4 SPECTRUM

Peter van Zoest begintermee deze krant eengroot compliment temaken. „Jullie doenmet het Mariawens-boek op jullie websiteeen beroep op de

emotionele binding met De Kerk. Datis echt heel goed. Je leest er ook datmensen een duidelijke behoeftehebben om hun vertrouwen uit tespreken in een hogere macht.”Drs. Van Zoest (60), theoloog en‘kritisch publicist’, heeft zelf onlangsde website volksdevotie.nl opgezet.Hij wijst op het grote belang van deinstandhouding van het katholiek erf-goed, dat hem in zijn roomse Brabant-se jeugd in Boxtel met de paplepel isingegoten. Daarnaast vindt Van Zoestdat het hoog tijd is dat de kerk eenandere weg inslaat. Want de kerkenlopen leeg, maar volksdevotie, waar-onder de Maria-devotie, bloeit.„Veel mensen die naar een kapelletjegaan, komen bijna nooit meer in eenkerk. Volksdevotie komt van onder af,vanuit de mensen zelf. Dat is een heelandere religieuze inspiratie dan bijmensen die elke zondag heel trouwen braaf in de kerk gaan zitten en zichhelemaal voegen naar hoe het vanbovenaf wordt aangestuurd.”„Er is een groeiende behoefte omergens vrij binnen te kunnen lopenwaar je dingen kunt overdenken. Ofkunt bidden, mediteren. Die behoeftekomt steeds meer los van het praktise-ren, zoals de officiële kerk dat wil. De

huidige kerkleiding zou willen datalles volgens de regeltjes van Romewordt gedaan. Maar daar hebbensteeds minder mensen behoefte aan.”„We hebben ongeveer 4 miljoenkatholieken in Nederland, waarvan ernog maar zo’n 300.000 regelmatigekerkgangers zijn. De kerkleiding zeterop in om die 300.000, ‘de heiligerest’, te behouden. In het ad limina-rapport, naar aanleiding van het laat-ste bezoek van de Nederlandse bis-schoppen aan Rome, wordt zelfs metzoveel woorden gezegd dat zij eigen-lijk de betere gelovigen zijn.”„Dan kun je je afvragen wat ze danmet die overige 3,7 miljoen gelovigendoen. Laten ze die aan hun lot over?Die gedachte leeft bij veel mensen.Zou de kerk niet juist meer aandachtmoeten besteden aan de mensen diegeloven vanuit zichzelf, vanuit devolksdevotie? Ik ben bang dat het nogniet helemaal is doorgedrongen bij debisschoppen, maar ‘vrijheid blijheid’,dat heeft de toekomst!”Van Zoest wijst op het rapport vanhet Sociaal en Cultureel Planbureau

(SCP) dat eind april verscheen:‘Geloven binnen en buiten verband’van prof. dr. Joep de Hart. Daarin staatonder meer: ‘ Zelfspiritualiteit lijkteen kernelement van veel hedendaag-se spirituele belangstelling.’Van Zoest: „Dat rapport geeft ook aandat de kerk meer en meer gezienwordt als een service-instituut, eennutsinstelling die alleen optreedt bijdoop, huwelijk of begrafenis. Daarkun je heel rouwig om doen, maar dekerk zal eraan moeten wennen dat depositie van brede volkskerk verlorenis. Dat krijg je nooit meer terug.”„Je kunt ook zeggen dat het veel meerpast bij het huidige tijdsbeeld datmensen zich steeds minder aanslui-ten bij organisaties, politieke partijen,verenigingen. Mensen willen nietgemanipuleerd worden, zijn veelmeer geneigd om hun eigen kring opte bouwen, waarbinnen ze hun eigenspiritualiteit beleven. Een soort vaneclectische spiritualiteit; men haaltoveral elementen vandaan die mennodig denkt te hebben om de eigenspiritualiteit in te vullen. Dat kan zijnuit de katholieke kerk, uit het Oosten,mindfullness of weet ik veel wat voornieuwe stromingen je tegenwoordigal niet hebt.”Eén aspect komt niet aan de orde inhet rapport, tot grote verbazing vanVan Zoest: de volksdevotie.„Dat vind ik zo typisch. Mijn idee isdat het een trend is die zeker in hetzuiden van het land heel sterk leeft.En dus door de kerk wel wat serieuzergenomen zou mogen worden.”Zo is bijvoorbeeld het aantal kapellenin de provincie Noord-Brabant ontzet-tend groot. Alleen al in het versprei-dingsgebied van BN DeStem heb je 81specifieke Maria-kapellen (plus grot-ten, kèskes (kastjes) en andereuitingen van Maria-verering). Daar-naast worden nog veel andere heili-

