Het digitale schoolbord als katalysator voor begripsontwikkeling bij rekenen-wiskunde

Monica Wijers & Paul DrijversFreudenthal InstituutUniversiteit Utrecht

OWD 10.11.09www.fi.uu.nl

Grote lijn

1. Inleiding

2. Sokken ophangen

3. Sokken observeren

4. Opbrengst

5. Vragen en discussie

Grote lijn

1. Inleiding

2. Sokken ophangen

3. Sokken observeren

4. Opbrengst

5. Vragen en discussie

Inleiding Project

Uitgevoerd in het kader van stimuleringsregeling educatief onderzoek (‘Kennis van Waarde Maken’)

Looptijd: september 2008 tot september 2009 Exploratief ontwerponderzoek Projectteam

• Paul Drijvers (projectleider)• Monica Wijers en Helen Reed

(uitvoerende onderzoekers)• Frans van Galen en Vincent Jonker (onderzoekers)

Ism met drie scholen PO Eindproducten: http://onderzoek.kennisnet.nl

/onderzoeken/rendement/rekenenwiskunde http://www.fi.uu.nl/rekenweb/digibord/

Aanleiding

Computers worden door leraren in het basisonderwijs overwegend ingezet voor oefenactiviteiten. Het is opvallend dat de computer bij rekenen-wiskunde niet of nauwelijks wordt ingezet in de fase die aan het oefenen voorafgaat, die van de begripsontwikkeling. De beschikbaarheid van digitale schoolborden maakt een andere inzet van de computer mogelijk.

Onderzoeksvraag

Op welke manier kan het digitale schoolbord worden ingezet als katalysator voor de begripsvorming bij rekenen-wiskunde in het basisonderwijs?

1. Beschikbaarheid softwareWat is er op dit moment aan software beschikbaar voor het digitale schoolbord voor rekenen-wiskunde?

2. Ontwerpers en hun ideeënWelke ideeën hebben de ontwerpers van dit materiaal

over de inzet ervan en over de rol die het kan spelen bij de begripsvorming?

3. Leerkrachten, hun handelingspraktijken en ideeënOp welke manier gebruiken ervaren leraren de materialen en hoe motiveren zij dit type gebruik?

4. Scenario’sWat zijn geschikte scenario’s of onderwijsarrangementen voor het gebruik van het digitale schoolbord ten behoeve van begripsvorming?

Deelvragen

Methode

Inventarisatie beschikbaar materiaal en literatuurstudie

Interviews ontwerpers

Observatie ervaren leerkrachten

Ontwerp en veldtest scenario’s

Grote lijn

1. Inleiding

2. Sokken ophangen

3. Sokken observeren

4. Opbrengst

5. Vragen en discussie

Laten we de katalyserende werking van het digibord voor interactie proberen te ervaren…

http://www.fi.uu.nl/toepassingen/00410/toepassing_rekenweb.html

Sokken ophangen

Grote lijn

1. Inleiding

2. Sokken ophangen

3. Sokken observeren

4. Opbrengst

5. Vragen en discussie

Sokken observeren

Laten we de katalyserende werking van het digibord voor interactie proberen te observeren.

Observatievragen: Welke rol speelt de docent in de interactie?

Welke rol speelt het digibord?

Welke elementen van begripsvorming zien we bij leerlingen?

Sokken observeren

Grote lijn

1. Inleiding

2. Sokken ophangen

3. Sokken observeren

4. Opbrengst

5. Vragen en discussie

Producten: Eindrapport met onderzoeksresultaten

http://onderzoek.kennisnet.nl/onderzoeken/rendement/rekenenwiskunde

Scenariobeschrijvingen:http://www.fi.uu.nl/rekenweb/digibord/

Samenvatting Publieksvriendelijke brochure

Opbrengst

Hoofdvraag

Op welke manier kan het digitale schoolbord worden ingezet als katalysator voor de begripsvorming bij rekenen-wiskunde in het basisonderwijs?

ondersteuning bij die leselementen die specifiek bijdragen aan de begripsvorming bij rekenen‐wiskunde:• Verkenning• Reflectie• Sociale interactie• Interactie met het leermateriaal

