2018 November Music.indd 1 03/10/2018 11:50...AdNovus BV Drukwerk Roto Smeets, Weert Cover Philip...

vpro gids bijlage bij #42 van 20 oktober t/m 26 oktober 2018vpro gids bijlage

2018 November Music.indd 1 03/10/2018 11:50

Naamloos-1 1 25-09-18 11:512018 November Music.indd 2 03/10/2018 12:40Naamloos-1 1 25-09-18 11:51

VPRO Gids bijlage • November Music 2018

De 26ste editie van November Music, het belangrijkste internationale festival voor actuele muziek in Nederland, vindt plaats van 2 t/m 11 november 2018

in ’s-Hertogenbosch. In de bijlage blikt de VPRO Gids vast vooruit, Vrije Geluiden besteedt tijdens het festival aandacht aan een

aantal hoogtepunten (vpro.nl/vrije-geluiden).

novembermusic.net

vpro gids bijlage bij #42 van 20 oktober t/m 26 oktober 2018vpro gids bijlage

novembermusic.net

InhoudRedactionele leidingArne Leffring Samenstelling en eindredactieDieter van den BerghTekstMischa Andriessen,Angela van der Elst,Ruud Meijer,René van Peer,Ilse van der Velden,Mark van de VoortBeeldBeate Wegloop VormgevingFrederik Vorderhake LithografieSarah TamesBladcoördinatieGabrielle Hagedorn UitgeverHugo Blom

AcquisitieAdNovus BVDrukwerkRoto Smeets, Weert

CoverPhilip Lindeman


4

9

13

17

22

7

11

15

19

23

8

12

16

21

Colofon

Kate Moore

Georges Aperghis

Gavin Bryars

Anoushka Shankar

Peter Vigh

Boudewijn Tarenskeen

Installatie Expeditie 2018

Barbara Hannigan

Jelena Kostic en Dyane Donck

Silbersee

3x wereldmuziek

Mayke Nas

Jan van de Putte

3

Sanne Rambags / Lucia Cadotsch


Eind augustus, een kleine studio in de sfeervolle Amsterdamse Plantagebuurt met prominent voor het raam een keyboard bezaaid met vellen

bladmuziek. Hier werkt Kate Moore aan Lux Aeterna: VIVID, een requiem of dodenmis in drie delen waarin ze, het is haar handelsmerk, opnieuw een eigenzinnige mix van muzikale genres samenbrengt op het podium. Dit keer zijn de uitvoerenden Cappella Pratensis, gespecia-liseerd in oude muziek, vocalgroup Wishful Singing, de eclectische band TEMKO en haar eigen Herz Ensemble

met strijkers, toetsen, hobo, percussie en gitaar. Het stuk duurt ongeveer een uur, hoe ver is ze al? ‘Mijn regel is dat een stuk een maand voor de première af moet zijn, dus 2 oktober. ‘So I’m dying,’ zegt ze

grinnikend. ‘Gelukkig heb ik het vaker gedaan.’ Ook dit jaar opent November Music met een nieuw requiem, speciaal geschreven in opdracht van het festival. Een eigentijdse dodenmis voor een nieuwe generatie, met muziek die raakt en ruimte biedt voor contemplatie. In een componistenleven is een requiem een mijlpaal. Mozart, Verdi, Fauré en Brahms schreven allen monu-mentale requiems die gelden als een hoogtepunt in hun

oeuvre. Maakt dat het lastig om zo’n opdracht te aanvaarden? Moore: ‘Nee. Hun werk is op de ach-tergrond altijd wel aanwezig, maar meer als herinnering aan het gevoel dat ik erbij heb. Dat ik bij Mozart altijd mijn ogen uithuil omdat het zo prachtig is. Het Tuba Mirum, dat begint met een trompet die uit de wolken lijkt te komen, is onuitsprekelijk ontroerend.’ Mozart schreef zijn requi-em op zijn doodsbed, Kate Moore is pas 39. Hoe is het om zo jong zo’n opdracht

Licht envernietigingHet is inmiddels traditie bij November Music: het festival opent met een speciaal voor de gelegenheid gecomponeerd requiem. Dit jaar valt de eer te beurt aan de snel rijzende ster Kate Moore. ‘Beetje griezelig is het wel.’

DOOR ILSE VAN DER VELDEN

4

November Music 2018 • VPRO Gids bijlage

Eind augustus, een kleine studio in de sfeervolle Amsterdamse Plantagebuurt met prominent voor het raam een keyboard bezaaid met vellen

bladmuziek. Hier werkt Kate Moore aan Lux Aeterna: VIVID, een requiem of dodenmis in drie delen waarin ze, het is haar handelsmerk, opnieuw een eigenzinnige mix van muzikale genres samenbrengt op het podium. Dit keer zijn de uitvoerenden Cappella Pratensis, gespecia-liseerd in oude muziek, vocalgroup Wishful Singing, de eclectische band TEMKO en haar eigen Herz Ensemble

met strijkers, toetsen, hobo, percussie en gitaar. Het stuk duurt ongeveer een uur, hoe ver is ze al? ‘Mijn regel is dat een stuk een maand voor de première af moet zijn, dus 2 oktober. ‘So I’m dying,’ zegt ze

grinnikend. ‘Gelukkig heb ik het vaker gedaan.’ Ook dit jaar opent November Music met een nieuw requiem, speciaal geschreven in opdracht van het festival. Een eigentijdse dodenmis voor een nieuwe generatie, met muziek die raakt en ruimte biedt voor contemplatie. In een componistenleven is een requiem een mijlpaal. Mozart, Verdi, Fauré en Brahms schreven allen monu-mentale requiems die gelden als een hoogtepunt in hun

oeuvre. Maakt dat het lastig om zo’n opdracht te aanvaarden? Moore: ‘Nee. Hun werk is op de ach-tergrond altijd wel aanwezig, maar meer als herinnering aan het gevoel dat ik erbij heb. Dat ik bij Mozart altijd mijn ogen uithuil omdat het zo prachtig is. Het Tuba Mirum, dat begint met een trompet die uit de wolken lijkt te komen, is onuitsprekelijk ontroerend.’ Mozart schreef zijn requi-em op zijn doodsbed, Kate Moore is pas 39. Hoe is het om zo jong zo’n opdracht

Licht envernietigingHet is inmiddels traditie bij November Music: het festival opent met een speciaal voor de gelegenheid gecomponeerd requiem. Dit jaar valt de eer te beurt aan de snel rijzende ster Kate Moore. ‘Beetje griezelig is het wel.’


44



te krijgen? Moore: ‘Beetje griezelig idee is dat wel. Al ben ik nu al veel ouder dan Mozart toen was. Dus ik heb geen excuus,’ zegt ze opgewekt. De Australische Kate Moore, die sinds 15 jaar in Nederland woont en hier het conservatorium volgde, geldt als een van de belangrijkste in Nederland werkzame componis-ten. Ze blinkt uit in elegante, glasheldere post-minimal music waarmee ze een reeks internationale prijzen won.

Zoals de Matthijs Vermeulenprijs 2017 van het Fonds Podiumkunsten. Ook was ze genomi-

neerd voor zowel een Grammy als een Edison voor haar album voor solopiano, Dances and

Canons uit 2015. Sinds 2013 is Moore een terugkerende gast op November Music en dit seizoen is ze onder meer curator bij het

Muziekgebouw in Amsterdam. Ze staat bekend als geëngageerd, met een grote

bekommernis om de teloorgang van onze natuurlij-ke omgeving. Hoe is dat ontstaan? ‘Als kind al voelde

ik me sterk verbonden met de wereld om me heen en met de natuur. Mijn hele identiteit is gevormd door buiten zijn, het is de sleutel tot wie ik ben. Ik ben opgegroeid op het Engelse platteland en later in Australië. Wij deden thuis niets anders dan bush-walking. Al heel vroeg was de muziek in mijn leven,

ik bedacht klanken bij wat ik zag buiten, op tv of in boeken. Plaatjes van het paard van Troje en Pegasus, witte paarden in galop. Dat probeerde ik dan uit te beelden op de piano.’ Kate Moore vindt haar inspiratie in de oorsprong der

dingen, in lokale geschiedenis en tradities, en de natuur als heiligdom. Het zet op Messiaense wijze haar muzi-kale verbeelding aan het werk. Voor Sacred Environment verdiepte ze zich in de Aboriginalcultuur, The Dam is geënt op dierengeluiden uit de bush. Hoe diepgaand haar zoektocht in de aanloop naar nieuwe composities is, liet ze zien in Porcelain, waarvoor ze een residency deed van drie maanden bij het Europees Keramisch Werk Centrum in Oisterwijk, met als resultaat een zelfgekleid instrumen-tarium.