gen vereerd. Over de hele provinciegaat het om honderden bidplaatsen.„En in met name Midden-Brabantzijn de laatste tijd weer opmerkelijkveel nieuwe kapellen gebouwd; iknoemde het ooit gekscherend een‘kapelletjesrage’. Dat komt, daar hebje het weer, wel van onderaf. Uit deplaatselijke gemeenschappen, buurt-schappen. De bisschop mag dan bijMaria Tenhemelopneming zo’n kapelinzegenen, maar hij zou zich af moe-ten vragen wat hij daar staat te doen.Hij sluit ik weet niet hoeveel kerkenen hier verrijst een nieuwe kapel.Frappant. De georganiseerde gods-dienst zakt in, maar volksdevotieleeft. Een interessante ontwikkeling.”Juist bij die toename van volksdevotiekan de kerk een belangrijke rol spe-len, vindt Van Zoest. „Het moet weleen beetje binnen het gareel behou-den blijven, anders loop je het risicodat het ontspoort. Ik denk dat de kerkdaarin een facilitaire, begeleidendefunctie kan blijven behouden. Nietdoor dogma’s, regels en structuren inparochies te dumpen, maar door aante haken bij wat er onder de mensenleeft. Ik denk dat dat ook de bedoelingis van pastoraal beleid. Dat je alsherder de kudde begeleidt, dat jegezamenlijk optrekt.”Peter van Zoest wijst op enkele aan-doenlijke smeekbedes in het Maria-wensboek van BN DeStem. ‘Kleuter-geloof’ noemt hij het. „Ook daarin iseen belangrijke rol voor de kerk weg-gelegd. Die mensen begeleiden naareen wat hoger niveau, zodat ze vanMaria bij Christus, bij God uit komen.Dat ze niet alleen maar dingen voorhun eigen bestwil vragen, maar datwat goed is voor iedereen.”

‘Vrijheid blijheid heeft

Paus Franciscus heeft zich in korte tijdontpopt tot een kerkleider van het volk,gevoelig voor wat er onder dat volk leeft.Ruim een jaar geleden (5 mei 2013) noemdede paus volksdevotie een ‘legitieme uitingvan geloof’ in zijn preek tijdens een mis ophet Sint-Pietersplein in Vaticaanstad voorkatholieke broederschappen die zich voorvolksvroomheid inzetten.„Dit traditionele element van de kerk heeft

de laatste tijd een vernieuwing ondergaanen wordt in toenemende mate herontdekt”,zei paus Franciscus.Hij riep de broederschappen op hun werk als‘longen van het ware geloof en van hetchristelijk leven’ voort te zetten. Aanleidingvoor de mis was een internationale bijeen-komst van katholieke broederschappen opuitnodiging van het Vaticaan in het kadervan het ‘Jaar van het Geloof’.

Volksdevotie zou doorde kerk wel watserieuzer genomenmogen worden

“

! Geboorteplaats: Boxtel.! Geboortejaar: 1953.! Woonplaats: Utrecht.! Studie: theologie (Tilburg).! 1987: met Ineke Platel auteur boek

‘Steek dan voor mij ook een kaarsjeop’, bisdom Den Bosch.

! 1991-2003: eindredacteur en persvoor-lichter secretariaat Rooms-KatholiekKerkgenootschap in Nederland.

! 2003-heden: eigenaar communicatie-bureau Reli-Update.

! 2012: met Eric van den Berg en FrankBosman samensteller van ‘HetGeel-Witte Boekje, eerste hulp bijkatholieke begrippen’.

! Websites:www.volksdevotie.nlwww.eucharistischeaanbidding.nlwww.reli-update.nl

Theoloog Peter van Zoestgelooft in nieuwe rol voor

rooms-katholieke kerk. Dievan de herder die zijn

kudde begeleidt op het zelfgekozen pad van devotie.

Tekst: Jacques HendriksGraphic: John van der Most

Paus: ‘Legitieme uiting geloof’

Peter van Zoest: ‘Volksdevotie komt van onder af, vanuit de mensen zelf.’

