WijsmetSchoolfolio

OnderzoeknaarhetgebruikvanSchoolfolioopzevenbasisscholen

2

WijsmetSchoolfolioOnderzoeknaarhetgebruikvanSchoolfolioopzevenbasisscholenColofon

Opdrachtgever:KunstkadeLeeuwarden,insamenwerkingmethetprogramma

CultuureducatiemetKwaliteit2017-2020enWetheNorthprogramma“Grootdromen,

vandaagbeginnen”

Uitvoerder:OnderzoeksgroepKunsteducatie,KenniscentrumKunst&Samenleving,

HanzehogeschoolGroningen

Onderzoekers:ElsjeHuijenIrjaHartenberg

Auteur:IrjaHartenberg

Groningen–september2019

3

Inhoudsopgave

1. Inleiding............................................................................................................................................41.1 Aanpakonderzoek..................................................................................................................4

1.2 Leeswijzer..................................................................................................................................6

2. Schoolfolio........................................................................................................................................72.1 Achtergrond..............................................................................................................................7

2.2 Doelenuitgangspunten.........................................................................................................7

2.3 Gebruiksomvang......................................................................................................................8

2.4 RolcultuurcoachinLeeuwarden........................................................................................9

3. Schoolportretten..........................................................................................................................123.1 BasisschoolDeAquamarijn...............................................................................................12

3.2 BasisschoolDeBriljant.......................................................................................................14

3.3 BasisschoolDeCristalla......................................................................................................15

3.4 BasisschoolDeSteen...........................................................................................................17

3.5 BasisschoolDeEdelsteen...................................................................................................18

3.6 BasisschoolDeFluoriet.......................................................................................................21

3.7 BasisschoolDeGeode..........................................................................................................24

4. Conclusie.........................................................................................................................................274.1 AansluitingbijuitgangspuntenSchoolfolio..................................................................28

4.2 BorgingvanSchoolfolio......................................................................................................30

4.3 Discussie.................................................................................................................................30

5. AanbevelingenKunstkade.......................................................................................................335.1 Aanbiedervanhetproduct................................................................................................33

5.2 Ondersteunervanhetimplementatieproces................................................................34

6. Bronvermelding...........................................................................................................................36Bijlage.......................................................................................................................................................37

4

1. InleidingSindsdestartvanhetprogrammaCultuureducatiemetKwaliteitistoenemendeaandachtvoordevraaghoedecultureleontwikkelingvanleerlingengevolgdenbeoordeeldkanworden.Volgensderijksoverheidkangoedcultuuronderwijsopelkeschoolenvooriederkind toegankelijk zijn dooronder andere portfolio’s aan te reiken.1 Als reactie hieropontstonden een aantal provinciale en gemeentelijke initiatieven om de cultureleontwikkelingvankinderendigitaaltevolgen.EenhiervanisSchoolfolio2,ontwikkelddoorKunstkade en MAS Outreach3 in Leeuwarden. Dit portfolio bleef echter nietvoorbehouden aan de Friese hoofdstad. Scholen uit heel Nederlandmaken inmiddelsgebruikvanhetportfolio.

Nu,nacircazes jaar,wordtgekekenhoezevenbasisscholenSchoolfoliogebruiken.KunstkadeheeftdeonderzoeksgroepKunsteducatievandeHanzehogeschoolGroningenopdracht gegeven om dit te doen in het kader van het stedelijke project vanCultuureducatiemet Kwaliteit 2017-2020 en in samenwerkingmetWe the North ( (project“Grootdromen,vandaagbeginnen”.Hetdoelisominbeeldtebrengenwelkerolverschillendeactoren spelenbijhetgebruikvanSchoolfolio.Niet alleende rol vandeinitiatiefnemers van het Schoolfolio,maar ook die van de verschillende actorenop deonderzochtescholenwordtbekeken.MetbehulpvanditonderzoekwordtookduidelijkwaaromscholenSchoolfoliogebruikenenofdeverschillendebetrokkenenhundoelenmethetportfoliokunnenbereiken.

1.1 AanpakonderzoekOnderzoeksvraagAandeuitvoeringvanditonderzoeklagdevolgendeonderzoeksvraagtengrondslag:hoewordtSchoolfolioopditmomentgebruiktdoorbasisscholen?Dezevraagkanbegrepenworden vanuit de rol dieKunstkade speelt bij Schoolfolio. Kunstkade is opmeerderemanieren betrokken. Ten eerste is zij mede-eigenaar van het product. Haar doel isenerzijds dat basisscholen – en sinds kort ookmiddelbare scholen en hetMBO – hetinstrument inzettenterversterkingvanhetcultuuronderwijs.Anderzijdsdraagtzijbijaandedoorontwikkelingvanhetproductwaarbij,naastde technischemogelijkheden,rekening wordt gehouden met de behoeften van (basis)scholen. Ten tweedeondersteunen de cultuurcoaches van Kunstkade basisscholen in Leeuwarden bij hetgebruik van Schoolfolio, indien basisscholen deze behoefte hebben. Vanuit dezetweeledigerolheeftKunstkadebelangbijeensuccesvolgebruikvanhetportfolio.Omdittekunnenbereiken,moetechtereersteenbeeldwordengevormdvandemanierwaaropSchoolfoliowordtgebruikt. 1Zie:https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kunst-en-cultuur/cultuuronderwijs2Zievoormeerinformatie:www.schoolfolio.nl3Zievoormeerinformatie:https://www.masoutreach.frl/#/

5

OnderzoeksgroepenKunstkade is eeneerstebelangrijkeonderzoeksgroep.Er is gesprokenmeteenviertalcultuurcoaches die op de deelnemende scholen aan dit onderzoek een rol spelen bijSchoolfolio.DetweedeonderzoeksgroepzijnbasisscholendieopditmomentwerkenmetSchoolfolio.ZevenbasisscholennamendeelaanhetonderzoeknadatzijdoorKunstkadezijnvoorgedragen.4ZezijngevestigdinLeeuwarden,Grou,Ureterp,ZwolleenDeventer.Opiedereschoolisgesprokenmeteendirectielid,InterneCultuurcoördinator(ICC’er)ofgroepsleerkracht.Omanonimiteit vandeonderzochten tegaranderenzijnnamen vanscholeninditrapportgefingeerdenbetrokkenengeanonimiseerd.KwalitatieveonderzoeksmethodeDetweeonderzoeksgroepen5zijnbenaderdmeteenkwalitatieveonderzoeksmethode.MetéénvandeinitiatiefnemersvanSchoolfolioiseendiepte-interviewafgenomen.Deaanleiding,deoorspronkelijkedoelen,deomvangende implementatievanSchoolfoliozijn besproken. Daarnaast vond een bijeenkomst plaats met vier cultuurcoaches. Deuitgangspunten,dewerkwijzeendeborgingvanSchoolfolioopdescholenisbesprokenen vastgelegdmet behulp van diversewerkvormen, zoalshet gebruik van een talkingstick,eenplacematengelepost-its.De zeven basisscholen zijn geïnterviewd over de visie op en aandacht voorcultuuronderwijs,dedoelenvanSchoolfolio,hetgebruikvanSchoolfolioendemeningenenwensenhierover.Vervolgensismetdezelfdepersoonofmeteennieuwebetrokkenebij Schoolfolioopviervandezeven scholeneenverdiepend interviewafgenomen.DefocusvandezeinterviewslagophetinkaartbrengenvandeverschillendeactorenenhunroltijdenshetgebruikvanSchoolfolio.Voordeinterviewsisgebruikgemaaktvanzoweleen interviewleidraad als een topic list. Tijdens drie verdiepingsinterviews is alsaanvullend onderzoeksmateriaal de inhoud van een aantal digitale portfolio’sgeobserveerdenbesproken.AnalysevandeonderzoeksgegevensDe onderzoeksgegevens zijn aan de hand van twee kaders geanalyseerd: deuitgangspuntenvanSchoolfolioendedriekwaliteitscriteriavangoed(cultuur)onderwijs(inhoud,organisatieenrandvoorwaarden).6Heteerstekaderisgekozenomdatscholeneen product gebruiken dat vanuit specifieke uitgangspunten is ontwikkeld en wordtuitgedragen(doordecultuurcoaches).DevraagisinhoeverredezeuitgangspunteneenrolspelenindevisieopenhetgebruikvanSchoolfolioopdescholen.HettweedekaderbiedtzichtopdemanierwaaropSchoolfolioaldannieteenvasteplek inneemt inhetonderwijs.Hiervoormoetendedriekwaliteitscriteria–deinhoud,deorganisatieenderandvoorwaarden–opelkaaraansluitenenelkaarversterken.

4KunstkadedroegnogeenschooluitLemmervoor,maardiewildenietdeelnemenaanhetonderzoek.5Ziebijlagevooreenoverzichtvanalledeelnemersaanditonderzoek.6MetbehulpvandecultuurmonitorPrimairOnderwijskunnenscholenhuncultuuronderwijsevaluerenmetbehulpvan(o.a.)dedriekwaliteitscriteria.Zie:Vogelezang,P.e.a.(2009).CultuurmonitorPrimairOnderwijs:dekwaliteitvancultuureducatie.Utrecht:CultuurnetwerkNederland.

6

Kunstkadeisalsaanbiedervanenondersteunerbijhetcultuuronderwijsopdescholengeïnteresseerd indeplaatsvankunsten cultuur inSchoolfolio.Cultuuronderwijskentverschillendedefinities.Inditonderzoekwordthetopgevatals:

Binnen-enbuitenschoolsonderwijsoveraspectenvancultuurdoormiddelvaneenofmeerkunstvakken.Leerlingenontwikkelenhunzelfbewustzijnentalentenenuitenhun interessesdoordat zij reflecterenophuneigencultuurendievananderenmetdiversevaardighedenvanuitdedisciplinesbeeldend,muziek,dans,dramaenliteratuur.7

ResultatenonderzoekDe resultaten bestaan uit zeven schoolportretten en aanbevelingen. Per school isaangegeven hoe met Schoolfolio wordt gewerkt. De resultaten hebben betrekking opschooljaar2017-2018.Deconsequentieisdatdescholeninmiddelsopeenanderewijzekunnenwerkenmet Schoolfolio. De aanbevelingen zijn bedoeld voorKunstkade.NaaraanleidingvandeuitkomstenopdescholenkunnenaanpassingengemaaktwordeninderoldieKunstkadespeeltbijhetproductSchoolfolio.

1.2 LeeswijzerHetrapportbestaatuitvijfhoofdstukken.Heteerstehoofdstukbestaatuitdezeinleiding.Hoofdstuktweegaatoverdeachtergrond,deuitgangspuntenendegebruiksomvangvanSchoolfolio. Ook zijn de rol en ervaringen van de cultuurcoaches bij Schoolfoliobeschreven. De informatie uit hoofdstuk twee biedt een context voor deonderzoeksresultaten op de scholen die in hoofdstuk drie beschreven zijn. In zevenschoolportretten volgt de aanleiding voor het gebruik van Schoolfolio, de doelen omermee te werken, de toepassing ervan en de meningen en wensen ten aanzien vanSchoolfolio.Hiernavolgtinhoofdstukviereenconclusie.NietalleenblijkthoedescholenmomenteelSchoolfoliogebruiken,maarookwathierbijalgoedgaatenwatbeterkan–uitgaande van de uitgangspunten en voorwaarden van borging die in de inleidingbeschreven staan. In het laatste hoofdstuk staan de adviezen voor Kunstkade, alsopdrachtgevervanditonderzoek,beschreven.

7Deonderzoekersvanditrapporthebbendezedefinitiegeformuleerd.AandezedefinitieliggendekerndoelenvoorkunstzinnigeoriëntatieendetheorieCultuurindeSpiegeltengrondslag.

7

2. Schoolfolio

2.1 AchtergrondIn2012kwamenculturele instellingen inLeeuwardenophet ideeomeenportfolio teontwerpen. Zij wilden op deze wijze de bezoeken van leerlingen aan hun instellingvastleggenenborgen.Ookkonvolgenshenmeteenportfoliodecultureleontwikkelingvanleerlingenwordengevolgd.KunstkadeenMASOutreachsloegendehandenineenenontwikkelden een digitaal portfolio. In een landelijke adviesgroep deelden zij hunontwerpenhieruitbleekdatbijverschillendeprovincialecultureleinstellingenbehoefteaaneendergelijkportfoliobestond.InLeeuwardenistoeneeneerstepilotschoolgestartmethetportfolioenlaterstarttenookpilotscholeninUtrechtenMaastricht.Descholennamenmetverschillendegroependeelengavenfeedbackophetontwikkelproces.ZohaddepilotschooluitLeeuwardendebehoefteomhetportfoliobrederintezettendanvoorhetcultuuronderwijsalleen.HieruitisdenaamSchoolfoliovoortgekomen.Hetimpliceertdathetportfolioschoolbreedingezetkanworden.

Momenteelzijntweenieuwestappengezet.TeneerstewordteenlijnuitgezetnaarhetvoortgezetonderwijsenhetMBO.EenaantalpilotscholenonderzoektofSchoolfolioook goed inzetbaar is in dit type onderwijs. Ten tweede is een expert bij HeutinkaangestelddieSchoolfoliogaatondersteunenbijhetintroducerenvanhetportfolioonderscholen.KunstkadehooptdatSchoolfoliohierdoorhaarbestaansrechtbehoudtenverderkanontwikkelen.8

2.2 DoelenuitgangspuntenHet doel van Schoolfolio is vanaf de totstandkoming het “bijhouden van [de] eigenculturele/kunstzinnige ontwikkeling, vanaf groep 1 tot en met groep 8”.9 Leerlingenleggenhiervoorhuneigenactiviteitenenervaringenophetgebiedvankunstencultuurvast,kijkeneropterugenbouweneropvoortmetnieuweactiviteitenenervaringen.Zijtonen hierdoor hun talenten en vergroten hun cultureel zelfbewustzijn. In deoorspronkelijkehandreiking10zijndevolgendevijfuitgangspuntengeformuleerd:

1. Hetportfoliovolgtdecultureleontwikkelingvankinderen:o.a.door jaarlijkseenvijftal vragen over henzelf te laten beantwoorden en gebeurtenissen te latenbewaren.

2. Hetportfolioisreflectief.HiervoorwordtverwezennaardetheorieCultuurindeSpiegel.11Dezesteltdatmensenopviermanierenbetekeniskunnengevenaanhunomgeving, namelijk door waarnemen, verbeelden, conceptualiseren en

8Interviewinitiatiefnemer9HandreikingSchoolfolio,p.1.10Dezehandreikingisinterntoegestuurdnaardeonderzoekers.11Heusden,B.van(2010).CultuurindeSpiegel:naareendoorlopendelijncultuuronderwijs.Groningen:RijksuniversiteitGroningen.