SmeekbedeDe Latijnse dodenmis begint met de woorden requiem aeternam, een smeekbede om eeuwige rust die wordt gevolgd door het vooral bij Verdi spectaculair donderen-de tweede deel over de angst voor de dag des oordeels, Dies Irae. Wat gebruikt Moore van de bestaande tekst? ‘Het eerste en derde deel komen uit de requiemmis, het middendeel uit het bijbelboek Openbaringen. Maar ik put ook uit de Mexicaanse Dag van de Doden met de dan-sende skeletten en het verhaal van Franciscus van Assisi, beschermheilige van de dieren en de natuur. Waar ik vorig jaar trouwens naartoe ben geweest, Assisi, en waar ik veel aanknopingspunten vond voor de thema’s van Lux Aeterna: VIVID.’ Welke betekenis legt Moore in haar requiem? ‘Een requiem lijkt me relevant in deze tijd. Misschien gaat het wel niet over mijn doodsbed of dat van andere stervelin-gen, maar over dat van de planeet.’ Wat heeft ze in dit werk willen vangen? ‘De levendigheid van de ervaring vlak voor de dood van de levende wezen s en de vernietiging van de aarde. Zo’n helder mo-ment vlak voor het einde waarop je in één keer alles begrijpt en het hele plaatje ziet.’ Maar dan is het al te laat.

Bosch Requiem: Lux Aeterna: VIVID van Kate MooreTheater aan de Parade, vrijdag 2 november, 19 uur

En verder o.a. nieuw werk voor vier cello’sVerkadefabriek, zondag 4 november 20.30 uur.

‘ Misschien gaat het requiem niet over mijn doodsbed of dat van andere stervelingen, maar over dat van de planeet.’

MAR

CO G

IUG

LIAR

ELLI

5


te krijgen? Moore: ‘Beetje griezelig idee is dat wel. Al ben ik nu al veel ouder dan Mozart toen was. Dus ik heb geen excuus,’ zegt ze opgewekt. De Australische Kate Moore, die sinds 15 jaar in Nederland woont en hier het conservatorium volgde, geldt als een van de belangrijkste in Nederland werkzame componis-ten. Ze blinkt uit in elegante, glasheldere post-minimal music waarmee ze een reeks internationale prijzen won.

Zoals de Matthijs Vermeulenprijs 2017 van het Fonds Podiumkunsten. Ook was ze genomi-

neerd voor zowel een Grammy als een Edison voor haar album voor solopiano, Dances and

Canons uit 2015. Sinds 2013 is Moore een terugkerende gast op November Music en dit seizoen is ze onder meer curator bij het

Muziekgebouw in Amsterdam. Ze staat bekend als geëngageerd, met een grote

bekommernis om de teloorgang van onze natuurlij-ke omgeving. Hoe is dat ontstaan? ‘Als kind al voelde

ik me sterk verbonden met de wereld om me heen en met de natuur. Mijn hele identiteit is gevormd door buiten zijn, het is de sleutel tot wie ik ben. Ik ben opgegroeid op het Engelse platteland en later in Australië. Wij deden thuis niets anders dan bush-walking. Al heel vroeg was de muziek in mijn leven,

ik bedacht klanken bij wat ik zag buiten, op tv of in boeken. Plaatjes van het paard van Troje en Pegasus, witte paarden in galop. Dat probeerde ik dan uit te beelden op de piano.’ Kate Moore vindt haar inspiratie in de oorsprong der

dingen, in lokale geschiedenis en tradities, en de natuur als heiligdom. Het zet op Messiaense wijze haar muzi-kale verbeelding aan het werk. Voor Sacred Environmentverdiepte ze zich in de Aboriginalcultuur, The Dam is geënt op dierengeluiden uit de bush. Hoe diepgaand haar zoektocht in de aanloop naar nieuwe composities is, liet ze zien in Porcelain, waarvoor ze een residency deed van drie maanden bij het Europees Keramisch Werk Centrum in Oisterwijk, met als resultaat een zelfgekleid instrumen-tarium.

SmeekbedeDe Latijnse dodenmis begint met de woorden requiem aeternam, een smeekbede om eeuwige rust die wordt gevolgd door het vooral bij Verdi spectaculair donderen-de tweede deel over de angst voor de dag des oordeels, Dies Irae. Wat gebruikt Moore van de bestaande tekst? ‘Het eerste en derde deel komen uit de requiemmis, het middendeel uit het bijbelboek Openbaringen. Maar ik put ook uit de Mexicaanse Dag van de Doden met de dan-sende skeletten en het verhaal van Franciscus van Assisi, beschermheilige van de dieren en de natuur. Waar ik vorig jaar trouwens naartoe ben geweest, Assisi, en waar ik veel aanknopingspunten vond voor de thema’s van Lux Aeterna: VIVID.’ Welke betekenis legt Moore in haar requiem? ‘Een requiem lijkt me relevant in deze tijd. Misschien gaat het wel niet over mijn doodsbed of dat van andere stervelin-gen, maar over dat van de planeet.’ Wat heeft ze in dit werk willen vangen? ‘De levendigheid van de ervaring vlak voor de dood van de levende wezen s en de vernietiging van de aarde. Zo’n helder mo-ment vlak voor het einde waarop je in één keer alles begrijpt en het hele plaatje ziet.’ Maar dan is het al te laat.

Bosch Requiem: Lux Aeterna: VIVID van Kate MooreTheater aan de Parade, vrijdag 2 november, 19 uur

En verder o.a. nieuw werk voor vier cello’sVerkadefabriek, zondag 4 november 20.30 uur.

‘ Misschien gaat het requiem niet over mijn doodsbed of dat van andere stervelingen, maar over dat van de planeet.’

MAR

CO G

IUG

LIAR

ELLI

55



w w w . v a n o o r s c h o t . n l

n u i n d e b o e k h a n d e l

d e n i e u w e d u n d r u k


w w w . v a n o o r s c h o t . n l

n u i n d e b o e k h a n d e l

d e n i e u w e d u n d r u k

JAM

IE-

JAM

ES M

EDIN

A

Zoon of dochter zijn van een beroemde vader of moeder kan een zege

zijn, maar is meestal een vloek. Jakob Dylan, Julian Lennon of Joe Sumner, zoon van Sting, leden allen toch een beetje onder wat iemand ooit zo mooi typeer-de als de Kronprinzenkrankheit, de ziekte die het een artiest onmogelijk maakt om een beroemde ouder te evena-ren of zelfs te overtreffen. En als je dan ook nog eens een beroemde halfzus hebt, dan wordt het wel erg moeilijk om aan het verwachtingspa-troon van de massa te voldoen. Anoushka Shankar (1981), dochter van de legendari-sche sitarspeler en componist Ravi Shankar, heeft daar kennelijk geen moeite mee gehad. Misschien heeft zij, in tegenstelling tot haar halfzus Norah Jones, geen naam die op ieders lippen bestorven ligt, maar in het wereldje van de grensoverschrijdende wereldmuziek staat haar reputatie als een huis. De vraag wat zij aan haar legen-darische vader te danken heeft, beantwoordt zij steevast met de loftuiting ‘dat haar vader niet alleen een fantastische muzikant en componist was, maar ook een geweldige leraar’. Ravi Shankar, die in de jaren 60 door zijn samen-werking met Beatle George Harrison wereldwijde bekendheid verwierf, begon zijn dochter op zeven-jarige leeftijd sitarlessen te geven. Als prille tiener zat zij al bij haar vader op het podium, niet met de sitar, maar met een tanpura, een snaarinstrument dat solisten begeleidt door het produceren van een bourdon, oftewel een aanhoudende harmonische

toon. Zo leerde zij ‘het vak’ van binnenuit en van onderaf aan.Wie bij Indiase muziek denkt aan kleine ensembles met sitar, tabla of bansuri-fluit fronst

misschien de wenkbrauwen als hij leest dat Anoushka

Shankar op November Music optreedt met het Metropole

Orkest. Toch is die samenwerking niet zo ongepast als het lijkt. Ravi Shankar zelf componeerde concerten voor sitar en (westers) orkest en ging ook samen-

werkingsverbanden aan met klassieke sterren als Yehudi Menuhin. De open blik die Anoushka Shankars muziek kenmerkt, heeft zij niet van een vreemde. Een voorbeeld van haar open-mindedness is haar verbond met de Oos-tenrijkse percussionist Manu Delago, een virtuoos die op November Music ook aan de zijde van Shankar aanwezig zal zijn. Hoewel in Indiase muziek de tabla of de ghatam (kleipot) de standaard percussie-instrumenten zijn, liet zij de relatief moderne hang-

drum - met de hand bespeelde stalen ketels waarop ook melodieën kunnen worden gespeeld - toe tot haar ensembles. Sterker nog: zij viel volle-dig voor dat instrument. Recentelijk roemde zij de manier waarop de sitar en de hang met elkaar ‘spre-ken’. Shankar: ‘Beider klanken zijn magisch, bijna spookachtig. Het samengaan van de klanken brengt beide instrumenten naar een andere werkelijkheid, naar een ander niveau. En daar houd ik van.’

