dedededededeVrouwVrouwVrouwVrouwVrouwVrouwdeVrouwdededeVrouwdeVrouwdeVrouwdededeVrouwdein dein dein deVrouwin deVrouwVrouwVrouwin deVrouwin deVrouwin deVrouwVrouwVrouwin deVrouwFranse Franse Franse VrouwFranse VrouwVrouwVrouwFranse VrouwFranse VrouwFranse VrouwVrouwVrouwFranse VrouwKun� Kun� Kun� in deKun� in dein dein deKun� in deKun� in deKun� in dein dein deKun� in deFranse Kun� Franse Franse Franse Kun� Franse Kun� Franse Kun� Franse Franse Franse Kun� Franse

ZOVER WE KUNNEN TERUGKIJKEN IN ONZE GESCHIEDENIS IS ER ALTIJD EEN RELATIE GEWEEST TUSSEN KUNST EN VROUWEN. DE OUDSTE MENSELIJKE AFBEELDINGEN BETREFFEN VROUWEN. OOK IN FRANKRIJK ZIJN HIER TALLOZE VOORBEELDEN VAN TERUG TE VINDEN, ZOALS DE BEROEMDE VENUS VAN LESPUGUE UIT 23.000 V. CHR. PICASSO HAD ZELFS TWEE REPLICA’S VAN HAAR IN ZIJN BEZIT. VEEL VAN ZIJN KUNSTWERKEN ZIJN DOOR DEZE VENUS GEÏNSPIREERD. NAAST DE »FEMME INSPIRATRICE« IS OOK DE »FEMME ARTISTE« EEN FENOMEEN VAN ALLE TIJDEN. IN DEZE EDITIE VAN EN ROUTE SPECIALE AANDACHT VOOR ‘HERSTORY OF ART’ IN DE FRANSE KUNST, VAN MUZE VIA HET KUNSTENAARSCHAP TOT MECENAS.

24 EN ROUTE DRIELUIK – DE V ROU W IN DE FR A N SE K UN S T

TEKST: K ARIN HA ANAPPEL • BEELD: BERND HA ANAPPEL

3luik

25 EN ROUTE 26 EN ROUTE DRIELUIK – DE V ROU W IN DE FR A N SE K UN S T

BIJ HET BEGRIP ‘MUZE’ DENKEN VEEL MENSEN AAN EEN VROUW DIE DE SCHEPPINGSDRANG VAN EEN KUNSTENAAR NIEUW LEVEN INBLAAST, HEM INSPIREERT EN ZIJN CREATIEVE VUUR AANWAKKERT. EEN INTERESSANT GEGEVEN IS HET FEIT DAT KUNSTENAARS ZICH VAAK AFSTEMMEN OP DE CREATIVITEIT VAN HUN MUZEN EN JUIST HIERDOOR IN STAAT ZIJN MEESTERWERKEN TE REALISEREN.

ablo Picasso geldt als het grootste, schep-pende genie van de twintigste eeuw. Zijn enorme werklust en creativiteit hebben geresulteerd in een weergaloos en omvangrijk oeuvre, waarvoor hij vrijwel alle technieken en materialen heeft benut. Daarnaast was Picasso altijd

omringd door vrouwen die stuk voor stuk een belangrijk stempel op zijn werk hebben gedrukt. Elke nieuwe relatie leidde tot een nieuwe stijl. Al deze vrouwen waren als een muze voor hem: hij had ze nodig om te kunnen creëren. Zonder hen was hij nooit een grote meester geworden.

Van al Picasso’s muzen is Dora Maar (1907-1997) wellicht de meest intrigerende. Toen Picasso haar in 1936 ontmoette, was zij reeds bekend in de Parijse kunstwereld. Zij fotografeerde op surrealistische wijze en haar werk was op diverse exposities te bewonderen. Picasso was onder de indruk van de donkerharige kunstenares met felrood gelakte nagels die vloeiend Spaans sprak, doordat zij haar jeugd in Argentinië had doorgebracht.

