SLO ● nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling

21e eeuwse vaardigheden in wetenschap en technologie

Stand van zaken en toekomstige mogelijkheden

Allard Strijker, Briëlle Grievink en Marco ZoccaInspiratie dag Techniekpact

Utrecht, 13 oktober 2016

SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling

• Onafhankelijke, niet-commerciële positie als landelijke kennisinstelling

• Curriculumontwikkeling:– ontwikkelen en onderhouden van landelijke leerplankaders

(kerndoelen, eindtermen, examenprogramma’s, referentieniveaus)– ondersteunen en adviseren van OCW m.b.t. leerplanontwikkeling– uitvoering van onderzoek ter ondersteuning van deze twee

hoofdtaken– primair en voortgezet onderwijs

(incl. speciaal onderwijs)– Ketenpartners, incl. lerarenopleidingen

Leerplankaders

• Visie op, en doelen en inhouden van het leren vormen kerncomponenten van het leerplankader

http://www.slo.nl/organisatie/overmissie/kerntaken/

Welk onderwijs nu voor straks?

21e eeuwse vaardigheden

• 2014: Wat wilden we weten?– Wat zijn de vaardigheden van de toekomst?– Hoeveel aandacht is er voor deze

vaardigheden in het primair onderwijs en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs?

• 2014: Wat hebben we gedaan?– Debat gevolgd en literatuuronderzoek gedaan om te

bepalen om welke vaardigheden het zou moeten gaan– Kerndoelen en leermiddelen onderzocht– Vragenlijst en case studies van scholen– Discussiebijeenkomsten met leraren en andere expertshttp://www.slo.nl/toekomstgerichtonderwijs

Analyse kerndoelen & referentieniveaus

• 21e eeuwse vaardigheden komen aan de orde, maar in geringe mate

• Meeste aandacht voor:– Communiceren– Zelfregulering– Sociale en culturele vaardigheden

• Weinig aandacht voor:– Probleemoplossend denken en handelen– Samenwerken– Digitale geletterdheid (po)– Creatief denken en handelen

Analyse van leermiddelen

• Weinig doelgericht, substantieel en systematisch aandacht voor de vaardigheden in leermiddelen• Weinig aandacht voor probleemoplossend denken en

handelen, creatief denken en sociale en culturele vaardigheden• Meer aandacht voor de vaardigheden in

geïntegreerde methodes

Analyse van de onderwijspraktijk

• Vragenlijst – 822 leraren po – 867 leraren vo onderbouw – Extra respons: 1139 leraren Tweede Fase

• Case studies– 10 po-scholen, 9 vo-scholen– Mix van traditioneel/traditioneel vernieuwend/veelbelovend

Wat gebeurt er in de lespraktijk?

• Vaardigheden worden belangrijk gevonden• Soms tot regelmatig aandacht voor de vaardigheden in

de les• Meer aandacht voor vaardigheden in po (bovenbouw)

dan vo-onderbouw!

Digitale geletterdheid

• Mate van aandacht voor mediawijsheid

(gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd)

• Leraren uit de bovenbouw po besteden significant meer aandacht aan mediawijsheid dan leraren in andere leerjaren po. Zij scoren ook significant hoger dan leraren vo onderbouw.

Probleemoplossend denken en handelen

• Mate van aandacht voor probleemoplossend denken en handelen

(gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd)

• Er zijn geen significante verschillen tussen leraren po en onderbouw vo, en ook niet tussen leraren in verschillende leerjaren po.

Creatief denken en handelen

• Mate van aandacht voor creatief denken en handelen

(gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd)

• Er zijn geen significante verschillen tussen leraren po en onderbouw vo, en ook niet tussen leraren in verschillende leerjaren po.

meer resultaten m.b.t. de andere vaardigheden, zie http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse

Lespraktijk: uitkomst case studies

• Scholen die (meer) aandacht besteden aan 21EV doen dit vanuit:– pedagogische visie of schoolprofiel (bijv. technasium, cultuurprofielscholen)– projectonderwijs, weinig (structureel) in leergebieden

• Leraren vinden innovatieve toepassing vaardigheden vaak lastig vorm te geven– Kritisch denken, probleemoplossend denken en handelen, digitale

geletterdheid worden complex gevonden

• Meerderheid van de leraren (67%) voelt zich niet voldoende toegerust en heeft behoefte aan lesmateriaal en professionalisering