Open blik naar wereldmuziek

De Brits-Indiasesitarspeelster Anoushka

Shankar - goed voor zes Grammy-nominaties - is een fenomeen inde progressieve wereld muziek. Op November Music gaat ze hetavontuur aan met het Metropole

Orkest en percussionistManu Delago.

DOOR RUUD MEIJER

Anoushka Shankar

Metropole Orkest Strings met Anoushka Shankar en Manu Delago. Verkadefabriek, zondag 11 november 15 uur

7

steevast met de loftuiting ‘dat haar vader niet alleen een fantastische muzikant en componist was, maar

Ravi Shankar, die in de jaren 60 door zijn samen-werking met Beatle George Harrison wereldwijde bekendheid verwierf, begon zijn dochter op zeven-jarige leeftijd sitarlessen te geven. Als prille tiener zat zij al bij haar vader op het podium, niet met de

, een snaarinstrument dat solisten begeleidt door het produceren van een

, oftewel een aanhoudende harmonische

drumbespeelde stalen ketels waarop ook melodieën kunnen worden gespeeld - toe tot haar ensembles. Sterker nog: zij viel volle-dig voor dat instrument. Recentelijk roemde zij de manier waarop de sitar en de hang met elkaar ‘spre-ken’. Shankar: ‘Beider klanken zijn magisch, bijna spookachtig. Het samengaan van de klanken brengt beide instrumenten naar een andere werkelijkheid, naar een ander niveau. En daar houd ik van.’



ELIS

E ’T

HAR

T EN

NIL

S D

AVID

SE

Het zeventiende-eeuwse, zeshoekige Kruithuis is een gebouw met veel

karakter, en dat maakt het interes-sant en uitdagend om in te werken, zegt Matteo Marangoni. Hij is voor de derde keer curator van de auditief geïnspireerde verkenningstocht die er in de ruimtes van het voormalige

munitiedepot zal plaatsvinden. ‘Een probleem met geluidskunst is vaak dat je het ene werk door het andere

heen hoort. Bij deze Installatie Expe-ditie 2018 zal dat niet gebeuren, omdat het de vorm van een tour heeft. Onder leiding van een gids hoor en zie je alles een voor een. Elk onderdeel duurt vijf tot tien minuten, het geheel heeft zowel iets van een tentoonstelling als een concert.’ Marangoni, een Italiaans-Nederlandse componist en geluidskunstenaar die met zijn collectief iii ook een keer het Kruithuis vulde, zocht naar een combinatie van jonge, beginnende kunstenaars en makers met een al wat lan-gere geschiedenis. ‘Met hun inbreng probeer ik een soort compositie te creëren die het publiek een totaalervaring biedt. Belangrijk bij mijn selectie is dat iemand een connectie heeft of kan maken met deze specifieke locatie. Toeschouwers hoeven alleen maar nieuwsgierig te zijn en zin te hebben in een ontdekkingsreis.’

Charmant gekraakDe door Marangoni geselecteerde geluidskunstenaars zijn Geert-Jan Hobijn (werkt met huishoudelijke apparaten en gevonden voorwerpen), Dianne Verdonk

(presenteert zelfgebouwde, nieuwe elektronische muziekinstrumen-ten), Falco Pols (vorig jaar afgestu-deerd en direct bekroond met een

prijs), Evelina Rajca (gebruikt de pure klanken die kwartsmineralen

kunnen opwekken) en Elise ’t Hart. Zij brengt samen met Nils Davidse (‘We zijn partners in de kunst en de liefde’) twaalf oude huisorgeltjes naar het Kruithuis. Die heten Kary, Otello of Caravan en komen uit een café, ber-

ging of televisiedecor. ‘Elk orgeltje heeft z’n eigen stijl en geluid, bepaald door het bouwjaar en gevormd door het gebruik en de plek van her-komst.’ De een mist een toets, bij de ander

laten de registers een beetje los. ‘Dat heeft een charmant gekraak tot gevolg.’ ’t Hart plaatst onder de noemer ‘Organa (Kruithuis NM)’ alle orgels in één ruimte, de Bomzaal, waarna ze met Davidse luistert hoe de klanken daar zijn. ‘Soms klinken tonen ergens langer door bijvoorbeeld, daarom componeren we wat je hoort altijd ter plekke.’ Bezoe-kers zullen tussen de orgeltjes door lopen en kunnen zich desgewenst over de achtergrond van de opgestelde muzikale meubels laten informeren middels een boekje. ‘Daarin staan portretjes van de orgels. We vertellen iets

over hun geschiedenis en over details als ontstane scheurtjes, de vormgeving of gebruikte houtsoort. Zo kan wat je hoort nog meer gaan leven.’

Ook dit jaaris er een expositie van

geluidskunstinstallaties enklank performances in het

Kruithuis. Matteo Marangoniis de curator, Elise ’t Harteen van de deel nemende

kunstenaars.

DOOR

ANGELA VAN DER ELST

Installatie Expeditie 2018Kruithuis, dinsdag 6 november, 19 uur, donderdag 8, 20.30 uur, vrijdag 9, 17.30 uur, zaterdag 10 november, 14, 16 en 21 uur

Kunstigeklanktour

8



ELIS

E ’T

HAR

T EN

NIL

S D

AVID

SE

BER

T N

IEN

HU

IS

‘Hoe kan je dat leven vol vaart en rumoer, die uitroepen, zuchten, vertalen in stil-stand?’ Anna Enquist vraagt het zich af in

Tussen Talen, een van de gedichten die zij tijdens Stille Nacht am Silbersee zal voordragen. Deze voorstelling van het in Amsterdam gevestigde gezelschap Silbersee is een amalgaam van zang, muziek, minimalistische choreogra-fie en literatuur. ‘Eind vorig jaar ging het in première in een versie met Arthur Japin,’ zegt Silbersee-oprichter Ro-main Bischoff, die de muzikale leiding heeft. ‘We streven ernaar hier een serie van te maken met steeds een andere schrijver. Anna Enquist was er toen ik haar benaderde direct voor in en had de volledige vrijheid wat betreft de keuze van wat ze voorleest. Behalve poëzie is dat ook een fragment uit haar roman Contrapunt. Zelf musiceren zal ze niet. Wie weet in de toekomst, maar nu gaat het puur om haar teksten.’Een winteravond met bespiegelingen, dat wil Stille Nacht am Silbersee bieden; een literaire nachtmis over hoop, troost en twijfel. ‘Het is een tikje theatraal concert,’ aldus Bischoff, ‘dat meditaties over de dood bevat.’ Het hart ervan vormt The Little Match Girl Passion; een in 2008 door David Lang gemaakte bewerking van Hans Christi-an Andersens sprookje Het Meisje met de Zwavelstokjes uit 1845. Dat begint met ‘Het was afschuwelijk koud, het sneeuwde en het begon donker te worden’, waarna meer oudjaarsavondbeproevingen volgen.Geïnspireerd door de behoefte die mensen blijken te

hebben aan verhalen zoals verteld in de Matthäus-Passion van Bach, wilde Lang graag een eigentijdser lijdensverhaal voor het voetlicht bren-gen. Iets wat rond de jaarwisseling een moment van bezinning kan bieden aan zowel een gelovige als een atheïst. Bischoff: ‘Bach en Lang zie ik allebei als troostzielen, en dat vind ik Anna Enquist ook. Thema’s als verlies en gemis komen veelvuldig in haar oeuvre voor.’ Twee nieuwe composities van cellist Jörg Brinkmann en Arvo Pärts Da Pacem Domine maken Stille Nacht am Silbersee compleet. Het zijn van ensemble in residence tijdens deze editie van November Music betekende voor Bischoff een soort carte blanche. ‘Ik kon min of meer aandragen wat ik wilde.’ Hij koos voor drie zeer verschillende programma’s uit het repertoire van het avontuur-lijke muziekgezelschap dat al vaak in Den Bosch aantrad. ‘DIDO DIDO is een dansvoorstelling, wat wel bijzonder is voor November Music, waar veelal com-ponisten centraal staan. Met Stimmung hernemen we een werk van Karlheinz Stockhausen, dat bij de uitvoering in 1969 tijdens het Holland Festival voor een rel zorgde.’ Hij lacht. ‘Dat zal nu denk ik niet gebeuren.’