8

analyseren.Inhetportfoliokunnenderesultatenvandezeviermanierenwordenbewaard.

3. Hetportfolioisvanhetkind.Hetkindiszelfeigenaarenbepaaltwathijofzijinhetportfolioopneemt.

4. Het portfolio is lerend. Kinderen leren door het gebruik gebeurtenissen enervaringen te verwoorden of op te schrijven, inhoud te selecteren, digitalehandelingenuittevoeren(mediawijsheid)ensamentewerkendooropdrachtengezamenlijktedoenofteoverleggenoverhetgebruikvanSchoolfolio.

5. Het portfolio is duurzaam en veilig. De inhoud kan eindeloos worden bewaardomdathetdigitaalis.Daarnaastbevindthetzichineenafgeschermdeomgevingwaareenwachtwoordvoornodigis.12

Het doel en de uitgangspunten staan nu nog overeind. Er zijn echter twee kleineverschuivingenopgetredendoordeterugkoppelingvanscholen.Teneersteligtdefocusbijdescholennietaltijdophetvolgenvande‘culturele’ontwikkeling.Kunstkadeheeftweltotdoeltecommunicerendatditmogelijkismethetportfolio,maargeeftookaandatde ontwikkeling op andere gebieden gevolgd kan worden. Het portfolio is dus nietvoorbehoudenaanhetcultuuronderwijs.Tentweedegeefteendeelvandescholenaandat zij het portfolio als rapportvervangend middel willen inzetten. Het portfolio zoudaarmeeweleenbeoordelingsinstrumentzijn,terwijlKunstkadeindeoorspronkelijkehandreiking expliciet aangeeft dat het daartoe geen middel is. In principe hanteertKunstkadenogsteedsdituitgangspunt,omdatzij twijfeltofdeandereuitgangspuntendan nog overeind kunnen blijven, zoals het eigenaarschap van de leerling over hetportfolio. Toch kijken zij op dit moment of er mogelijkheden zijn voor eenbeoordelingsfunctieinhetportfolio.13Inschooljaar2019-2020willenzijSchoolfolioookaanbiedenalseenvervangendmiddelvoorhetrapport.

2.3 GebruiksomvangMomenteelwordtSchoolfoliolandelijkgebruiktdoorcirca60basisscholenwaarvan15scholeninLeeuwardengevestigdzijn.HetaantaldeelnemendescholeninLeeuwardeniswaarschijnlijk groter doordat Kunstkade hier jaarlijks een inspiratiebijeenkomstorganiseert waarin huidige gebruikers hun ervaringen delen. Dit levert vaak nieuwescholenopvoorSchoolfolio.14DaarnaastbeschiktiederebasisschoolinLeeuwardenovereen gratis cultuurcoach die over Schoolfolio kan informeren en hiervoor ingezet kanworden.OokzijndejaarlijksekostenperleerlinglagerdaninderestvanNederland:eenschoolbetaalthier1,50inplaatsvan3,50.15TochzijnerookscholendievanuiteeneigenbehoefteaaneendigitaalportfoliocontactopnemenmetSchoolfolio.16 12HandreikingSchoolfolio,p.1-2.13Interviewinitiatiefnemer14Idem.15Zie:https://www.schoolkade.nl/Kunstmenu/po/Page/Details/87eac3ff-9456-4cca-b78b-a8b000b95055enhttps://www.schoolfolio.nl/prijzen.html16Interviewinitiatiefnemer

9

2.4 RolcultuurcoachinLeeuwardenInLeeuwardenbeschikt iederebasisschoolovereengratis cultuurcoach.17Deze coachkan de school naar eigen inzicht en behoefte inzetten ten behoeve van hetcultuuronderwijs.Hetaantalurendatdecoachingezetwordt,verschiltperschool:hetgemiddeldeligttusseneendagperweekendrieuurperweek.18

Als scholenSchoolfoliogebruikenvoorhet cultuuronderwijsdankunnenzijdecultuurcoachvragenomhierbijteondersteunen.DezeondersteuningrichtzichveelalopdeinhoudvanSchoolfolioendepraktischeuitvoering.Decultuurcoachesvandescholenuitditonderzoekgebruikenallemaalongeveerdezelfdeaanpak.Allereerstvoerenzijeengesprekmet de directie of de ICC’er over de visie op Schoolfolio en de inhoud ervan.Vervolgens volgt het team een trainingmetuitleg overhet portfolio. De scholen gaanhiernaopverschillendemanierenaandeslagmetSchoolfolio.Afhankelijkvandevraagvandeschoolspelendecoachendaneenrol.Deviercoachesvanditonderzoeknoemenvijfmanierenwaaropzijdescholenopditmomentondersteunen:

• Laten zien hoe Schoolfoliowerkt: hoe de paspoorten ingevuld en de creatieveopdrachten toegevoegd kunnen worden. Het paspoort bestaat uit een aantalvragenoverde leerlingzelfenzijnofhaarbegripvankunst.Alsdescholenditwillendankunnenzijiederschooljaarbeginnenmetditonderdeel.

• ‘Opfrisgesprek’voerenoverwatdeschoolookalweerwildemetSchoolfolio.Eendergelijk gesprek komt bijvoorbeeld tot stand als een school andere, nieuwemiddelen zoals Klankbord wil toevoegen in Schoolfolio. De cultuurcoachbespreekthetoorspronkelijkedoelvanSchoolfolioenlegtuitwaaromhetnieuwemiddelaldannietgeschiktisvoorSchoolfolio.Klankbordpastbijvoorbeeldnietin Schoolfolio omdat het tot doel heeft om de betrokkenheid van ouders enleerkrachtentevergroten.Schoolfolioisbedoeldvoordeleerling.

• Introduceren van tutorschap waarbij leerlingen van groep 7 en 8 jongereleerlingenuitgroep3en4helpenmethet(in)vullenvanSchoolfolio.

• Gesprekken voeren met leerlingen en het resultaat hiervan invullen in hetportfolio.

• Gesprekken voeren met leerkrachten om te achterhalen of het hen lukt omSchoolfoliotegebruikenennaaraanleidinghiervanfeedbackgeven.

De vier cultuurcoachesmetwie voor ditonderzoek is gesproken, begeleiden in totaalzevenbasisscholenbijhetgebruikvanSchoolfolio.Eenvanhenbezochtdaarnaastookdeandere basisscholen in Leeuwarden die Schoolfolio gebruiken, omdat zij deteamtrainingenoverSchoolfoliogeeft.19ErvaringenvandecultuurcoachesOp basis van hun ervaringen doen de coaches verschillende uitspraken over deuitgangspunten van Schoolfolio. Zo zien de cultuurcoaches de uitgangspunten van 17Interviewinitiatiefnemer18Idem.19Bijeenkomtcoaches

10

Schoolfolioopeendeelvandescholenterug.HeteigenaarschapvandeleerlingenoverSchoolfoliobeperktzichopdemeestescholentothetzelftoevoegenvanmateriaal,zoalsfoto’s, en het beschrijven van hun ervaringen. Dit geldt vooral voor leerlingen uit debovenbouw.Tochisookbijhendeelssprakevansturingdoordeleerkracht,omdatzijinsommige gevallen enkel kunnen kiezen uit foto’s die de leerkracht in eenmap op decomputerheeftgezet.Uitdepraktijkblijktechtervaakdatdeleerkrachtenhetmateriaaluitkiezenenzelfuploadenofnietvragenomfeedbackvandeleerlingen,aldusdecoaches.EnerzijdskomtditomdatdeICTopsommigescholenontoereikendblijkt:deleerlingenkunnen niet tegelijkertijd aan de slag met Schoolfolio omdat het systeem vastloopt.Anderzijdsblijkthetvoorleerlingenvangroep1totenmet6lastigomzelftetypen.Naastde invloed van leerkrachten, zien de cultuurcoaches ook invloed vanuit de ouders. Insommigegevallenvoegenoudersmateriaal toe.Het isdandevraagofde leerlinghierzeggenschapoverheeftgehad. Volgensdecultuurcoachesisdecultureleontwikkelingvanindividueleleerlingenniet altijd zichtbaar in Schoolfolio. Dit komt volgenshen omdat het gebruik vaak nogafhankelijk is van de inzetdoor leerkrachten.Alleen alshetmateriaal van individueleleerlingenwordtopgenomenénaansluitbijdeleerlijn,danvolgthetportfoliodecultureleontwikkelingvanleerlingen.Ditgebeurtnunognauwelijksvolgensdecoaches. Tweevandeviercoachesziendathetportfolioalsreflectiemiddelwordtingezet.De scholen gebruiken hiervoor verschillendemethodes. Een school zet opdrachten inSchoolfolio,steltdeleerlingenvragenenplaatstdereactiesbijhettoegevoegdemateriaal.EenandereschoolmaaktgeluidsopnamesvanreflectiegesprekkenenvoegtdezetoeinSchoolfolio.Eenderdeschoolheeftgelamineerdereflectiekaartenmetvragen,paktdezetijdenshetgebruikvanSchoolfolioenlaatdeleerlingendeantwoordenbijhetmateriaalschrijven. De cultuurcoaches koppelen het lerende, een ander uitgangspunt vanSchoolfolio,aandezereflectie.Volgenshenziendeleerlingennamelijkdoordereflectiewatzijeenvolgendekeerbijvoorbeeldbeterkunnendoen. De cultuurcoaches zienhet laatsteuitgangspunt,dathetportfolioduurzaamenveiligzouzijn,opallescholenterug.Erwordtimmersgebruikgemaaktvaneenbeveiligdeomgevingmetwachtwoorden. Toch horen zij tegenwoordig bij een aantal ouders eenbezwaardatmetdituitgangspunttemakenheeft:ouderswillengeenfoto’svanhuneigenkind(eren)inandermansportfolio’s.DitbezwaaristotstandgekomennadeinvoeringvandeAlgemeneverordeninggegevensbescherming(AVG)20inmei2018.21DecultuurcoachesgaanookinopdesuccesfactorenendeknelpuntenomSchoolfolioinhet onderwijs te borgen. De succesfactoren hebben betrekking op de driekwaliteitscriteria van het (cultuur)onderwijs: de inhoud, de organisatie en derandvoorwaarden.Watbetreftdeinhoudishetvolgenshenvanbelangdatdescholenvanuit een visie werken met Schoolfolio. Vanuit de visie kiezen de scholen een vastonderwerp en aantal: bijvoorbeeld jaarlijks drie opdrachten die gekoppeld zijn aan 20Zie:https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/nl/onderwerpen/algemene-informatie-avg/algemene-informatie-avg21Bijeenkomstcoaches

11

kunstzinnigeactiviteiten.Overdeorganisatiezijnzijhetookeens.Aanhetbeginvanhetjaar moet de school afspraken maken over de inhoud van Schoolfolio. Zij bepalenbijvoorbeeldofalleenfoto’senfilmpjeswordentoegevoegdofook(reflectie)opdrachten.Daarnaastiseenteamtrainingmetuitlegoverhetinstrumentvanbelang.Nietalleenomdraagvlak te creëren,maar ook om Schoolfolio goed te kunnen gebruiken. Ten slottenoemenzijconcreteactiviteitendiebepaaldeactorenzoudenmoetenuitvoeren.Zomoetdecultuurcoachvolgenshenondersteunenopinhoudelijkenorganisatorischgebied,nietophetgebiedvanfaciliteiten.Allegroepsleerkrachtenmoetendaarnaasthetinstrumentactiefgebruikeneneenpersoonmoetaangesteldwordenomdegroepsleerkrachtenteondersteunen indienditnodig is.Twee randvoorwaardenzijnvolgensde coachesooknoodzakelijkvoorborgingvanSchoolfolio.Teneerstemoetendeleerlingenbeschikkenovermiddelen om ermee te kunnenwerken, zoals een fototoestel, computer, iPad oftablet.Tentweedemoetertijdingeplandzijnzodatdeleerlingen–hetliefstewekelijks–materiaal kunnen uploaden, ingesprek kunnen gaanmet de leerkracht ofopdrachtenkunnenmaken. Schoolfolio is volgens de cultuurcoaches deels geslaagd22 als op de scholen degenoemdevoorwaardenvoorborgingaanwezigzijn.Deelsisditookafhankelijkvanderesultatendiehetoplevertbijdeleerlingen.Tijdensdebijeenkomstnoemenzijresultatenop het gebied van kennis, houding en vaardigheden van leerlingen. Zo wil eencultuurcoachdatdeleerlingendoorSchoolfoliomeerinzichtkrijgenindeactiviteitenenleermomenten binnen het cultuuronderwijs. Daarnaastwil een aantal coaches dat deleerlingenmeerzelfvertrouwenkrijgenentrotskunnenzijnopzichzelf.Eencoachzegt:“Schoolfolioisvoormijgeslaagdalsdekinderenblijopmeafkomenenvragen:‘Hebjemijnportfolioalgezien?’”.Tenslottewil iemanddatde leerlingen lerenreflecterenenpresenterenenhunervaringenlerenvastleggen. DeredenendatSchoolfolionietgeborgdwordtendaardoorvolgensdecoachesminder geslaagd is, hangen logischerwijs samenmet de succesfactoren. Indien een ofmeervandegenoemdesuccesfactorenontbreektdankanditdeborgingbelemmeren.Decultuurcoachesnoemenooknogdrieandereknelpunten.ZokandeinvoeringvandeAVGvolgensheneenknelpuntvormen.MogelijkvindenscholendatSchoolfolioonvoldoendebescherming biedt voor persoonsgegevens. Dit zal de toekomst volgens hen moetenuitwijzen.DaarnaasthebbensommigeleerkrachtenvolgenshenmoeitemetdedigitaleleeromgevingvanSchoolfolio:zijvoelenzichonvoldoendevaardiginhetgebruikvanhetinstrument. Ten slottewordt tijd als een expliciet knelpunt genoemd.Deels hangt ditsamenmethetvoorgaandeknelpunt,deelsookniet.IndeonderbouwblijktbijvoorbeelddatgroepsleerkrachtenmeertijdmoeteninvestereninSchoolfolio,omdatdeleerlingenervanwegedejongeleeftijdnognietzelfstandigmeekunnenwerken.Daarnaastspeeltinallebouwdelendedrukvanuithetcurriculumeenrol:hierdoorblijfterweinigtijdoveromleerlingenzelfstandigtelatenwerkenmetSchoolfolio.23 22TijdensdebijeenkomstmetdecultuurcoachesisexplicietgevraagdwanneerSchoolfoliovolgenshengeslaagdzouzijn.23Bijeenkomstcoaches