Conclusie 2014

• 21e eeuwse vaardigheden komen weinig structureel en doelgericht aan de orde

• Leraren hebben meer houvast nodig• Gegeven het belang van de vaardigheden is meer aandacht

wenselijk• Inbedden in bestaande leergebieden meest kansrijke optie

Leerplankaders

• Creativiteit• probleemoplossend denken en handelen• Digitale geletterdheid

(ICT-basisvaardigheden, mediawijsheid, informatievaardigheden en computational thinking)

• Opbouw van de leerplankaders– Inleiding met definitie– Waarom aandacht aan besteden in het onderwijs?– Voorbeeldmatig leerplankader – Voorbeeld(les)uitwerkingen

http:

//cu

rric

ulum

vand

etoe

kom

st.s

lo.n

l/21e

-eeu

wse

-vaa

rdig

hede

n/

http:

//cu

rric

ulum

vand

etoe

kom

st.s

lo.n

l/21e

-eeu

wse

-vaa

rdig

hede

n/

http:

//cu

rric

ulum

vand

etoe

kom

st.s

lo.n

l/21e

-eeu

wse

-vaa

rdig

hede

n/

http:

//cu

rric

ulum

vand

etoe

kom

st.s

lo.n

l/21e

-eeu

wse

-vaa

rdig

hede

n/

Voorbeeldmateriaal

• Belang door leraren onderstreept•Maar: Houvast nodig

•Onderdeel project 2015, 2016 en 2017 Voorbeeldmaterialen

• Verschillende materialen, uitgeprobeerd met/bij leraren • Voorbeeld

• Probleemoplossend denken en handelen

• Aardrijkskunde (Mens & Maatschappij, Oriëntatie op jezelf en de wereld)

• Onderbouw VO – klas 1, havo/vwo

De nieuwe speelvoorziening

• Probleemsituatie (signalering)

• Inventarisatie: waar rekening mee houden? (analyse van het probleem)

• Mogelijke plekken (en invullingen) (oplossingsrichtingen)

• Argumenten geven, afwegen, keuze maken(beargumenteerd beslissingen nemen)

• Intekenen op een kaart(toepassen)

• Klassikaal presenteren en nabespreken(evalueren)

De nieuwe speelvoorziening

• Opdracht voor probleemoplossend denken en handelen– Ill-structuredness– Real-world/herkenbaarheid

• Vakinhoud – Eigen omgeving als schaalniveau– Kaartvaardigheden

• Kerndoelen onderbouw VO38: De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld te gebruiken om verschijnselen en ontwikkelingen in hun eigen omgeving te plaatsen.42: De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkennen van keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu.

De nieuwe speelvoorziening

• Mate van vrijheid voor leerlingen vs. controle door de leraar

• Expliciet maken: wat maakt opdracht 21e eeuws

De nieuwe speelvoorziening:In de praktijk

• Insteek: probleemoplossend denken en handelen

• Maar in samenhang met: –Kritisch denken –Creatief denken en handelen–Samenwerken –Communiceren– ICT-basisvaardigheden– Informatievaardigheden–Mediawijsheid –Zelfregulering

De nieuwe speelvoorziening:In de praktijk

http:

//m

aken

.wik

iwijs

.nl/7

4282

/Pro

gram

mer

en_i

n_he

t_PO

SLO-projecten vervolg

• 2016– Afronden van een deel van de lesvoorbeelden van 2015– Verder met digitale geletterdheid– Ontwikkelen leerlijnen gekoppeld aan leermaterialen

– Kritisch denken– Zelfregulering

• 2017– Samen met scholen, opleidingen, uitgevers verder ontwikkelen en uitproberen

– Communiceren– Samenwerken– Sociale en culturele vaardigheden

Workshop

• Aan de slag met een selectie van de vaardigheden..

• Stap 1– Groepjes van 4 à 5 personen maken

• Stap 2– Vragenlijst invullen

• Stap 3– Vaardigheid kiezen

• Stap 4– Eigen ervaringen delen

• Stap 5– Voorbeeldmatige leerplankaders bespreken

• Stap 6– Kansen en mogelijkheden noteren

Vragen, opmerkingen, meer informatie.

• Allard Strijker

• a.strijker@slo.nl• http://

curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse-vaardigheden/