Stille Nacht am SilberseeGrote Kerk, zaterdag 3 november, 19 uur

DIDO DIDOVerkadefabriek, woensdag 7 november, 20.45 uur

StimmungGrote Kerk, donderdag 8 november, 18.45 uur

Poëtische nachtmismet zwavelstokjes

Grote Kerk, donderdag 8 november, 18.45 uur

Silbersee, regelmatige gast van November Music, is dit jaar ensemble in residence. Drie voorstellingen staan er van het avontuurlijke gezelschap geprogrammeerd, waaronder Stille Nacht am Silbersee.

DOOR ANGELA VAN DER ELST

BER

T N

IEN

HU

IS

met zwavelstokjes

Anna Enquist

Silbersee

9


Silbersee


© A

ndrea Ro

ssetti

DE PON T MUSEUM www.depont.nl

AnnVeronica Janssens 10nov tm31maart

Festival Dag in de BrandingNew European EnsembleKoninklijk ConservatoriumResidentie Orkest

De feestelijke 50ste editie!24 november Den Haag

De Theo Bruins Prijs voor Wim Boerman wordt gevierd met optredens van orkest de ereprijs, Ensemble ELECTRA, Keren Motseri, Joseph Puglia en Stephanie Pan.

Programma en tickets: dagindebranding.nl

© R

oelo

f R

ump


MAR

CO B

OR

GG

REV

E

Een

magische Zorn

Barbara Hannigan is de meest avontuurlijke sopraan van dit moment. Als zangeres en

dirigente won ze een Grammy met het Nederlandse ensemble LUDWIG. Tijdens

November Music voert ze Jumalattaret uit,een liederencyclus van John Zorn.

DOOR RENÉ VAN PEER

nmamam gaga igig sisi cscs hchc eheh

Uitdagingen aangaan, dat is de Canadese

sopraan Barbara Hanni-gan op het lijf geschreven. Ze legt zich voornamelijk toe op hedendaags reper-toire, vaak speciaal voor haar geschreven. In de rollen die ze vertolkt heeft ze een voorkeur voor ge-laagde persoonlijkheden, zoals de gedoemde Lulu in de gelijknamige opera van Alban Berg. Voor die rol droeg ze spitzen. Uiterst pijnlijk, maar zo zag ze deze fatale vrouw, een vrije geest die mannen verleidt en ombrengt voor ze uiteindelijk zelf vermoord wordt door Jack the Ripper.Ook de liederencyclus Jumalattaret van John Zorn is een uitdaging. ‘Het is een ongelofelijk moeilijk stuk,’ zegt Hannigan, verguld dat Zorn haar gevraagd had om het uit te voeren. ‘Ik ken zijn muziek al sinds mijn studietijd. Hij was voor mij niet alleen een legendarische muzikant, maar ook een voorbeeld. Hij is volkomen vrij. Gaat zijn eigen gang. Speelt wilde improvisaties. Componeert wat hij wil, wanneer hij wil en voor wie hij wil.’Hannigan ontmoette Zorn in 2015 via haar partner Mathieu Amalric, die bezig was aan een film over de com-ponist. Nadat Zorn een concert van haar bijgewoond had, vroeg hij of ze Jumalattaret wilde uitvoeren. ‘Ik begon het in te studeren, maar het bleek zo moeilijk dat ik het geen recht kon doen. Met John besloot ik om er samen aan te gaan werken. Ritmisch zit het krankzinnig in elkaar. Ik moet met mijn stem soms grote sprongen maken. Het is heel virtuoos geschreven. Niet complex van begin tot eind. Sommige delen zijn rustig.”Die contrastwerking is karakteristiek voor de muziek van

Zorn, maar weerspiegelt ook het onderwerp van Jumalattaret, Fins voor ‘godinnen’. De teksten, afkomstig uit het Finse epos Kale-vala, belichten godinnen ver-bonden aan rotsen, water en hemellichamen. ‘Daardoor is het ene deel vloeiend, andere zijn hard en agressief. De liederen zijn een aanroeping,

een uitnodiging aan de godinnen om te verschijnen. Ik belichaam hen. Zij veranderen in gezang. Het is magisch, ook als belevenis.’

Fysieke uitdagingWat Hannigan vooral aansprak was de fysieke uitdaging van Jumalattaret. ‘Mijn hele leven is een zoektocht naar repertoire, en in dit stuk verken ik de grenzen van mijn stem. Ik kan het nergens mee vergelijken. Ik heb met John gezocht naar de juiste kleuren en klanken. Hij is veelei-send. Hij wil verwezenlijkt zien wat hij zich voorgesteld heeft. Bij de première in Lissabon zat hij op de eerste rij. Normaal gesproken kan zoiets me nerveus maken, maar bij hem voelde het als ondersteuning, alsof hij elke noot en elke ademhaling samen met me uitvoerde.’

Jumalattaret / The Holy Visions van John ZornGrote Kerk, maandag 5 november, 21.30 uur

11



Een eretitel die je met verve wil inkleu-ren. Componist des Vaderlands. Mayke Nas is het nu twee jaar en draagt

dit najaar de scepter over aan een andere Nederlandse toondichter. Tijdens November Music neemt ze afscheid van de titel. Een feit dat wordt gevierd met de bijzondere voorstelling Radio Rusland. Nas ging helemaal op in haar taak. ‘Ik heb me als Componist des Vaderlands echt ver-antwoordelijk gevoeld. In eerste instantie was het lastig voor me om uit die cocon te stappen, maar uiteindelijk is me dat gelukt. Het grappige is dat ik veel achter de schermen heb gewerkt. Via sociale media fungeerde ik als doorgeefluik voor eigentijdse componisten. Dus veel persoonlijke gesprekken en e-mails.’Zo is ze verheugd dat er meer aandacht is voor de vrouwe-lijke componist in concertzalen en festivals. ‘Het gebeurt nog wel vanuit een geforceerde emancipatiebeweging, maar je ziet dat het steeds normaler wordt.’ Geregeld moest Nas zich sterk maken voor het belang van heden-daagse muziek. ‘Dat is onze achilleshiel. Als er genoeg publieke belangstelling is, verkoopt het belang zichzelf wel. Voor eigentijdse muziek is er een kleinere kring geïn-teresseerden. Het inzetten van publieke gelden wordt dan snel ter discussie gesteld. Tijdens de afgelopen tv-reeks Zomergasten kwam minister Eric Wiebes met een opmer-king als ‘kunst is een hobby’ op de proppen. Volkomen

lulkoek. Kunst moet zichzelf bedruipen, dat is steeds de politieke teneur. Het stemt me treurig.’Componisten en musici zijn afhankelijk van een handje-vol subsidiepotjes. ‘Het Fonds Podiumkunsten wordt flink overvraagd. Concerten met experimentele muziek zijn lastig te verkopen. Ik ben dan ook een gesprek aangegaan met het Fonds om de aanvraagprocedures inzichtelijker te maken voor dergelijke projecten. Vaak moet je zoveel van tevoren vastleggen in een aanvraag, en dat komt de noodza-kelijke vrije ruimte van een maker niet ten goede.’In de voorstelling Radio Rusland stellen Nas en dichter Ilja Leonard Pfeijffer deze beknotting van de eigentijdse kunstenaar op poëtische wijze aan de orde. Het Ragazze Quartet modereert deze eigenzinnige live-radio-uitzending en speelt Russisch strijkkwartetre-pertoire van giganten als Sjostakovitsj en Goebaidoelina. ‘Componisten in de Sovjettijd moesten letterlijk langs

een comité om hun muziek goedgekeurd te krijgen. Dat knellende korset voelen wij ook. Zo zijn er steeds minder concertplekken die eigentijdse muziek program-meren. Gelukkig floreren de moderne muziekfestivals wel steeds beter, en die bieden genoeg plekjes voor gekke experimenten.’