Dora Maar interesseerde zich ook voor occulte en esoterische zaken. Toen ze Picasso’s horoscoop trok, ontdekte ze dat deze veel overeenkomsten vertoonde met die van Lodewijk XIV. Haar komst voegde een psychologische dimensie toe aan Picas-so’s werk. Oorlog en geweld werden een nieuw en actueel thema, waarbij Dora model moest zitten voor la femme qui pleure. Picasso heeft altijd gezegd ‘Dora was voor mij de vrouw met de tranen […] vrouwen zijn immers geboren om te lijden.’ Hij heeft haar inderdaad laten lijden, want hij heeft het nooit kunnen verdragen dat zij met fotogra� e zijn meerdere was. Daarom brak hij haar compleet af, waardoor zij in een psychose terecht kwam. Na een retraite van enkele jaren herwon zij zichzelf, begon te schilderen en gedichten schrijven, om tenslotte ook weer te fotograferen.

Een andere muze was schilderes Berthe Morisot (1841-1895). Toen Édouard Manet haar in 1868 ontmoette, was hij meteen onder de indruk. Zowel haar manier van schilderen als haar verschijning spraken hem aan en hij vroeg haar zijn leerlinge te worden. Morisot weigerde. Ze schilderde al geruime tijd in impressionistische stijl en haar werken werden enthousiast ontvangen en verkocht in de o� ciële Salon. Er was geen enkele noodzaak om leerlinge te worden van een kunstenaar wiens schilderijen overwegend werden afgewezen.

Dat impressionistische werken van vrouwelijke kunste-naars wél werden toegelaten in de Salon en die van manne-lijke kunstenaars niet, lijkt op het eerste gezicht misschien vreemd. Echter, destijds werd het impressionisme gezien als een vrouwelijke manier van schilderen, omdat het schetsmatig was en niet volgens de regels van de Académie des Beaux-Arts. Aangezien vrouwen geen toegang hadden tot de Académie, was een veelgehoorde uitspraak ‘L’Impressionisme est feminine’.

Ondanks haar weigering om zijn leerlinge te worden, ontstond er een hechte vriendschap tussen Morisot en Manet en wisten zij elkaar te inspireren. Door haar succes waagde Manet zich zelfs aan het impressionisme, waardoor hij tegenwoordig wordt gezien als de vader van de moderne schilderkunst.

Morisot trouwde in 1874 met Manets jongere broer. In een brief schreef zij: ‘Ik heb een eerlijke en perfecte jonge man gevonden, die oprecht van mij houdt. Ik ben de positieve kant van het leven binnengekomen na zo’n lange tijd van hersen-schimmen ...’ Het was een huwelijk gebaseerd op wederzijdse liefde. Morisot kon blijven schilderen onder haar eigen naam en Eugène Manet deed niets liever dan het werk van zijn vrouw promoten.

In 1878 werd hun enige kind geboren. Dochter Julie werd al snel een van haar moeders favoriete onderwerpen. In achttien jaar huwelijk maakte Morisot meer dan 350 schil-derijen, in die tijd ongehoord veel voor een getrouwde vrouw.

De bekendste muze uit de Franse kunstgeschiedenis is zonder twijfel beeldhouwster Camille Claudel (1864-1943). Zij volgde haar passie, waardoor zij in 1882 in contact kwam met Auguste Rodin. Al snel werd zij zijn leerlinge, rechterhand en muze. Claudel schreef aan broer Paul dat ze meteen had toegestemd om in Rodins atelier te werken, car la seule chose qui soit essen-tielle, c’est de faire de belle et noble sculpture.

Gedurende tien jaar hebben zij intensief samengewerkt met als resultaat vele meesterwerken op naam van Rodin. Voor Claudels eigen oeuvre was amper ruimte, de opdrachten van de meester gingen voor alles. Daarom besloot Claudel in 1892 zelfstandig verder te gaan en Rodin te verlaten. Ze heeft een aanzienlijk oeuvre gecreëerd, waarbij ze op artistiek gebied steeds meer loskwam van haar voormalige leermeester. Haar beelden sloten perfect aan op de stijl van het symbolisme en de art nouveau en werden gepresenteerd in diverse galeries en salons.

