2019010Transitie kunststoffen def2 - AMROR · 2019. 1. 10. · In de nationale transitieagenda...

TransitiekunststoffenOntwerpen met kunststoffen, inclusief recyclaat.Riolering en Oeverbeschoeiing

Rapport Datum Pagina

Transitie kunststoffen 10 januari 2019 I

Gemeente RotterdamCluster StadsontwikkelingWilhelminakade 1793072 AP Rotterdam

AuteurCor [email protected]

In samenwerking met

In samenspraak met

Gemeente Rotterdam: Wim van der MeerGemeente Rotterdam: Ronald Zandbergen

Met dank aan alle betrokkenen aan de 2 discussietafels Waterbouw en Rioleringen (bijlage I) enbijzonder dank aan de leden van de AMROR CE-actiegroep kunststoffen (zie voorwoord).

Plaats, datum

Rotterdam, 10 januari 2019

Versie 2.0

ColofonTransitie kunststoffen


Transitie kunststoffen 10 januari 2019 II

Voorwoord

In voorliggend document zijn de resultaten aangaande het onderzoek ‘Transitie kunststoffen’ voorriolering en oeverbeschoeiing weergegeven. Dit rapport is mede tot stand gekomen dankzij deAMROR-CE; actiegroep kunststoffen.

Deze actiegroep bestaat uit:Cor Luijten Gemeente Rotterdam AMROR-CE trekkerKees van der Laan Gemeente Rotterdam Assets en afvalBernard Merkx NRK-recycling KunststoffenJasper Passtoors Gemeente Amsterdam Inkopen, DuurzaamJos Vorstenbosch Rijkswaterstaat OntwerpMiguel Kerkstra Gemeente Rotterdam OntwerpCoen Faber Pure Birds/Logi-CE Circulaire Bouwlogistiek

Dank gaat uit naar alle betrokkenen aan de 2 discussietafels (bijlage 1).Dank dat zij op zo korte termijn hun agenda hebben kunnen vrijmaken om aan deze discussie mee tedoen. Aan de discussietafels waren betrokkenen uit de publieke opdrachtgevers en marktpartijen. Ditgaf een zeer levendige discussie, waarbij alle thema’s de revue zijn gepasseerd. Thema’s: alstechniek, functie, gebruik, milieu, circulair, recycling, innovatie, aanbrengen, inkoop et cetera. Al dezekoplopers hebben diverse discussie losgemaakt die in deze rapportage zijn verwoord. Wij hopen opeen follow-up van deze discussies en bevindingen, zodat we versneld kunnen toewerken naar eencirculaire kunststofeconomie.


Transitie kunststoffen 10 januari 2019 III

Inhoudsopgave

1 Aanleiding en onderzoeksopzet 4

2 Circulair ontwerpen 5

3 Voorkeursambitie toepassen kunststoffen 7

4 Portfolio kunststoffen rioleringen en waterbouw 8

5 Discussietafels: Riolering en Waterbouw 105.1 Discussietafel leidingssystemen 105.2 Discussietafel oeverbeschoeiingen 12

6 Ontwerpvolgorde en ontwerpvragen 14

7 Uitvraag 14

8 Transitiemogelijkheden 14

9 Vervolg 16

Bijlage I Overzicht deelnemers discussietafels 17

Bijlage II Begrippen en definities kunststoffen 189.1 Enkele begrippen Kunststof 189.2 Principes van (Chemisch) recycling 22

Bijlage III Voorbeelden Kunststoffengebruik in de GWW 24

Bijlage IV Bestektekst tbv Inzamelen buizen 26

Bijlage V Voorbeeld aanbestedingsdocumenten 27Rioolbuizen 27

Bijlage VI Ondersteunende documenten 30


Transitie kunststoffen 10 januari 2019 4

1 Aanleiding en onderzoeksopzet

In de nationale transitieagenda kunststoffen is de volgende ontwikkelrichting opgenomen: verhogen van detoepassing van recyclaat.De hoofdvraag voor de infrasector luidt: is gerecycled kunststof het bouwmateriaal van de toekomst? Duidelijkis dat er twee voordelen zijn aan het toepassen van kunststoffen in de infra, namelijk. 1) het isgewichtsbesparend (kilogrammen) en 2) het vraagt minder onderhoud.

Het doel van het huidige onderzoek is het verkennen van mogelijkheden om de toepassing vankunststofrecyclaat te vergroten in de infrasector, specifiek in riolering en waterbouw. Een essentiële voorwaardedaarbij is dat kunststofproducten voldoen aan de technische en functionele eisen. Ook dient het aan te brengenzijn in de ondergrond met de op locatie aanwezige bodemgesteldheid. Er wordt in dit onderzoek uitgegaan vanniet vezelversterkte kunststoffen.

In de opzet van dit onderzoek zijn twee stappen genomen:1. Inventarisatie van de marktmogelijkheden2. Het houden van twee workshops met marktpartijen uit de keten en publieke opdrachtgevers/inkopers.

Het resultaat is inzicht in de mogelijkheden voor de toepassing van gerecycled kunststof in riolering enwaterbouw en een stappenplan om aan de slag te gaan met de inkoop van deze producten.

Op 30 oktober 2018 heeft de discussietafel Waterbouw; oeverbeschoeiingen plaatsgevonden.Op 5 november 2018 heeft de discussietafel Rioleringen plaatsgevonden.Een overzicht van de deelnemers van deze sessies is opgenomen in bijlage I.

Bij de uitwerking hebben de volgende drie deelvragen als ambitiebasis gediend:1. Aan welke functionele en technische eisen dienen de kunststofproducten te voldoen?2. Hoe kunnen we hoger percentage van kunststofrecyclaat realiseren?3. Hoe krijgen we het in het bestek/uitvraag?

In bijlage II is een overzicht weergeven van diverse begrippen en definities.



Figuur 1 Value Hill (bron: het Groene Brein)

2 Circulair ontwerpen

Bij ontwerpen zijn de volgende principes aangaande circulariteit van belang:1. Preventie als basis2. Voorkom gebruik niet-circulaire materialen3. Aandacht voor de recyclebaarheid van het product/materiaal aan het einde van de levensduur4. Denk vanuit het systeeem en niet vanuit de oplossing5. Evalueer, leer hiervan en pas de ontwerpstrategie aan.

Het toepassen van recyclaat is een vorm van circulariteit. Waar in een lineair proces grondstoffen verlorengingen, wordt er bij circulair volop ingezet om deze te behouden. Deze circulaire economie is door Het GroeneBrein in kaart gebracht door het ontwerpen van het model de Value Hill (figuur 1). Kijkend naar huidigemateriaalketens wordt er bij de productie in elke stap waarde toegevoegd. Keerzijde is dat na gebruik het snelbergafwaarts gaat: door het gebruik is de economische waarde rap gekelderd, met als gevolg dat de meestematerialen worden weggegooid. Waarde wordt eerst opgebouwd, om die vervolgens te vernietigen. Daardoorontstaat een ‘schaduwzijde’ van de economische waardeberg, die wordt aangeduid als de ‘Value Hill”.

De essentie van een circulaire keten is producten zo te ontwerpen dat ze lange tijd op de top van de Value Hillkunnen blijven. Door de vermindering van het afval zijn minder nieuwe grondstoffen nodig en wordt deschaduwzijde van de Value Hill kleiner. Het model gaat uit van preventie, waardecreatie en waardebehoud.

Het model is vertaald naar een Rotterdamse Value Hill (zie figuur 2). Algemeen behoren hier de ontwerpambities(figuur 2) bij van: ontwerp levensduurverlengend (inclusief beheer & onderhoud), herbruikbaarheid (bv tweedehands brug, damwand, rioolpijp) en recycling. Recycling bepaalt uiteindelijk de mate van circualiteit c.q. is hetvangnet. Zeker met de huidige ontwikkeling van nieuwe materialen en ook voor het materiaal kunststoffen(bijvoorbeed de composieten en samengestelde materialen) is het een uitdaging om deze goed in de kringloopte krijgen en houden. Maatschappelijke discussies en keuzes dienen te worden gemaakt voor welke duurzamematerialen er worden gekozen in de transitie naar een circulaire economie.



Figuur 2 Rotterdamse Value Hill (bron: Cor Luijten, Miquel Kerkstra, Gemeente Rotterdam (2018))

Deze Value Hill kan bij het ontwerpen gebruikt worden om de opties in waardecreatie, waardebehoud enpreventie te structuren. Het vermijden van het gebruik van primaire grondstoffen en het vermijden van afval isten alle tijden een belangrijk uitgangsprincipe. In een circulaire keten worden materialen ontworpen metduurzaam materiaal en gericht op levensduurverlenging en herbruikbaarheid van het materiaal. Modulair endemontabel bevorderen het hergebruik. Aan het eind van de levensduur zal recycling plaatsvinden om klaar tezijn voor een nieuw leven.Bij het ontwerpen dient als uitgangspunt het gebruik en de daaraan gekoppelde functie en levensduur(bijvoorbeeld 10 jaar, 20 jaar, 50 jaar). Op basis hiervan kan een visie op circulariteit worden bepaald enontworpen, inclusief de duurzame materiaalkeuze.



3 Voorkeursambitie toepassen kunststoffen

In Nederland wordt vaak gewerkt volgens het principe van Lansink. Hieronder is een uitwerkingsbeeld voorkunststoffen geschetst.

Voorkeursambitievolgorde (soort lader van lansink) bij het toepassen van kunststoffen:1. Voorkom gebruik plastics en voorkom plastic afval2. Indien plastics/kunststoffen worden gebruikt, zorg voor zo zuiver mogelijk toepassen van plastics

(virgin)3. Bij het toepassen van plastics/kunststoffen zorg ervoor dat de objecten (rioolpijp) te de- en remonteren

zijn, zodanig dat de objecten opnieuw kunnen worden toegepast. Voorkom daarbij het gebruik vanlijmen en kitten.

4. Wanneer lokaal plastics vrijkomen, ga deze lokaal toepassen.5. Streef naar zoveel mogelijk recyclaat in de kunststoftoepassingen (100%, 80 %, 60%, 40, 20 % en

0%). Let wel dat niet in alle toepassingen recyclaat gebruikt kan worden.6. Nieuwe kunstsstoffen zonder verzelversterking7. Nieuwe kunststoffen met vezelversterking

Bij het vrijkrijgen van kunststoffen is de voorkeursambitie:1 Herbruik het vrijkomende object (bv rioolpijp) opnieuw.2 Retourneer het vrijkomende object, bij voorkeur schoongemaakt, aan de leverancier.3 Voer af naar een erkende verwerker voor recycling.

Recycling is elke nuttige toepassing waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt tot producten, materialen ofstoffen, voor het oorspronkelijke doel of voor een ander doel. Het omvat het opnieuw bewerken van organischafval, maar omvat NIET energieterugwinning noch het opnieuw bewerken tot materialen die bestemd zijn om teworden gebruikt als brandstof of als opvulmiddel.(Definitie volgens WasteFrameworkDirective 2008/98/EC)

Figuur 3 Afvalhiërarchie zoals het Kaderrichtlijn Afvalstoffen (EU 2008/98)



4 Portfolio kunststoffen rioleringen en waterbouw

Het volgende beeld is verkregen aangaande het toepassen van kunststoffen in de portfolio van de infra:1. Er is een zeer sterke toename van het gebruik en vrijkomen van plastics in de meeste brede zin:

zachte en harde plastics. De plastic productie is in de laatste 50 jaar 20 keer zo groot geworden (ziefiguur).

2. Er zijn veel soorten plastics. Europees zijn de meest voorkomende hoofdsoorten: PET (7,4%), PS/PS-E (6,7%), PUR (7,5%), PVC (10%), PE-HD/PE-MG (12,3%), PE-LD/PE-LDD (17,5%) PP (19,3%) enoverige 19,3%. Bron: PlasticsEurope (zie figuur).

3. De meeste gebruikte hoofdsoorten in de bouw zijn: High Density Polyethyleen (HDPE),Polyvinylchloride (PVC), Polyethyleen (PE) en Vezelversterkte kunststoffen (composiet).

4. Uit websiteinternetscans (zie bijlage III) blijkt dat vele toepassingen in de portfolio van de infraaanwezig zijn.

5. Certificeringen en diverse onderbouwingen (o.a. vanuit MKI) begint te ontstaan.6. Belemmeringen voor het gebruik en het ontwerp met kunststof is vaak de onbekendheid van de

marktpartijen en opdrachtgevers met dit materiaal. Trend is dat het toch steeds meer wordt toegepastvanwege het onderhoudsvrijere karakter van kunststoffen.

7. Toepassingen van kunststof in de infra naar verwachting het meest voorkomen in derioleringen/drinkwater en waterbouw (oeverbeschoeingen). De zwaardere constructieve constructieszijn vezelversterkt.

8. Kunststoffen: in gewicht een zeer kleine hoeveelheid van de totaal gebruikte andere materialen alsbeton/staal enz. Bijvoorbeeld bij grotere rioolbuizen wordt daarnaast ook veel lucht vervoerd.