Ontwikkeling digibordgebruik

Leerkrachten ontwikkelen het digibordgebruik: Als gewoon bord (schrijven) Als presentatietool - passief, statisch• boek op scherm• Filmpje

Als presentatietool - actief, dynamisch• ‘virtual manipulatives’ (vormen, liniaal)• interactieve tools (breukenstrook, rekenspel)

Als werkstation (voor leerlingen)(uit literatuur)

Voorbeeld 1 Groep 8 Dominant klassikaal (rijtjes, stil werken) Interactie via leerkracht: open vragen,

redeneringen Gevarieerd gebruik digibord in alle fasen

van de les• Presentatiemiddel statisch

Scans leerlingenwerk visuele ondersteuning equivalentie breuken

• Presentatiemiddel dynamisch – rekenmodel• Interactieve werkomgeving – spel

Voorbeeld 2

Groep 5 Klassikaal, groepswerk, werktaak verlengde

instructie Interactie via docent stimuleert horizontaal: ‘wie

kan jou helpen?’ Digibordgebruik beperkt:• werkboekpagina’s• leerlingen en docent

Ervaren digibordgebruikers…

Hebben affiniteit met inzet ICT. Zijn arrangeurs van (digitaal) lesmateriaal. Tonen gevarieerd gebruik digibord • presentatiemiddel • visuele ondersteuning te geven bij de uitleg.• hele klas en kleine groepen (verlengde instructie)

Koppelen digibord aan andere hulpmiddelen en activiteiten.

Hechten belang aan leerlingen op digibord, maken denkprocessen zichtbaar.

Ontwikkelde scenario’s

Klokkijken tot 5 minuten (groep 5/6)

Tafels van 8 en 9 (groep 5/6)

Oppervlakte (groep 7/8)

Onderzoeksles (groep 7/8)

Zie http://www.fi.uu.nl/rekenweb/digibord/

Typen scenario’sI. Denken en handelen aan het digibord

II. Exploratiefase in tweetallen aan de computer (interactieve tool), reflectiefase op digibord

III. Exploratiefase in kleine groepen op papier; reflectiefase op digibord (statisch of interactief)

I Denken en handelen aan bord

Dubbele feedback• sociaal• spel/tool

Leerkracht belangrijk als orkestrator van de interactie

Resultaat uit ander onderzoek: tweetallen aan bord verhoogde kwaliteit interactie

II Exploratie computer, reflectie digibord

Doel: reflectie op strategiegebruik en begrip

Problemen: • Interface• Niveauverhoging

van het gesprek

III Exploratie papier, reflectie digibord

Doel: reflectie op strategiegebruik en begrip

Correspondentie bord – papier positief

Verschillende strategieën naast elkaar, extra tools

Gestapelde reflectie: op eigen en op elkaars werk

Meerwaarde digibord

Motivatie Richten aandacht Visuele impact Combinatiemogelijkheden binnen 1 medium Zichtbaarheid ‘actor’ & denken in handelingen &

gevolgen Interactie met materiaal en sociaal Versterkte, dubbele, feedback

Begripsvorming

handelingen (interactie) met tools op digibord• het denken wordt zichtbaar in de handelingen

momenten van sociale interactie• exploratie• reflectie

Aandachtspunten

Het hangt op de leerkracht Weloverwogen keuze van materialen

noodzakelijk (interactieve tools) Scenario of arrangement moet passen bij

orkestratie-stijl van leerkracht Orkestratie van de interactie cruciaal Reflectie-fase behoeft meer aandacht

Toekomst

Gebruik en effecten van methodegebonden digibordsoftware

Effecten op gebied van interactief klassikaal onderwijs

Leereffecten Differentiatie

Grote lijn

1. Inleiding

2. Sokken ophangen

3. Sokken observeren

4. Opbrengst

5. Vragen en discussie

Vragen, reactie, opmerkingen?

?

Dank voor uw aandacht!Contact:

M.Wijers@fi.uu.nlhttp://onderzoek.kennisnet.nl/onderzoeken/rendement/rekenenwiskunde

http://www.fi.uu.nl/rekenweb/digibord/