijbel zou zeggen over de verhouding over de verhouding man-vrouw in het huwelijk. Je kunt die vooroordelen en misvattingen met behulp van de Bijbel weerleggen.

Het is niet tijds- of plaatsgebonden, omdat: Man of vrouw staan niet centraal, vrouw en man dienen samen God Leiding geven betekent eerst verantwoordelijk zijn’ Leiding geven betekent niet dat je meer waard bent Cultuur klinkt door, maar boodschap geldt ook vandaag.

3. Je kunt uitleggen wat in Rom. 14 en 15 bedoeld wordt met ‘sterken’ en ‘zwakken’. De zwakken eten geen vlees omdat dat vroeger het vlees door heidenen was gezegend, de

sterken waren sterk in geloof en ze wisten dat dat nu niet meer zo was. Vroeger waren sommige dagen voor heidense goden ‘gereserveerd’ de sterken weten

beter, elke dag is gelijk. De zwakken drinken geen wijn omdat ze dan misschien weer de verkeerde kiezen.

4.Je kunt 5 belangrijke regels uit Rom. 14 en 15 geven met betrekking tot de manier waarop Paulus beschrijft hoe sterken en zwakken met elkaar moeten omgaan. Je kunt het belang van die regels voor ethische bezinning in deze tijd uitleggen en toepassen.

Niet veroordelen, maar elkaar aanvaarden Geen aanstoot geven Je doet of laat het om de Here Denk aam het belang van de ander Streef naar vrede Handel uit liefde Laats iets staan als anderen dreigen te wankelen.

5. Je kunt uitleggen wat bedoeld wordt met het begrip ‘Christelijke vrijheid’.1. Wij zijn bevrijd van de wetten die naar Christus werk vooruitwijzen en van de wet als middel

om de zaligheid te verdienen, want dat is voor ons een onmogelijke opgave.

2. Wij zijn door christus bevrijd van de schuld, dat geeft opluchting. Christus heeft voor ons betaald.

3. We zijn bevrijd van de slavernij van de zonde, seks, drugs, enz.4. Wij zijn als wedergeboren christenen vrij om te gaan in gehoorzaamheid aan christus.

6. Je kunt de betekenis van 1 kor. 6:12 en 10:23 weergeven. 1 korintiers 6:12 Geen verslavingen of afdwaling. 1 korintiers 10:23 Het moet dienen voor God

7. Je kunt aangeven waarom het begrip christelijke vrijheid belangrijk is in de ethiek.Je bent vrij, maar ervaar iets in Christus, je mag kiezen maar doe dat in Christus.

5. Seks voor het huwelijk

Leerdoel 1: Je kunt uit de bijbel aantonen dat God wil dat geslachtgemeenschap binnen het huwelijk plaats vind. Je onderscheid verschillende soorten Bijbelse aanwijzingen.

Scheppings instellingen: vader en moeder loslaten, zich hechten aan zijn vrouw en dan tot één lichaam worden en dat laatste is definitief.

Wetgeving: Neuk je een vrouw dan moet je met haart trouwen enz. Geschiedenis: Boaz en Ruth, ze hadden ‘gemeenschap’ toen ze trouwden, in deze

geschiedenissen word een trend gezet die in lijn is met de scheppingsinstelling en de wet van God.

Poëzie: Hooglied, 2 mensen houden van elkaar maar hebben geen gemeenschap. Woorden van Jezus: Huwelijk is onverbrekelijke band: echtscheiding hoort er niet bij. Brieven van de apostelen: Paulus zegt dat je lichaam een tempel van God is en dat daar

geen gehoer bij hoort. Symbool van Gods verbond met zijn volk: Het onverbrekelijke en intense van de band

tussen Christus en zijn kerk wordt er vergeleken en op een bepaalde manier gelijkgesteld met de band tussen man en vrouw in het huwelijk.

Leerdoel 2: Je kunt ook argumenten noemen van mensen die vinden dat geslachtgemeenschap ook voor of zonder huwelijk mag.

Bijbelse gegevens gelden niet meer, cultuur is verandert. Geen risico voor kinderen, de pil en condooms. We trouwen later dan in de bijbel In de bijbel was ook geen stadhuis met een trouwboekje. Trouwen is duur. Er staat nergens in de bijbel dat het niet mag.