Figuur 4 Kuntstofproductie Bron: Ellen McArthur Foundation (2016)



Figuur 5 Aandeel soorten plastics



5 Discussietafels: Riolering en Waterbouw

Hieronder volgen de uitkomsten van de twee discussietafels. In 5.1 leidingsystemen en 5.2 waterbouw. In deeerste discussietafel was het een plenaire discussie en bij de tweede was het opgedeeld in 3 groepen. Deuitkomsten zijn opgenomen in twee stappenplannen, namelijk ontwerpen (hoofdstuk 6) en uitvraag (hoofdstuk7).

5.1 Discussietafel leidingssystemenOp 5 november 2018 heeft de discusietafel leidingsytemen plaatsgehad. Tijdens deze sessie zijn de volgendevragen besproken:

• Aan welke specificaties en eisen in GWW kunnen kunststoffen voldoen?• Hoe kunnen we hoger percentage van kunststof recyclaat realiseren in de producten? Wat is de input

?• Hoe krijgen we het in bestek/de uitvraag?

De uitkomsten van deze discusie zijn als volgt samengevat:

“Duurzaamheid volgt op functionaliteit” (ontwerp, materialen en techniek)Roger Loop – Bureau Leiding

1) Waarde van certificatenEr is geen eenduidigheid van de methodiek, dus zijn niet alle beschikbaar gestelde getallen 1:1 metelkaar te vergelijken. Bij aanbestedingsprocedures en bijvoorbeeld gebruik van MKI’s moet hier dusrekening mee gehouden worden.

2) Op websites van producenten ontbreekt onderbouwing / bewijs van de stellingname.

3) Bij de technische specificaties van producten blijkt het lastig te zijn om de E-modulus te verkrijgen,zelfs bij navraag. Dit leidt o.a. mogelijk tot keuzes voor andere materialen dan kunststoffen, omdatberekeningen voor plaatsing hierdoor lastig te staven zijn.

4) Er worden steeds meer gescheiden leidingsystemen gebruikt om regenwater apart in te zamelen. Ditheeft invloed op de zuurgraad van de stoffen die door de leidingen gaan. Het is momenteel nietvoldoende duidelijk welke invloed deze veranderende zuurgraad heeft op de gebruikte materialen(veelal PVC, maar ook toenemend HDPE en PP). De producenten van leidingsystemen wordt verzochtook dit thema op hun agenda te zetten.

5) Circulair toepassen van materialen met een historie

Producenten van leidingsystemen hebben geinvesteerd in zogenaamde sandwich technieken.Hierdoor verwerken ze PVC recyclaten in de binnenlaag en PVC virgin (nieuw) materiaal in debuitenlagen. Gemiddeld bevatten leidingsystemen in Nederland circa 50% recyclaat, afhankelijk vande diameter. De garantie voor de eindgebruiker / opdrachtgever is identiek met leidingsystemen uitnieuw materiaal.

Recyclaten die herwonnen worden uit oude leidingsystemen bevatten additieven als Cadmium (Cd) enLood (Pb). De Nederlandse overheid staat zeer positief tegenover het hergebruik van deze materialen(o.a. North Sea Roundabout overleg) wederom in leidingsystemen en draagt dit beleid ook actief uit inBrussel om een bredere, geharmoniseerde Europese aanpak hiervan als concrete invulling van eenmeer circulaire economie in de EU wetgeving vast te leggen.

Naast besparing van grondstoffen wordt er tevens een aanzienlijke hoeveelheid CO2 emissie bespaarddoor toepassing van gerecyclede grondstoffen ten op zichte van nieuw materiaal.

6) Het ‘heffen’ en opnieuw leggen van leidingen wordt door gemeenten aangedragen als mogelijk betereoptie dan recycling. Vooral bij zogenaamde zettingsgevoelige gebieden speelt de problematiek vanverzakking. De producenten wordt gevraagd over dit thema constructief mee te denken.



7) Sommige gemeenten gebruiken ook kunststof leidingen met grotere diameters, als alternatief voor metname beton. Hier ligt een unieke kans om kennis te delen met collega gemeenten en de producentenvan leidingsystemen.

8) Het is onduidelijk wat de invloed is van mogelijk versnelde veroudering als leidingsystemen ofonderdelen niet gelijk onder de grond worden verwerkt, maar eventueel tijdelijk boven de grond (of inde buitenlucht) worden opgeslagen. Er zijn voorbeelden van verkleuring maar er is onvol

doende inzicht of dit ook effecten heeft op de UV stabilisatie en houdbaarheid van het productop termijn.

9) Leidingsystemen zijn modulair. Er zijn gedachten om leidingsystemen mogelijk dikker te maken omdaarmee de levensduur te verlengen. Het openbreken van straten voor reparaties kost desamenleving meer dan de mogelijke kostprijsverhoging van dikkere leidingsystemen. Echter bij dezeoverwegingen moet dan ook in de gaten gehouden worden dat de gebruikte formaten / buitenmatenniet wijzigen, daar dit invloed heeft voor aansluiting op bestaande infrastructuur.

Een inhoudelijke technische discussie tussen publieke en private sector over thema’s als vormvastheidin de tijd, lengte, diameters en dikte, alsmede de daarmee samenhangende levensduur lijkt hier eennoodzaak.

De keuzes van nu en de komende jaren bepalen de toekomst voor meerdere decennia, zeker bij productenmet een zeer lange levensduur, zoals leidingsystemen.

In figuur 6 is een voorbeeld opgenomen van een document dat tijdens de sessie besproken is. Dit is eenbelangrijke ondersteunde document. Deze en meer documenten zijn opgenomen in bijlage VI.

2 Oktober 2015 2.8922.892 – Handleiding Duurzaam Inkopen

Handleiding DuurzaamInkopen PVC-buizen

Handvat voor gemeenten & provincies

Figuur 6 Handleiding duurzaam inkopen PVC-buizen



5.2 Discussietafel oeverbeschoeiingenOp 30 oktober 2018 heeft de discusietafel oeverbeschoeiingen plaatsgehad. Tijdens deze sessie zijn devolgende vragen besproken:

• Aan welke specificaties en eisen in GWW kunnen kunststoffen voldoen?• Kan er een hoge mate van recyclaat worden toegepast?• Hoe krijgen we ‘circulaire kunststof producten’ in bestek vandaag?”

De uitkomsten van deze discusie zijn 1 op 1 weergegeven:

Groep 1Hergebruik!Ontwerper : kan het in kunststof ?Anders ontwerpen (ander typeontwerp opdracht geven)Bram Save PlasticsHybride constructiesOG leren over de recyclatenOG moet er specifiek om vragenBrand ?!Draagconstructie?Gebrek aan stijfheidGebrek aan sterkteOpenheid producenten

Groep 2

Groep 3

2a Wat?Prijs gedrevenKwaliteit 90% van virginWetgeving (EU)Verhogen toepassingsgebiedInkoop kennis (PIANOo)Concessies architectuurToetsing / normen

2a Wat?Stijfheid (technische eigenschappen) =>constructie soms dikker (?)Esthetica is belangrijkExperimenteren (trial and error)Combi van materialenOndergrond / installatieLeerproces => succes stories (oa Gouda)delenAngst voor vernieuwingBestek tekst hoe ? wie ?Tot 100% recyclaat mogelijkMeer bekendheid

2b Hoe?Werkgroep opzetten (multi sector / multi disciplinair)Intern draagvlak (rugdekking)Probleem van de plastics (toepassingen nodig)CO2 besparingWaardering (toegevoegde waarde)Betrokkenheid van personen

2b Hoe?Kunststof convenant keten (als Beton akkoord)Eisen in bestek min.% recyclaatExtra voorbereidingstijd aanbesteding



Groep 4

“Wees bewust van beperkingen van kunststof metname toepasbaarheid, aanbrengen, verwerking,levensduur, onderhoud.”

2b Hoe?GEWOON DOEN!Inkoop : vermelden kunststof “ beste x% als kunststoftoepassen in de Soms 100% recyclaat mogelijk => dikker ontwerpen ?Recycling => zo puur mogelijkUitlogen milieu / phalatenKunststoffen -> anders ontwerpenOrganisatie wil andere materialen toepassenwaaronder kunststofImago / esthetisch (vintage, retro) => accepteren dathet er anders uitzietGa Circulair / Milieu denkenPlus punten plastic / kunststoffen

2a Wat?Verschil onder water / boven waterTips : do & don t sWeinig kwaliteitsvoorschriften=> meeronderzoekHoe aanbrengen ?Hoe onderhouden ?Brosheid, UV ( schade gevoeligheid)Type kunststof? En in welk land gemaakt ?Eisen aan afmeting per element => hoeovergang



6 Ontwerpvolgorde en ontwerpvragen

Er zijn een tweetal keuzes in ontwerpvolgorde:• 1) Vraag nav functie/gebruik [functionele specificatie], 2) technische specificatie en 3 materiaalkeuze

(afweging tussen de materialen hout, beton, staal en kunststof)• 1) Vraag nav functie/gebruik [functionele specificatie], 2 keuze gebruik makend van het materiaal

kunststoffen (anders ontwerpen: bijvoorbeeld dikker, versterkt) en 3 technische specificatie

De volgende ontwerpvragen zijn te onderscheiden, waarbij gebruik wordt gemaakt van niet verzelversterktekunststoffen. Hierbij zijn na de vraag de ambities weergegeven c.q. opmerkingen gemaakt.:

1 Kan een Product uit niet vezelversterkt kunststof worden ontworpen als vervanging van hout,staal of beton? Voor het product moeten alle onderdelen van 1 type kunststof te zijn.

2 Kan het product uit niet vezelversterkt kunststof alle functionele eisen vervullen? Let op demogelijke eisen van: water/vochtopname, brandbaarheid, uv-veroudering, kruip, zuurgraad,elasticiteit, hoge temperatuursterkte, vormvast, belasting door chemische stoffen (bvolieproducten, geconcentreerd rioolwater) etc.

3 Is het een veiligheidsdeel in de functie en gebruik? Er kan geen constructieve sterkte wordentoegekend aan de niet vezelversterkte kunststofprodukten, waarbij indien falen schade aanmensen en/of omgeving mogelijk is. Een voorbeeld is ook het onderscheid indrinkwaterleidingen (gezondheid) en rioolleidingen (schoon water riool en vuil water riool).

4 Is de functionele levensduur bijvoorbeeld minimaal 50 jaar zonder onderhoud? Let op:kleurverlies (door uv, zon), verbrossing, vervuiling/bealging, slijtage.

5 Is het product demontabel, reparabel en vervangbaar? Opmerking: verbindingen moeten in-situ te maken en te verbreken zijn.

6 Is het product na technische levensduur voor bijvoorbeeld minimaal 90% herbruikbaar ofrecyclebaar? Opmerking: Geregelde retourstroom bij sloop of renovatie.

7 Uitvraag

Inkopen wordt gedaan door opdrachtgevers of door aannemers.In bijlage IV, V en VI zijn enkele voorbeelden ter beschikking gesteld. Wees bewust: ieder voorbeeld is gemaaktop een bepaald tijdstip (afgelopen paar jaar), heeft een bepaald doel en ambitie.

Bijlage IV: Ophalen leidingen, gemeente RotterdamBijlage V: Verzameling van rioolbuis (Rotterdam), einde levensduur (RWS), toepassing civiele constructies

(Amsterdam)) en tbv containers (Rotterdam)Bijlage VI: Leidingen door Waternet Amsterdam. Door de opdrachtgever is dit weergegeven in diverse

vragen. Zie dit ook als voorbeeld stappenplan.

We willen nogmaals benadrukken: GEEN COPY PASTE van deze bestek-teksten. Deze dienen ter inspiratie.

8 Transitiemogelijkheden

In de transitie in het toepassen van kunststoffen, waarbij recyclaat is verwerkt tot 2 jaar geleden één principeleidend namelijk: duurzaamheid volgt op functionaliteit.Vanaf 2016 (Nederland Circulair) is het: Duurzaamheid volgt op functionaliteit en circulariteit.Functionaliteit heeft kenmerken van de 1) ontwerpspecifaties zoals functie/gebruik, technische eisen enonderhoudseisen in 2) welke toepassingsgebied/object.

Voor het toepassen van kunststoffen in de infra geldt: onbekend maakt onbemind.



Dit is van toepassing voor zowel opdrachtgevers als voor aannemers. In de afweging van de materiaalkeuzewordt makkelijk hout, beton of staal toegepast.Voor een transitie is het van belang om:

• Kennis en ervaringen rondom kunststoftoepassingen vanuit de eigen organisatie te verhogen;• Verzamel goede voorbeelden van kunststoftoepassingen en bij voorkeur met circulair toegepast

recyclaat (niet alleen recycling nu maar ook voor in de toekomst).• Maak gebruik van inzamelsystemen (voorbeeld in bijlage 4) of breng het naar erkend kunststofverwerker

(tbv circulair recyclaat of circulair eindprodukt).• Ga bij het ontwerpen uit om kunststof bewust toe te gaan passen.