12

3. Schoolportretten

3.1 BasisschoolDeAquamarijnDedirecteurvanBasisschoolDeAquamarijnuitUreterpkreegenkelejarengeledendebehoefteomde‘zachte’leeropbrengstenvanleerlingentelatenzien:demomentendievolgenshembijdragenaandepersoonlijkeontwikkelingvandeleerlingen.Hijwildedezemomenten vastleggen met een digitaal portfolio. Via IPON, de jaarlijkse beurs metinitiatieven op het gebied van onderwijsinnovatie en ICT, kwam hij in aanrakingmetSchoolfolio.24 Na een gesprek met een van de initiatiefnemers van Schoolfoliointroduceerde een cultuurcoach het portfolio tijdens een teamtraining. Het teamreageerdeenthousiastwaaropdeschoolbeslootommetSchoolfoliotebeginnen.Ophetmomentdatdeschooldeelnamaanhetonderzoekwerktendeleerlingendriejaarmethetportfolio.DoelvanSchoolfolioHetdoelvanSchoolfolioisbijDeAquamarijntweeledig.Teneersteisheteeninstrumentvoordeleerlingenzelfwaarinzijlatenzienhoezijzichontwikkelen.Volgensdedirecteurisditmogelijkmetfoto’sdiegaanovermomentendatdeleerlingentrotszijnopzichzelf:ofwelomdatzijergensaanhebbendeelgenomenofwelomdatzijietshebbengeleerd.Opbasisvandeinhoudvanhunportfolioishetvervolgensdebedoelingdatdeleerlingenzichzelf bijsturen. De directeur legt uit dat het in beeld brengen van de persoonlijkeontwikkelingvanleerlingengekoppeldisaanhetideevan‘meervoudigeintelligenties’.Iedereleerlingheeftzijnofhaareigenvoorkeurenentalenten.Ditkanophetgebiedvankunst zijn, maar ook op een ander gebied. Ten tweede dient Schoolfolio alsverantwoordingsdocument. De directeur wil de resultaten op gebieden die mindermakkelijkmeetbaarzijnmetcijferszichtbaarmaken.ToepassingvanSchoolfolioDeAquamarijngebruiktSchoolfoliomomenteelvoorhetplaatsenvan foto’s. Filmpjes,tekst,reflectievragenofopdrachtenwordennogniet toegevoegd.Deschoolheeftgeenafsprakengemaaktovereenvasteinhouddieiniederportfolioterugmoetkomen,omdatdekeuzevoorfoto’svolgensdeinternecultuurcoördinator(ICC’er)vanuitdeinnerlijkemotivatievanleerlingentotstandmoetkomen.Ditgeldtvoordeleerlingenvangroep3tot en met 8 die zelf foto’s kiezen voor hun portfolio. Zij kiezen uit foto’s die deleerkrachtenhebbenverzameld.Deleerlingenvangroep1en2doennognietszelfmethunportfolio.

Behalvevoorfoto’sgebruiktdeschoolSchoolfoliovoorhetvoerenvantweetypengesprekken:eenportfoliogesprekeneenrapportgesprek.Hetportfoliogesprekisbedoeldvanaf groep 6, hoewel de ICC’er twijfelt of dit type gesprek al plaatsvindt. Zowel dedirecteuralsdeICC’erheefthiergeenzichtop.Hetideeisdatleerlingenhunervaringen

24Zievoormeerinformatie:https://ipon.nl

13

verwoorden en erop reflecteren. De school hoopt dat dit proces bijdraagt aan depersoonlijkeontwikkelingvandeleerlingen.HetgesprekzouvolgensdeICC’erdriekeerperjaarmoetenplaatsvinden:eenkeermetoudersentweekeertussendeleerlingendeleerkracht.Hettweedetypegesprek,hetrapportgesprek,vindtplaatsvanafgroep1.DeleerlingendelenmethunouderswaarzijtrotsopzijnaandehandvanhetSchoolfolio.

Schoolfoliowordt vooral gebruikt door de groepsleerkrachten.De leerkrachtenhebben de grootste verantwoordelijkheid: zijbeheren niet alleen een jaargroep,maarverzamelenenuploadenookhetmateriaal.Ookbepalenzijwanneerde leerlingenaanSchoolfoliokunnenwerken.Derolvandeleerlingenuitzichzoalsgezegdindekeuzevoorfoto’sdiezijinSchoolfoliowillenuploadenopbasisvaneenfotoselectievanleerkrachten.Vanwegedegroterolvanleerkrachtenhangthetsterkafvanhuninzetinhoeverredeportfolio’sopditmomenteenpersoonlijkegroeilatenzienenofdeleerlingenzichzelfopbasishiervankunnenbijsturen.VolgensdeICC’ervergetensommigeleerkrachtensomsfoto’stemaken,zoalsbijdegroep8musicalendeexcursiesvandekleuters,waardoormomentenvangroeiverlorenkunnengaan.

Naastdeleerkrachtenendeleerlingenspeelteenaantalandereactoreneenrolbijhet gebruik van Schoolfolio. De rol van de ICC’er beperkt zich tot het plaatsen vanSchoolfolioalspuntopdeagendavanteamvergaderingen.Zijheeftgeeninvloedopdeinhoud van het portfolio. Dit komt omdat Schoolfolio niet noodzakelijk aan hetcultuuronderwijsisgekoppeld:deinhoudisafhankelijkvandekeuzevandeleerlingen,aldusde ICC’er.Debouwcoördinatorendoenwel suggestiesvoorhet fotograferenvanactiviteiten.Deonderwijsassistentondersteuntvervolgensbijhetuploadenvandefoto’s.Deoudersbeschikkenoverdeinloggegevens.Zijzoudenhetportfoliovanhunkindduskunnen bekijken,maar hiervan is volgens de ICC’er nog nauwelijks sprake.Dit kwamtijdensderapportgesprekkenboventafel.Eenaantaloudersstuurtsomswelfoto’snaardeleerkrachtenmetdewensdatdieinSchoolfoliowordenopgenomen.Decultuurcoachvoegt,inhaarrolalsbeeldendkunstenaaropdeschool,materiaaltoevandeateliers.Deoverigesamenwerkingspartners,zoalscultureleinstellingen,spelenopditmomentnoggeenrolbijhetgebruikvanSchoolfolio.

DeschoolbeschiktoverdebenodigdeondersteunendemiddelenvoorhetgebruikvanSchoolfolio:erzijnnietalleeniPadsencomputers,maarsindskortookchromebooks.Dezekunnenindeklassenwordeningezetommateriaalteuploaden.DechromebooksendejaarlijksekostenvoorhetgebruikvanSchoolfoliobekostigtdeschoolvanuithetICT-budget.MeningenenwensenOverhetalgemeenzijndedirecteurendeICC’ertevredenoverSchoolfolio.Zijvindenhetportfolioeengoedinstrumentvoorhetvastleggenvanleermomentenindeexpressievevakkenenhetbewegingsonderwijs.Ditgebeurtalleennognietstandaard,omdatergeeninhoudelijkeafsprakenzijngemaaktmetdeleerkrachten.IndetoekomstwildedirecteurdeinhoudvanSchoolfoliomeersturen:hijwilhetkoppelenaanhetthematischwerken.De afsluiting van een thema – het presentatiemoment van de leerlingen – kan dan inSchoolfolio worden opgenomen. De school is ook van plan om het cultuuronderwijs

14

thematisch25 aan te biedenwaardoor Schoolfoliomogelijk een grotere samenhang zalkrijgenmetdekunstzinnigeactiviteitenopdeschool. WatbetreftdeorganisatierondomSchoolfoliowensendedirecteurendeICC’ermetnameeengroterebetrokkenheidvanouders.Opditmomentisdiebetrokkenheidnog niet groot, aldus de directeur. Zo bleek tijdens de rapportgesprekken dat hetmerendeelvandeoudersdeportfolio’sniethadbekeken.Debetrokkenheidwillenzijvergroten met behulp van technische veranderingen aan Schoolfolio. Zij wensen eeneenvoudigere manier om in te loggen – het liefst zonder wachtwoorden engebruikersnamen.Dezewordenvolgensdedirecteurvaakverkeerdingevoerdwaardoorouders een drempel kunnen ervaren om Schoolfolio te gebruiken. Een app kan hetinloggenvolgenshemvergemakkelijken.Tentweedeisdewensgeuitdatdebeheerdervan groepen meer zicht krijgt op wie Schoolfolio gebruikt. Als ouders dan eenwachtwoordwijzigenofhetportfoliovanhunkindbekijken,zoudedirecteureenmeldingwillenzien.TenslottevindendedirecteurendeICC’erhethandigalsdeoudersookeenmelding krijgen wanneer een leerkracht iets toevoegt. De genoemde technischeveranderingenzullendetoegankelijkheidvanSchoolfoliovooroudersverbeteren,aldusdedirecteur.Hijachtdezeveranderingennoodzakelijkomhetgebruik indetoekomstvoorttezetten. Naastdegenoemdewensenuitdedirecteurnogeenaantalanderewensen.Hijzougraag duidelijkheid willen krijgen over de maximale bestandgrootte, de foto’s op degewensteplekindeportfolio’swillenzetten(inplaatsvandeordeningnaarmomentvanuploaden), vakereennieuwsupdatevanSchoolfoliowillenontvangenenduidelijkheidkrijgenoverwatermetdeportfolio’sgebeurtalsdeleerlingenvanschoolgaan.

3.2 BasisschoolDeBriljantBasisschool De Briljant uit Deventer heeft zich landelijk georiënteerd op demogelijkheden om met een portfolio te werken. De waarnemend directeur kwamvervolgensingesprekmetdelokalesteunfunctie-instellingdiehaarincontactbrachtmeteencultuurcoachvanKunstkade.Decoach introduceerdeSchoolfolioenadviseerdedeleerkrachtenoverhetgebruik.Methaarisafgesprokenomhetportfolioeerstingroep6uitteproberen.Datgebeurdetentijdevanhetinterviewsindstweemaanden.Deschoolgaat na hoe Schoolfolio er uit ziet en hoe het werkt. In de tussentijd hebben deleerkrachten een teamtraining over het belang van reflectie gevolgd. Zij hebben metelkaar reflectieformulieren gemaakt die in het portfolio gebruikt kunnenworden. Deschool is van plan om binnen korte tijd – tweeweken na het interview – Schoolfolioinclusiefreflectieformulierenschoolbreedintezetten.DoelvanSchoolfolioDeschoolwiltweedingenmetSchoolfoliobereiken:inbeeldbrengenwaardeleerlingentrots op zijn en een overzicht geven van hun ontwikkeling. Volgens de waarnemend 25Dehuidigeatelierszijnalgekoppeldaanthema’s,maarditzijnanderethema’sdandiebijwereldoriëntatiewordengebruikt.

15

directeurdienthetportfolioinheteerstegevalalspresentatiemiddeleninhettweedegevalalsreflectiemiddel.Volgenshaariseenportfoliopaswaardevolalsleerlingennaastpresenterenookkunnenreflecteren.Dereflectieformulierenzijnvanuitdezegedachtetotstandgekomen.Deschoolkoppelthetportfolionietalleenaanhetcultuuronderwijs:hetgaat om alle momenten waarop leerlingen trots kunnen zijn en om hun bredeontwikkeling. De school wil Schoolfolio ook als alternatief voor het rapport gaangebruiken.ToepassingvanSchoolfolioTijdensdezeproefperiodezijnoverdeinhoudvanSchoolfoliogeenafsprakengemaakt.De portfolio’s bestaan uit bestanden en reflectievragen van uiteenlopendeonderwijsactiviteiten.IndetoekomstwildeschoolSchoolfolioookgebruikentijdenseentweejaarlijksreflectiegesprek. Een aantal groepsleerkrachten gebruikt Schoolfolio. De school heeft eenwerkgroepportfolio inhet levengeroepen.Dewerkgroepbestaatuit leerkrachtenvangroep1,2,3,4en6.Zijgaanmetelkaarnahoedeontwikkelingvanleerlingengevolgdkanwordenendelenhunbevindingentijdenseenstudiedagmetcollega’s.Deleerkrachtvan groep 6 gebruikt als enige het portfolio in de klas. Zij heeft materiaal enreflectievragen toegevoegd en de leerlingen het portfolio laten zien. De ICC’er, deonderwijsassistent, de ouders en de culturele partners spelen (nog) geen rol bij hetgebruikvanSchoolfolio. MeningenenwensenVanwege de korte gebruiksduur heeft de school nog nauwelijks een mening kunnenvormenoverSchoolfolio.Dedirecteurisalleenbenieuwdhoeveelwerkhetzalzijnvoorde leerkrachten en of de leerkrachten van groep 1 en 2 een papieren portfolio zullenmissen.

3.3 BasisschoolDeCristallaBasisschoolDeCristallainZwollekwaminaanrakingmetSchoolfoliodoordeelnameaanhet programma Cultuureducatie met Kwaliteit. Om in aanmerking te komen voor desubsidiewashetgebruikvaneenportfolioeenvoorwaarde.Deschoolhadeenvoorkeurvooreendigitaalportfolio.Debeeldendkunstenaardieophunschoolwerkzaamis,heefthentoenincontactgebrachtmetSchoolfolio.Zebegonnenaanvankelijkmeteenpilot.Hetteamreageerdeenthousiastwaaropdeschoolmetallegroepenisgestart.Ditwastentijdevanhetonderzoekdriejaargeleden.DoelvanSchoolfolioDeschoolheefttweedoelenmetSchoolfolio:zichtbaarmakenwelkecultureleactiviteitende leerlingen ondernemen om zo hun culturele ontwikkeling te kunnen volgen, enzichtbaarmakenhoezijbepaaldegebeurtenissenervarenwaarbijhetvooralgaatomdemomenten dat de leerlingen trots zijn op zichzelf. In het eerste geval is het portfolio

16

gekoppeldaanhetcultuuronderwijs–doordeschoolopgevatalslessenbeeldendekunst.In het tweede geval kan de inhoud uiteenlopend zijn, afhankelijk van datgene waarleerlingen zichtbaar genieten.Het gaat omde ‘schittermomenten’, aldus de ICC’er. DeICC’ergebruiktSchoolfoliozelfooknogalsbeoordelings-enregistratie-instrumentvoordebeeldendelessen.ToepassingvanSchoolfolioDe school heeft afgesproken dat alle leerkrachten jaarlijks twee items toevoegen inSchoolfolio.Deitemszijnverbondenaangrotebeeldendeprojectendiedeschooluitvoert.Deleerkrachtenkunnenkiezenomhetresultaatvaneenprojectoptenemenof(eendeelvan)depresentatiedieaanheteindeplaatsvindt.OokmoedigtdeICC’erhenaanomeenregistratieformulier in te vullen, waaruit blijkt aan welke beeldende aspecten zijngewerkt.Reflectievande leerlingenheeftalszodanignoggeenplek inSchoolfolio.Ditvindtwelplaats,maardanindeklas,tussenandereactiviteitendoor.VolgensdeICC’er,tevensleerkrachtvangroep3,kosthetteveeltijdomleerlingenzelfietsbijhetmateriaalin Schoolfolio te laten schrijven. Zij gebruikt het als enige leerkracht ook tijdens derapportbespreking–alsaanvullingopderesultatenvoordezaakvakken.