Leerdoel 3: Je kunt onder woorden brengen waarom het goed voor de mens is dat geslachtsgemeenschap uitsluitend binnen het huwelijk plaats vindt.

Jij bent kostbaar, uniek en zeer waardevol in Gods ogen. Wees je bewust van je uniciteit en schoonheid. Geef jezelf pas na de trouwdag aan je geliefde.

We spreken van trouw, vraag de heer om je zegen.Leerdoel 4: Je kunt de hedendaagse seksuele moraal beschrijven en er je mening over geven.Denk aan het programma rondom 10: platvloers, onverschillig en respectloos.

6.Homo en Christen-zijn

Leerdoel 1. Je kunt de begrippen homofobie, homofilie, homoseksualiteit en sodomie uitleggen en toepassen in je ethische bezinning rondom homoseksualiteit.

Homofilie: Iemand die zich tot de het zelfde geslacht aangetrokken voelt, er is geen seksuele relatie.

Homoseksualiteit: de seksuele omgang tussen personen van hetzelfde geslacht. Ethische bezinning: je moet onderscheid maken tussen homofilie en homoseksualiteit, en zo iemand beoordelen op wat hij doet en niet wie hij is.

Homofobie: een irrationele angst voor contact met homofile mensen. Sodomie: seksuele losbandigheid, leven wordt beheerst door seks.

Leerdoel 2: Je bespreekt enkele belangrijke Bijbelgedeelten omtrent homoseksualiteit en daarin maak je duidelijk hoe moderne christenen verschillende van die teksten terzijde leggen. Je kunt deze overwegingen ook taxeren.Moderne Christenen stellen:

Palus snapt niks van homoseksualiteit, laat de Bijbel over dit onderwerp dicht. Het gaat vandaag om liefde en trouw en dát past helemaal bij God. De Bijbelteksten staan in het kader van tempelprostituees.

Leviticus en Romeinen: Ben ik een gruwel voor God, alle mensen zijn een gruwel voor God. Natuurlijk en onnatuurlijk, natuurlijke houding van Gods schepping.

Leerdoel 3, Je kunt uitleggen dat Homofilie en identiteit nauw verweven zijn en dat daarom veroordeling van homoseksualiteit gemakkelijk beleefd wordt als veroordeling van iemands zijn. Als iemand Homo is voelt hij zich ook zo, schelt je hem uit voor Homoooo, dat raakt het hem persoonlijk hard. Leerdoel 4: Je kunt in gesprekken vanuit de bijbel belangrijke notities aandragen, zoals:A. Uitleggen waarom een homofiel geen grotere zondaar is dan een heterofiel,

beide worden gedragen door Gods liefde en mogen leven van genade, beide soorten kunnen alleen door Jezus gered worden.

B. De noodzaak van zelfverloochening en kruis dragen voor zowel heterofiele als homofielen christenen.

Wij zijn onderweg naar nieuwe schepping, betekend kruisdragen en zelfverloochening voor alle mensen die Christus willen volgen.

C. Het Typeren van Homofilie als beschadiging, als gevolg van de zondeval. Door de zondeval is er beschadiging, handicap, ziekte en dood, hieronder valt ook de

moeite van homoseksualiteit.

Leerdoel 5: Je kunt uitleggen waarom het voor homofielen in christelijke omgeving moeilijk kan zijn uit te komen voor hun geaardheid. Je kunt tips geven waardoor de drempel voor een zogenaamde coming out wordt verlaagd.Redenering van H. van Wijngaarden:Op weg naar het koninkrijk volgen we Jezus en krijgen we daarom – net als hij – te maken met zelfverloochening en kruisdragen. Dat geldt voor iedereen, homo of hetero. (…) Zo speelt ook seksualiteit in het koninkrijk van God een andere rol dan in de wereld. (…) Een relativering van seks past dus bij het christelijke geloof. (…) Ik denk ook aan een behoefte die ze met ieder ander gemeen hebben: hun behoefte aan liefde en vriendschap.Leerdoel 6: Je kunt met drie duidelijke overwegingen duidelijk maken wat de invloed is van de seculiere homobeweging in het denken over homoseksualiteit. -