Voor componist Mayke Nas wacht volgend jaar al weer een nieuwe uitdaging tijdens November Music. ‘Mijn eerste scenische muziektheaterwerk dat ik ga realiseren met kunstenaar Teun Hocks. Heel spannend, want ik stoei al met drie minuten muziek,’ glimlacht ze vol zelfspot.

Mayke Nas zwaait af

Afscheid nemen als Componist des Vaderlands met prikkelende voorstelling Radio Rusland.

DOOR MARK VAN DE VOORT

Radio Rusland, Mayke Nas & Ragazze QuartetWillem Twee Concertzaal (voorheen De Toonzaal),donderdag 8 november, 18.45 uur;deze avond wordt ook een kleine monografie overMayke Nas gepresenteerd

lulkoek. Kunst moet zichzelf bedruipen, dat is steeds de politieke teneur. Het stemt me treurig.’Componisten en musici zijn afhankelijk van een handje-vol subsidiepotjes. ‘Het Fonds Podiumkunsten wordt flink overvraagd. Concerten met experimentele muziek zijn

MAU

RIC

E H

AAK

& J

ENN

Y AU

DR

ING

12



MAU

RIC

E H

AAK

& J

ENN

Y AU

DR

ING

‘I k gaf hem de partituur, hij begon meteen te lezen en ik zag hoe hij helemaal wit wegtrok.’ In de documentaire The Storm Beneath the

Skull vertelt de Griekse componist Georges Aperghis (1945) lachend over een zanger die bijna flauwviel toen hij zag wat voor een aanslag op zijn uithoudingsver-mogen Aperghis voor hem bedacht had. De muziek van Aperghis is veeleisend. Fysiek vraagt ze vaak onvoorstel-baar veel van de musici. In voornoemde documentaire is te zien hoe de zanger bij de uitvoering al snel geen droge vezel meer in zijn overhemd heeft. De vijf mannen van Calefax zijn gewaarschuwd.

Vanwege de uitzonderlijke bezetting van het kwintet is het een prachtidee om de Griekse componist aan het Neder-landse Calefax te koppelen, Aperghis zoekt namelijk ook graag de uiterste grenzen van een instrument op. Neem

bijvoorbeeld zijn Concerto pour Accordéon (2014/2015). Heel even klinkt de accordeon zoals we hem kennen, maar kort daarop wordt het een verrassend lieflijk en subtiel instrument om even later weer woeste, haast angstaanjagende tonen voort te brengen.

Dit alles vergt al veel van de musici, toch is dat het moei-lijkste nog niet. In Aperghis’ werk is elk instrument, hoe klein haar rol ook is, onmisbaar. Zijn compo-sities zijn raderwerken, veelal opgebouwd uit vreemde elementen waarvan de samenhang

meestal niet meteen duidelijk is. Het is alsof elk instru-ment, elke stem, steeds een ander in beweging zet en daar-door weer zelf in beweging komt. De grote concentratie en alertheid die Aperghis vraagt, wekt hij ook op. Wie zich aan de jachtige, rijk geschakeerde muziek overgeeft, gaat er deel van uitmaken. Bovendien zorgt de manier waarop alles met elkaar verbonden is ervoor dat het werk telkens in zijn totaliteit, en bijvoorbeeld niet met virtuoze solo’s, de aandacht van de luisteraar opeist. Het is democratische muziek die van iedereen betrokkenheid, toewijding en veel energie vraagt, in ruil voor het opgenomen worden in een geheel.

Moeilijk is die muziek dus niet voor niets. Aperghis zet de luisteraar vaak al in de eerste tellen op scherp. Door hem te overrompelen met lastig te herleiden geluiden, of door klanken bij elkaar te brengen die in eerste instantie weinig samenhang lijken te hebben. Juist doordat de luisteraar direct op zijn qui vive is, ontgaat hem uit-eindelijk weinig. Al die verschillende details: fijne stemmen, uitzonderlijke klankkleuren en vooral ook de steeds verspringende maar aangenaam dwingende ritmes – steeds is er de sensatie dat de luisteraar, terwijl hij al die kleinoden ontdekt, beseft dat ze hem zomaar hadden kunnen ontglippen.Het werk voor Calefax, Wind Waves, is gebaseerd op Die Kunst der Fuge van Johann Sebastian Bach. Gezien de

complexiteit van dat werk een logische keuze, maar die brengt nog iets anders aan het licht: want hoe

vooruitstrevend eigentijds Aperghis’ muziek ook is, ze komt niet uit het niets.

Opgewektealertheid

Speciaal voor het roemruchte Calefax Reed Quintet schreef

de Griekse componist Georges Aperghis het werk Wind Waves, dat tijdens November Music zijn

wereldpremière beleeft.

DOOR MISCHA ANDRIESSEN

lijkste nog niet. In Aperghis’ werk is elk instrument, hoe klein haar rol ook is, onmisbaar. Zijn compo-sities zijn raderwerken, veelal opgebouwd uit vreemde elementen waarvan de samenhang

complexiteit van dat werk een logische keuze, maar die brengt nog iets anders aan het licht: want hoe

vooruitstrevend eigentijds Aperghis’ muziek ook is, ze komt niet uit het niets.

Wind Waves van Georges Aperghis door Calefax Reed QuintetWillem Twee Concertzaal (voorheen De Toonzaal), woensdag 7 november19 uur

Georges Aperghis

13



18-27 oktober 2018Muziekgebouw & Bimhuis

Tien stampvolle dagen met meer dan 90 concerten, voorstellingen, masterclasses en workshops door musici, ensembles en orkesten uit 27 landen. Van ‘s morgens vroeg, Bach&Breakfast, tot ‘s avonds laat CELLOFEST. Geliefde klassiekers naast de nieuwste muziek, jazz, pop en muziek uit alle windstreken.

CBA18_VPROAdv190x285.indd 1 28-09-18 14:012018 November Music.indd 14 03/10/2018 11:54

28-09-18 14:01

Totaliter Aliter van Peter Vigh, door Black Pencil & Nationaal Vrouwen JeugdkoorJheronimus Bosch Art Center, zaterdag 10 november 21 uur.

Sereniteit en stilte, de totale afwezig-heid van angst. Of juist een onvoorstelbare kleurenpracht met intense, felle tinten zoals

je die niet eerder zag. Dan wel een diepe en ondoor-dringbare duisternis, een ruimte zonder einde, zonder opening, alles rondom is zwart, nog nooit was je zo bang. Anders dan vaak gedacht heeft de bijna-doodervaring tal-loze gedaanten, maar er zijn twee dingen die terugkeren in elk verslag; wie het heeft ondergaan kan de ervaring nauwelijks beschrijven, maar is voorgoed veranderd.‘Ja, ik heb me nogal wat op de hals gehaald,’ lacht Peter Vigh, die zijn nieuwste compositie juist aan deze bele-venis wijdde. Gebarend en soms in stilte, wegkijkend, kauwend op woorden probeert Vigh te vatten waarover zijn nieuwste werk gaat, hoe zij in elkaar steekt en wat zij in wezen is. Vigh: ‘Het is geen liedcyclus, geen oratorium, geen concertante opera. Ik heb ook geen visuele aspecten toegevoegd, geen speciale belichting of zoiets, het visuele zit in de teksten en de muziek. Ik heb me gebaseerd op het boek Eindeloos Bewustzijn van cardioloog Pim van Lommel, maar de verhalen die hij daarin over bijna-dooderva-ringen heeft opgenomen, heb ik in de tekst teruggebracht tot losse zinnen, soms maar een enkel woord. Daarmee leid ik de luisteraar naar verschillende ruimtes, sommige prachtig licht en kleurrijk, andere duister en angstaanja-gend. Door bijvoorbeeld plotseling van het atonale terug te ke-ren tot de tonaliteit wil ik de luisteraar de sen-satie laten doormaken alsof hij ineens in een nieuwe ruimte staat.’