Uit de praktijk blijk dat nog niet alle leerkrachten materiaal toevoegen inSchoolfolio,aldusdeICC’er.Zijweetnietwathierdeoorzaakvanis.Iederegroepbeschiktover een camera en de bovenbouw ook over chromebooks dus gebrek aanondersteunendemiddelenkandeoorzaaknietzijn.Tijdenseengeplandoverlegwilzijhet gebruik van Schoolfolio bespreken. De leerkrachten die welmateriaal toevoegen,pakkenditoptweeverschillendemanierenaan.Sommigeleerkrachtenordenendefoto’sper leerling inmapjesenanderedoenditper themaofgebeurtenisalvorenszijdie inSchoolfolioplaatsen. OndankshetfeitdatnietalleleerkrachtenSchoolfoliogebruiken,zijnzijeigenaarvandeportfolio’somdatzijverantwoordelijkzijnvoorhettoevoegenvanmateriaal.Deleerlingenbeschikkennietoverdeinloggegevensenhebbenernognietmeegewerkt.Inde toekomst wil de school dat de leerlingen zelf hun portfolio vullen. Debovenbouwleerlingen hebben inmiddels geleerd hoe zij de chromebooks kunnengebruiken. Naast de leerlingen spelen ook de onderwijsassistent, de ouders en deculturelepartnersnoggeenrolbijSchoolfolio.DeICC’erlegtuitdatouderspaswordenbetrokkenalsalleleerkrachtenhetinstrumentvullenmetmateriaal.Hoedeouderseenrolgaanspelen,isnognietduidelijk.MeningenenwensenDe ICC’er die deelnam aan dit onderzoek is grotendeels tevreden over Schoolfolio.Zijvindtheteengebruiksvriendelijkproduct:hetkosthaarweinigmoeiteommateriaaltoetevoegen.Welhoortzijvancollega’sdatdiehetveelwerkvinden.Zijnoemtvijfwensendieindeloopvandetijdzijnontstaan.Zijwilgraaglangerefilmpjeskunnentoevoegen,de filmpjes in de juiste (rechte) stand kunnen draaien, het materiaal dat zij uploadtkunnen ordenennaargebeurtenissen in plaats van naar tijdstip van toevoegen, en deportfolio’s op een USB-stick zetten zodat zij die na groep 8 kan meegeven aan de

17

leerlingen.Tenslottewilzijdatdebovenbouwleerlingenhetportfoliozelfgaanvullenzodatdewerkdrukvandeleerkrachtenkleinerwordt.

3.4 BasisschoolDeSteenBasisschoolDeSteenuitLeeuwardenbegondriejaargeleden(gerekendvanafhettijdstipvan het interview)met Schoolfolio omdat zij op diemanier het cultuuronderwijs eenstimulanswildegeven.DeICC’ervondhetcultuuronderwijsnogondermaatsenhooptedat dit met Schoolfolio zou verbeteren. De school heeft het portfolio stapsgewijsgeïntroduceerdindeverschillendegroepen.Ineersteinstantieisgroep1en2begonnen,inhet tweede jaar isdituitgebreidnaargroep3en inhetderde jaarnaardeoverigegroepen.Alleende leerlingenuitgroep8gebruikengeenportfolio,omdatzijdanvoorenkel een jaar materiaal kunnen verzamelen. Op dit moment ligt de nadruk op hetontdekken van de mogelijkheden van Schoolfolio. De school zal het gebruik in detoekomstvoortzettenalshetietsvandehuidigewerkzaamhedenvervangt.DoelvanSchoolfolioDe school wil met Schoolfolio niet alleen in beeld brengen over welke talenten deleerlingenbeschikken,maarookzichtkrijgenophuncultureleontwikkeling.TalentvatdeICC’erbreedop:leerlingenkunnentalentvolzijnopallerleigebiedzoalsdekunsten,maarookinsport.DecultureleontwikkelingwilzijvolgendoordepaspoortvrageniederjaartebeantwoordenendeactiviteitenvanhetKunstmenu(jaarlijkscultuur-educatiefprogrammavanKunstkade)tedocumenteren.DeICC’erbenadruktdatdehuidigefunctievanSchoolfolionaditjaarkanveranderen,omdatdeoverigeleerkrachtendanookeenmeningoverhetinstrumenthebbengevormd.ToepassingvanSchoolfolioDeschoolheeftafgesprokenwatinSchoolfoliomoetwordenopgenomen:iniedergevalhet ‘wie-ben-ik’ onderdeel, oftewel de paspoortvragen, en foto’s en filmpjes van deactiviteitenvanhetKunstmenu.Alleswathiernaastindeportfolio’skomt,isafhankelijkvandekeuzevandeleerkrachtenendeleerlingen.Ditkunnenfoto’senfilmpjeszijnvanbijvoorbeeldmuzieklessen,beeldende lessen, technieklessen, spreekbeurten, vakantie-ervaringenoffestiviteiten.Sommigeleerkrachtenvoegenooktekstenopdrachtentoeindeportfolio’s. Vooralde leerkrachtenenoudersgebruikenSchoolfolio:zijbeschikkenoverdeinloggegevens en vullen deportfolio’smet foto’s, filmpjes, teksten enopdrachten.Heteigenaarschapligtdusduidelijkbijhen.Oudersondersteunenookhunkind(eren)bijhetinvullenvandepaspoortvragenofzijdoenditgeheelzelfstandig,duszondertussenkomstvanhunkind(eren).DitlaatsteblijktvolgensdeICC’eruithettaalgebruik.Alsantwoordop de vraag overwelke eigenschappen het kind beschikt, staat bijvoorbeeld ‘sociaal’.Zeker jongere kinderen kennen dit woord nog niet, aldus de ICC’er. Behalve actieveouders zijnerechterookoudersdieSchoolfoliohelemaalniet gebruiken. Indatgevalontbrekendepaspoortvragenenstaaterverdernietsindeportfolio’svandeleerlingen.

18

DemeesteleerlingenspeleneenbeperkterolbijhetgebruikvanSchoolfolio.Dekleutersvullendepaspoortvragenmetdeleerkrachtinendeleerlingenuitgroep3totenmet6doenditmethunouders.Alleendeleerlingenvangroep7zijneigenaarvanhunportfolio:zijvullendepaspoortvragenzelfinenvoegenmateriaaltoemetbehulpvantablets. DeICC’erheeftdegrootsteverantwoordelijkheidbijhetgebruikvanSchoolfolio.Niet alleenzet zij jaarlijksdegroepenover,ookmotiveert en controleert zij collega’s,informeertouders,bezoektbijeenkomstenvanSchoolfolioenonderhoudt contactmetculturelepartners.Driejaargeledenheeftzijookcontactgehadmetdecultuurcoachdiehaar hielp met het overzetten van de groepen en het bepalen van de inhoud vanSchoolfolio. De coach ondersteunt nu nog bij het uploaden van materiaal indienleerkrachtenditwillen.MeningenenwensenDeICC’erdiedeelnamaanditonderzoekistevredenoverSchoolfolio.Zijzegt:“Hetiseenheelmooioverzichtvanwaterineenjaargebeurt,endansluitjehetweerafenhetjaareropkrijg jeweernieuwedingen.”Zij isookpositiefoverdebijeenkomstdie jaarlijkswordt georganiseerd: door het uitwisselen van ervaringen tussen scholen komtzij opnieuweideeënzoalshet tutorschapendemogelijkheidomfeedbackenopdrachtentegevenaandeleerlingen.Zijheeftnogeentweetalwensentenaanzienvanhetinstrument.Allereerst zou zij graag een plaatje van een toegevoegd filmpje willen zien in deportfolio’s. Dit is nu niet altijd het geval. Daarnaast wil zij bij alle leerlingen uit allegroepentegelijkertijdmateriaalmettekstkunnentoevoegenenaanpassen.

De ICC’er vindt dat zij nog onvoldoende zicht heeft op de mogelijkheden vanSchoolfolio.Zijheeftdaaromvijfvragen:

1. Komtereenmeldingnadateenleerkrachtfeedbackheeftgegeven?2. Hoezienoudersdateenopdrachtistoegevoegd?Moetenzehiervoorinloggenof

krijgenzeeenberichtviahune-mailadresdiezeinhebbenkunnenvullen?3. Hoe kunnen de leerlingen die van school gaan (tussentijds of na groep 8) het

portfoliobewarenofopslaan?4. Moetjevoorportfolio’svanleerlingenbetalendienoginhetsysteemstaan,maar

nietnaareennieuwjaarzijnovergezet?

3.5 BasisschoolDeEdelsteenBasisschoolDeEdelsteenuitLeeuwardenisbegonnenmetSchoolfolioomdevisieophetbelangvancultuuronderwijsuittedragen.Deschoolbesteedtdeafgelopenjarenmeeraandachtaandekunstvakken,omdatzijhetbelangrijkvindtdatleerlingenzichopeencreatievemanierkunnenuitenenontwikkelen.Leerlingendiemindergoedzijnintaalenrekenenzijnvaakbeterindecreatievevakken,aldusdeICC’er.ZijvindthetbelangrijkdatditookzichtbaarwordtendatismogelijkmetSchoolfolio.Voordatdeschoolbegonmethetgebruikvondeengesprekplaatstussendedirecteur,deICC’erendecultuurcoach.Demogelijkhedenzijntoenbesproken.Decoachheeftvervolgenseenworkshopgegevenen

19

daarnaistijdenseenteambesprekingbeslotendatSchoolfolioeenbruikbaarinstrumentisvoordeschool.Deschoolwerktertentijdevanhetinterview4jaarmee.DoelvanSchoolfolioHetdoelvandeschoolmetSchoolfolioislatenzienwatdeleerlingendoenenhoezijzichontwikkelenbinnenhetcultuuronderwijs.Daarmeewordtde leerlijnbeeldendekunst,dieonderdeelisvanhetcultuuronderwijsopdeschool,ookmeteenzichtbaarvolgensdeICC’er.DaarnaastvindtdeschoolhetbelangrijkdatSchoolfoliovanhetkindzelf is:deleerlingenmoeteneigenaarzijnvanheteigenportfolio.ToepassingvanSchoolfolioDeschoolheefthetgebruikvanSchoolfoliogeleidelijkaanopgebouwd.Indeeerstetweejaarwerdalleenhetpaspoortingevuldeneenitemtoegevoegd.Indetweejaardaarnaisdituitgebreidmetmeervasteonderdelen.Zoheeftdeschoolafgesprokenomvanafgroep1foto’svantweecultureleactiviteiteninhetkadervanhetKunstmenutoetevoegenenvanafgroep4ookfoto’svantweeateliersperleerjaar.Daarnaastzijndeleerkrachtenenleerlingenvrijinhetuploadenvananderefoto’svancultureleactiviteitenofbijzonderegebeurtenissen, zoals een boekbespreking, bezoekjes aan gebouwen, kooklessen ofsportactiviteiten.Deleerkrachtenvangroep1engroep8gevenookcommentaaropdeleerlingen,bijvoorbeelddatzij‘supertrots’zijn.Deleerkrachtenvangroep7en8voegenreflectievragentoe.Zijvragendeleerlingenwatzijmetdeopdrachtwillenbereiken,watzij hebben gedaan, hoe zij de opdracht hebben aangepakt en of ze het moeilijk ofgemakkelijk vonden. Stickers worden soms gebruikt, en feedback wordt vrijwel nietgegevendoordeleerkrachten. DemanierwaaropdeleerlingenSchoolfoliogebruikenverschiltperbouw.Indeonderbouwspelendeleerlingennogeenbeperkterol,omdatzijernognietzelfstandigmeekunnenwerken.Deleerkrachten,ondersteunddoordeadministratiefmedewerker,makenenuploadenmateriaalenvoegenteksttoe.Deleerlingenvandebovenbouweneventueeleenstagiaireondersteunendeleerlingenuitdeonderbouwbijhetinvullenvandepaspoortvragen.Vanafdemiddenbouwgroeitde zelfstandigheidvande leerlingen:vanafgroep4vullenzijdepaspoortvragenzelfin.Deleerlingenvangroep6totenmet8kiezenookzelfdefoto’s,voegendietoeendoenopdrachten.Deleerlingenuitgroep7en8 antwoorden ten slotte als enige ook op reflectievragen. Volgens de ICC’er zijn deleerlingen vanaf groep 6 eigenaar van hun portfolio door de grote mate vanverantwoordelijkheidoverdeinhoudenhetgebruikvanSchoolfolio. De ICC’er, die tevens leerkracht van groep 8 is, speelt ook een grote rol bij detoepassingvanSchoolfolio.Allereerstinformeertenmotiveertzijhaarcollega’s.ZelegtuithoeSchoolfoliowerkt,geefttipshoeenwanneerfoto’sgemaaktentoegevoegdkunnenworden en hoe leerlingen betrokken kunnen worden. Daarnaast heeft zij ook eencontrolerendefunctie.Zijgaatnaofhaarcollega’sbestandenuploadenenindienditnietzoisdanspreektzijhenhieropaan.TenslotteinformeertzijoudersoverdefunctieendeinhoudvanSchoolfolioengeefthendeinloggegevens.Sommigeoudershebbenhierdoorinhetportfoliogekekenendeprofielfotovanhunkind(eren)gewijzigd.Decultuurcoach

20

heeftdeICC’erenleerkrachteninhetbegingeïnformeerd,enondersteuntbijhetmakenvanfoto’s. Schoolfolio is vastgesteld als een verplichte onderwijstaak op de school. Alsdeleerlingenwerkenmethunportfoliodanwordtditopeensoortstrippenkaartafgestreept.DematewaarinSchoolfoliowordtgebruikt,verschiltechterpergroep.Ingroep8gebeurtditgemiddeldeensindedrieweken.Deleerkrachtkoppelthetaandeateliersdieiederedriewekenplaatsvinden.Deleerlingenkrijgendancircavijftientottwintigminutendetijdominhunportfoliotewerken.Deleerkrachtheeftgeenzichtopdematewaarinhetindeanderegroepenwordtgebruikt. MeningenenwensenDetweeleerkrachtendieaanditonderzoekdeelnamenzijntevredenoverSchoolfolio.Deleerkrachtvangroep1benadruktdemeerwaardevanhetinstrumentvoordeleerlingen.Zijzegt:“Ditisietswaareenopbouwinzit,deheleontwikkelingvaneenkindeigenlijkendatvind ikwelheel leukvoorhenzelf”.Ookziet zij eenmeerwaardevoorouders.Alsouderszienwatdeschooldoetaancultuuronderwijs,dankanditvolgenshaarzorgenvoorbetrokkenheid.De leerkrachtenzijnooktevredenoverdeorganisatierondomdetoepassingvanSchoolfolioophunschool.DeICC’erisblijmetdeondersteuningvandeadministratief medewerker. De leerkrachten hoeven hierdoor minder tijd aan decoördinerende taken, zoals het overzetten van de groepen naar een nieuw jaar, tebesteden.Deleerkrachtvangroep1isookblijmetdesfeerdieervoorzorgtdatcollega’selkaarhelpenalser ietsniet lukt.Watbetreftde invoeringvandeAVGverwachtenzijgeenproblemenvoorhetgebruikvanSchoolfolio.Deoudersisomtoestemminggevraagdfoto’s van hun kind(eren) te gebruiken op dewebsitemaar ook in de portfolio’s vananderekinderen.Zijverwachtendatoudersakkoordgaan.Alsditnietzoisdankunnenpersoonlijkefoto’svanleerlingenalsnoginheteigenportfolioopgenomenworden,aldusdeICC’er.