Rodin kon niet goed verder zonder haar. Voor zijn suc-ces was hij afhankelijk geworden van zijn muze en na haar vertrek nam zijn creativiteit zichtbaar af. De werken die hij exposeerde, waren variaties op bestaande thema’s. Het meren-deel van de opdrachten werd door zijn praticiens uitgevoerd of nimmer voltooid.

Naarmate de jaren verstreken, wilde Claudel niets meer met Rodin te maken hebben. Ze verweet hem haar alles te hebben ontnomen en zéro plus zéro égale zéro te hebben teruggekregen. Haar frustratie richting Rodin werd gestimuleerd door haar broer, de dichter en diplomaat Paul Claudel, waardoor zij zich steeds meer afzonderde en isoleerde. Uiteindelijk werd gesteld

dat zij paranoïde was geworden. Met deze diagnose kon zij in 1913, na de dood van haar vader, door haar moeder en broer worden opgesloten in een krankzinnigeninrichting. Na dertig jaar eenzame opsluiting overleed zij in Montdevergues, nabij Avingon. Niemand van de familie was bij haar begrafenis en zelfs haar graf hebben ze laten ruimen, mais le temps remettra tout en place. en route

À LIREOp 8 december 2014 verschijnt ter gelegenheid van de 150e geboortedag van Camille Claudel de eerste Nederlandstalige biografi e. Het onderzoek van Karin Haanappel is te volgen via de website: www.camille-claudel.nl

À DÉCOUVRIRHet huis van Dora Maar in Ménerbes is tegenwoor-dig een verblijf- en werkplaats voor kunstenaars. De organisatie is in handen van The Museum of Fine Arts in Houston.

À VOIRDe grootste collectie schilderijen van Berthe Morisot in openbaar bezit is te zien in Musée Marmottan Monet in Parijs. Deze kunstwerken zijn hoofdzakelijk afkomstig uit legaten van de zoon en kleinzoon van Julie Manet.

DORA'S KOMST VOEGDE EEN PSYCHO-LOGISCHE DIMENSIE TOE AAN PICASSO’S WERK

1

DE VROUW ALS

MUZE

Dora Maar. Rue d’Astorg, ca. 1936Camille Claudel

Camille Claudel, La Valse, 1893

Picasso, La femme qui pleure, 1937

Berthe Morisot. Verstoppertje spelen, 1873

Dora Maar

27 EN ROUTE 28 EN ROUTE DRIELUIK – DE V ROU W IN DE FR A N SE K UN S T

ER IS GEEN TWIJFEL MOGELIJK: VROUWELIJKE KUNSTENAARS ZIJN ER ALTIJD GEWEEST. TOCH ZIJN ZE NOG STEEDS NIET STANDAARD OPGENOMEN IN DE CANON VAN DE KUNSTGESCHIEDENIS EN WORDEN ZE LANG NIET DOOR IEDEREEN GEKEND. UIT HET GROTE AANBOD PLAATSEN WE DRIE FRANSE KUNSTENARESSEN VOOR HET VOETLICHT.

en dame die nu relatief onbekend is bij het grote publiek is Elisabeth Sonrel (1874-1953). Dat was tijdens haar leven wel anders, want haar gra� sche werk werd voor vele reclame-doeleinden gebruikt. Lange tijd was ze een geduchte concurrent van Alphonse Mucha. Sonrel werd in Tours geboren als dochter van

een schilder, die haar de kneepjes van het vak bijbracht. Om haar talent verder te ontplooien, ging zij naar de Académie Julian in Parijs. Amper achttien jaar oud studeerde ze succesvol af en startte haar professionele carrière. Haar grote doorbraak kwam tijdens de Exposition Universelle 1900 in Parijs, waar zij een eervolle onderscheiding kreeg voor haar werk.