Opdrachtgevers kunnen ervaring gaan opdoen in pilots door bewust te kiezen voor het materiaal kunststof. Gahet toepassen van kunststoffen met recyclaat daarbij voorschrijven of stimuleren. Dit geldt zowel bij de eigenmateriaalinkoop als een levering van een aannemer in een bouwproject.In de uitvraag c.q. aanbesteding maakt het uit of kunststoffen als sec materiaallevering wordt uitgevraagd of datdit als onderdeel van een groter geheel in een project (bijv: inclusief bestrating, lichtmasten, grondwerk etc)plaatsvindt. In een groter project dienen eerder kunststoffen te worden voorgeschreven. Ook de aannemer kanbij een functioneel uitgevraagd project kiezen voor het toepassen van kunststof producten.

In hoofdstuk 6 is een ambitieus stappenplan qua ontwerp weergegeven en in hoofdstuk 7 is ingegaan op deuitvraag met voorbeelden in bijlagen IV (inzamelsysteem), V en VI (uitgebreid stappenplan). Wees bewust ombij ieder project de juiste vragen te stellen en afwegingen te maken.

Verdere doorontwikkeling door de markt van het toepassen van recyclaat in afstemming in de keten. De geheleketen van opdrachtgever, recycler, verwerker en aannemer dient in afstemming te zijn om tot de juisterecyclaatspecificaties en te komen.

Markt dient in zijn produkten specifieker aan te geven:Geef specifiek aan welke technische eisen en toepassingen er zijn en met welke levensduur.Waar moet je op letten bij aanbrengen? Denk daarbij aan: aanbrengen in zettingsgevoelig gebied? De dieptevan aanbrengen en in welke grondsoort? Zijn er speciale aanbrengvoorschriften, onderhoud etc.Twee voorbeelden:

1. bij uitgedroogd veen is het inbrengen van kunststof damwanden lastiger dan bij nat veen2. in zettingsgevoelige gebieden (bodemdaling) heeft het toepassen van leidingen een andere aanpak

dan in niet-zettingsgevoelige gebieden (figuur). Hier ligt nog een technische uitdaging: Hoe LIFTEN weeen leiding in dit soort gebieden (bij voorkeur in-situ)



Figuur 7 Zettingsgevoeligheid in Nederland

Voor een gestructureerde toepassing van kunststoffen in de infrastructuur zijn essentieel:• Acceptatie kunststof als functioneel en circulair produkt• Ketensamenwerking• Ketenlogistiek• Verdienmodel

9 Vervolg

Vanuit de voorbereidingen van AMROR CE-Kunststoffen en de resultaten van de twee discussietafels kanworden gesteld dat:

• Veel informatie en discussies is opgehaald door en met een beperkt aantal koplopers• Veel energie en draagvlak om verder te gaan

Wij stellen voor om met elkaar in gesprek te gaan om een follow-up af te stemmen. Hierbij wordt gedacht om testarten op de week van de circulariteit in 2019. Hierbij willen we minimaal de resultaten doorgeven, zodat deopgehaalde informatie voor iedereen die geïnteresseerd is beschikbaar komt.We stellen ons ook voor om een specifiek thema nader te verdiepen en bij voorkeur uit te werken. Dit heeft eenverdere uitrol/kennisdeling tot gevolg en tevens worden vervolgstappen doorgezet. Hierbij denken we aan:

1. Techniek/Ontwerp; acceptatie2. Bredere beschouwing aangaande kunststoffen in de keten3. Nadere uitwerking ten behoeve van de inkoop

De hoofdvraag daarbij blijft: Is gerecycled kunststof het bouwmateriaal van de toekomst? De vraag is ook: Zijner naast riolering en oeverbeschoeiing nog meer zinvolle infra-objecten, waarbij kunststoffen [kunnen] wordentoegepast? Tot slot: welke interessante business verdienmodellen zijn er (Functie inkopen als een service,waarbij het materiaal eigendom blijft van de leverancier)?



Bijlage I Overzicht deelnemers discussietafels

Figuur 8 Deelnemers discussietafel oeverbeschoeiingen (moderator Coen Faber)

Figuur 9 Deelnemers discussietafel leidingsystemen (moderator Bernard Merkx)



Bijlage II Begrippen en definities kunststoffen

9.1 Enkele begrippen Kunststof

Kunststof: Kunststof is een materiaal dat is opgebouwd uit zeer grote moleculen, die ontstaan door synthese(een reactie waardoor er een nieuwe stof ontstaat) vanuit natuurlijke grondstoffen. De grondstoffen van de“plastic-chemie” zijn koolwaterstoffen, afkomstig uit de olieraffinage of hernieuwbare biomassa.

Thermoplasten (plastics): gekenmerkt door een omkeerbaar vormproces. Het materiaal kan opnieuw gesmoltenen vervormd worden, waardoor recycling relatief eenvoudig is. Thermoplasten verweken (plastisch) bij hogetemperaturen. Van de totale kunststoffengebruik hebben thermoplasten een marktaandeel van 81%.1 Dit is degrootste type kunststof in de GWW: zie tabel 3: PVC, PS, PE, PP.

Thermoharders (kunstharsen): gekenmerkt door een onomkeerbaar vormproces, wat de recyclebaarheid sterkbemoeilijkt. Thermoharders Heeft een marktaandeel van 14% op het totale kunststoffengebruik.

Elastomeren, (Rubbers): is een verzamelnaam voor kunststoffen die bij kamertemperatuur verweekt (grote rek)en bij verhitting thermoplastisch (zacht) zijn. Elastomeren zijn polydisperse multiblokcoploymeren (samenstellinguit twee chemische verschillende blokken).

Vezel versterkte kunststoffen (composieten): samengestelde kunststoffen bestaande uit twee componenten dieelkaar versterken: een matrix (lijm, hars) en de vezel (glas, koolstof). Deze zijn geschikt voor hoge krachten. Erbestaan Thermoplastische- (makkelijker recyclebaar), Thermohardende- (lastig recyclebaar), en Bio-composieten. Recycling is momenteel technisch en commercieel lastig. Composieten hebben een marktaandeelvan ongeveer 6% op het totale kunststoffen gebruik.

1 De circulaire economie van kunststof: van grondstoffen tot afval, CPB Achtergronddocument, 13-09-2017, Pagina 17 LINK

Figuur 10



Figuur 11 Contaminanten in Kunststoffen

http://docplayer.nl/15649480-Over-plastic-soep-size-matters-en-hoe-het-tij-te-keren.html

Begrippen kunststoffen-afvalstromen

Post consumer: afvalkunststofstromen die vanuit de consument ontstaan, veelal heterogeen.Post industrieel: afvalkunststofstromen die vanuit de producent ontstaan, veelal homogeen.Kort cyclische producten: veelal eenmalig gebruik < 2 jaar. Deze dienen vooral goedkoop te zijn. Denk in deGWW aan verpakkingsmaterialen, paaltjes.Lang cyclische producten: gebruik in de GWW 25-100 jaar, wat kenmerkend lijkt voor de GWW. Verder is hetvaak van hoge kwaliteit (homogeniteit) van de kunststofproducten. Wat is de verhouding tussen kort- en langcyclische toepassingen in de bouw? Is hier een beeld van?

Begrippen in de kunststoffen-recycling

Mechanisch recycling: proces om recyclaten te maken zonder de chemische structuur van het materiaal dewijzigen: malen > wassen > agglomereren > smelt zuiveren > extruderen. Heeft grootste aandeel in recycling.Chemische recycling: kunststof terugbrengen tot de basisgrondstof van koolstof polymeren. Is technisch lastigerdan mechanisch, maar veel meer mogelijkheden, zal in de toekomst belangrijk worden.Virgin materiaal: basis grondstoffen voor kunststoffen direct uit primaire bron.Recyclaten: verzamelnaam voor producten die het resultaat zijn van een afgerond recycling proces en zonderverdere bewerkingen toegepast kunnen worden in een productieproces van halffabricaten of eindproducten.Maalgoed: gereinigde en vermalen (stukjes) schilfers uit basismateriaal.Agglomereren: homogeniseert en verdicht kunststofafval (niet gezuiverd van verontreinigingen)Regranulaat: kunststofkorrels gemaakt d.m.v. smeltzuivering uit een mono stroom.



Begrippen afbreekbaarheid en herkomst kunststoffen

Niet biologisch afbreekbaar: kunststoffen die door micro-organismen of natuurlijk omstandigheden niet of heellangzaam afbreken.Biologisch afbreekbaar: kunststoffen die bestaan uit polymeren die door micro-organismenvolledig afgebroken kunnen worden.Synthetische kunststoffen: hiermee worden kunststoffen bedoeld die niet-hernieuwbare bron afkomstig zijn,zoals aardolie.Hernieuwbare kunststoffen / bio- (based) kunststoffen: hiermee worden kunststoffen bedoeld die eenhernieuwbare oorsprong hebben, uit bijvoorbeeld planten.

Kunststoffen in de bouw naar type, aandeel op het totaal en toepassingsgebied

PVC: 40% Hard en bros: (riool)buizen en elektriciteitsleidingen (hard-PVC), folies,golfplaten. Toepassingsgebied is groot.

EPS: 10% Ook PS of piepschuim genoemd. Het is licht (98% lucht), drijfvermogen is grooten is ongevoelig voor vocht. Het wordt in toenemende mate gebruikt alsophogings- en funderingsmateriaal in zettinggevoelige gebieden.

HDPE: 8% Stijf, slijtvast, krasvrij: foliën, sterke zakken, jerrycans, kratten, pallets etc.PP: 4% Hard, buigzaam: meubels, accubakken, kratten, koord, netten, vezels,LDPE: 3% Buigzaam, krasbaar: foliën, krimphoezen, (vuilnis)zakken, draagtassenPUR: ?% Isoleert goed: (isolatie)schuim, matrassen, zittingen voor meubilair,

verpakkingen (hard en zacht) en sponzen etc.



Figuur 12



9.2 Principes van (Chemisch) recycling

Cascade Recycling:Figuur 13 Hergebruik kunststoffen – Verhoging van het aandeel materiaalhergebruik, TNO, Centrum voorafvalonderzoek, september 1996,pagina 29 t/m 12

.

Figuur 14 Uit het Artikel Chemische recycling als aanvulling op mechanische recycling. BEwerken, maart 2018,pagina 17. Zie ook bijlage 6.7



Figuur 15 infographic uit het document Circulaire Organiseren, J.Jonker, 2018,o.a. doorKIDV (Kunststoffen kringloop)



Bijlage III Voorbeelden Kunststoffengebruik in de GWWThermoplasten: hergebruik mogelijk via mechanisch-, chemisch recycling

PVC: riool- en waterleidingen. PVC: folie. Rijschotten van gerecycled PE, Ekomove®.

EPS: ophogingsmateriaal. HMPE: kratten HDPE: Geotextiel, TenCate Polyfelt®

Thermoharders: hergebruik alleen mogelijk via chemische recyclingPUR AmioharsenComposieten: hergebruik technisch en commercieel (in het heden) lastig

Sluisdeuren. Rijkswaterstaat en Fibrecore,2015, Tilburg.

Bruggen. Worden bij gemeentenregelmatig toepast.

Glasvezelkouzen die gebruik worden bijriool-relining.

Recycling kunststoffen: hergebruik hangt af van (homo of heterogene) samenstelling

Gerecycled PE: gordingen & stijlen. Beschoeiing. Palen van bio-composiet(bermgras en biologische hars)

Composiet palen van Wootex. Gemaakt vanLDPE en textielvezels.

Voorbeelden kunststoftoepassingen: gerangschikt naar type



De markt is er klaar voor:

Picknick set gemaakt van 100% oude visnetten en gemonteerd in een sociale werkplaats.

Kabelgoot Plastic cable duct, Multiport GmbH.



Bijlage IV Bestektekst tbv Inzamelen buizen

Containers voor recycling gebruikte bouwstoffen

1. De opdrachtnemer dient op verzoek kosteloos BIS-containers (een open gaasbak en/of open FKS-container) ter beschikking te stellen op werken van de gemeente Rotterdam, waar door deGemeente opgegraven en vrijgekomen restmaterialen van PVC, PP en PE-leidingsystemenaangevoerd kunnen worden. Voor info; http://www.bureauleiding.nl/bis.

2. De opdrachtnemer dient tevens kosteloos een BIS-container (open gaasbak en/of open FKS-container) kosteloos ter beschikking te stellen op het terrein van de afdeling Materiaalvoorzieningvan de Gemeente Rotterdam aan de Melanchtonweg 125 te Rotterdam.

3. Een gaasbak en/of container dient indien vol, binnen 36 uur na afroep vervangen te worden door eenlege.

4. Het afvoeren van vrijgekomen kunststof leidingsystemen dient kosteloos te geschieden.



Bijlage V Voorbeeld aanbestedingsdocumenten

In deze bijlage staan enkele voorbeelden van besteksteksten.

Rioolbuizen• ‘Drie-laags buizen moeten voldoen aan de BRL 9208 (recycling) en dienen tenminste 40% ingezameld

scrap te bevatten.• Materiaal Het EPS moet gedeeltelijk bestaan uit gerecycled materiaal. Hiermee wordt niet bedoeld

uitval, materiaal dat als snij-afval bij het eigen productie proces ontstaat, maar extern afval, datafkomstig is uit het afval circuit. Waarbij de herkomst van het hergebruikte materiaal aantoonbaar moetzijn.’