De taak om het onbeschrijfelijke uiteindelijk te verklanken, ligt bij het Nationaal Vrouwen Jeugdkoor

en het Black Pencil Ensemble dat met zijn ongewone bezetting van accordeon, percussie, altviool en pan- en

blokfluit in belangrijke mate bijdraagt aan de verwonde-ring die Vigh wil overbrengen. ‘Die diversiteit in klank-kleur en het gebruik van de ruimtelijkheid, door bijvoor-beeld het koor op te delen en van twee kanten te laten zingen, zorgen hopelijk voor verwondering.’Een ode aan twijfel; doorvragend blijkt dat het eigenlijke thema te zijn. Zonder de pretentie antwoorden te hebben, verhoudt Vigh zich daarmee tot een paar prangende vragen van onze tijd. De digitale revolutie heeft ons besef van ruimte en tijd totaal veran-derd, en politiek en wetenschap bieden vaak schijnzeker-

heid. De ongrijpbaarheid van de bijna-doodervaring raakt niet alleen aan wat Vigh al lang drijft:

poëzie, het mystieke, religie. Uiteindelijk valt het thema ook deels samen met het

ultieme domein van de muziek, een plek waarin de luisteraar tijd en ruimte

wezenlijk anders ervaart. Net of hij een nieuwe, nog vrije ruimte binnen-gaat. Die ruimte brengt Vigh nabij, niet voor niets zijn de eerste woorden van Totaliter Aliter: ‘Ik was daar.’

Hoeklinkt het

onbeschrijfelijke

?

In zijn nieuwe werk Totaliter Aliter verbindt componist Peter Vigh wetenschap met mystiek en probeert hij klanken te vinden voor de bijna-doodervaring. November Music heeft de wereldpremière.

DOOR MISCHA ANDRIESSEN

15

VPRO Gids bijlage • November Music 2018VPRO Gids bijlage • November Music

onbeschrijfelijke


DOOR RUUD MEIJER

SUZA

NN

E W

AIJE

RS

WAN

JA S

LAVI

N

ED B

ERG

ER

Zonder traditie kan er geen vernieuwing zijn, zó simpel is het. Geen kunstvorm ontstaat in een vacuüm, we komen allemaal ergens vandaan.

Sanne Rambags groeide op met de ruimtelijke, sfeervolle Nordic Sound van ECM, het label van Manfred Eicher dat door evenveel mensen wordt geprezen als vervloekt. Als je die controverse weet te bereiken dan heb je een smoel, en dat heeft Rambags ook. Zij zingt uit de noodzaak om het diepste uit zichzelf te halen. ‘Niet zomaar een liedje zin-gen, of laten zien wat je kunt,’ luidt haar adagium, ‘maar met zoveel intentie musiceren dat je jezelf en het publiek meeneemt naar een magisch moment waar je alleen nog maar kunt zijn, waarin niets anders meer kan bestaan.’ Zuchtend laag, kristalhelder hoog en alle kleuren en nuances daar tussenin. En zuiver, oh zó zuiver. Zij heeft les van de onvolprezen Susanne Abbuehl, professor aan de muziekafdelingen van de universiteiten van Luzern en Lausanne – en dát is te horen.Ook uit Zwitserland komt Lucia Cadotsch, de zangeres van dat heerlijk tegendraadse, maar helaas geïmplo-deerde bandje Schneeweiss + Rosenrot. Misschien ter voorbereiding van haar concert met het Elliot Galvin Trio op

November Music toch nog even luisteren naar een album als Salt Crusted Dreams, dan weet je ook waar zij vandaan

komt. Toch bleek het uiteenvallen van Schneeweiss + Rosenrot een zegening in vermomming te zijn. Met haar soloal-bum Speak Low veroverde Cadotsch de planeet: vijf sterren in het gere-nommeerde Amerikaanse mu-ziekblad Downbeat, het kon niet

op. Toch leek het concept van Speak Low, bekende oude jazzliedjes in een nieuw jasje, het recept te zijn voor een uurtje verveeld gapen. Want wie zat er nou te wachten op de zoveelste collectie oude wijn in nieuwe zakken? Dat vooroordeel zingt Cadotsch onverstoorbaar aan flarden. Het meest extreme voorbeeld op haar succesdebuut is de cover van Henry Mancini’s Slow Hot Wind, het suiker-zoete, duizendviolenthema van de Amerikaanse tv-serie Mr. Lucky. De duizend violen werden vervangen door de saxofoon van Otis Sandsjö, die dissonante, free jazz-ach-tige circular breathing-technieken toepast als begeleiding die verder alleen maar bestaat uit de frenetieke, staccato

basnoten van Petter Eldh.Ja, en dan die stem! Een stem die, net als die van Sanne Ram-bags, exempla-risch is voor wat je de voice van de

nieuwe jazzgeneratie zou kunnen noemen. Glashelder, alleen vibrato wanneer de noot daar om vraagt, geen overbodige tierelan-tijnen. Halverwege de jaren zestig namen

Sarah Vaughan en Johnny Hartman Slow Hot Wind ook al op. Maar wát een ver-

schil. Traditie en vernieuwing: Sanne Rambags van Nordic tot nu, Lucia Cadotsch van Mancini tot magisch. De new jazz heeft weer een stem.

Sanne Rambags Lucia Cadotsch

16


Glasheldere ‘new jazz’

Twee vrouwen,twee visies, twee voices.

Sanne Rambags en LuciaCadotsch, de twee meest

opmerkelijke stemmen uit denieuwe jazz, zingen ieder op

eigen wijze het verledende toekomst in.

Frieze of Life, van Sanne Rambags, met Basel Rajoub, Håkon Aase, Jeroen van Vliet, Joost Lijbaart.Verkadefabriek, donderdag 8 november 19 uur envrijdag 9 november 18.45 uur.

Speak Low met Lucia CadotschVerkadefabriek zondag 4 november, 15 uur

ED B

ERG

ER


DOOR RUUD MEIJER

SUZA

NN

E W

AIJE

RS

WAN

JA S

LAVI

N

ED B

ERG

ER

Zonder traditie kan er geen vernieuwing zijn, zó simpel is het. Geen kunstvorm ontstaat in een vacuüm, we komen allemaal ergens vandaan.

Sanne Rambags groeide op met de ruimtelijke, sfeervolle Nordic Sound van ECM, het label van Manfred Eicher dat door evenveel mensen wordt geprezen als vervloekt. Als je die controverse weet te bereiken dan heb je een smoel, en dat heeft Rambags ook. Zij zingt uit de noodzaak om het diepste uit zichzelf te halen. ‘Niet zomaar een liedje zin-gen, of laten zien wat je kunt,’ luidt haar adagium, ‘maar met zoveel intentie musiceren dat je jezelf en het publiek meeneemt naar een magisch moment waar je alleen nog maar kunt zijn, waarin niets anders meer kan bestaan.’ Zuchtend laag, kristalhelder hoog en alle kleuren en nuances daar tussenin. En zuiver, oh zó zuiver. Zij heeft les van de onvolprezen Susanne Abbuehl, professor aan de muziekafdelingen van de universiteiten van Luzern en Lausanne – en dát is te horen.Ook uit Zwitserland komt Lucia Cadotsch, de zangeres van dat heerlijk tegendraadse, maar helaas geïmplo-deerde bandje Schneeweiss + Rosenrot. Misschien ter voorbereiding van haar concert met het Elliot Galvin Trio op

November Music toch nog even luisteren naar een album als Salt Crusted Dreams, dan weet je ook waar zij vandaan

komt. Toch bleek het uiteenvallen van Schneeweiss + Rosenrot een zegening in vermomming te zijn. Met haar soloal-bum Speak Low veroverde Cadotsch de planeet: vijf sterren in het gere-nommeerde Amerikaanse mu-ziekblad Downbeat, het kon niet

op. Toch leek het concept van Speak Low, bekende oude jazzliedjes in een nieuw jasje, het recept te zijn voor een uurtje verveeld gapen. Want wie zat er nou te wachten op de zoveelste collectie oude wijn in nieuwe zakken? Dat vooroordeel zingt Cadotsch onverstoorbaar aan flarden. Het meest extreme voorbeeld op haar succesdebuut is de cover van Henry Mancini’s Slow Hot Wind, het suiker-zoete, duizendviolenthema van de Amerikaanse tv-serie Mr. Lucky. De duizend violen werden vervangen door de saxofoon van Otis Sandsjö, die dissonante, free jazz-ach-tige circular breathing-technieken toepast als begeleiding die verder alleen maar bestaat uit de frenetieke, staccato

basnoten van Petter Eldh.Ja, en dan die stem! Een stem die, net als die van Sanne Ram-bags, exempla-risch is voor wat je de voice van de

nieuwe jazzgeneratie zou kunnen noemen. Glashelder, alleen vibrato wanneer de noot daar om vraagt, geen overbodige tierelan-tijnen. Halverwege de jaren zestig namen

Sarah Vaughan en Johnny Hartman Slow Hot Wind ook al op. Maar wát een ver-

schil. Traditie en vernieuwing: Sanne Rambags van Nordic tot nu, Lucia Cadotsch van Mancini tot magisch. De new jazz heeft weer een stem.