Haar stijl is duidelijk art nouveau met elegante dames in zwierige gewaden en kapsels rijkelijk voorzien van bloemen. In tegenstelling tot haar mannelijke collega’s schilderde Sonrel heel vrouwvriendelijk en voerde zij geen fatale vrouwen ten tonele. Op zich niet vreemd, want fatale vrou-wen zijn een typische mannenaangelegenheid. Ze bestaan niet echt, maar zijn ontsproten aan de collectieve fantasie van intellectuele mannen over verleidelijke vrouwen aan het eind van de negentiende eeuw, een duidelijk � n-de-siècle verschijnsel dat in de twintigste eeuw een eigen leven is gaan leiden.

Sonrel schilderde portretten van vrouwen waarin we zowel de Pre-Raphaelites als het symbolisme kunnen herkennen. Haar inspira-tie haalde zij uit middeleeuwse ridderromans, boeken van Dante Alighieri en quattrocento kunstenaars, van wie zij het werk op haar reizen naar Florence had leren kennen. Het grootste deel van haar oeuvre bevindt zich in privécol-lecties. Af en toe wordt een werk aangeboden op internationale veilingen. Zo is haar drieluik La Vita Nuova bij Sotheby’s in New York in 2007 verkocht voor $ 60.000. Het bleek afkomstig te zijn uit de collectie van Rod Stewart.

Marie Laurencin (1883-1956) was een belangrijke � guur in de Parijse avant-garde. Guillaume Apollinaire, met wie zij een stormachtige a� aire had van 1907 tot 1912, noemde haar ‘La Dame du Cubisme’. Hoewel zij geen echte kubist was, maakte zij wel deel uit van de Bateau-Lavoir groep, net als Picasso en Braque. Ook exposeerde zij als enige vrouw regelmatig met de kunstenaars van Montparnasse. Laurencin had een eigen stijl ontwikkeld met veelal gracieuze, sierlijke jonge vrouwen in langgerekte vormen. Haar composities vertonen overeenkomsten met het kubisme en het primitivisme, maar zijn bovenal heel decoratief. In 1913 was haar werk te zien in Galerie Der Sturm in Berlijn, de Armory Show in New York en Chicago en op exposities in Moskou.

Na de breuk met Apollinaire en een kortstondig huwelijk met de Duitser Otto von Wätjen keerde Laurencin in 1921 terug in Parijs. Daar ontmoette zij de legendarische Misia Sert, die haar in contact bracht met Coco Chanel en de

Ballets Russes van Diaghilev. Deze laatste vroeg haar de decors en kostuums te ontwerpen voor het ballet Les Biches. In 1924 was de première met muziek van Francis Poulenc en choreogra� e van Bronislava Nijinska (de zus van Vaslav Nijinsky). Voor Marie Laurencin was de samenwerking met Diaghilev succesvol, het leverde haar veel nieuwe opdrachten op.

Tijdens les Années folles was niets haar te gek. Zij ontwierp kleding, tapijten, posters, a� ches en boekillustraties. Ze was beroemd in Frankrijk en ver daarbuiten. Haar schilderijen pasten helemaal bij de stijl van de art deco en de sfeer van de roaring twenties. Deze decadente en elegante stijl bleef haar handelsmerk voor de rest van haar leven.

In 1983 werd in Japan ter gelegenheid van haar 100e geboortedag het Musée Marie

Laurencin geopend. Inmiddels bezit het museum meer dan 500 werken, die deels worden tentoongesteld en deels wor-den uitgeleend voor exposities. Zo was er dit voorjaar een

grote collectie uit Japan te bezichtigen in Musée Marmottan Monet in Parijs.