‘De inschrijver moet aantonen dat de door hem te leveren materialen voor eengedeelte uit gerecycled materiaal zullen bestaan. Dit kan door aan te tonen dathij deel uit maakt van een organisatie, die tot doel heeft gebruikt EPS in te zamelen en te hergebruiken.’

2 Einde levensduureis

Deze basis-eis dat uiteindelijk alles te verwijderen moet zijn. Niet specifiek voor hergebruik, maar diemogelijkheid moet dus wel altijd aanwezig zijn.

3 Uit een raamovereenkomst integraal onderhoud civiele constructies53 16 01 Kunststof delen01 Kunststof delen dienen minimaal te voldoen aan de volgende eisen:- 100% gerecylcled kunststof;- het materiaal dient massief te zijn;- kleur: zwart of bruin volgens bestekpost- het materiaal dient UV stabiel te zijn m.b.t.mechanische eigenschappen;- Treksterkte: 9 MPa;- buigsterkte: 8 MPa;- dichtheid: 0,82 g/cm3;- gebruikstemperaturen: -50 / + 70 C;- Kruipmodulus 10+ jaar: 50 MPa;- UV-gestabiliseerd;- Slijtage bestendig;- UV-bestendig.

4 Uit Circulaire minicontainer



Inschrijver vult in de onderstaande Inschrijfformulier alle blauwe velden in. Het gaat daarbij om:1. Het aandeel (in massa%) van de romp (en deksel) dat bestaat uit• Virgin materiaal• Re-granulaat uit oude bodies• Re-granulaat uit PMD• Bio-based HDPE• Alternatieven• Vulstoffen en additieven

Het veld ‘Check massa’ dient 100% aan te geven.

Voorts vult de inschrijver in de Inschrijfformulier in:• Garantie aangeboden container (jaar)• Massa van de container (kg), Zonder deksel, Zonder wielen en as, op 1 decimaal nauwkeurig.• Indien van toepassing: Massa van het deksel (kg), zonder proppen, op 1 decimaal nauwkeurig.

Noot:• De door inschrijver bij inschrijving ingevulde waarden maken onderdeel uit van de

aanbestedingsdocumenten. Gedurende de volledige loopduur van de raamovereenkomst kanopdrachtgever aan opdrachtnemer verzoeken om de verdeling van herkomst van granulaat aan te tonen,conform het door de inschrijver ingediende plan (zie gunningscriterium 3).

• Opdrachtgever behoudt zich het recht voor om door de Inschrijver genoemde gewicht te corrigeren aande hand van een eigen weging van de door inschrijver aangeboden democontainer. Deze weging vindtplaats op een gelijkte plateauweegschaal. Als Opdrachtgever tot correctie van het gewicht overgaat,wordt de inschrijver hierover geïnformeerd.

De door inschrijver bij inschrijving aangeleverde democontainer wordt kwalitatief getoetst, en wel op drieonderdelen:

1. Uitvoering• Overeenkomst minicontainer met informatieblad (afmetingen, gewicht, inhoud)• Visuele indruk (montage, afwerking, degelijkheid)• Kleurovereenkomst met aangeleverde RAL-waaier, kwaliteit markeringen, bedrukking, insert.

2. Gebruik• Piekgeluid van het deksel bij openen en sluiten• Rolgeluid, zowel leeg als beladen (standaard gewicht van 70 kg), bij handmatig verrijden over een

betonklinkervloer (loopsnelheid)• Inspanning om beladen minicontainer (standaard gewicht van 70 kg) te kantelen en te verrijden over

een betonklinkervloer• Vervangen van wielen en deksel• Weerstand tegen omwaaien (over de wielas)

3. Opname• Gedrag van de rolcontainer tijdens het oppakken door een willekeurig geselecteerd inzamelvoertuig van

de opdrachtgever, zowel leeg als beladen (standaard gewicht 70 kg)

Opdrachtgever hecht grote waarde aan de consistentie van de samenstelling van het granulaat, gedurende delooptijd van de raamovereenkomst. Opdrachtgever hecht daarmee dus ook waarde aan de controle op desamenstelling.

Aan inschrijver wordt gevraagd om in een beknopt plan van aanpak te beschrijven op welke wijze deopdrachtgever gedurende de looptijd van de raamovereenkomst kan controleren dat de samenstelling van hetgranulaat in overeenstemming is met diens inschrijving.



Beoordeling van het plan van aanpak vindt plaats op basis van de volgende criteria:

1. SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden)2. Relatie tot het gevraagde product (de circulaire minicontainer)3. Transparantie

Aanvullende garantieregeling

Bij dit onderdeel wordt de garantieregeling kwalitatief beoordeeld. De minimale eisen voor de garantie zijn in hetProgramma van Eisen vastgelegd. De aanvullende garantieregeling heeft betrekking op de periode na de doorInschrijver op het Inschrijfformulier opgegeven gegarandeerde garantietermijn. Inschrijver beschrijft deaanvullende garantievoorwaarden die de Inschrijver biedt in relatie tot de te leveren producten.

Inschrijver beschrijft de garantie-voorwaarden en gaat in op:- duur- onderdelen- loonkosten- coulance- eventueel degressiviteit (verloop van de voorwaarden in de tijd)

Beoordeling vindt plaats op basis van de volgende criteria:1. SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden)2. Meerwaarde voor de Opdrachtgever / Relatie tot de Opdracht



Bijlage VI documenten

Perceel 1 - Levering kunststof buizen ten behoeve van vrij verval riolering

Naam van vragenlijst Periode van Gekoppeld aan Gewogen Toe te passenGewicht/Waarde Aantal

beantwoorden door prijslijst gunningsformule vragenaanbieders

1. Programma van eisen Offertefase Totale Ja Gunnen op €100.000 32en wensen inschrijfsom waarde

perceel 1

Naam van vragengroep Aantal vragen Gebruikers die vragengroepbeheren

1.1. Eisen (Knock-out criteria) €0 (0%) 29 (29 KO's) —

Kwaliteit1.1.1. De materialen moeten voldoen aan de van toepassing zijnde (N)EN-normen, alsmede de van

toepassing zijnde KIWA-beoordelingsrichtlijnen.

Kunt u hier aan voldoen?

LET OP: De samenstelling en eigenschappen van het materiaal dienen bij inschrijving(bij de beantwoording van deze vraag) te worden opgegeven door alle relevante bijlagentoe te voegen als antwoord op deze vraag.

Type KO Min Max Eenheid Bedrag Evaluatie Aanbieder toestaan Alleen gesteld(Kwaliteitspercentage) bijlage(n) toe te voegen in

Ja / Nee Nee Ja — €0(0%) — Offertefase

1.1.2. De materialen moeten worden geleverd onder KOMO-certificaat, met KOMO-keurmerk, danwelmet een KOMO-keurmerk voor partijkeuringen of met een gelijkwaardige kwaliteitsverklaringvan een door de Nederlandse Raad voor Certificatie erkende certificerende instelling. Allegoedgekeurde materialen moeten van een KOMO-merk zijn voorzien.


LET OP: Als bewijs voor de beantwoording op deze vraag dient Inschrijver bij inschrijvingeen kopie van voornoemde geldige certificaten in te dienen.



1.1.3. De eventuele controle tijdens de vervaardiging, de beproeving van het product direct navoltooiing en de eindkeuring in de fabriek zullen namens de opdrachtgever worden verrichtdoor KIWA N.V. Kosten voor extra keuringen ten gevolge van geconstateerde gebreken aanhet product komen ten laste van de leverancier.

Gaat u hiermee akkoord?

Type KO Min Max Eenheid Bedrag Evaluatie Aanbieder toestaan Alleengesteld

(Kwaliteitspercentage) bijlage(n) toe te voegen Ja / Nee Nee Ja —€0(0%) — — Offertefase



in

1.1.4. Afdeling riolering heeft de ervaring dat er gedurende de destijds lopende overeenkomst wijzigingen voorriolering zijn doorgevoerd door leverancier(s). Hierdoor pasten de inlaten niet meer op het oude IT rioolomdat de voorraad vorige inlaten op waren. Dit werkt kostenverhogend voor Waternet. Daarom stelt zijde volgende eis:

Wijziging van productieproces gedurende de raamovereenkomst is alleen toegestaan naschriftelijke toestemming van de Sector Afvalwater van Stichting Waternet.



Ja / Nee Nee Ja — €0(0%) — — Offertefase

1.1.5. Afdeling riolering eist dat de kwaliteit van de aangeboden producten gedurende de looptijd vande overeenkomst constant is. Onder constante kwaliteit wordt onder andere (maar niet beperkendtot) verstaan: een constante technische kwaliteit en constante toepasbaarheid van artikelen.




1.1.6. De buizen dienen te allen tijde recht te zijn bij het verwerken. Als uitgangspunt wordt hiervoorde standaard RAW gehandhaafd, zo ook voor de toleranties.

Kunt u hier aan voldoen en gaat u hier mee akkoord?



1.1.7. De eindkeuring van alle materialen vindt plaats op het werk na het lossen. Na akkoordbevinding zal doorof vanwege de directie het ontvangstbewijs worden getekend. Pas na betreffende eindkeuring is er passprake van levering.




1.1.8. De bij de eindkeuring geconstateerde gebreken aan de materialen worden op de vrachtbrief doorof vanwege de directie en de aannemer van de rioleringswerken aangetekend.



1.1.9. Afgekeurde materialen dienen door de leverancier terstond vervangen te worden door goedgekeurdeexemplaren zonder dat dit extra kosten met zich meebrengt voor de opdrachtgever.




1.1.10.In overleg met de directie kunnen kleine gebreken door de leverancier op de plaats van levering wordenhersteld.




1.1.11.De leverancier dient het totale pakket waarvoor op dit perceel is ingeschreven, te kunnen leveren.Eventuele alternatieven dienen voor ingebruikname ter goedkeuring aan medewerkers van Waternetvoorgelegd.




1.1.12.Ten aanzien van de lengte van de buizen geldt het volgende: De werkende lengte van een buis is 5 meter(PVC buis met aangevormde mof is 5m plus de lengte van de mof).




1.1.13.Het ontstoppingsstuk doorgaand ø 125 en 160 mm: de deksel op opstoppingstuk dient niet geschroefd tezijn maar dient klemvast te zitten.






1.1.14.Inmetselmoffen ø 250, 315, 400, 500 en 630mm: het spie-eind dient gezand te zijn en geen scherpefractie te bevatten (glas, kunststof snippers enz.).




1.1.15.88 graden bocht ø 125 en 160 mm dient geen scherpe inwendige hoek te hebben maar dient vloeiend telopen. Tijdens eventuele proefopstelling wordt hierop getest. Tijdens doorspuiten dient de spuitkopmakkelijk door te lopen.

De inschrijver aan wie Aanbestedende dienst voornemens is de opdracht te gunnen, dient na eventueelverzoek daartoe in de verificatiefase een nader gespecificeerd aantal producten kosteloos te leveren tenbehoeve van een test met proefopstelling. Met de proefopstelling zal Aanbestedende dienst onder andereverifiëren of de geboden functionaliteit in de praktijk werkbaar is en of er geen hinder wordt ondervondenmet het toepassen van één of meer producten.

Het kan voorkomen dat uit de test volgt dat een product niet voldoet aan de geëiste functionaliteit.Aanbestedende dienst behoudt zich in zo'n geval het recht voor om dit product (deze producten) buiten deaanbesteding te houden.

Tijdens eventuele proefopstelling wordt hierop getest, zie vraag 1.2.10 uit de hoofdtender voor verdereuitleg over de plaats van deze test in de aanbestedingsprocedure.

Inschrijver kan hier aan voldoen en gaat akkoord met hetgeen hierboven is gesteld.



1.1.16.Alle hulpstukken ø 125 mm: Aanbestedende dienst eist dat de hulpstukken makkelijk op de buizengemonteerd kunnen worden. Een opstaande rand waarop met een hamer geslagen kan worden heeft devoorkeur. In de praktijk blijken monteurs veel kracht nodig te hebben om een mof over een buis heen tekrijgen.

De inschrijver aan wie Aanbestedende dienst voornemens is de opdracht te gunnen, dient na eventueelverzoek daartoe in de verificatiefase een nader gespecificeerd aantal soorten hulpstukken van ø 125 mm televeren ten behoeve van een test met proefopstelling. Met de proefopstelling wil Aanbestedende dienst onderandere verifiëren of de geboden functionaliteit in de praktijk werkbaar is en of er geen hinder wordtondervonden met het toepassen van één of meer producten.

Het kan voorkomen dat uit de test volgt dat een product niet voldoet aan de geëiste functionaliteit.Aanbestedende dienst behoudt zich in zo'n geval het recht voor om dit product (producten) buiten deaanbesteding te houden.

Tijdens eventuele proefopstelling wordt hierop getest, zie vraag 1.2.10 uit de hoofdtender voor verdereuitleg over de plaats van deze test in de aanbestedingsprocedure.