DeleerkrachtennoemeniedereenaspectvandeorganisatierondomSchoolfoliodiezijalslastigervaren.DeICC’ervindthaarcontrolerenderollastig,omdatzijcollega’smoetaansporenommateriaalteuploaden.Zijzegt:“wezijneralbestwellangmeebezig,maarhetisnogsteedsnietbijiedereenvanzelfsprekend,evenmakkelijkenduidelijkhoehetmoet”.Deleerkrachtenvindenhetportfoliovolgenshaarwaardevol,maarzienhetnognietalsvastonderdeelvanhetcurriculumendenkendathetingewikkeldisomtegebruikenendaardoorveeltijdkost.Deleerkrachtvangroep1wistaanvankelijkniethoezijSchoolfoliokongebruikenvoordeleerlingendieverlegenzijnennogweinigpraten.Depaspoortvragenkonzijdanimmersnietinvullen.Zijwasechternietopdehoogtevanhet feitdatdepaspoortvragenookovergeslagenkondenwordenalvorens itemstoetevoegen.

Beide leerkrachten hebben een aantal wensen ten aanzien van Schoolfolio. Deleerkrachtvangroep1wilgraagdatdepaspoortvragenwordenaangepastzodatdiequataalgebruik beter passen bij de leeftijdsgroep. Zoals de vragen nu zijn geformuleerd,snappen de jongere leerlingen niet wat zij moeten antwoorden. Zij geeft een aantalsuggesties,zoals‘waarbenjegoedin?’inplaatsvan‘dezedriewoordenpassengoedbij

21

mij’en‘waarspeeljijhetliefst?’inplaatsvan‘watisjouwfavorieteplekje?’.Deleerkrachtvangroep8,tevensdeICC’er,heeftdriewensen.Teneerstewilzijgraagdatdesterretjesdie te zien zijn nadat iemand iets heeft toegevoegd in Schoolfolio langer dan een dagblijvenstaan.Somskanzijnamelijkpaslaterineenportfoliokijkenendanweetzenietofdeleerlingenietshebbentoegevoegd.Tentweedewilzijhetaantallabelsdatnuwordtgebruikt, uitbreiden.Nu zijn er labels voor Schoolkade en ateliers,maar volgenshaarkunnen er ook labels komen voor boekbesprekingen, leerdoelgesprekken enverschillendevakken.Tenslottedenktzijdatdereflectievragendienuindebovenbouwwordengebruiktookindemiddenbouwingezetkunnenworden.

3.6 BasisschoolDeFluoriet SindscircavijfjaarprofileertbasisschoolDeFluorietinLeeuwardenzichmeteenkunst-encultuurprofiel.VrijwelgelijktijdigisdeschoolbegonnenmetSchoolfolio,omdatzijhetalsopstapjezietnaarhetdoelomcultuurprofielschoolteworden.Decultuurcoachbrachtde school aanvankelijk in aanraking met Schoolfolio: zij gaf een introductie en uitlegtijdens een teambijeenkomst.Naar aanleiding daarvan beslootde schoolhet portfolioeerstintweegroepenuitteproberen.Inhettweedejaarisdegeheleschoolermeegestart.Sinds het schooljaar 2017-2018 onderzoekt de leerkracht van groep 7 in hoeverreSchoolfolioalsrapportgebruiktkanworden.Hijonderzoektwatdeontwerpeisenvaneenrapportzijnzodatdeculturelecompetenties26,endemanierwaaropleerlingenzichhierinontwikkelen,zichtbaargemaaktkunnenworden.Hijverwachtdatditmogelijkis.Iniedergevalsluithetvolgenshemaanbijdecompetentie‘eigenaarschap’waaropdeschooleenfocusheeftgelegd.27DoelvanSchoolfolioBasisschool De Fluoriet wil Schoolfolio gebruiken om de individuele beleving vanleerlingentijdenskunstzinnigeencultureleactiviteitenvastteleggen.Deschoolnoemthet daarom een kunst- en cultuurportfolio.28 Op de langere termijn wil de schoolSchoolfolioookgebruikenomdecultureleontwikkelingzichtbaartemaken.Volgensdeleerkrachtvangroep7en8isditmogelijkalshetproceswaarinleerlingen21ste-eeuwsevaardighedengebruiken,wordtgedocumenteerd.Hijkoppeltdecultureleontwikkelingdan niet alleen aan het cultuuronderwijs. Vaardigheden zoals samenwerken encreativiteitkunnenooktijdensanderevakkeneenrolspelen.Uithetonderzoekdathijnuuitvoert moet echter blijken of het mogelijk is om met Schoolfolio de cultureleontwikkelingzichtbaartemaken.Alsdithetgevalisdanmaaktdeschoolhierbeleidop.VolgensdeleerkrachtzouSchoolfoliodaneenrapportfunctiekrijgen.

26Hijonderscheidtzesculturelecompetenties:samenwerken,burgerschap,creativiteit,karakter(eigenaarschap),communicatieenkritischdenken.27Vanuitdeschoolverenigingkiestiedereschooleenvandezescompetentiesenbiedtvervolgensactiviteitenaanzodatleerlingenzichindecompetentiekunnenontwikkelen.28BasisschoolDeFluoriet.Schoolgids2017-2018,p.7.

22

ToepassingvanSchoolfolioDe inhoud van Schoolfolio bestaat uit minimaal twee tot drie items. Alle leerlingenbeschikken over een wie-ben-ik-pagina en materiaal van de activiteiten uit hetKunstmenu.Deleerlingenuitgroep1totenmet3beschikkenookovereenitemvanhetkletstheater:eenvoorlopervandespreekbeurt.Naastdezevasteonderdelenkunnendeportfolio’sbestaanuitfoto’soffilmpjesvandelessendramaenmuziekofdeateliersdievierkeerperjaarplaatsvinden.Ingroep7en8wordtSchoolfolioalsenigeookgebruiktvoorhetgevenvanfeedback,opdrachtenenlabels. Ingroep1totenmet6wordtSchoolfoliovooralgebruiktdoordeleerkrachten:zijzijnverantwoordelijkvoorhetmakenenuploadenvanfilmpjes,foto’sofandermateriaal.Daarnaastbegeleidenzijdeleerlingenbijhetinvullenvandepaspoortvragen.DeICC’ercontroleertdeleerkrachtenenspoorthenzonodigaanofadviseertoverdemanierenomSchoolfolio tegebruiken.Volgenshaarhebbennognietalle leerkrachten ingelogd,watblijktuithetontbrekenvaneenprofielfotoendepaspoortvragen.29De leerkrachtvangroep7en8denktdatditkomtomdatzijhetgebruikvanSchoolfolioingewikkeldvindenenergeentijdvoorwillenvrijmaken.Deleerkrachtendiewelfoto’svanhetKunstmenutoevoegen, doen dit meestal van de activiteit zelf en niet van de verwerkingsles. Deleerkracht van groep 7 en 8 vindt dit een gemiste kans, omdat juist de individueleverwerkinglaatzienwatdeleeropbrengstvanleerlingenis;zekeralserfeedbackwordtgegeven.Hijdoetditdaaromwel.

Inhetkadervaneenonderzoekdatdeleerkrachtvangroep7en8uitvoertvoorzijnopleiding,verkendhijuitgebreiddeverschillendemogelijkhedenvanSchoolfolio.Zoheefthijeenfictiefleerlingaccountaangemaaktzodathijweetwatdeleerlingenermeekunnen doen en wat zij zien als een leerkracht iets toevoegt. De leerkracht heeftSchoolfolioalbreedingezet.Hijheeftbijvoorbeeldhetcontroledicteetoegevoegd,laatdeleerlingenbekijkenwelkefoutenzijhebbenenvraagthenvervolgenswatzijnogmoeilijkvinden.Hoenoemtdezeopdracht ‘toetsreflectie’.OokgebruikthijSchoolfoliovoorhetcultuuronderwijs. Hij heeft een video gemaakt van een dramales en daar vragen aangekoppeld over de competentie samenwerking. De leerkracht heeft inmiddels twintiglabelsgeformuleerddieaansluitenbijdeactiviteitendieinSchoolfoliozijnopgenomen.Debedoelingisdatdeleerlingenuitgroep7en8dezelabelsookaanvinkenwanneerzijmateriaaluploaden.Eenaantalvanhendoetdit.Hijcontroleertiederetweewekenwatdeleerlingeninhunportfoliohebbengedaan.Zoheefteenleerlingbijvoorbeeldeenbriefgeschrevenaanzichzelf,zodathijdebriefkan lezenalshijouder is.Andere leerlingenmaakten een karikatuur van zichzelf of voegden foto’s toe van een bezoek aan eenmuseum.DeleerlingenbeschikkenovertabletsomtekunnenwerkeninSchoolfolio. De cultuurcoach heeft uiteenlopende taken bij het gebruik van Schoolfolio: zijinformeert,adviseert,enthousiasmeertenbiedtpraktischeondersteuning.Bijaanvangheeft zij een teambijeenkomst gegeven over de mogelijke functie, de inhoud en hetgebruik van Schoolfolio. Met de ICC’er heeft zij een brief gemaakt om ouders te

29DitwaseenverplichtonderdeelvanSchoolfolio,maarinmiddelshoevenscholenditnietmeeralseersteintevullen.

23

informeren.Zijadviseertdeleerkrachtenoverenondersteunthenbijhetgebruikvandeportfolio’s.Zehelptbijhetmakenvanopdrachtenenlabelsengeeftdeleerlingensomszelffeedback.Somskijktzijhoedeleerkrachtenermeewerken,maardezetaakheeftdeICC’ernuovergenomen.30 DeoudersdoennogweinigmetSchoolfolio,denkendeICC’erendeleerkrachtvangroep7en8.Volgenshenmoedigensommigeoudershunkind(eren)aanomietsinhunportfoliotezetten.Zijdenkendatdeleerlingendanoplatereleeftijdsnelleruithenzelfhetportfoliozullengebruiken.Indeschoolgidsstaatdatoudershetportfolioookmogenvullenmetmateriaal,maartijdenshetinterviewishiernietsovergezegd.31MeningenenwensenVooral de leerkracht van groep 7 en 8 heeft naar aanleiding van zijn onderzoek eenmeninggevormdoverSchoolfolioenwensengeuitvoorhettoekomstigegebruikervan.ZozouhijgraagdeontwikkelingvanleerlingenbinnendezesculturelecompetentiesinSchoolfoliozichtbaarwillenmaken.Eeneerstebelangrijkestaphiervoorisvolgenshemeenduidigheid krijgen over de begrippen. Vervolgensmoeten de activiteiten dusdanigingericht worden dat aan de competenties wordt gewerkt. Dan moet eenwaarderingsschaal worden gemaakt op basis van gedragsindicatoren. Dezegedragsindicatorenbestaannogniet.IndeonderbouwbestaanalwelrubricsvoordezescompetentiesinDorr.32Dezewordengebruiktvooreenpapierenportfolio.Deleerkrachtdenktdatdezeookindemidden-enbovenbouwgebruiktkunnenworden.BasisschoolDeFluorietzouopdiemaniermetSchoolfolioovereenpersoonlijkeenprocesgerichteaanpak voor een rapport beschikken. Zijn collega’s hebben aangegeven dat zij ditbelangrijkvinden,maarhetprocesomertoetekomen,isvolgensdeleerkrachtvangroep7 en 8 een struikelblok: het blijft deels subjectief om de competenties engedragsindicatorentebepalenenhetkostveeltijdenvaardigheidomSchoolfolioopdegenoemdemaniertegebruiken.OpditmomentbeschouwendeleerkrachtenhetrapportenSchoolfolionogalsietsanders.Deleerkrachtvangroep7en8zietdaaromeentaakvoor zichzelf om zijn collega’s bewust temaken dat, datgenewat zij willen voor eenrapport,mogelijk ismetSchoolfolio.Zelfzouhijzijncollega’swillenondersteunenomhiertoetekomen.HijvindtdatSchoolfoliodan–alsrapportmiddel–welopgenomenmoetwordenindetaakomschrijvingenvandeleerkrachten. Daarnaastheeftdeleerkrachtnogtweetechnischewensen.Teneerstezouhij,alshijbijvoorbeeldtweelabelsaanvinktinSchoolfolio,graagalleendeitemswillenziendieaan beide labels zijn gekoppeld. Op dit moment komen in zo’n geval ook de itemstevoorschijn die over een van beide labels beschikken. Ten tweede zou hij graag alsleerkracht bestanden bij de feedback willen toevoegen die niet voor de leerlingenzichtbaarzijn.Hijhoopthiermeehetprocesvandeleerlingenbetertekunnenvolgen. 30DeschoolwerktnietsamenmetdekinderopvanginhetkadervanSchoolfolio.31BasisschoolDeFluoriet.Schoolgids2017-2018,p.7.32Zievoormeerinformatie:https://www.dorr-onderwijs.nl