Zeg je ‘Nana Power’, dan zeg je Niki de Saint Phalle (1930-2002). Bijna iedereen kent wel haar felgekleurde Nana’s, die zo vrolijk pronken op menige tentoonstelling en in de openlucht. Het zijn de meest uitbundige en zinnelijke beelden die je tegen het lijf kunt lopen. Ondanks hun schijnbare luchtigheid staan de Nana s heel stevig op de grond. Vrouwen als grotten, als kathedralen, als moedergodinnen waar je in en uit kunt lopen en zelfs in kunt wonen. Vrouwen met bolle buiken en grote borsten, amper in toom te houden door de grote badpakken en bikini s. Het is duidelijk zomer bij de sensuele Nana s, die niet met zich laten sollen en gewoon doen wat ze zelf willen.

Niki s eerste expositie met deze volle, rondborstige dames was in 1965, midden in de feministische golfbewegingen. Ze noemde haar dames Nana s en benadrukte dat ‘Nana Power’ symbool stond voor de kracht die vrouwen nodig hebben om onafhankelijk en gelukkig te zijn. Nana s zijn vrolijke, bevrijde vrouwen die weten wat ze willen en hieraan ook gehoor geven en zich niet langer laten onderdrukken door de patriarchale maatschappij.

De eerste Nana s maakte Niki de Saint Phalle van papier-maché, touw en stof. Al vrij snel stapte ze over op polyester, wat haar uiteindelijk noodlottig zou worden: door de jarenlange inademing van giftige sto� en die vrijkomen bij het gieten van polyester heeft zij ernstige longproblemen gekregen.

In Parijs kun je haar vrolijke en felgekleurde sculpturen niet missen bij de Stravinsky fontein naast Centre Pompidou.

Het was een gezamenlijk project met echtgenoot Jean Tinguely en een ode aan de componist Igor Stravinsky. In 1983 werd de fontein o� cieel geopend. Zestien beelden geïnspireerd door Stravinsky’s belangrijkste werken bewegen, spuiten water en zijn vooral vrolijk. Kinderen lachen, mensen zijn blij. Dat is de kracht van Niki de Saint Phalle. en route

À LIREOp www.artedelledonne.wordpress.com ver-schijnen regelmatig artikelen over vrouwelijke kunstenaars. Hier is ook meer te lezen over de drie genoemde kunstenaressen.

À SAVOIRMarie Laurencin werd begraven op Père Lachaise in een witte jurk, met een roos in haar hand en de liefdesbrieven van Guillaume Apollinaire op haar hart.

À VOIRIn Zuid-Toscane bevindt zich de Giardino dei Tarocchi van Niki de Saint Phalle. Geïnspireerd door Parc Güell van Gaudi en de 22 kaarten van de Grote Arcana van de Tarot ontwierp zij haar eigen park. Van april tot oktober is het park toegankelijk voor publiek .

HAAR SCHILDERIJEN PASTEN HELEMAAL BIJ DE STIJL VAN DE ART DECO EN DE SFEER VAN DE ROARING TWENTIES

2

DE VROUW ALS

KUNSTENAAR

Marie Laurencin. Portret Coco Chanel, 1923

Niki de Saint Phalle, De Keizerin, kaart III uit de tarot, Giardino dei Tarocchi

Elisabeth Sonrel, Jeune femme, ca. 1900

Marie Laurencin. Aankondiging balletvoor-stellingen waaronder Les Biches

Niki de Saint Phalle, Nana’sElisabeth Sonrel, Jeune femme aux hortensias, ca. 1900

29 EN ROUTE 30 EN ROUTE DRIELUIK – DE V ROU W IN DE FR A N SE K UN S T

DOOR DE EEUWEN HEEN ZIJN ER ALTIJD VROUWEN GEWEEST DIE ZICH FINANCIEEL HEBBEN ONTFERMD OVER HUN PROTEGÉS, ZODAT DEZE ZICH VOLLEDIG KONDEN WIJDEN AAN HUN ARTISTIEKE OEUVRE. IN DIT LAATSTE GEDEELTE OVER DE VROUW IN DE FRANSE KUNST STAAN DRIE INVLOEDRIJKE VROUWEN AAN HET BEGIN VAN DE TWINTIGSTE EEUW CENTRAAL.