PETER VAN ZOEST

BN DESTEM ZATERDAG 10 MEI 2014 SPECTRUM 5

H et Mariawensboek opde site van BN DeStemjuicht vicaris PaulVerbeek van hetbisdom Breda zeer toe.„Een prima initiatief. Dat gaat mijzeer na aan het hart.”Verbeek kan zich minder vinden inde mening van theoloog Peter vanZoest (zie pagina hiernaast). VanZoest vindt dat de kerk zich te veelricht op het slinkende aantal trouwekerkgangers dat nog volgens de strak-ke regels van Rome geloof belijdt, ente weinig aandacht heeft voor volks-devotie, waarbij individuele gelovigeneen kapel of grot opzoeken voor hun

eigen moment van gebed.Verbeek: „Waarom zou je die tweevormen tegen elkaar uitspelen? Dat ishelemaal niet nodig. Het is én én inde kerk, volksdevotie én leer.”Volgens de vicaris is Maria-devotievan wezenlijk belang. „En dan bedoelik niet alleen voor mijn mede-christe-nen, maar spreek ik ook voor mezelf.Ik ben een trouwe deelnemer aan deMaria Ommegang in Bergen opZoom, ga mee op bedevaart naar Beau-raing in België. Dit jaar organiseerthet bisdom Breda een bedevaart naarPolen, onder meer naar de ZwarteMadonna van Czestochowa. Het groot-ste deel van die bedevaartgangers istevens kerkganger. En een bedevaartis één pleidooi voor volksdevotie!”Het zijn juist ook ‘kerkmensen’, aldusVerbeek, die er veelal voor zorgen datkapelletjes open blijven, onder-houden worden, zodat mensen daarhun kaarsje op kunen steken.Tenslotte wijst hij ook op pausFranciscus. „Hij brengt met regelmaatbloemen naar Mariabeelden in Rome.

En onlangs, bij de heiligverklaringvan Johannes XXIII en JohannesPaulus II, waar ik bij mocht zijn,kuste hij nota bene de relieken vanzijn beide voorgangers. Als dat geenuiting van volksdevotie is!”

‘Het is én én in de kerk, volksdevotie én leer’

de toekomst’

Nu de heiligverklaring vanpaus Johannes Paulus II eenfeit is, krijgt zijn relikwie eenvaste plaats in de basiliek vanOudenbosch.Dit gebeurt zondag, opMoederdag, tijdens eenspeciale viering ter ere van dieheiligverklaring, die om 11.00uur begint.De reliek is sinds enige tijd inhet bezit van de H. Bernardus-parochie en bevat een deel vande bebloede soutane, dieJohannes Paulus II droeg op 13mei 1981, de dag van deaanslag op hem.

A58

A58

A58A4

A17

A27A16

A1

A59

Bergen opZoom

Breda

Roosendaal

Etten-Leur

OosterhoutDongen

Rijen

Gilze

Bavel

Dorst

Effen

Hoeven

Prinsenbeek

Rijsbergen

Zundert

RucphenSprundel

St.Willebrord

Chaam

Ulvenhout

Ulicoten

Galder

Den Hout

Waspik

Terheijden

Wagenberg

Teteringen

Oosteind

HoogeZwaluwe

Kruisland

SteenbergenWelberg

Oud Gastel

Moerdijk

Moerstraten

Wouw

Zegge

Nispen

Schijf

NieuwVossemeer

Oudenbosch

Standdaarbuiten

Alphen

Baarle-NassauHoogerheide Huijbergen

Woensdrecht

Ossendrecht

3

11

34

O.L.V. inboom

O.L.V. ingevel

Vicaris Verbeekkan zich nietvinden in opinieVan Zoest.

Maria-devotie in West-Brabant: in totaal 104, teweten 81 kapellen, 13grotten, 8 kèskes (kastjes),1 Maria in een boom en 1Maria in een gevel.Niet meegerekend: Maria-tegels, aan Mariaopgedragen kerken en deMariagrot in Meersel-Dreef(net over de grens).

Bron en foto’s:kapelleninbrabant.nl

Kapel Moerdijkseweg, Moerdijk

Kèske in museum Oud-Oosterhout, Oosterhout

Kapel Achterstraat, Nieuw-Vossemeer

Vaste plaats inbasiliek voorreliek paus JP II

Kapel

Grot

Kèske

Vicaris Paul Verbeek.foto Tonny Presser/het fotoburo

Muurgrot Meirseweg, Zundert