24

3.7 BasisschoolDeGeodeBasisschoolDeGeodeinGrouisdriejaargeledenbegonnenmetSchoolfolio.Deschoolzochtnaareenbalanstussendecreatieveendecognitievevakkenwaarbijderesultatenvoordecognitievevakkenalwerdengeregistreerd,maardievandecreatievevakkennogniet.MetSchoolfoliokunnenookdeervaringenenresultatenbinnendecreatievevakkenwordenvastgelegd.De cultuurcoachheeftbij aanvangoverleggehadmetdedirecteuroverdemogelijkhedenvanhetportfolio.Hetteamisermeeinaanrakinggekomentijdenseen teambijeenkomst.De leerkrachten hebben Schoolfolio kunnen inzien, eenmeningkunnenvormenenopdiemaniermetelkaarbeslotenomermeetestarten.Deonderbouwvan basisschool De Geode is drie jaar geleden begonnen met Schoolfolio zodat deleerlingenvanafhetbeginvanhunschooltijdovereenportfoliobeschikken.Sindsditjaarzijnallegroepengestartenaanheteindevanhetschooljaarisdetoepassingtotnutoegeëvalueerd.DoelvanSchoolfolioSchoolfolio dient op de school voor het verzamelen en presenteren van werk datleerlingen tijdensde creatievevakkenhebbenuitgevoerd.Denadruk ligtophetwerkwaardeleerlingentrotsopzijn.Dedirecteurlegtuitdathetdoelkanveranderenalsditeenwens is van ouders en leerlingen. Zo zou het ook gebruikt kunnenworden vooranderevakken.Indatgevalkanhetvolgensdedirecteurdecultureleontwikkeling,diedusbrederwordtopgevatdanalleendekunstvakken,zichtbaarmaken.UiteindelijkwildedirecteurdatSchoolfolioookalshulpmiddelwordtingezetbijkindgesprekken:“Hoemooizouhetzijnenhoekrachtigishetalseenkindzelfkanvertellenwathijheeftgeleerdendatindetoekomstkangebruiken?”.ToepassingvanSchoolfolioDeschoolheeftafgesprokendatiedereleerlingovereenportfoliobeschiktwaarintweeonderdelen zijn toegevoegd: de paspoortvragen en de foto’s van activiteiten van hetKunstmenuenvandecreatieveworkshops.Daarnaasthebbendeleerkrachtendevrijheidom ook foto’s toe te voegen van andere activiteiten, zoals de creatieve middagen enuitstapjes,ofvananderevakken.Deaardvanhetmateriaalenhetaantalitemsverschiltpergroep. Nainzageindeportfolio’svaneenaantalwillekeurigeleerlingenblijkteengrotediversiteit tussen de portfolio’s. Sommige leerlingen beschikken over een profielfoto,anderenietofovereenlogovandeschool.Quamateriaalzijnbijsommigeleerlingendepaspoortvragen ingevuld en bij andere foto’s van activiteiten toegevoegd zoals hetkunstmenuofdeworkshops.Inhetportfoliovaneenleerlingstaatookeenfilmpjevaneeninterview.Dezediversiteitwordtbevestigdtijdensdeevaluatiedieaanheteindevanhet schooljaar plaatsvond. Alle leerlingen beschikken nu over een portfolio metgemiddeldéénitem;foto’svandeworkshopsontbrekenveelal.Vanhettoevoegenvanfeedback,hartjesofopdrachtenisnunoggeensprake.

25

OpditmomentwerkenvooraldeleerkrachtenmetSchoolfolio.Hethangtvanhunenthousiasme,tijdsinvesteringendigitalevaardigheidafwaterindeportfolio’sterechtkomteninwelkemateermeewordtgewerkt.Opdebovenbouwleerlingenna,diefoto’smaken voor hun portfolio,werken de leerlingen nog nietmet Schoolfolio. Volgens dedirecteurhebbende leerlingennogteweinigzichtophoeSchoolfoliowerkt.Ditkomtmededoordatdeschoolnog ineen ‘uitprobeerfase’zit.Derolverdelingzalvolgensdedirecteurveranderenalshiermeerafsprakenoverwordengemaakt.Zijzegt:‘Hebjeopeen gegeven moment iets met elkaar als school afgesproken, dan kun je tegen dieleerkrachtzeggen:“Jijbentverantwoordelijk.Wiljehetdelegerenbijoudersofoudereleerlingenopschooldieerookmeewerken?Prima.”’Deafgelopenjarenwashierechtergeensprakevan.Zozijndeoudersooknogbuitenbeschouwinggelaten.AlleendeoudersvandeMRendeouderraadwetendatSchoolfoliogebruiktwordt.Decultuurcoachspeeltweleenrol,maaralleenalsdeleerkrachtenaangevendatzijpraktischeondersteuningwensen. Deevaluatiemetleerkrachtenonderstreeptbijdedirecteurhetbelangvangoedeafspraken.Inoverlegmetdeleerkrachtenisdaaromeenaantalafsprakengemaakt.WatdeinhoudvanSchoolfoliobetreft,blijftdefocusliggenopmateriaalvanhetKunstmenuendeworkshops,maarwordthetuitgebreidmetmateriaalvanmuzieklessenomdatdeschoolhiervanafschooljaar2018-2019sterkopgaatinzetten.Oporganisatorischgebiedwordt een leerkracht verantwoordelijk voorhet ondersteunen van zowel collega’s alsleerlingenbijdetoepassingvanSchoolfolio.Deleerkrachtzetdenieuwegroepeninhetsysteem en werkt wekelijks met een groep leerlingen van zowel de onder- als debovenbouw aan het portfolio. Het tutorschap wordt dan ook geïntroduceerd:bovenbouwleerlingen worden aan onderbouwleerlingen gekoppeld zodat zij kunnenhelpenmet het vullen van de portfolio’s. De cultuurcoachzal tijdensde cultuurlessenleerkrachtenmeeraansturenomSchoolfolio tegebruiken.AlsdezeafsprakenwordenopgevolgdenhetenthousiasmebijdeleerkrachtengroeitdanzalvolgensdedirecteurSchoolfoliohetpresentatiemiddelwordendatdeschoolvoorogenheeft.MeningenenwensenDedirecteurvindtSchoolfolioeenmeerwaardevoorhetonderwijs,maarzietookdathettijdkostomhetgesteldedoeltebereiken.Zijzegt:‘Demeerwaarde[…]komtpasophetmomentdateenkindineengroeptegendejufzegt:“Magikhet[portfolio]evenlatenzienaan de rest van de kinderen in de klas?”’. Zij hoopt dat dit in schooljaar 2018-2019gebeurt. In ieder geval gaat zij er van uit dat de leerlingen op hun 98e nog over hunportfoliobeschikkenende inhoudaananderenkunnen latenzien.Erzijnechter tweefactorendiehetgebruikvanSchoolfoliovolgenshaarbemoeilijken.TeneerstekunnendoordeinvoeringvandeAVGmogelijkgeenfoto’svangroepenleerlingeninindividueleportfolio’s toegevoegdworden. Daar staat tegenover dat de leerkrachten hetmoeilijkvindenomtijdensdecreatievemiddagen(workshops) foto’s temakenvan individueleleerlingen, omdat het groepsdoorbroken activiteiten (activiteiten waar leerlingen uitverschillende groepen aan deelnemen) betreft. Om toch een beeld te schetsen van deindividuelebelevingvaneenkindzouvolgensdedirecteureenverhaaltjebij een foto

26

geschreven kunnen worden. Zij weet echter niet of dit voor de jongste leerlingenrealistischis.Tentweedevindtzijhetveelwerkomgroepenaantemakenenleerlingenover te zetten naar een nieuw jaar, omdat de school jaarlijks veel nieuwecombinatiegroepenheeft.Zijgaatalleindividueleportfolio’svanleerlingenlangsomdezevervolgens inde juistegroeptezetten.Dedirecteurervaartditniet alseenprobleem,maarwilooknietdatheteenpersoonsafhankelijketaakis.Zijdenktdaaromnaovereenoplossing.Uiteindelijkwilzijdatmeerderepersonenditkunnenoppakken,zoalseenlidvandewerkgroepcultuur,detoekomstigICC’erofdeleerkrachtenzelf. DedirecteurheeftdriewensentenaanzienvanSchoolfolio.Allereerstwilzijindetoekomst de inhoud van Schoolfolio uitbreiden met onder andere hetbekwaamheidsdossier en het rapport. Vanuit dit oogpunt hoopt zij dat Kunstkade dedoelen van de verschillende activiteiten van het Kunstmenu gaat benoemen.33 InSchoolfoliokandanwordenbijgehoudenaanwelkedoelende leerlingenwerken.Tentweedewilzijgraagaanheteindevaneenschooljaar–nogvoordezomervakantie–deleerlingenkunnenoverzettennaareennieuw jaar.Het systeemmaaktditnunognietmogelijk.Tenslottewilzijdatdeleerkrachtenfoto’svangroepsdoorbrokenactiviteitenvanuithuneigenaccountgelijktijdigkunnentoevoegeninmeerderegroepen.

33ZijverwijsthiervoornaarWerkenmetKwaliteitskaartendievooranderevakkenwordengebruikt.Hetdoelenoverzichtdathieruitrolt,zouzijookgraagvoorhetcultuuronderwijswillenhebben.

27

4. ConclusieAllescholen,opBasisschoolDeBriljantna,werkententijdevanhetonderzoekdriejaaroflangermetSchoolfolio.DeaanleidingvoorhetgebruikervanblijktopdedriescholenuitLeeuwardenendeschooluitGrouduidelijkverbondenmethetcultuuronderwijs.Zijwillenmet behulp van het portfolio ofwel het belang van cultuuronderwijs uitdragenofwelermeeraandachtaanbesteden.Opdescholenuitdeoverigestedenisdekoppelingmethet cultuuronderwijsminderduidelijk.AlleenopBasisschoolDeCristallawashetgebruik van Schoolfolio een voorwaarde vanuit het programma Cultuureducatie metKwaliteit.

Demanierwaaropdezevenscholen inaanrakingzijngekomenmetSchoolfoliokomt overeen. Op bijna alle scholen vond allereerst een gesprek plaats tussen eencultuurcoachvanKunstkadeendedirecteuren/ofdeICC’erwaarnahetteamtijdenseenbijeenkomstmetSchoolfoliokonkennismaken.Zodradegroepsleerkrachtenenthousiastreageerdenophetinstrument,watopallescholenhetgevalwas,starttendescholenhetgebruikvanSchoolfolio.Opvijfvandezevenscholengebeurdeditindevormvaneenpilot:eenofmeergroepenprobeerdenSchoolfoliouitvoordatderestvandeschoolermeeaandeslagging.Hoeweldescholendusalminimaaldrie jaarwerkenmetSchoolfoliogeldtditvoordemeestevanhennietvoorallegroepen.Sommigescholenbevindenzichnog steeds in een uitprobeerfase, zoals zij dit zelf noemen. Hieruit blijkt dat deimplementatievanSchoolfolioinhetonderwijsdenodigetijdkost.

VrijwelallescholenhebbentotdoelommetSchoolfolioinbeeldtebrengenwelkeactiviteitenindividueleleerlingenuitvoeren,hoezijdezebeleveneneventueelhoezijzichdoordezeactiviteitenontwikkelen.Hetisafhankelijkvanderolverdelinginhoeverrehetde scholen lukt om dit doel te bereiken. Als leerlingen verantwoordelijk zijn voor deinhoud van hun portfolio dan is de kans groter dat zij materiaal verzamelen vanactiviteitendiezijzelfondernemen.Uitdepraktijkblijktechterdatopdemeestescholendeleerkrachtenen/ofdeoudersverantwoordelijkzijnvoordeinhoudendetoepassingvanSchoolfolio.HetluktnognietiedereenomSchoolfoliotegebruikenwaardoorhetdoelnietbehaaldwordt.DedriescholendiehetwelluktomeendoelstellingvanSchoolfoliogrotendeelstebereiken,zijnDeAquamarijn,DeEdelsteenenDeGeode.Hiergebruikendepersonendieverantwoordelijk zijnookdaadwerkelijkhetportfolio.Zo lukthetdeleerlingen vanBasisschoolDeAquamarijn deels omhunpersoonlijke ontwikkeling telatenzien,omdatzijzelfhetmateriaalvoorinhunportfoliomogenkiezen.Tochishetnietmetzekerheidtezeggenofdeportfolio’seenpersoonlijkeontwikkelingtonen,omdatdeleerlingenmateriaalkiezenuit eenselectiediedoor leerkrachten isgemaakt.Mogelijkhebben leerkrachten van bepaaldemomenten geen foto’s of filmpjes gemaakt. Op DeEdelsteenwordtzichtbaargemaaktwatdeleerlingendoenenhoezijzichontwikkelenbinnenhetcultuuronderwijs.ErzijnafsprakengemaaktoverdeinhoudvanSchoolfolioendebetrokkenenhoudenzichhieraan.OpBasisschoolDeGeodelukthetdeleerkrachtenommetdeportfolio’smateriaalteverzamelenvancreatieveactiviteiten.Uitdeevaluatiebleekdatiedereleerlingoverminimaaleenitemperjaarbeschikt.

28

Opvijfvandezevenscholeniseenvasteinhoudvoorhetportfolioafgesproken.Vierscholenvullendepaspoortvrageninenvoegendaarnaastfoto’senfilmpjestoevanactiviteitenvanhetKunstmenu.Devijfdeschoolvoegtookmateriaaltoedatgekoppeldisaanhetcultuuronderwijs.OpvallendisdatopdrievandevijfscholenookhetaantalitemsdatinSchoolfoliomoetkomen,isvastgesteld.Volgensdecultuurcoacheszijndergelijkeafsprakenbelangrijkomhetportfoliotekunnenborgeninhetonderwijs.Detweescholendie geen afspraken hebben gemaakt over de inhoud gebruiken Schoolfolio vooruiteenlopendeonderwijsactiviteiten.DeminderheidvandescholenbeschiktovertabletsofchromebooksomSchoolfoliotekunnengebruiken.

Wat betreft de rolverdeling blijkt, zoals gezegd, dat vooral de leerkrachtenSchoolfoliogebruiken.Zijzijnvaakverantwoordelijkvoorhetmakenenuploadenvanmateriaal.Deleerlingenhebbeneenbeperktererol,hoeweldezegroterwordtnaarmatedeleerlingenouderzijn.Indebovenbouwzijnleerlingensomseigenaarvanhunportfolio,omdatzijzelfbepalenwaterinkomt.Optweescholenbeschikkendeleerlingennognietoverdeinloggegevens.