Gaat u hier mee akkoord en kunt u hier aan voldoen?



Levering en logistiek1.1.17.Er dient te worden geleverd franco werk inclusief lossen.






1.1.18.Het lossen van de materialen is geheel voor verantwoordelijkheid en voor rekening van de leverancier.




1.1.19.Het transport van de te leveren materialen geschiedt geheel voor rekening en risico van de leverancier.




1.1.20.Het leveren en lossen van de buizen dient te geschieden per werk c.q. werken, op afroep en op nader aante wijzen plaatsen binnen de gemeente Amsterdam; een en ander binnen 3 werkdagen, vanaf dag vanafroep op benoemde locatie en tijd.

Het is belangrijk dat leverancier binnen afgesproken leveringstermijn kan leveren en dat de leverancier en/ofproducent materiaal t.b.v. vrijverval riool tijdens calamiteiten (24 uur per dag, 365 dagen per jaar en 7dagen week), direct (binnen 4 uur) kan leveren.




1.1.21.Onbeschadigde kunststofbuizen in standaardlengtes moeten door de leverancier worden teruggenomen engecrediteerd.




1.1.22.Van de leverancier en/of producent wordt verwacht dat de leveringen binnen het werkgebied van Waternetworden uitgevoerd. Wel is het belangrijk dat leverancier binnen afgesproken leveringstermijn kan leverenen dat de leverancier en/of producent materiaal t.b.v. persleidingen tijdens calamiteiten en eventueelmaterialen voor vrijverval riool (24 uur per dag, 365 dagen per jaar en 7 dagen week), direct (binnen 4 uur)kan leveren.

Gaat u hier mee akkoord?





1.1.23.Casus: Waternet beschikt over een magazijn in haar werkgebied. Eén van de doelen van dezeaanbesteding is om het voorraadniveau van de onderhavige producten structureel terug te dringen en hetaantal logistieke bewegingen op de plek waar werk moet worden uitgevoerd te verminderen.

Eis: Inschrijver dient bij vraag 1.2.2. van dit perceel een antwoord te geven op het gebied van logistiek.Los van deze vraag, wil Aanbestedende dienst van inschrijver weten hoe zij gedurende de periode van deovereenkomst kan ondersteunen bij het verder realiseren van de beoogde logistieke doelstelling.

Inschrijver dient hiervoor een plan van aanpak in te dienen, waarin wordt omschreven hoe dezeondersteuning wordt geboden. Hierin dient zo concreet mogelijk te worden omschreven wat Aanbestedendedienst dan kan verwachten en wat daarvoor eventueel nodig zou zijn.

LET OP: Aanbestedende dienst benadrukt dat er in de beantwoording van deze vraag geen opties wordengeaccepteerd. Inschrijver dient een integraal plan van aanpak in te dienen.



1.1.24.Indien Waternet een levering op locatie wenst, kan het voorkomen dat deze levering moet plaatsvinden opeen locatie die in een milieuzone ligt. Zie hiervoor de volgende link voor meer informatie:https://www.amsterdam.nl/parkeren-verkeer/milieuzo......

Inschrijver is te allen tijde volledig verantwoordelijk voor de naleving van de eisen welke de Gemeente Amsterdam stelt aan bedrijven die leveren binnen de grenzen van de milieuzone.

Inschrijver garandeert dat leveringen welke in voorkomend geval binnen de milieuzone van de GemeenteAmsterdam moeten worden afgeleverd, volledig voldoen aan het gestelde door de Gemeente Amsterdam.




1.1.25.In de inschrijfstaat staat per product aangegeven wat Waternet per jaar verwacht af te nemen*. Inschrijverdient vanaf de aanvang van de raamovereenkomst te allen tijde gedurende de looptijd van dezeraamovereenkomst, voldoende voorraad aan te houden. Inschrijver verklaart dat er te allen tijde voldoendevoorraad aanwezig is voor buizen tot en met ø 630mm en voor hulpstukken tot en met ø 630mm en kanleveren binnen de afgesproken leveringstermijn.

LET OP: Op het moment van aanbesteden worden er plannen gemaakt om werken van Aanbestedende dienstuit te besteden. Dit houdt voor dit perceel in dat de afname voor de maten ø 125mm en ø 160mm naarverwachting sterk zal dalen. Er is bij de inschrijfstaat rekening gehouden met deze ontwikkeling, echterdienen inschrijvers rekening te houden met afwijking van dit opgegeven aantal. Het hiervoor gesteld laatonverlet het overige gestelde in deze aanbesteding betreffende afname.


* De aantallen op jaarbasis welke zijn gemeld in dit perceel, vormen een indicatie op basis van historischegegevens van Waternet. Inschrijvers kunnen geen rechten ontlenen aan deze aantallen. Deze aantallenkunnen niet worden geinterpreteerd als afnameverplichting of afnamegarantie.



1.1.26.De leverancier beschrijft in detail en met naam en toenaam hoe gebreken problemen etc. bij het leverenc.q. gebruiken van de materialen zullen worden opgelost.


Open vragen Nee Ja — €0(0%) Offertefase



Duurzaamheid

1.1.27.De criteria voor Duurzaam Inkopen zijn voor productgroep Riolering te vinden ophttp://www.pianoo.nl/themas/duurzaam-inkopen/productgroepen.Inschrijver verklaard dat uw Inschrijving in ieder geval voldoet aan de in het document gestelde minimumeisen.



Voorwaarden1.1.28.Op de Overeenkomst zullen de Algemene Inkoopvoorwaarden Leveringen 2014 Waternet van toepassing

zijn. De Verkoopvoorwaarden van de Inschrijver worden uitdrukkelijk uitgesloten. Daarnaast wordenbranchevoorwaarden of andere voorwaarden van leverancier en/of producent worden uitdrukkelijkafgesloten.

Deze Algemene Inkoopvoorwaarden zijn in te zien op http://www.waternet.nl/over-waternet/zaken-doen-me..... en/of bij het Inkoopbeleid van Waternet in Negometrix.

Inschrijver heeft de gelegenheid om tijdens de vragenronde(s) inhoudelijke suggesties voor aanpassingenop de Algemene Inkoopvoorwaarden te doen. Indien Waternet akkoord is met de wijziging, zal de gewijzigdetekst opgenomen worden in de definitieve overeenkomst.

Inschrijver gaat akkoord met hetgeen hierboven is gesteld.



Af te sluiten overeenkomst1.1.29.De conceptversie van de Raamovereenkomst vindt u in de bijlage.

Inschrijver heeft de gelegenheid om tijdens de vragenronde(s) inhoudelijke suggesties voor aanpassingenop de conceptversie van de raamovereenkomst te doen. Indien Waternet akkoord is met de wijziging, zal degewijzigde tekst opgenomen worden in de definitieve raamovereenkomst.

In de raamovereenkomst is een set met bepalingen opgenomen over indexering van prijzen. De verhoudingtussen arbeid en materiaal welke is opengelaten in art. 10.3, wordt bepaald aan de hand van de gemiddeldeverhouding van alle artikelen uit dit perceel tussen arbeid en materiaal, die uit de door

Inschrijver ingevulde bijlage van de prijslijst blijkt. De gemiddelde verhouding wordt na inschrijvingberekend en in de raamovereenkomst opgenomen.

Inschrijver verklaart akkoord te gaan met de conceptversie van de overeenkomst enhetgeen hierboven is gesteld.Tender documenten:

Concept raamovereenkomst.docx 48 Kb Download | Bekijk





Naam van vragengroep Aantal vragen Gebruikers die vragengroepbeheren

1.2. Wensen (gunningscriteria) €100.000 (100%) 3 (0 KO's) —

Duurzaamheid van buizen1.2.1. Aanbestedende dienst heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Daarom dat er voor vrijvervalbuizen

is gekozen om de milieueffecten ervan mee te laten wegen in de gunning voor dit perceel. Hiervoor maaktAanbestedende dienst gebruik van de onafhankelijke methodiek die ter beschikking is gesteld door CE Delft(zie de bijlage van deze vraag voor meer informatie).

Berekening en beoordelingEr kan een een fictieve inschrijfsom worden toegepast via de volgende formule:Pf = Ca + Cm * CO2Pf: Fictieve inschrijfsom in €, afgerond op 2 decimalenCa: Kosten van arbeid in €, exlusief BTWCm: Kosten van materiaal in €, exclusief BTWCO2: Berekend CO2-getal

Het CO2-getal uit de eerste formule wordt berekend via de volgende formule:CO2-getal= 0,069 * PVC + 0,50PVC: Berekend PVC-getalOverige variabelen: zie de bijlage van deze vraag voor een toelichting

Het PVC-getal uit de tweede formule wordt als volgt berekend:PVC-getal= M/L*(100-R)/100M: Massa van een buis in kilogram

L: Werkende lengte van een buis in meters (met werkende lengte wordt bedoeld: de totale lengte van een buisplus mof)

R: Het massa percentage gerecycled PVC per kilogram buis

Benodigde informatieOm de methodiek toe te kunnen passen, dienen inschrijvers de volgende informatie aan te leveren:

1. De arbeidskosten en materiaalkosten van buizen (deze dient inschrijver in te vullen in debijlage van de prijslijst van perceel 1);

LET OP: als deze kosten niet worden uitgesplitst (bij 1 of meer buizen), wordt er gerekend op basis van0% massa-aandeel gerecycled PVC voor alle buizen van Inschrijver. In zo'n geval behoudt Aanbestedendedienst zich het recht voor om eenzijdig een recycling percentage van 0% toe te kennen.

2. De massa (in kilogram) en werkende lengte (in meter) van buizen (deze dient inschrijver inte vullen in de bijlage van de prijslijst van perceel 1);

3. Het massa-aandeel gerecycled PVC in een buis, uitgedrukt in een percentage ten opzichte vanhet totale gewicht van de buis (deze dient inschrijver in te vullen in de bijlage van de prijslijstvan perceel 1);

LET OP: Het aandeel gerecycled PVC dient te worden aangetoond middels een geldig KIWA-convenant ofeen door de inschrijver aantoonbaar gelijkwaardig document van een onafhankelijke controlerendeinstelling. Het genoemde percentage op het certificaat dient door Inschrijver te worden ingevoerd op hetprijzenblad van dit perceel, ongeacht of het aandeel gerecycled PVC hoger is dan aangegeven op hetcertificaat;LET OP: Aanbestedende dienst behoudt zich het recht voor om eenzijdig een recycling percentage van0% toe te kennen aan Inschrijver, in geval het genoemde certificaat niet is toegevoegd of in geval hetpercentage onjuist is overgenomen van het genoemde certificaat;LET OP: De bedoelde bewijsmiddelen dienen bij inschrijving als bijlage bij deze vraag te wordengeüpload. Indien betreffende bewijsmiddelen niet zijn toegevoegd bij inschrijving of het opgegeven typebuis komt niet overeen met de bewijsmiddelen, kan Aanbestedende dienst besluiten een recyclingpercentage van 0% toe te kennen aan Inschrijver. In dergelijke gevallen behoudtAanbestedende dienst zich het recht voor om eenzijdig een recycling percentage van 0% toe te kennenaan Inschrijver.

De gevraagde informatie dient door Inschrijver te worden ingevuld bij de prijslijst van dit perceel. De mogelijkefictieve inschrijfprijs die Inschrijvers kunnen verdienen wordt door Aanbestedende dienst zelf berekend(volgens de in deze vraag beschreven formules) met behulp van het rekenmodel dat als bijlage is toegevoegdaan deze vraag.

Verificatie van dit gunningscriteriumAan de inschrijver met de economisch meest voordelige inschrijving (de als eerste gerankte Inschrijver) kanin de verificatiefase van deze aanbesteding worden verlangd dat zij van elke diameter buis één

(1) exemplaar kosteloos ter beschikking stelt aan Aanbestedende dienst, zodat zij het opgegeven gewichtkan verifiëren met een geijkt weeginstrument. Daarbij geldt het volgende: Het gewicht van de buizen dient overeen te komen met het door inschrijver bij de prijslijst

opgegeven gewicht.

LET OP: Als dit niet het geval is, behoudt Aanbestedende dienst zich het recht voor om de fictieve kortingniet toe te kennen aan de Inschrijver. In zo'n geval behoudt Aanbestedende dienst zich het recht voor omeenzijdig een recycling percentage van 0% toe te kennen aan Inschrijver. Daarbij geldt ook het gestelde invraag 1.2.10 van de hoofdtender in Negometrix.

Rekenkundig afronden op twee decimalen van het gewogen gewicht van het weeginstrument; Medewerkers van Aanbestedende dienst kunnen binnen een verzoek daartoe binnen 2 werkdagen

een steekproef afnemen op de locatie van Inschrijver;

Inschrijver dient voor de steekproef kosteloos voor een geijkt weeginstrument te zorgen en dient bijde medewerkers van Aanbestedende dienst het ijkingscertificaat te kunnen tonen. Bij twijfel over de



ijking van het weeginstrument, kan Aanbestedende dienst besluiten eenzijdig een recyclingpercentage van 0% toe te kennen aan Inschrijver. In zo'n geval behoudt Aanbestedende dienst zichhet recht voor om eenzijdig een recycling percentage van 0% toe te kennen aan Inschrijver.