erthe Weill (1865-1951) kan met recht een mecenas worden genoemd, want zij was de eerste vrouwelijke kunsthandelaar in Parijs. In december 1901 opende ze Galérie B. Weill voor ‘les jeunes peintres’. Aan het begin van de twintigste eeuw was zij, naast Ambroise Vollard, de enige die

zich richtte op contemporaine kunstenaars. Doordat Vollard een voorkeur had voor de impressionisten, was de weg vrij voor Weill. Het is fascinerend om te zien welke kunstenaars haar interesse hadden; het zijn stuk voor stuk grote meesters in de kunstgeschiedenis geworden. Weill had oog voor talent. Zij was de eerste die werk van Picasso kocht en in 1902 een tentoonstelling aan hem wijdde. Drie jaar later was zij de eerste die de fauvisten een kans gaf. Ook heeft zij sterk bijgedragen aan de erkenning van het talent van vrouwelijke kunstenaars. Het enige wat Weill niet kon doen – omdat zij als vrouw niet � nancieel draagkrachtig mocht zijn – was kunstenaars een contract aanbieden. Veel kunstenaars verlieten haar daarom rond 1910 voor een maandloon bij andere galeries, die inmid-dels van hun succes waren doordrongen.

De kunsthandel werd steeds commerciëler en er ontstonden ook vaker schandalen. In december 1917 kreeg Weill hiermee te maken, toen zij de eerste solotentoonstelling van Modigliani orga-niseerde. Tijdens de vernissage verzamelden zich opgewonden mannen voor de galerie, die hadden gehoord dat er schilderijen hingen van volledig naakte vrouwen. De politie kwam polshoogte nemen en eiste dat vier van de 32 schilderijen moesten worden verwijderd, omdat ces nus, ils ont des poils! Door dit schandaal werd er geen enkel werk meer verkocht. In 1933 publiceerde Berthe Weill haar memoires Pan! Dans l’œil! Ou trente ans dans les coulisses de la peinture contemporaine, waarin zij duidelijk maakt hoe moeilijk het voor een vrouw was om zich staande te houden in een mannenwereld.

Wie Woody Allen’s � lm Midnight in Paris (2011) heeft gezien, weet dat deze � lm eigenlijk draait om Gertrude Stein (1874-1946). De hoofdpersoon komt na middernacht terecht in het Parijs van de roaring twenties, ontmoet Ernest Hemingway die hem meeneemt naar de Stein Salon op de Rive Gauche, waar Gertrude in gesprek is met Pablo Picasso over zijn deformaties van vrouwen. Bij de Stein Salon waren alle kun-stenaars en schrijvers kind aan huis. Mecenas Gertrude Stein, Amerikaanse van geboorte, was in 1903 naar Parijs gekomen. In eerste instantie zou ze alleen haar broer Leo bezoeken, maar het liep anders. Gertrude bleef in Parijs en werd een belangrijke � guur in de ontwikkeling van de moderne kunst en Amerikaanse literatuur. Samen met haar broer bouwde zij een kunstcollectie op die schilderijen bevatte van kunstenaars als Renoir, Cézanne, Picasso en Matisse. Hun collectie was tevens de start van haar beroemde zaterdagavondsalons.

Steins contacten met schrijvens zette haar ertoe aan ook zelf te schrijven. Ze maakte er een gewoonte van dit vooral ’s nachts te doen bij het licht van gloeiende gaslampen en de warmte van een gietijzeren stoof. In 1907 leerde zij Alice B. Toklas kennen, met wie zij tot haar dood een vaste relatie zou

hebben. Toen broer Leo in 1913 het appartement aan de rue de Fleurus – met een deel van de kunstcollectie – verliet, trok Alice bij haar in. De zaterdagavondsalons bleven bestaan: Gertrude, bijgenaamd Le Stein, voerde gesprekken met de kunstenaars en schrijvers en Alice bekommerde zich om hun vrouwen. Voor de jonge schrijvers waren Steins goedkeuring en aanmoediging van groot belang. Zij introduceerde de uitdrukking ‘Lost Generation’ voor een groep Amerikaanse schrijvers, onder wie Hemingway, die ontworteld door de Eerste Wereldoorlog in de twintiger jaren in het bruisende Parijs verbleven en probeerden zich staande te houden.