DetakenvandeICC’erlopenuiteenopdeverschillendescholen.Opdriescholenspelenzijeenvrijgroterol:zijmotiveren,controlereneninformerencollega’senbiedenhenpraktischeondersteuning.OptweescholenspeeltdeICC’ergeenrol–inhetgevalvanDeGeodeomdatnoggeen ICC’er isopgeleid.Deouders zijnophetmerendeelvandescholennoggeenactieveactor.Descholenvragenzichafofen,zoja,hoezijhenkunnenofwillenbetrekken.Ineenaantalgevallenbeschikkenoudersweloverdeinloggegevens,maar blijkt dat zij er nogweinigmee doen. Alleen opBasisschoolDe Steen spelen deouders een grotere rol doordat zij de leerlingen ondersteunen bij het (in)vullen vanSchoolfolio.Overigeactoren,zoalsonderwijsassistentes,stagiaires,bouwcoördinatorenof IB’ers, ondersteunen leerkrachten en leerlingen soms bij de toepassing van hetportfolio.

DedeelnemersaanditonderzoekzijnunaniempositiefoverSchoolfolio.Tochzienzijookdatnietalleleerkrachtenerautomatischactiefmeeaandeslaggaan.Sommigenervarenhetgebruikalswerkdrukverhogendofvindenhetingewikkeld.Ditbeeldkomtovereenmethet beelddatde cultuurcoachesschetsten. OndanksdemeerwaardedieSchoolfolio volgens de betrokkenen heeft, is een aantal wensen tijdens de interviewsboventafelgekomen.Veelalhebbendezewensenbetrekkingoptechnischeaanpassingenvan Schoolfolio, zoals de mogelijkheid om toegevoegd materiaal anders te kunnenordenen en materiaal in verschillende groepen tegelijkertijd te kunnen plaatsen enaanpassen. Andere wensen laten zien dat de scholen de huidige toepassing vanSchoolfoliowillenaanpassenofuitbreiden.Zijwillenbijvoorbeeldmeerlabelsgebruiken,reflectievragentoepassen,eenvastpersoonaanstellendieleerkrachtenenleerlingenkanondersteunenentijdinplanneninhetroosteromermeetekunnenwerken.

4.1 AansluitingbijuitgangspuntenSchoolfolioDe doelstellingen en de toepassing van Schoolfolio sluiten deels aan bij een of meeruitgangspunten die de initiatiefnemers van Schoolfolio hadden opgesteld. Zo lijkt de

29

doelstellingvandescholenaantesluitenbijheteersteuitgangspuntvanSchoolfolio:hetportfoliovolgtdecultureleontwikkelingvankinderen.DescholenwillenSchoolfolioimmers inzettenalspresentatiemiddel: zijwillenonderwijsactiviteiten, endebelevingvankinderendiehiermeegepaardgaat,zichtbaarmaken.Ookwillenzijinbeeldbrengenhoedeleerlingenzichbinnenbepaaldeactiviteitenontwikkelen.DeinitiatiefnemersvanSchoolfoliokoppelende cultureleontwikkelingechteraanhet cultuuronderwijs endeeventueleleerlijnendiedaaringebruiktworden,terwijlviervandezevenscholenditnietdoen.Zijkoppelendecultureleontwikkelingvanleerlingenaanhetgeheleonderwijsennoemen dit bijvoorbeeld persoonlijke of brede ontwikkeling. Hoewel een deel van descholenmetdedoelstellingaansluitbijheteersteuitgangspunt,blijktuitdepraktischetoepassingvanSchoolfoliodatditeigenlijkmaarvooréénschoolgeldt:DeEdelsteeninLeeuwarden.Opdezeschoolgebruikenleerkrachtenenleerlingenhetportfoliojaarlijksop dezelfde manier door dezelfde vaste onderdelen toe te voegen. Hierdoor is eenvergelijking tussen jarenmogelijk.Opdeoverige scholen isde inhoudvanSchoolfoliodiversindeverschillendejarenofgebruikennietalleactorenhetportfolio. Detweeuitgangspunten,hetportfolioisreflectiefénlerend,komenbijeendeelvan de scholen terug. Drie scholen hebben het expliciet als doel van Schoolfoliogeformuleerd.Uitdepraktijkblijktechterdathiervanopslechtseenschooldeelssprakeis.OpDeAquamarijnvindenrapportgesprekkenplaatszodatdeleerlingenaandehandvanhunportfoliokunnenvertellenwaarzijtrotsopzijn.Ookvindtbijeendeelvandeleerlingen een portfoliogesprek plaats: eenmoment dat de leerlingen hun ervaringenkunnen verwoorden. Op drie andere scholen is leren door reflectie niet als doelgeformuleerd,maarwel eenmiddeldatwordt ingezet: de leerlingen uit groep 7 en 8krijgenopdrachten,reflectievragenen/offeedbackwaardoorreflectiekanplaatsvinden. Hetuitgangspunthetportfolioisvanhetkindzienweiniederedoelstellingvande scholen terug: de scholen willen met de portfolio’s inzoomen op de individuelebelevingvandeleerlingen,veelalopdemomentendatzijtrotszijnopzichzelf.DitiseenandereopvattingdandievandeinitiatiefnemersvanSchoolfolio.Deleerlingenhebbenvolgensheneigenaarschapalszijzelfkunnenbepalenwater inhunportfoliokomtof,zoals de cultuurcoaches zeggen, zelf materiaal toevoegen. In dat geval blijkt uit detoepassingvanSchoolfoliodathierweinigtotgeensprakevanis.Alleendeleerlingenuitdebovenbouwhebbenopeenaantalscholendeverantwoordelijkheidvoorhetgebruikvanhunportfolio.Volgensdescholenkunnendezeleerlingenditdoenomdatzijenerzijdsover de vaardigheden beschikken die nodig zijn voor Schoolfolio en anderzijdsbeschikkenoverdeondersteunendemiddelenzoalstabletsofchromebooks.Hetlijkteropdatdescholendeleerlingenuitdeonder-enmiddenbouwnogonvoldoendezelfstandigvindenomeigenaartekunnenzijnvanhunportfolio,omdatzijvaakbegeleidingkrijgenbijdetoepassingervan.Langnietallescholenzeggenditechterexpliciet.OptweescholenhebbendeleerlingennoghelemaalnietgewerktmetSchoolfolio. Het vierde en laatste uitgangspunt van Schoolfolio, namelijk dat het portfolioduurzaamenveiligis,isopeenaantalscholentersprakegekomen.VierscholenhebbenietsgezegdoverdeduurzaamheidvanSchoolfolio:hoeweleenschoolervanuitgaatdatdeleerlingenophun98enogsteedshetportfoliokunneninzien,isditvoordeanderedrie

30

scholengeenvanzelfsprekendheid.Zijvragenzichafof,enzo jahoe,de leerlingenhetportfolionagroep8meenaarhuiskunnennemen.DaarnaastdenkentweescholennaoverdeveiligheidvanSchoolfolionadatdeAVGisingevoerd.Zijbetrekkenoudersbijditvraagstukzodatdepersoonsgegevensvandeleerlingenbeschermdblijven.

Afgelopen schooljaar hebben de aanbieders van Schoolfolio gewerkt aan eennieuwefunctievanhetportfolio:Schoolfolioalsrapportvervangendinstrument.UithetonderzoekblijktdatvijfscholenSchoolfolioinderdaadhiervoorwilleninzetten.ZijwillenhetgebruikenomresultatenzichtbaartemakenennoemenSchoolfoliodaneenrapportofverantwoordings-,beoordelings-ofregistratiedocument.OpSBOFacetwordtSchoolfolioalingezettijdensderapportbespreking.

4.2 BorgingvanSchoolfolioOpallescholenblijkeneenofmeervoorwaardenvoorborgingaanwezig,maarSchoolfolioisopenkeltweescholenvollediggeborgd:DeSteenenDeEdelsteenuitLeeuwarden.Opdeze scholen is een visie op Schoolfolio aanwezig die tot stand kwam tijdens eenteambijeenkomst.DitleiddetotdraagvlakbijhetteamommetSchoolfoliotewerkenentotinhoudelijkeenorganisatorischeafsprakendiewordennagekomen.Opbeidescholenfungeert de ICC’er als spin-in-het-web en is een back-up aan personen aanwezig diekunnenondersteunenbijdetoepassingvanSchoolfolio.DekansdatSchoolfoliodaningebruikblijftisdoordezeduidelijkerolverdelinggroter.Deaanwezigheidvantabletsenvoldoende tijdvergrotenookde structureleplekvanSchoolfolio inhetonderwijsvanbeidescholen. OpdeanderescholenheeftSchoolfolionoggeenvasteplekinhetcurriculum.InhetgevalvanDeFluorietuitLeeuwardenenDeGeodeuitGrouscheeltditechternietveel:vrijwelalleleerkrachtengebruikenhetinstrumentenbeidescholendenkennaoverhoezij Schoolfolio in de toekomst een structurelere plek kunnen geven in het onderwijs;veelaldoormeerafsprakentemakenoporganisatorischgebied,zoalsdeaanstellingvaneenvastaanspreekpunt.HetgebruikvanSchoolfolioisopdedrieoverigescholenminderof niet geborgd, omdat essentiële voorwaarden ontbreken: niet iedereen gebruikt hetinstrument of er zijn nauwelijks afspraken gemaakt. Een enkele school noemt ook dewisselingvancollega’salsknelpuntvoorborgingvanhetinstrument.

4.3 DiscussieHethuidigeonderzoekgeefteenbeeldvanhoediverseactorenwerkenmetSchoolfolio.DescholenzettenSchoolfolioinvoordedocumentatievandeindividuelebelevingvanleerlingen,maar de inzet van de leerkracht – vaak ondersteund door de ICC’er ofwelanderebetrokkenen–blijktcruciaalomdittebereiken.DezeuitkomstbiedtverschillendemogelijkhedenvoorvervolgonderzoekwaardooreenomvangrijkerbeeldkanontstaanvandemanierwaaropSchoolfoliowordtgebruiktofkanwordengebruikt.

31

UitbreidingonderzoeksgroepenmethodeNuduidelijk iswat de scholenmet Schoolfoliowillen bereiken enwie hierbij een rolspeelt, blijkt dat de directie en de ICC’ers – met wie op de meeste scholen alsonderzoeksgroep gesproken is – weliswaar een beeld hebben van de toepassing vanSchoolfolio, maar dat dit beeld ook beperkt is. De ICC’er speelt, naast de vaakondersteunende en motiverende rol, ook een rol als leerkracht waardoor een beeldontstaatvandemanierwaaropleerkrachtenSchoolfolioinzetten.Tochishetdevraagofdezewerkwijzeeenrepresentatiefbeeldgeeftvandeinzetdooralleleerkrachtenindeverschillendebouwdelen.Hetlijkteropdatditniethetgevalis.DeICC’ersgevenaandatzijveelverschillenzienbijcollega’smededoordebouwwaarinzijlesgeven.Omhiereenduidelijkerbeeldvantekrijgen,zouuitiederbouwdeeleenleerkrachtgeïnterviewdengeobserveerdkunnenworden.Tijdenseenobservatiekomtnietalleendevoorkennis,dehoudingenhethandelenvandeleerkrachtinbeeld,maarookderoldieleerlingenspelenbijSchoolfolio.WatwetendeleerkrachtenenleerlingenvanSchoolfolio?Watkunnenzijermeeofjuistniet?Lopenzeergenstegenaan?Hoereagerenzeophetinstrument?

Eendergelijkeobserverendemethodebiedtverdiepingophethuidigeonderzoek,datvooralbedoeldwasomeenbeeldteschetsenvandeverschillendetoepassingenvanSchoolfolio.Alseendergelijkverdiependonderzoekgewenstis,danishetbelangrijkomde onderzoeksgroep behapbaar te houden. Dit betekent: geen zeven scholen, maarbijvoorbeeldtweewaarbijrekeningwordtgehoudenmethet typeonderwijszoalséénregulierebasisschoolenéénbasisschoolvoorspeciaalonderwijs.Andertypeonderzoek:evaluerendoftevredenheidsonderzoekHethuidigeonderzoekhadtotdoelominbeeldtebrengenhoeSchoolfoliomomenteeldoorbasisscholenwordtgebruiktenwiehierbijeenrolspeelt.Ditiseenbijgestelddoel,wantaanvankelijkwildeKunstkadedatdedoeltreffendheidvanSchoolfoliozouwordengemeten.Ditwasechternietmogelijk,omdatdescholenvaaknogineenuitprobeerfasezitten.Demeestescholenwerkenweliswaardriejaaroflangermethetinstrument,maardit geldt niet voor alle leerkrachten. Anderzijds zijn de doelen en de werkwijze vanscholenmet Schoolfolio zo divers, dat het de vraag is hoeveel invloed Schoolfolio alsproducent hierop heeft. Als een evaluerend onderzoek gewenst is, dan kan deproducentkantwelgeëvalueerdworden.VoorwaardeisdatdedoelenvanSchoolfoliozijnvastgesteld.Geldendeuitgangspuntenbijvoorbeeldnogenopwelkemanier?Vervolgenskangekekenwordeninhoeverrehetproduct,deondersteuning,debereikbaarheidendeinformatievoorzieningbijdezedoelenaansluiten.

Eenanderemogelijkheidzouzijneentevredenheidsonderzoekuittevoerenonderscholen. In het huidige onderzoek is weliswaar gevraagd naar de meningen van debetrokkenen, maar hierbij zijn niet alle onderdelen van Schoolfolio systematischbevraagd.Ditisvooreentevredenheidsonderzoekwelbelangrijk.Zekeromscholenmetelkaartekunnenvergelijkeneneenproducttekunnenverbeteren.