Bij de verificatie van deze vraag geldt nadrukkelijk het gestelde in vraag 1.2.10 van de hoofdtender inNegometrix.

Door in te schrijven gaat Inschrijver akkoord met hetgeen hierboven is gesteld.Tender documenten:

Handleiding duurzaam inkopen PVC.pdf 329 Kb Download | Bekijk

Rekenmodel voor fictieve inschrijfprijs o.b.v. methodiek vraag 1.2.1 (Rectificatie).xlsx 14 Kb Download | Bekijk

Type KO Min Max Eenheid Bedrag Evaluatie Aanbieder Alleen(Kwaliteitspercentage) toestaan gesteld in

bijlage(n) toete voegen

Document — 0,00 750000,00 EURO aan €0(0%) Offertefaseevaluatie fictieve

korting

Logistiek1.2.2. Aanbestedende dienst beschikt over een magazijn in haar werkgebied. Eén van de doelen van deze

aanbesteding is om het voorraadniveau van de onderhavige producten structureel terug te dringen en hetaantal logistieke bewegingen op de plek waar werk moet worden uitgevoerd te verminderen.

Afdeling riolering heeft een voorkeur die enerzijds deze doelstellingen ondersteunen, en anderzijds demanier van werken bij deze afdeling zo goed mogelijk aanvullen.

Inschrijver dient aan te geven of zij over een (vaste) locatie beschikt waar de voor dit perceel benodigdeproducten voldoende op voorraad liggen en die kunnen worden afgehaald door Waternet (of door een derdein opdracht van Waternet). Deze locatie bekleed een volwaardige (bemande) magazijnfunctie.

In het antwoord op deze vraag dient Inschrijver aan te geven op hoeveel minuten reistijd het magazijn vanafde coördinaten 52°22'20.5"N 4°51'59.0"E ligt. Daarbij geldt een staffel. Hoe dichter een magazijn bij dehiervoor aangegeven coördinaten ligt, hoe hoger de fictieve korting.

Staffel:Reistijd is 0 tot 10 minuten vanaf de coördinaten: € 100.000,00 fictieve kortingReistijd is 10 tot 20 minuten vanaf de coördinaten: € 75.000,00 fictieve kortingReistijd is 20 tot 30 minuten vanaf de coördinaten: € 50.000,00 fictieve kortingReistijd is 30 minuten of langer vanaf de coördinaten: € 0,00 fictieve korting

Voor de beantwoording van deze vraag dient u als inschrijver volgens de vorm van Negometrix tebeantwoorden.

Verder gelden voor de reistijd de volgende randvoorwaarden: Inschrijvers gebruiken de routebeschrijving van Google Maps om de reistijd te bepalen; Het ijkpunt dat inschrijvers moeten gebruiken is 52°22'20.5"N 4°51'59.0"E, dit zijn de

coördinaten die in maps.google.nl moeten worden gebruikt. De gegeven coördinaten mogenalleen als startpunt worden gebruikt;

Alleen de (in afstand) kortste route kan worden gebruikt; Alleen de vervoersmodaliteit "Auto" mag worden gebruikt; Inschrijvers dienen de opgegeven reistijd verplicht te bewijzen door een bijlage (of

meerdere) bij de beantwoording van deze vraag toe te voegen waaruit minimaal duidelijkwordt:

1. Wat de start- en eindpositie is;2. Dat de juiste bestemmingen zijn gebruikt;3. Dat de juiste vervoersmodaliteit is gebruikt;4. Wat de reistijd onder normale omstandigheden in minuten is;5. Dat de opgegeven locatie daadwerkelijk door inschrijver wordt benut, door bijvoorbeeld

een document van de Kamer van Koophandel of een gelijkwaardig alternatieve bron.

Verder geldt voor de locatie het volgende: Inschrijver garandeert dat de openingstijden van een dergelijke locatie tijdens werkdagen minimaal van 7.30

uur tot minimaal 16.30 uur zijn.

Inschrijvers dienen de functionaliteiten van de locatie verplicht te bewijzen door een bijlage bij debeantwoording van deze vraag toe te voegen waaruit minimaal duidelijk wordt:

Dat het een vaste locatie betreft; Dat het een bemande locatie betreft; Wat de service is die wordt aangeboden op betreffende locatie; Wat de openingstijden zijn;

Hoe de voorraad hier wordt beheerd en wat de voordelen daarvan voor Aanbestedende dienst zijn.



Type KO Min Max Eenheid Bedrag Evaluatie Aanbieder Alleen(Kwaliteitspercentage) toestaan gesteld in

bijlage(n)toe te

voegen

Multiple — > 30 0 - 10 — €100.000(100%) — OffertefaseChoice minuten minuten

vanaf vanafcoördinaten coördinaten

1.2.3. Inschrijvers hebben de mogelijkheid om bij de beantwoording van deze vraag BRL9208 toe te voegen. (Zievraag en antwoord nummer #5 van dit perceel)


Ja / Nee — Nee Ja — €0(0%) — Offertefase



Naam van vragenlijst Periode van Gekoppeld aanbeantwoorden door prijslijst

Gewogen Toe te passengunningsformule

Gewicht/Waarde Aantalvragen

aanbieders

2. Verificatievragen Offerte Niet Nee — — 3voor Programma van verificatiefase gekoppeldeisen en wensen aan prijslijst

Naam van vragengroep Aantal vragen Gebruikers die vragengroep beheren

2.1. Eisen (Knock-out criteria) 2 (2 KO's) —

2.1.1. Alle hulpstukken ø 125 mm: Aanbestedende dienst eist dat de hulpstukken makkelijk op de buizengemonteerd kunnen worden. Een opstaande rand waarop met een hamer geslagen kan worden heeft devoorkeur. In de praktijk blijken monteurs veel kracht nodig te hebben om een mof over een buis heen tekrijgen.

De inschrijver aan wie Aanbestedende dienst voornemens is de opdracht te gunnen, dient na eventueelverzoek daartoe in de verificatiefase een nader gespecificeerd aantal soorten hulpstukken van ø 125 mm televeren ten behoeve van een test met proefopstelling. Met de proefopstelling wil Aanbestedende dienst onderandere verifiëren of de geboden functionaliteit in de praktijk werkbaar is en of er geen hinder wordtondervonden met het toepassen van één of meer producten.


Type KO Min Max Eenheid Gewicht Evaluatie Aanbieder Alleen gesteld in(Kwaliteitspercentage) toestaan bijlage(n)

toe te voegen

Beoordeling Nee Ja — Niet beschikbaar(Niet — Offertezonder beschikbaar) verificatiefase

antwoord opdeze vraag

2.1.2. 88 graden bocht ø 125 en 160 mm dient geen scherpe inwendige hoek te hebben maar dient vloeiend telopen. Tijdens eventuele proefopstelling wordt hierop getest. Tijdens doorspuiten dient de spuitkopmakkelijk door te lopen.

De inschrijver aan wie Aanbestedende dienst voornemens is de opdracht te gunnen, dient na eventueelverzoek daartoe in de verificatiefase een nader gespecificeerd aantal producten te leveren ten behoeve vaneen test met proefopstelling. Met de proefopstelling wil Aanbestedende dienst onder andere verifiëren of degeboden functionaliteit in de praktijk werkbaar is en of er geen hinder wordt ondervonden met het toepassenvan één of meer producten.

Type KO Min Max Eenheid Gewicht Evaluatie Aanbieder Alleen gesteld in(Kwaliteitspercentage) toestaan bijlage(n)

toe te voegen

Beoordeling Nee Ja — Niet beschikbaar(Niet — Offertezonder beschikbaar) verificatiefase

antwoord opdeze vraag



Naam van vragengroep Aantal vragenGebruikers die vragengroepbeheren

2.2. Wensen (gunningscriteria) 1 (1 KO's) —

2.2.1. Verificatie van dit gunningscriteriumAan de inschrijver met de economisch meest voordelige inschrijving (de als eerste gerankteInschrijver) kan in de verificatiefase van deze aanbesteding worden verlangd dat zij van elkediameter buis één

(1) exemplaar kosteloos ter beschikking stelt aan Aanbestedende dienst, zodat zij hetopgegeven gewicht kan verifiëren met een geijkt weeginstrument. Daarbij geldt hetvolgende: Het gewicht van de buizen dient overeen te komen met het door inschrijver bij de

prijslijst opgegeven gewicht.

LET OP: Als dit niet het geval is, behoudt Aanbestedende dienst zich het recht voor om defictieve korting niet toe te kennen aan de Inschrijver. In zo'n geval behoudt Aanbestedendedienst zich het recht voor om eenzijdig het rekenmodel en/of de gehele methode van CEDelft niet toe te passen. Daarbij geldt ook het gestelde in vraag 1.2.10 van de hoofdtenderin Negometrix.

Rekenkundig afronden op twee decimalen van het gewogen gewicht van hetweeginstrument;

Medewerkers van Aanbestedende dienst kunnen binnen een verzoek daartoe binnen2 werkdagen een steekproef afnemen op de locatie van Inschrijver;

Inschrijver dient voor de steekproef kosteloos voor een geijkt weeginstrument tezorgen en dient bij de medewerkers van Aanbestedende dienst het ijkingscertificaat tekunnen tonen. Bij twijfel over de ijking van het weeginstrument, kan Aanbestedendedienst besluiten dat de fictieve korting niet wordt toegekend aan de Inschrijver. Inzo'n geval behoudt Aanbestedende dienst zich het recht voor om eenzijdig hetrekenmodel en/of gehele methode van CE Delft niet toe te passen.

Bij de verificatie van deze vraag geldt nadrukkelijk het gestelde in vraag 1.2.10 van dehoofdtender in Negometrix.



Handleiding Duurzaam

Inkopen PVC-buizen

Handvat voor gemeenten & provincies



Bibliotheekgegevens rapport:

Handleiding DuurzaamInkopen PVC-buizenHandvat voor gemeenten & provincies

Deze handleiding is geschreven door:M. (Marit) van Lieshout, N.N. (Nanda) NaberDelft, CE Delft, oktober 2015

Publicatienummer: 15.2892.75

Gemeenten / Provincies / Beleid / Besluitvorming / Kunststoffen / Bouwmaterialen /

Pijpleidingen / PVC / Koop

Alle openbare CE-publicaties zijn verkrijgbaar via www.ce.nl

Meer informatie over de studie is te verkrijgen bij de projectleider Marit van Lieshout.

© copyright, CE Delft, Delft

CE DelftCommitted to the Environment

CE Delft draagt met onafhankelijk onderzoek en advies bij aan een duurzame samenleving. Wij

zijn toonaangevend op het gebied van energie, transport en grondstoffen. Met onze kennis van

techniek, beleid en economie helpen we overheden, NGO’s en bedrijven structurele

veranderingen te realiseren. Al 35 jaar werken betrokken en kundige medewerkers bij CE Delft

om dit waar te maken.




1 Stappenplan voor inkopers vanvrijvervalleidingen van PVC

1.1 Inleiding

Deze handleiding helpt lokale overheden om de milieu-impact van PVC-buizente laten meewegen bij inkoop van vrijvervalleidingen van PVC.Deze samenvatting geeft een concreet stappenplan voor inkopers ommilieueffecten mee te wegen bij het bepalen van de Economisch MeestVoordelige Inschrijving (EMVI) Het milieueffect wordt zichtbaar door virtuelekosten te berekenen. Het rapport beschrijft de achtergrond van de studie, enin paragraaf 4.3 wordt een praktijkvoorbeeld met berekening gegeven.

1.2 Stap 1: Opstellen van de aanbesteding

In de aanbesteding dient u uitleg te geven over het berekening van de virtuelekosten, waarbij u kunt verwijzen naar deze handleiding. Geef uitleg hoe u devirtuele kosten laat meewegen bij het bepalen van de EMVI.

In de aanbesteding dient u de volgende informatie op te vragen:de kosten uitgesplitst arbeid en materiaal;

de massa en lengte van een buis, in respectievelijk kilogram en meters;het massa-aandeel gerecycled PVC in een buis, in een percentage tenopzichte van totale gewicht van de buis. Bij voorkeur via KIWA-keur.

1.3 Stap 2: Na ontvangst van offertes : bereken de virtuele kosten

Inspecteer of de kosten voor arbeid en materiaal zijn uitgesplitst: geenuitsplitsing betekent dat virtuele kosten gelijk zijn aan opgegeven kosten.

Bereken de massa van nieuw PVC per meter buis met deze formule:PVCnieuw = MA/LA*(100-RA)/100 (kg)M = massa (kg)L = lengte (m)R = recyclingpercentage (%)

Bereken het CO2 getal met deze formule:CO2-getal= 0,069*PVCnieuw + 0,5 %PVCnieuw = aandeel nieuw PVC, berekend met bovenstaande formule (kg)

Bereken de virtuele kosten met deze formule:Prijsvirtueel = Prijsarbeid + Prijsmateriaal * CO2-getalPrijsarbeid = prijs voor arbeid, zoals opgegeven door aanbieder

Prijsmateriaal = prijs voor materiaal, zoals opgegeven door aanbiederCO2-getal = CO2-getal, berekend met bovenstaande formule (kg)

1.4 Stap 3: Vergelijk de offertes

Laat de virtuele kosten van de offertes meewegen bij het bepalen van deeconomisch meest voordelige inschrijving (lage kosten = voordeliger).