Sanne Rambags Lucia Cadotsch

16


Glasheldere ‘new jazz’

Twee vrouwen,twee visies, twee voices.

Sanne Rambags en LuciaCadotsch, de twee meest

opmerkelijke stemmen uit denieuwe jazz, zingen ieder op

eigen wijze het verledende toekomst in.

Frieze of Life, van Sanne Rambags, met Basel Rajoub, Håkon Aase, Jeroen van Vliet, Joost Lijbaart.Verkadefabriek, donderdag 8 november 19 uur envrijdag 9 november 18.45 uur.

Speak Low met Lucia CadotschVerkadefabriek zondag 4 november, 15 uur

ED B

ERG

ER


De concerten met wereldmuziek staan in het teken van samenwerkingen die traditionele genres overstijgen. Omar Bashir is de zoon van

Munir Bashir, de Iraakse udvirtuoos die als geen ander stilte onderdeel maakte van zijn muziek. Geboren in Boedapest heeft Bashir het muzikale meesterschap van zijn vader geërfd, maar werpt zijn netten ver uit buiten de grenzen van de Iraakse traditie, gaat samenwerkingen aan met musici uit jazz en flamenco. Hij treedt nu op met jazzcontrabassist Tony Overwater, de veelzijdige Duitse

slagwerker Ruven Ruppik, qanunspeler Ahmed el Maai en violist Abderrahim Semlali van het Amster-

dams Andalusisch Orkest. Overwater, die sinds de jaren negentig verknocht is aan Arabische muziek, speelde al verschillende keren met het Amsterdamse gezelschap. Het

vijftal benadert de muziek, die geworteld is in Arabische tradities, met verbeeldings-kracht en souplesse.

WereldenverkennenWereldmuziek heeft een bescheiden aandeel op November Music. Toch komen er enkele sterke namen naar ’s-Hertogenbosch. Naast Anoushka Shankar zijn dat udspeler Omar Bashir,L’Hijâz’Car en Amir ElSaffar met ensemble.

DOOR RENÉ VAN PEER

L’Hijâz’Car is een groep zoals je die alleen in Frankrijk tegenkomt. Franse musici die zich vol enthousiasme wer-pen op muziek van allerhande culturen, en die naar hun hand zetten zonder de oorsprong geweld aan te doen. Met udspeler Grégory Dargent als drijvende kracht beweegt het kwintet zich net zo gemakkelijk op het terrein van muziek uit Noord-Afrika, de Sahara, Koerdistan en het werk van componist Olivier Messiaen en pionier-improvisator Fred Frith. Met een bezetting waar basklarinet en contrabas deel van uitmaken heeft de muziek een basis van diepe, warme klanken. Nicolas Beck bespeelt de tarhu, een snaar-instrument dat ruim twintig jaar geleden uitgevonden werd door een Australische musicus. De vier lange snaren kunnen aangeslagen en gestreken worden. Beck kan ermee in de onderste regionen spelen, maar ook uithalen naar ijle hoogten. L’Hijâz’Car maakt bezwerende muziek met een geheel eigen karakter. De groep wordt vaak op jazzfestivals geprogrammeerd, maar ontstijgt dat genre in zeldzaam mooie nummers die niet in een hokje te plaatsen zijn.

Oosterse toonschalenNovember Music wordt afgesloten door het zeventienkoppige ensemble Rivers of Sound, van trompettist en compo-nist Amir ElSaffar, geboren in Chicago.

Als klassiek geschoold trompettist heeft hij gespeeld met leden van Chicago Symphony Orchestra, maar zijn grote liefde moet hij verdelen over de jazz uit zijn geboortestad en de muziek uit Irak, waar zijn vader vandaan kwam. Op zijn 25ste ondernam hij een reis door het Midden-Oosten, waarbij hij in contact kwam met de meest uiteenlopende vormen van de muziek uit dat uitgestrekte ge-bied. Hij verwerkte die invloeden in zijn eigen werk, waarin hij vaak teruggrijpt op Oosterse toonschalen. Zijn breed uitwaai-erende composities springen opgewekt heen en weer tussen die twee werelden, die van de jazz en die van het Midden-Oos-ten, voor eventjes zorgeloos en zonovergoten.

Omar Bashir metAhmed El Maai /Abderrahim Semlali /Ruven Ruppik /Tony OverwaterWillem Twee Concertzaal (voorheen de Toonzaal), vrijdag 9 november, 20.30 uur

L’Hijâz’CarVerkadefabriek, vrijdag 9 november, 22.15 uur

Rivers of Sound / Amir ElSaffarVerkadefabriek, zondag 11 november, 20.30 uur

L’Hijâz’Car

Omar Bashir

KLAR

A B

ECK

17


Amir ElSaffar


Furie en stilte

Schijndynamiek van de virtuele samenlevingEen wereld waarin diepgang zijn waarde lijkt te verliezen en plaats maakt voor surfen over de oppervlakte van de dingen, daar draait het om in de wereldpremière van Cette agitation... van componist Jan van de Putte. Uitvoering door de fantastische topmusici van Klangforum Wien. Ook muziek van Beat Furrer en Rebecca Saunders.

Bestel nú kaarten op muziekgebouw.nl/furie

DO 8 NOV / 20.15 UUR

Klangforum Wien


Furie en stilte




Klangforum Wien


Furie en stilte




Klangforum Wien

‘Haat en liefde, jong en oud, leven en dood zijn elkaars

tegenovergestelde. En toch ver-enigt de mens het allemaal in zich. Al hou je nog zo van elkaar, je vecht elkaar soms de tent uit. Het ene mo-ment wil je bij elkaar zijn, het andere weer niet. De mens is dualistisch, wij zitten vol tegenstrijdigheid. Daarover gaat (Un)Bound.’ Vertrekkend vanuit haar eigen ervarin-gen maakt Jelena Kostic (Belgrado, 1976) sinds tien jaar dansvoorstellingen met als thema menselijke verhoudin-gen. Recent is The Bold, the Bound & the Brittle, een duet over vrouwelijke kracht en kwetsbaarheid waarin twee powervrouwen worden afgepeld tot hun naakte kern. Zowel voor dit stuk als voor (Un)Bound werkte Kostic nauw samen met de Nederlandse geluidskunstenaar Dyane Donck, door Kostic beschouwd als een zelfstandig kunstenaar met een eigen inbreng in de voorstelling, vertelt ze. Gevormd door de St. Joost Aca-demie en een muziekstudie heeft Doncks

werk zowel een stevige poot in de elektroni-sche muziek als een filmische component; het

spreekt tot de verbeelding. Ook in haar soundtrack voor (Un)Bound valt veel te beleven: etherische klanken gaan verge-zeld van geheimzinnig gefluister, gekras en gezucht. De dans van choreograaf Kostic heeft diezelfde filmische compo-nent, geen wonder dat ze elkaar gevonden hebben: het is een gelukkig huwelijk. Kostic is naast choreograaf zelf ook filmma-ker; voor (Un)Bound maakte ze een trailer als een uitroepteken die werkelijk van het scherm spát. Vanwaar die invloed van film, en wat voegt het toe aan dans? ‘Film is een

medium dat toch iets meer kan pakken aan expressie dan dans. Filmacteurs uiten hun emoties heel duidelijk en ik dacht: wat als mijn dansers dat ook kunnen met hun

lichaam.’ Het maakt Kostic’ bewe-gingstaal bijzonder expressief.

Aan (Un)Bound doen behalve dansers ook oudere amateurs mee. ‘Zelf zeg ik liever ‘gewone mensen’ want daar gaat het mij om: ik wil ze als gewoon mens op het podium. Dansers zijn geschoold

en dat zie je, ook wanneer ze niet bewegen. Gewone men-sen verschuilen zich niet achter techniek maar zijn wie ze zijn. Er is bijvoorbeeld een dame bij die op toneel een en al rust en wijsheid uitstraalt. Zo ís ze. Ik zag haar in een andere productie en heb haar meteen

gevraagd. Zo bijzonder. Voor mij staat zij voor de wijsheid in eigen persoon.’

Een gelukkig huwelijk

Naast (Un)Bound zijn

er ook andere bijzon dere muzikale

dansproducties te zien tijdens November

Music. Hieronder Dances, een nieuwe solo

van Krisztina de Châtel, ter gelegenheid

van de 80ste verjaardag van Lois

Andriessen gezet op een van zijn

mooiste composities, Dances uit 1991,

gezongen door Claron McFadden.