32

StimulerenvantalentgerichteontwikkelingSchoolfolio heeft op ditmoment onder andere tot doel de culturele ontwikkeling vanleerlingen te volgen.Uit het onderzoek blijkt echter dat culturele ontwikkeling diverswordtopgevat:scholenkoppelenhetaandekunstvakkenensprekendanvancreatieveontwikkelingofaanhetgeheleonderwijsennoemenhetdanbredeontwikkeling.Scholenkoppelen de individuele beleving van leerlingen daarnaast aan hun talenten of demomenten dat de leerlingen trots zijn op zichzelf. Vanwege de mogelijkheid ommetSchoolfolioookopdrachtentoetevoegen,kunnenscholendeontwikkelingvanleerlingenniet alleen volgen,maar ook stimuleren. Schoolfolio krijgt op datmoment een geheelanderefunctie:hetdraagtbijaanhetleerprocesvanleerlingen.DitgebeurtbijvoorbeeldalopDeFluorietwaarbijdeleerkrachtuitgroep7en8reflectievragenstelt.Deleerlingenwordenhierdooruitgedaagdomnatedenkenoverdeopdrachtendiezijhebbengedaanenoverdeopdrachtendiezijnoggaandoen.AlsSchoolfolioalsaanbiederdezefunctiedaadwerkelijkwilbieden,danishetbelangrijkdatscholenwetenhoezijhetopdiemanierkunnengebruiken.Veenkere.a.onderzochtenhoetalentontwikkelingopdebasisschooltot stand komt door interactie tussen leerkracht, leerling en taak.34 In eenvervolgonderzoekkangekekenwordenhoeSchoolfolioalsdigitaalmiddelditproceskanondersteunen.OndersteunenbijimplementatieprocesSchoolfolio blijkt op meerdere scholen uit dit onderzoek nog niet vollediggeïmplementeerd in het onderwijs. Verschillende actoren hebben invloed op hetimplementatieproces: de verschillende stappen die zij zetten kunnen leiden totverandering en uiteindelijk tot borging van Schoolfolio.35Uit onderzoek blijkt dat eenveranderingveelalgepaardgaatmeteenbepaaldematevanurgentieofeenduidelijkewens. Daarnaast moeten de betrokkenen deze urgentie of wens onderschrijven. Dehoudingdiehiervervolgensuitvoortkomtbepaaltdematevanenmanierwaaropeenverandering–inditgevalhetgebruikendeborgingvanSchoolfolio–plaatsvindt.ZosteltSzabladatdehoudingvaniemanduiteenaffectieve-,cognitieve-engedragscomponentbestaat.Schoolfoliokanpasgeborgdwordenalsdehoudingvanallebetrokkenenopdezedriecomponentenpositiefis.Alsiemandzichbijvoorbeeldnietvaardigvoeltopdigitaalvlakenhetportfolionietdurfttegebruiken(affectievecomponent)dankanditdeborgingbelemmeren.Naastdezefactorenspelenookanderefactoreneenrolbijhetdoorvoerenvan veranderingen, zoals het gebruik en de implementatie van Schoolfolio. Bestaandonderzoek vanuit de veranderkunde kan inzicht geven in de manier waarop hetimplementatieprocesondersteundkanworden.36 34Veenker,H.e.a.(2017).Talentgerichteontwikkelingopdebasisschool:eendynamischevisieoplerenenonderwijzen.Bussum:UitgeverijCoutinho.35Ziebijvoorbeeld:Cozijnsen,A.,&Vrakking,W.(2013).Veranderkunde,basisboek.Deventer:Kluwer. 36Boonstra,J.(2014).LeidersinCultuurverandering.Assen:VanGorcum.Cozijnsen,A.,&Vrakking,W.(2013).Veranderkunde,basisboek.Deventer:Kluwer.Timmermans,R.,&Ros,A.(2013).Leiderschapineenonderzoekendeschool.DenBosch:KPCgroep.

33

5. AanbevelingenKunstkadeDeonderzoeksresultatenleidentotaanbevelingenoverderoldieKunstkadekanspelentenaanzienvanhetproductSchoolfolioenhetimplementatieprocesopdescholen.

5.1 AanbiedervanhetproductAlsaanbiedervanhetproductkanSchoolfoliode informatievoorzieningverbeterenendanmetnamerondomdeuitgangspunten.Teneerstekunnennogtweeuitgangspuntenworden genoemd: het portfolio is duurzaam en veilig, en kan ingezet worden alsbeoordelingsinstrument. Dezetweeuitgangspuntenontbrekennunogopdewebsite.Tentweedekanhetuitgangspunt‘hetportfoliovolgtdecultureleontwikkelingvanhetkind’eenzichtbaardereplekkrijgendooreenkopjetewijdenaandeinhoudvanSchoolfolio,zoals‘inzetbaarvoorgeheleonderwijs’.HetisnatuurlijkaanscholenzelfomtebepalenvoorwelkevakkenzijSchoolfoliogebruiken,maarhetisjuisteengeschiktmiddelvoorhetcultuuronderwijsvanwegehet typebestanden(geluidsfragmenten, foto’s, filmpjes)dattoegevoegdkanworden.Debestandtypensluitenaanbijvakkenalsmuziek,beeldend,dansendrama.Mettekstofpapieralleenzouhetnietmogelijkzijnomdevoortgangvanleerlingenindezevakkeninbeeldtebrengen.DezemeerwaardevanSchoolfoliovoorhetcultuuronderwijs sneeuwt nu onder doordat het alleen genoemd is in een groene,toelichtendetekstonderhetkopje ‘feedbackgevenaan leerlingen’.Ookwektdeplaatswaarhet cultuuronderwijswordtgenoemdde suggestiedatde cultureleontwikkelingalleenmetbehulpvanfeedbackinbeeldgebrachtzoukunnenworden.Uithetonderzoekblijktechterdatscholendecultureleontwikkelingookkunnenvolgenzonderfeedback,gewoonwegdoormateriaalteverzamelenvancultureleactiviteiten.Tenderdeadviserenwijomhetuitgangspunt‘hetportfolioisvanhetkind’aantepassen.Hetonderzoekmaaktduidelijk dat Schoolfolio vooral door leerkrachten wordt gebruikt. Behalve dat hetportfoliovanhetkindkanzijn,kanhetdusookvaneenleerkrachtofzelfsvandeouderszijn–afhankelijkvandeactordiedegrootsterolspeeltbijdetoepassing.Daarnaastishetzelfs twijfelachtig of leerlingen daadwerkelijk eigenaar kunnen zijn van het portfolio,omdatuitdepraktijkblijktdatde leerlingenerpasvanaf ca. groep6 zelfstandigmeekunnenwerken.Doorheteigenaarschapvandeleerlingentebenoemen,kunnenscholendenkendathetgebruikvanSchoolfolioweinigtotgeentijdkostvoordeleerkrachten.Uitde praktijk blijkt dit echterwel het geval. Beter zou het zijn om aan te geven dat deautonomie rondom het portfolio door scholen gekozen kan worden. Als toelichtingkunnenvoorbeeldenwordengegevenwatditindetoepassingvanSchoolfoliobetekentpergekozenactor.

Als de uitgangspunten helemaal duidelijk zijn dan kunnen technischeaanpassingen aan het productworden doorgevoerd. Zo kan eerst gekekenworden inhoeverre dewensen van de scholen uit dit onderzoek aansluiten bij de doel(en) vanSchoolfolio.Alsditbijvoorbeeldniethetgevalis,danishetbelangrijkomdescholenuitte leggenwaarom bepaalde technische aanpassingen nietworden gedaan. Ook is een

34

duidelijkedoelstellinghandigvoordetoekomstomscholengerichterevragentekunnenstelleninverbandmetdedoorontwikkelingvanhetproduct.

Tenslottebevelenweaanomtebepalenwelkedoelgroep jealsaanbiederwiltbereikenmetdecommunicatiekanalen.Inhetgevalvandewebsiteisditniethelemaalduidelijk.Opditmomentwordtnueensdeschool,danweerdeleerkrachtofdeleerlingaangesproken.Geziendeuitkomstenvanditonderzoekishetlogischomdedirecteuraantespreken,omdatdedirecteurveelaldeinitiatiefnemervanenfacilitatorbijhetgebruikvanSchoolfoliois.

5.2 OndersteunervanhetimplementatieprocesOp basis van de uitkomsten raden we aan om een grotere rol te gaan spelen bij deimplementatie van Schoolfolio in het onderwijs. Schoolfolio is op twee van de zevenscholengeborgd, terwijlzesscholenaldrie jaarof langerbezigzijnmetdetoepassingervan.HieruitkunnenweconcluderendatvoordeborgingvanSchoolfolioeengerichtveranderproces nodig is. Niet alleen vergt het een nieuwe manier van denken vanbetrokkenactoren,maarookeenspecifiekeaanpak.WewetendatSchoolfoliometbehulpvan drie kwaliteitscriteria – de inhoud, de organisatie en de randvoorwaarden – kanworden geborgd. Zoals de twee scholen –waar al sprake van borging is – laten zien,betekent dit allereerst dat inhoudelijke afspraken belangrijk zijn. Scholen moetenantwoord geven op de vragen:waaromgebruikenwe Schoolfolio, voorwelke vakkendoen we dit, op welke (vaste) momenten, hoe veel items komen erin en welk typemateriaalvoegenwetoe?Vervolgensishetbelangrijktebepalenwie,welkerolspeeltbijde toepassing van Schoolfolio. Dus:wiewordt de uitvoerder, ondersteuner, adviseur,controleur, facilitator, enzovoorts? Een antwoord op deze vragen is essentieel omduidelijkheidtegeveninhunrolentaken,ennategaanwaarondersteuningnodigis.Tenslottemoetendescholenbeschikkenoverdenodigerandvoorwaarden,datwilzeggen:ondersteunendemiddelenzoalsinternet,computersoftablets,encamera’s,maarooktijd–hetliefstalopgenomenindejaarplanning–engeldomSchoolfoliojaarlijkstekunnenbekostigen.WeadviserendaaromomhetgebruikvanSchoolfolioindekwaliteitscyclusvandeschooloptenemen. Hetisbelangrijkomdekennisvandedriekwaliteitscriteriaendemanierwaaropdie bijdragen aan de borging van Schoolfolio te delen met de ondersteuners bijSchoolfolio:detrainersvanHeutink,maarookdecultuurcoaches.Zijkunnendezekennisdanmeenemenindeteamtrainingenscholenhelpenmethetformulerenvanantwoordenopbovengenoemdevragen.GezienhetfeitdatdekeuzeommetSchoolfoliotewerkeneenveranderproces van de scholen vergt en dus tijd kost, is een langdurigerondersteuningstrajectwellichtgewenst.Doormiddelvan terugkerendegesprekkenen(team)coaching kunnenscholenbeterwordenbegeleidbijhetdoeldatzijwillenbereiken.InhetFrieswordt‘blijzijnmet’vertaaldals ‘wiiswêzemei’.Detitelvanditonderzoekverwijst daarnaar.Want hoewel Schoolfolio nog in ontwikkeling is en zijnweg zoektbinnendescholen,blijktdatdebetrokkenenenthousiastzijnoverdemogelijkhedenvan

35

hetinstrument.Alsactievespelerszijndebetrokkenenbijditonderzoekal‘wijs’methetSchoolfolio!

36

6. BronvermeldingBoeken

• Boonstra,J.(2014).LeidersinCultuurverandering.Assen:VanGorcum.• Cozijnsen,A.,&Vrakking,W.(2013).Veranderkunde,basisboek.Deventer:

Kluwer.• S.a.HandreikingSchoolfolio.[jaar,uitgeverenplaatsvanuitgaveonbekend].• Heusden,B.van(2010).CultuurindeSpiegel:naareendoorlopendelijn

cultuuronderwijs.Groningen:RijksuniversiteitGroningen.• S.a.BasisschoolDeFluoriet.Schoolgids2017-2018.p.7.Laatstgeraadpleegd01-

09-2019.[vanwegeanonimiseringgeenhttp-bronverwijzing]• Timmermans,R.,&Ros,A.(2013).Leiderschapineenonderzoekendeschool.Den

Bosch:KPCgroep.• Veenker,H.;H.Steenbeek;MvanDijk;PvanGeert.(2017).Talentgerichte

ontwikkelingopdebasisschool:eendynamischevisieoplerenenonderwijzen.Bussum:Coutinho.

• Vogelezang,P.;J.Poll;E.Alberts;A.VanHemel(2009).CultuurmonitorPrimairOnderwijs:dekwaliteitvancultuureducatie.Utrecht:CultuurnetwerkNederland.

Websites

• AutoriteitPersoonsgegevens.Laatstgeraadpleegd13-08-2019.<https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/nl/onderwerpen/algemene-informatie-avg/algemene-informatie-avg>.

• Dorrvooronderwijs.Laatstgeraadpleegd13-08-2019.<https://www.dorr-onderwijs.nl>.

• IPON.Laatstgeraadpleegd12-08-2018.<https://ipon.nl>.• MASOutreach:conceptontdekkersenvormgevers.Laatstgeraadpleegd13-08-

2019.<https://www.masoutreach.frl/#/>.• PrijzenvoorSchoolfolio.Laatstgeraadpleegd16-08-2019.

<https://www.schoolfolio.nl/prijzen.html>.• Rijksoverheid:cultuuronderwijs.Laatstgeraadpleegd15-08-2019.

<https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kunst-en-cultuur/cultuuronderwijs>.

• Schoolfolio:digitaalportfoliovoorhetonderwijs.Laatstgeraadpleegd16-08-2019.<www.schoolfolio.nl>.

• Schoolkade:schoolfolio.Laatstgeraadpleegd16-08-2019.<https://www.schoolkade.nl/Kunstmenu/po/Page/Details/87eac3ff-9456-4cca-b78b-a8b000b95055>.

37

BijlageBetrokkenen Actoren RolSchoolfolio OnderzoeksvormKunstkade DienekeZwiers

DirecteurKunstkade,initiatiefnemerSchoolfolioenopdrachtgeveronderzoek

N.v.t.

JudithMulder

InitiatiefnemerSchoolfolio,cultuurcoach

Interview,bijeenkomst

SabinedeJong Cultuurcoach BijeenkomstRoosHeesterbeek Cultuurcoach Bijeenkomst

MisjaSirag Cultuurcoach BijeenkomstBasisscholen DeFluoriet

(Leeuwarden):• directeur• ICC’eren

leerkrachtgroep3• ICTerenleerkracht

groep7en8

Interviewronde1en2,observatieportfolio

DeEdelsteen(Leeuwarden)

• ICC’erenleerkrachtgroep8

• leerkrachtgroep1

Interviewronde1en2,observatieportfolio

DeSteen(Leeuwarden):• ICC’eren

leerkrachtgroep1en2

Interviewronde1

DeGeode(Grou)• directeur

Interviewronde1en2,observatieportfolio

DeAquamarijn(Ureterp)• directeur• ICC’eren

leerkrachtgroep1en2

Interviewronde1en2

38

DeCristalla(Zwolle):• ICC’eren

leerkrachtgroep3

Interviewronde1

DeBriljant:• waarnemend

directeur

Interviewronde1

HanzehogeschoolGroningen

• ElsjeHuij• IrjaHartenberg

Onderzoekers N.v.t.