2 Inleiding

2.1 Achtergrond

Duurzaam inkopen is al geruime tijd in beeld bij lokale overheden zoalsgemeenten, provincies en waterschappen. Er is overeengekomen dat vanaf1 januari 2015 de gehele overheid 100% duurzaam inkoopt. Maar hoe doe je ditin de praktijk? Veel (lokale) overheden zijn nog zoekende naar hoe ze projectenkunnen beoordelen op duurzaamheid, met name de milieu-impact.

Dit geldt ook voor projecten waarin rioleringsbuizen worden ingekocht.Rioleringsbuizen zijn bij uitstek een categorie waar overheden door duurzaaminkopen milieuwinst kunnen behalen.

Rioleringsbuizen worden gemaakt uit verschillende materialen. De meestgebruikelijke materialen zijn PVC, PP en beton. De keuze voor het materiaalheeft meestal functionele redenen en de keuze wordt over het algemeen gemaaktvoordat gezocht wordt naar een leverancier of onderaannemer.

In het geval van PVC-buizen worden twee typen leidingen onderscheiden:* Drukleidingen.* Vrijvervalleidingen (meeste rioleringsbuizen).

In het geval van drukleidingen wordt er vanwege functionele eisen aan delevensduur van de buizen alleen gebruik gemaakt van volwandige PVC-buizen,dat wil zeggen enkelwandige PVC-buizen die volledig geproduceerd zijn vannieuw PVC.

In het geval van vrijvervalleidingen wordt er ook gebruik gemaakt van 3-laags PVC-buizen. In dit laatste geval bestaat de binnenste en buitenste laag uit nieuw PVC.Hier tussenin bevindt zich een laag waarin de hoeveelheid nieuw PVC is verminderddoor het PVC op te schuimen of door gerecycled PVC toe te passen, of eencombinatie van deze opties. Hierdoor kan een groot verschil in gewicht en aandeelnieuw PVC ontstaan tussen PVC-buizen van gelijke diameter. Daarnaast heeft hetook invloed op de milieu-impact van de buizen.

MilieueffectenIn 2010 zijn door VITO1 de milieueffecten van verschillende soorten PVC-buizenover de gehele levensduur bepaald. Uit deze studies blijkt dat een PVC-buismet de laagste hoeveelheid nieuw PVC per meter buis ook het meestmilieuvriendelijk is.

We hebben de resultaten van VITO geëxtrapoleerd naar de PVC-buis met hetlaagste aandeel nieuw PVC die in Nederland aangeboden wordt.Dit is een 3-laags PVC-buis met een kern van geschuimd, gerecycled PVC,waarbij het aandeel gerecycled PVC 40% van de massa van de buis is.Uit de berekening volgt dat de CO�-impact van deze buis 36% lager is dan dievan een volwandige PVC-buis en 24% lager dan de milieu-impact van een 3-laags PVC-buis met alleen een geschuimde kern van nieuw materiaal.

l VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) is een toonaangevende Europese onafhankelijkeonderzoeksorganisatie op het gebied van cleantech en duurzame ontwikkeling, qua opzet verwant aan Nederlandseinstellingen zoals TNO en ECN.




Het is dus relevant om niet alleen 3-laags buizen te gebruiken, maar ook tewaarborgen dat het percentage recycled content in de buis maximaal is (opdit moment 40% van de massa van de buis).

2.2 Probleemstelling

Wavin heeft in de markt vastgesteld dat het ontbreekt aan een handvat voor lokaleoverheden voor de beoordeling van de milieu-impact van verschillende soorten 3-laags PVC-buizen bij inkoop van rioleringsbuizen. Om te komen tot een objectieve,onafhankelijke opzet voor een dergelijke handleiding isCE Delft benaderd. CE Delft heeft kennis en ervaring op het gebied van demilieueffecten van de PVC-productieketen en duurzaam inkopen.

2.3 Deze Handleiding

Duurzaam inkopen is bedoeld om de markt zo te corrigeren dat duurzamealternatieven voor hun inherente voordelen beloond worden en een eerlijkekans maken bij een aanbesteding.

De doelstelling van deze handleiding is om een direct handvat te bieden aanlokale overheden voor de beoordeling van PVC-buizen bij inkoop van vrijvervalrioleringsbuizen. We maken deze beperking omdat binnen de categorie PVC-buizen hier de grootste milieuwinst te behalen valt in vergelijking met dehuidige situatie.

Deze handleiding biedt alle (lokale) overheden de mogelijkheid om onder-scheid te maken op milieu-impact tussen verschillende soorten (vrijverval) PVC-buizen en hierdoor de milieu-impact van hun organisatie te verlagen.

Uiteindelijk is het de bedoeling om een handleiding te ontwikkelen waarmeeaanbiedingen van verschillende soorten materialen op milieueffectenvergeleken kunnen worden.

2.4 Leeswijzer

Hoofdstuk 3 beschrijft hoe het milieueffect (de CO2-waarde) per soortPVC-buis bepaald kan worden.Hoofdstuk 4 geeft aan hoe de CO2-waarde gebruikt kan worden om duurzaamPVC buizen in te kopen.Bijlage A verantwoord de cijfers die gebruikt zijn in Hoofdstuk 3. BijlageB geeft een korte introductie tot de huidige stand van zaken rondduurzaam inkopen.Bijlage C geeft een voorbeeld van een KIWA-convenant.




3 Methodiek voor de bepaling vanmilieueffecten van PVC-buizen

3.1 Milieueffecten over de hele levensduur

De getallen waarmee we in dit rapport rekenen zijn afkomstig uit studies die doorhet onafhankelijke onderzoeksinstituut VITO zijn opgesteld volgens de regels vaneen Europese Product Declaratie (EPD). Dat betekent dat de hele productieketenin kaart is gebracht, van ruwe grondstoffen tot PVC-buis,tot en met installatie en weer opgraven en verwerken van de buis aan het eindvan de levensduur. De gegevens zijn verzameld bij verschillende Europeseproducenten van PVC, producten van PVC-buizen en verschillende bedrijvenvoor de installatie van de buizen en het verwerken van de buizen aan het eindvan hun levensduur.

3.2 CO2-getal

In een EPD wordt niet één soort milieueffect bepaald, maar zes verschillendesoorten milieueffecten:

M: Abiotische depletie.N: Verzuring.O: Overbemesting.P: Broeikasgasemissies.Q: Ozonlaagvermindering.R: Fotochemische oxidantvorming

In Bijlage A staat voor ieder van de drie onderzochte PVC-buizen een tabelmet de resultaten van de EPD samengevat. Nauwkeurige bestudering van deresultaten laat zien dat de verlaging van de milieueffecten zeer goedvoorspeld wordt door de veranderingen in de emissie van broeikasgassen(CO�-emissies). Daarom hebben we ervoor gekozen om alleen de broeikas-gasemissies mee te nemen in deze handleiding.

Op basis van de VITO-studies is een rekenmethode voor het bepalen van eenverhoudingsgetal voor de CO2-emissies opgesteld. Dit getal hebben we hetCO2-getal genoemd.

Deze rekenmethode bestaat uit twee stappen:S: Bepalen van de massa nieuw PVC per meter buis.T: Bepalen van het CO2-getal van de buis.




3.3 Bepalen van de massa nieuw PVC per meter buis

Voor het bepalen van de massa nieuw PVC per meter buis is de volgendeinformatie nodig:het gewicht van de PVC-buis;

de lengte van de PVC-buis waarvan het gewicht bepaald is;het aandeel gerecycled PVC:

De meest zekere manier om dit aandeel vast te stellen is een KIWA-keur waarop dit aandeel vermeld staat.Het is mogelijk om een zelfverklaring van een fabrikant te vragen,maar deze heeft op dit moment nog geen formele waarde.De verwachting is wel dat dit binnen een paar jaar door nieuweEuropese regels gaat veranderen. Let er wel op dat het opgegevenpercentage slaat op het totale gewicht van de buis en niet alleen ophet gewicht van de kern!

De PVC-buis wordt gewogen en het gewicht van de PVC-buis wordt genoteerdin kilogrammen met 2 decimalen achter de komma.De lengte van dezelfde PVC-buis wordt gemeten. De lengte wordt genoteerd inmeters met 2 decimalen achter de komma.Het aandeel gerecycled PVC in de buis wordt genoteerd als een percentagemet nul cijfers achter de komma.

Stel de buis van Leverancier A weegt 27,27 kg dan is MA= 27,27 kg, de lengte is5,00 meter dan is LA= 5,00 m en het recyclingpercentage is 40%, RA= 40%. Danis de massa nieuw PVC in de buis van Leverancier A:

PVCA = MA/LA*(100-RA)/100(2) 27,27/5,00*(100-40)/100(3) 3,27 kg nieuw PVC per meter buis

3.4 Bepalen van het CO2-getal per meter buis

Op basis van de resultaten van de VITO-studies, zie Bijlage A, is een correlatieopgesteld tussen het CO2-getal en de massa nieuw PVC in de buis:

CO2-getal= 0,069*PVC + 0,50100%

Dus in het geval van Leverancier A:CO2-getalA= 0,069*3,27 + 0,50= 0,73

3.5 Conclusie

Op basis van de hierboven beschreven berekeningen kan het milieueffect vanieder soort PVC-buis berekend worden op een manier die vergelijkbareuitkomsten geeft met de VITO-studie.




4 CO2-getal en duurzaam inkopen

In het vorige hoofdstuk is bepaald dat CO2-getallen representatief zijn voormeerdere milieueffecten die samenhangen met de productie en het gebruik vanPVC-buizen. Verder is uitgelegd hoe dit CO2-getal berekend kan worden op basisvan informatie die controleerbaar aangeleverd kan worden bij een offerte.

In dit hoofdstuk concentreren we ons op de vraag hoe je deze berekeningtoepast bij duurzaam inkopen en hoe je ervoor zorgt dat je de aangeleverdeinformatie voor de berekening kunt controleren.

4.1 Beoordeling

Bij beoordeling op Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) wordtfunctioneel aanbesteed. Dat betekent dat de vragende partij aangeeft wat ernodig is zonder de oplossing voor te schrijven.In dit geval gaat het om PVC-rioleringsbuizen, waarbij virtuele kortingberekend wordt op de materiaalkosten op basis van de berekende CO2-getallen.

Virtuele kosten= arbeidskosten + materiaalkosten * CO2-getal.

Dit kan eventueel aangevuld worden met een virtuele korting op de arbeids-kosten op basis van sociale duurzaamheidsaspecten, zoals leerwerkplaatsenvoor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit laatste is nog geenonderdeel van deze handleiding.

De virtuele kosten worden gebruikt om de aanbiedingen te vergelijken.

4.2 Uitvraag

Het is dus van belang dat in de uitvraag aangegeven wordt hoe die virtuelekorting berekend wordt en van de aanbieders gevraagd wordt om de benodigdeinformatie aan te leveren. Dat betekent dat de uitleg over de berekening vande CO2-getallen beschikbaar gesteld moet worden bij het bekend maken van deofferte-uitvraag.

Dat zijn dus drie formules:l Er wordt gerekend met een virtuele korting:

Virtuele kosten= arbeidskosten + materiaalkosten *CO2-getal.l Berekening CO2-getal: CO2-getal= 0,069*PVC + 0,50.l Berekening PVC-getal: PVC-getal= M/L*(100-R)/100.

Met M de massa van een buis in kilogram, L de lengte van de buis in metersen R het massa percentage gerecycled PVC per kilogram buis.

Dit betekent dat de aanbieder de volgende informatie moet aanleveren:in de offerte moeten de kosten voor arbeid en materiaal uitgesplitstworden;de massa en lengte van een buis in respectievelijk kilogram en meters;het massa-aandeel gerecycled PVC in een buis.

Dit wordt op de volgende manier gecontroleerd:




Inspectie van de kosten van de offerte. Geen uitgesplitste kosten vanarbeid en materiaal betekent geen virtuele korting.De opgegeven massa en lengte van de buis wordt gecontroleerd door éénof meerdere buizen te wegen en te meten.Recyclingpercentage door meesturen van een KIWA-convenant met daarophet recyclingpercentage vermeld voor het geleverde type buis.

4.3 Voorbeeld

Uitvraag gemeente XYZ:

KunststofbuizenAanbrengen PVC-buis m 480,00 V; inwendige diameter 250 mm.Situatie: te vernieuwen VWA-riool; betreft aanbrengen lengtes van 5,0 m.Rechte buis, stijfheidsklasse: SN 8.Milieuvriendelijke buizen krijgen de voorkeur. Berekening virtuele kortingvolgens handleiding duurzaam inkopen PVC-buizen, beschikbaar via websitevan gemeente XYZ.Het aandeel gerecycled PVC moet aangetoond worden met een KIWA-convenant of vergelijkbaar document van een onafhankelijke controlerendeinstelling.