Van een heel ander kaliber was Natalie Cliff ord Barney (1876-1972). Net als Gertrude Stein was

zij Amerikaanse van geboorte en had zij aan het begin van de twintigste eeuw van Parijs haar nieuwe thuis gemaakt. Ze werd de Amazone van Parijs genoemd vanwege haar vele, openlijke en sterk tot de verbeelding sprekende, lesbische rela-ties. Samen met de dichteres Renée Vivien streefde ze ernaar de ‘cultus van Sappho’ nieuw leven in te blazen door literaire werken in dezelfde geest te creëren. Sappho was een dichteres uit de zevende eeuw v. Chr. Zij kwam van Lesbos, een eiland waar vrouwen in de klassieke oudheid nog aanzien genoten en op gelijke voet stonden met mannen. De vrijheid die vrouwen daar hadden, heeft gezorgd voor de mythevorming rond Sappho. Zij bezong in haar gedichten een vrouwelijke wereld waarin muziek, dans en liefde voor mens en natuur volop aanwezig waren. Haar lyrische gedichten waren een wereld van verschil met de epische gedichten over helden en goden, en resulteerden erin dat de liefde tussen vrouwen lesbische liefde is gaan heten.

Ook Natalie Cli� ord Barney heeft bijgedragen aan het bestendigen van de lesbische liefde van Sappho. Vanaf 1909, het jaar waarin Renée Vivien stierf aan overmatig drugs en alcoholgebruik, organiseerde zij haar roemruchte literaire salons aan de rue Jacob nummer 20. De tuin met een Temple de l’Amitié was een groene oase van rust in de drukke wijk van Saint-Germain-des-Prés. Meer dan zestig jaar waren haar vrijdagavondsalons, die ze vaak omtoverde tot ware theaterspektakels, een trefplaats voor vele kunstenaars en schrijvers. Daarnaast zette Natalie Barney zich in voor het promoten van vrouwelijke schrijvers en dichters. In 1927 richtte ze de Académie des Femmes op, als antwoord op de

invloedrijke Académie Française waar vrouwen tot 1980 geen toegang toe hadden. en route

À LIREIn 2011 verscheen het boek Berthe Weill 1865- 1951, La petite galeriste des grandes artistes. Deze absolute aanrader is geschreven door Marianne Le Morvan.

À DÉCOUVRIROp www.RosaDoc.be zijn virtuele vrouwen-wandelingen door Parijs te downloaden. Zowel de Rive Droite als de Rive Gauche komen uitvoerig aan bod. Een mooie aanvulling op dit drieluik over de vrouw in de Franse kunst.

À LIREHerstory of Art (2012) van kunsthistorica Karin Haanappel vertelt ‘Haar verhaal van de kunst’. Dit is een ander verhaal dan de reguliere kunstgeschiedenis ons geeft, want dat gaat over de grote meesters: blank, westers, mannelijk en minstens vijftig jaar dood. Door te starten met de vroegste kunstuitingen in de oude steentijd en de kunstgeschiedenis vanuit een egalitair perspectief te beschouwen, wordt zichtbaar dat kunst van meet af aan is gemaakt door mensen: mannen én vrouwen.

BARNEY’S VRIJDAG-AVONDSALONS, DIE ZE VAAK OM TOVERDE TOT WARE THEATER-SPEKTAKELS, WAREN EEN TREFPLAATS VOOR VELE KUNSTENAARS EN SCHRIJVERS

3

DE VROUW ALS

MECENAS

Picasso. Portret van Gertrude Stein, 1905-1906

Natalie Barney met cape, 1896. Geschilderd door haar moeder Alice Pike Barney

Berthe Weill (1865-1951) en Lucy Bollag (1882-1943), Art Dealers

Gertrude Stein

Natalie Barney & René Vivien