AanbiedingenStel twee aanbiedingen volgen op de uitvraag van gemeente XYZ.Leverancier A biedt 3-laags PVC-buizen met een geschuimde kern, met eenaandeel gerecycled PVC van 40% voor € 8.000 waarvan € 6.000 arbeid. Debuizen zijn 5 meter lang en wegen 27,5 kg per stuk.

Leverancier B biedt 3 laags PVC-buizen met een geschuimde kern, maar zondergerecycled PVC voor € 7.940, waarvan € 6.000 arbeid. De buizen hebben eenwerkende lengte van 5 meter lang en wegen inclusief de mof 25,4 kg per stuk.

Leverancier A B EenheidR (Recycled PVC) 40 0 %

L (Lengte) 5 5 m

M (Massa) 27,5 25,4 Kg

Prijs arbeid € 6.000 € 6.000

Prijs materiaal € 2.000 € 1.940

Totaal € 8.000 € 7.940

Als er alleen op prijs beoordeeld zou worden, zou Leverancier B het werkwinnen.

Nu gaan we eerst de virtuele prijs berekenen op basis van alle informatie diede leveranciers verstrekt hebben.

Daarvoor berekenen we eerst het PVC-getal per leverancier= M/L*(1-R)/100.Het PVC-getal van Leverancier A= 27,5/5*(100-40)/100 = 3,3.Het PVC-getal van Leverancier B= 25,4/5*(100-0)/100 = 5,1.

Met het berekende PVC-getal berekenen we het CO�-getal, volgens0,069*PVC + 0,50. Het CO2-getal van Leverancier A= 0,069*3,3 + 0,50= 0,73Het CO2-getal van Leverancier B = 0,069*3,3 + 0,50 = 0,85.

De virtuele prijs= prijs arbeid + prijs materiaal * CO2-getal




Dus de virtuele prijs van Leverancier A is € 6.000+ € 2.000*0,73 = € 7.460 ende virtuele prijs van Leverancier B is € 6.000 + € 1.940*0.85 = € 7.649.

Dit betekent dat Leverancier A het werk wint.




Bijlage A Verantwoording van de cijfers

VITO heeft Europese Product Declaraties (EPDs) afgegeven voor drie soortenbuizen (interne diameter 250mm):volwandig PVC;3-laags PVC met geschuimde kern;3-laags PVC met geschuimde kern en 20% gerecyclede PVC-content.

Van deze buizen zijn de omvang van zes verschillende soorten milieueffectenbepaald over de gehele levensduur van deze buizen (inclusief bevestigings-middelen). De resultaten zijn weergegeven in de volgende tabellen.

Tabel 1 Resultaten LCA-studie voor enkellaags PVC-buis (per strekkende meter buis; Ø 250mm)

Impact category Abiotic Acidification Eutrophication Global Ozone layer Photochemicaldepletion warming depletion oxidation

kg Sb eq kg SO2 eq kg PO4--- eq kg CO2 eq kg CFC-11 eq kg C2H4 eqProduct stage 0,21624 0,05801 0,01642 18,75939 0,0000003 0,00329

Construction process stage 0,05023 0,04606 0,01179 7,25482 0,0000009 0,00141

Use stage 0,00380 0,00408 0,00098 0,55092 0,0000001 0,00011

End of life stage 0,00011 0,00017 -0,00014 0,31245 0,00000001 0,000005

Total 0,27037 0,10833 0,02905 26,87759 0,0000013 0,00482

Bron: EPD of Drainage sewage PVC solid wall, teppfa.eu.

Tabel 2 Resultaten LCA-studie voor 3-laags PVC-buis met geschuimde kern(per strekkende meter buis; Ø 250mm)


kg Sb eq kg SO2 eq kg PO4--- eq kg CO2 eq kg CFC-11 eq kg C2H4 eqProduct stage 0,17168 0,04639 0,01348 14,77364 0,00000024 0,00264


Use stage 0,00380 0,00408 0,00098 0,55092 0,000000068 0,00011

End of life stage 0,00008 0,00013 -0,00011 0,23735 0,000000011 0,000004

Total 0,22464 0,09618 0,02602 22,64862 0,0000012 0,00414

Bron: EPD of Drainage sewage PVC Multilayer Foam, teppfa.eu

Als deze resultaten nauwkeurig vergeleken worden blijkt het volgende:sommige milieueffecten veranderen niet met de veranderendesamenstelling en ze zijn dus niet relevant om het verschil in milieueffectte bepalen;

de milieueffecten die wel veranderen ongeveer in dezelfde mate als debroeikasgasemissies.

Dit betekent dat de milieueffecten die relevant zijn voor de veranderendesamenstelling zeer goed correleren met de broeikasgasemissies (zie kolomglobal warming).




Tabel 3 Resultaten LCA-studie voor 3-laags PVC-buis met 20% gerecycled PVC(per strekkende meter buis; Ø 250mm)


kg Sb eq kg SO2 eq kg PO4--- eq kg CO2 eq kg CFC-11 eq kg C2H4 eq

Product stage 0,15947 0,04430 0,01370 13,81926 0,00000024 0,00249


Use stage 0,00380 0,00408 0,00098 0,55092 0,000000068 0,00011

End of life stage 0,00009 0,00014 -0,00011 0,25124 0,000000011 0,000004

Total 0,21262 0,09416 0,02625 21,73348 0,0000012 0,00399

Bron: EPD of Drainage sewage PVC Multilayer Recyclates, teppfa.eu.

Vergelijking van de getallen leert dat de geschuimde PVC-buis 16% minderbroeikasgassen veroorzaakt dan de volwandige PVC-buis, de geschuimde buis met20% gerecycled PVC veroorzaakt zelfs 19% minder broeikasgasemissies.

De broeikasgasemissies blijken evenredig toe te nemen met het aandeel nieuwPVC dat er nodig is voor een meter buis. In Tabel 4 staat het aantal kg nieuwPVC per meter buis zoals berekend op basis van de informatie in de VITO-studiesen de hoeveelheid broeikasgasemissie die per meter buis over de helelevensduur vrij komt volgens deze studies.

Tabel 4 Massa en CO�-emissies per strekkende meter buis

Soort buis Gewicht Gewicht broeikasgasemissie CO2-impact t.o.v.

(kg/m) nieuw PVC (CO2-eq/m) enkelwandige buis(kg/m)

3-laags, geschuimd en 20% 5,5 4,4 kg 21,7 81%

gerecycled PVC

3-laags, geschuimd zonder 5,1 5,1 kg 22,6 85%

gerecycled PVC

Enkelwandig, 7,2 kg 7,2 kg 26,9 100%

ongeschuimd, zonder

gerecycled PVC

Door deze getallen tegen elkaar uit te zetten in een grafiek, zie Figuur 1,kan een relatie afgeleid worden tussen de hoeveelheid nieuw PVC en dehoeveelheid broeikasgasemissies, zie Figuur 1.

Met deze relatie kan op basis van alleen het aandeel nieuw PVC per meter buisde hoeveelheid broeikasgasemissies berekend worden. Deze hoeveelheidbroeikasgas is dan een maat voor de milieubelasting van een meter PVC-buis.Hoe groter dit getal, hoe groter de milieubelasting; hoe kleiner, hoe milieu-vriendelijker de buis is. We hebben de hoeveelheid broeikasgasemissie die jezo berekent, het CO2-getal genoemd.Uit de informatie in Figuur 1 blijkt dat: CO 2-getal= 1,87*PVC+13,4.Om de berekening onafhankelijk te maken van diameter, delen we devergelijking nog door de CO2-uitstoot van een enkelwandige buis. Dezebedraagt 27 CO �-eq per strekkende meter buis in het geval van Ø 250mm. Daarmee komt de formule op:CO2-getal= (1,87*PVC+13,4)/27 = 0,069*PVC + 0,50.




Figuur 1 Verhouding broeikasgasemissies en hoeveelheid nieuw PVC

Broeikasgasemissies en hoeveelheid nieuw PVC per meter buis

kgCO

��

eq/

m

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21

20

y = 1,8682x + 13,369

4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0

kg nieuw PVC/m

Deze relatie maakt het ook mogelijk om het CO2-getal van de in Nederlandaangeboden PVC-buis met geschuimde kern en 40% gerecycled PVC teberekenen.

Dit gaat als volgt:We passen de hierboven afgeleide formule toe.CO2-getal= 0,069*PVC + 0,50Hiervoor moeten we enkel de waarde PVC (hoeveelheid nieuw PVC) vinden.We gaan uit van een PVC-buis met een massa van 5,9 kg/m en 40% gerecycledPVC. Het aandeel nieuw PVC is: 0,6*5,9=3,5 kg/m.In dit geval is het CO2-getal= 0,069*3,5 + 0,50=0,74.

Dit betekent dat de milieubelasting van deze buis 74% is van de milieu-belastingvan een enkelwandige buis (dus 26% minder milieubelastend) terwijl de 3-laagsePVC-buis met alleen een geschuimde kern een CO2-getal heeft van: CO2 -getal= 0,069*5,1 + 0,50=0,85 en dus 15% minder milieubelastend is (wat ook volgt uitde uitkomsten van de LCA; zie Tabel 4).

Dit betekent dat een PVC-buis met 40% gerecycled PVC(0.85-0.74)/0.85*100%=13% milieuvriendelijker is dan een 3-laagse PVC-buiszonder gerecycled PVC.




Bijlage B Huidige stand van zaken

Uit het evaluatierapport van Ecorys uit 2013 blijkt dat ruim 40% van deduurzaamheidsbeloften in offertes in de praktijk niet worden waargemaakt.Hierdoor is duurzaam inkoopbeleid in de praktijk in bijna de helft van degevallen een wassen neus. Daarnaast komt uit dit onderzoek naar voren dat delat voor de minimum duurzaamheidseisen omhoog moet. Dit is inmiddels erkenddoor het ministerie van BZK die aan een actualisatieslag werkt voor diversecategorieën.

Op dit moment zijn er voor de minimum eisen voor veel categorieëncriteriadocumenten opgesteld. De eisen die hierin zijn opgenomen zijn echter nogzeer beperkt. De Gemeente Rotterdam adviseerde in de ‘Quick scan DuurzaamInkopen bij provincies en gemeenten 2015’ een systeem van twee niveaus vanduurzaam inkopen, vergelijkbaar met de energielabelsystematiek, zodat overhedenkunnen kiezen voor twee niveaus van duurzaam inkopen (standaard, volgensminimumnormen, en een hoger ambitieniveau).Het is niet wenselijk dat de 400 gemeenten allemaal (weer) zelf het wiel gaanuitvinden en allemaal verschillende definities en inkoopstrategieën rondduurzaam inkopen ontwikkelen (De Groene Zaak, 2015). Daarom is het vanbelang om concrete handreikingen te geven aan gemeenten over hoe ze inbepaalde categorieën opdrachten kunnen beoordelen op duurzaamheid.

Uit onderzoek van CE Delft in opdracht van de Gemeente Den Haag blijkt datGWW en bouwprojecten de grootste milieu-impact hebben van alle inkoop-categorieën. Voor duurzaam inkopen in de GWW zijn voor gemeenten op ditmoment geen instrumenten beschikbaar die goed aansluiten bij hun dagelijksepraktijk. Gemeenten kunnen terecht op de website van PIANOo,Expertisecentrum Aanbesteden en tevens onderdeel van het ministerie vanEconomische Zaken. Daarnaast is er specifiek voor de GWW een website‘Duurzaam GWW’, waarop de methode ‘Aanpak Duurzaam GWW’ uiteen wordtgezet. Beide websites zijn vooral gericht op de grotere projecten, waarin perproject wordt gekozen voor bepaalde duurzaamheidscriteria en waarbij deweging ook door elke opdrachtgevende partij afzonderlijk wordt vastgesteld.Bij gemeenten gaat het vaak om kleinere projecten, waarvoor niet per opdrachtwordt uitgezocht hoe projecten op duurzaamheid beoordeeld kunnen worden.Hierdoor houden gemeenten zich vaak vast aan minimum eisen, en geven extraduurzame aanbieders geen voordeel bij de beoordeling van offertes.

MKIGrotere overheidsorganen, zoals Rijkswaterstaat, beoordelen ontwerpen opbasis van de Milieukostenindicator (MKI). Deze milieuscore is een gewogengemiddelde van verschillende milieueffecten. Deze MKIs worden verzameld inde Milieudatabase. Op dit moment zijn er vooral branchegemiddelde waardesbeschikbaar in de Milieudatabase, dus de gemiddelde milieu-impact van alleverschillende soorten PVC-buizen gemiddeld in één MKI. Hierdoor kan op ditmoment de MKI nog niet gebruikt worden als vergelijking tussen tweeleveranciers van PVC-buizen.

15 Oktober 2015 2.8922.892 – Handleiding Duurzaam Inkope


Transitie kunststoffen 10 januari 2019 - 1 -

2019010Transitie kunststoffen def2 - AMROR · 2019. 1. 10. · In de nationale transitieagenda...

Documents

Transcript of 2019010Transitie kunststoffen def2 - AMROR · 2019. 1. 10. · In de nationale transitieagenda...