Mechanical Ecstacy van dansgezel-

schap Club Guy & Roni met Slagwerk

Den Haag is een festivalhit die door heel

Europa toerde, geïnspireerd door de

housecultuur van begin jaren 90.

Dat belooft feesten, zowel op het

podium in de zaal.

(Un)Bound, van Jelena Kostic en Dyane DonckVerkadefabriek, dinsdag 6 november, 19 uur

Jelena Kostictimmert flink aan de

weg met sterke, muzikaledansvoorstellingen.

(Un)Bound ontstond in vrucht-bare samen werking met

geluidskunstenaarDyane Donck.


19


Zowel voor dit stuk als voor (Un)Bound werkte Kostic nauw samen met de Nederlandse geluidskunstenaar Dyane Donck, door Kostic beschouwd als een zelfstandig kunstenaar met een eigen inbreng in de voorstelling, vertelt ze. Gevormd door de St. Joost Aca-demie en een muziekstudie heeft Doncks

werk zowel een stevige poot in de elektroni-sche muziek als een filmische component; het

spreekt tot de verbeelding. Ook in haar soundtrack voor (Un)Bound valt veel te beleven: etherische klanken gaan verge-zeld van geheimzinnig gefluister, gekras en gezucht. De dans van choreograaf Kostic heeft diezelfde filmische compo-nent, geen wonder dat ze elkaar gevonden hebben: het is een gelukkig huwelijk. Kostic is naast choreograaf zelf ook filmma-ker; voor (Un)Bound maakte ze een trailer als een uitroepteken die werkelijk van het scherm spát. Vanwaar die invloed van film, en wat voegt het toe aan dans? ‘Film is een

gevraagd. Zo bijzonder. Voor mij staat zij voor de wijsheid in eigen persoon.’

Naast (Un)Bound zijn (Un)Bound zijn (Un)Bound

er ook andere bijzon dere muzikale

dansproducties te zien tijdens November

Music. Hieronder Dances, een nieuwe solo

van Krisztina de Châtel, ter gelegenheid

van de 80ste verjaardag van Lois

Andriessen gezet op een van zijn

mooiste composities, Dances uit 1991, Dances uit 1991, Dances

gezongen door Claron McFadden.

Mechanical Ecstacy van dansgezel-Mechanical Ecstacy van dansgezel-Mechanical Ecstacy

schap Club Guy & Roni met Slagwerk

Den Haag is een festivalhit die door heel

Europa toerde, geïnspireerd door de

housecultuur van begin jaren 90.

Dat belooft feesten, zowel op het

podium in de zaal.

(Un)Bound, van Jelena (Un)Bound, van Jelena (Un)BoundKostic en Dyane DonckVerkadefabriek, dinsdag 6 november, 19 uur

Kostic nauw samen met de Nederlandse geluidskunstenaar Dyane Donck, door Kostic

Kostic heeft diezelfde filmische compo-

Kostic is naast choreograaf zelf ook filmma-

Kostic en Dyane Donck



stille nacht am silbersee MET ANNA ENQUIST | PREMIÈRE

3 NOV 19.00 UUR > GROTE KERK

dido didoCO-CREATIE MET NBPROJECTS & ULRIKE QUADE COMPANY

7 NOV 20.45 UUR > VERKADEFABRIEK

stimmung I8 NOV 18.45 UUR > GROTE KERK

WWW.SILBERSEE.COM | KAARTVERKOOP VIA WWW.NOVEMBERMUSIC.NETSilbersee wordt fi nancieel ondersteund door het Fonds Podiumkunsten & het Amsterdams Fonds voor de Kunst

la fabrique des regards | foto Lara Gasparotto, courtesy Lara Gasparotto/Stieglitz19

ENSEMBLE IN RESIDENCE NOVEMBER MUSIC 2018

‘s-Hertogenbosch www.willem-twee.nl

Garrett T. CappsRonald Brautigam Ida Nielsen BandWorld Press Photo Den Bosch Marble SoundsReijseger Fraanje Sylla Doric QuartetDewolff Atelier Van LieshoutSanne HuijbregtsHolland Baroque Orkest van de Achttiende EeuwAnaloge klankstudio’s

luka

s b

eck


Verdwaald in je smartphone, opgefokt door voorbijvliegende appjes en naarstig zoekend naar nieuwe impulsen. De 21ste-eeuwse mens is

in een stroomversnelling van informatieflitsen en mailtjes beland. Die digitale versnelling lijkt ons tijdwinst op te leveren, maar houdt de mens tegelijkertijd in een mentale wurggreep. In boeken als Stil de Tijd van Joke Hermsen en Leven in Tijden van Versnelling van Hartmut Rosa wordt druk gezinspeeld op deze ontre-gelde levenswijze. De Nederlandse componist Jan van de Putte is gefascineerd door onze doorgedraaide tijd. In zijn recente Razende Stilstand voor het Stolz Quartet verwijst hij al naar de versnelde maalstroom waar de mens zich aan heeft overgegeven. ‘In dit werk heb ik deze drukke levensaard proberen te verklanken. Het is een snelheid die stilstaat. Het lijkt of alles in bewe-ging is, maar in werkelijkheid gebeurt er niets wezenlijks. In mijn vroege ensemblewerk Es Schweigt zie je musici bijvoorbeeld druk zwoegen op één toon. Die zinloosheid boeit me.’ Van de Putte raakte een keer in gesprek met iemand die een toppositie bekleedde. ‘Zijn levensfilosofie was dat je alles in de gaten moest houden. De poten onder je be-staan kunnen zomaar onder je vandaan gezaagd worden. Die onrust proef je bij veel mensen.’De in Parijs verblijvende Van de Putte beleeft een vrucht-bare periode. Hij voltooide zijn imposante Pessoa-cyclus

Bamboleamos no Mundo (‘Wij waggelen door de we-reld’) dat eind vorig jaar op cd verscheen. Tijdens November Music gaan twee werken in première. Voor het gerenommeerde Klangforum Wien schrijft Van de Putte een werk dat nog intenser de raderen van onze woelige wereld blootlegt. De ronkende titel van het tweedelige klankritueel spreekt boekdelen,

en is een citaat van de Franse schrijver Théop-hile Gautier: Cette Agitation Perpétuelle, Cette Turbulence Sans But (‘Deze eeuwigdurende opwinding, deze hectiek zonder doel’). ‘De Klangforum-musici wandelen in een net iets te snel tempo het podium op. Als toeschouwer bekruipt je het gevoel dat er iets niet klopt. Dan schakelen ze plots over naar het eerste deel dat zich als één grote onrust ontpopt. Melodieën springen heen en weer. Vanuit die onrust ontstaat in het tweede deel quasi-bewe-gingsloze muziek. Eén groot dalend akkoord.’ Zijn liefde voor bewegingstheater en pantomi-me is in veel stukken traceerbaar. ‘Musici die kijken, het bladeren door een partituur, het is

voor mij allemaal muziek. Het is alsof de muziek zichzelf ontdekt.’ Theatrale surprises zijn ook te verwachten tijdens de nieuwe solo voor celliste Katharina Gross. Het spectacu-laire Vorsicht, Katharina! herbergt talloze mysterieuze acties. ‘Bij het componeren voel en speel ik die acties. Al mijn muziek komt uit mijn lichaam.’

Louterende klankwoelingen

Componist Jan van de Putte wil diep doordringenin onze hectische tijdsgeest. Tijdens November Music gaan twee werken van hem in première.


Jan van de Putte door Klangforum WienVerkadefabriek,vrijdag 9 november,19 uur (part 1) en21 uur (part II)

Ook in premièreVorsicht, Katharina! door Katharina GrossDesign Museum,4 november 13.30 uuren 15.30 uur

LUKA

S B

ECK

21


Klangforum Wien


Verdwaald in je smartphone, opgefokt door voorbijvliegende appjes en naarstig zoekend naar nieuwe impulsen. De 21ste-eeuwse mens is

in een stroomversnelling van informatieflitsen en mailtjes beland. Die digitale versnelling lijkt ons tijdwinst op te leveren, maar houdt de mens tegelijkertijd in een mentale wurggreep. In boeken als Stil de Tijd van Joke Hermsen en Leven in Tijden van Versnelling van Hartmut Rosa wordt druk gezinspeeld op deze ontre-gelde levenswijze. De Nederlandse componist Jan van de Putte is gefascineerd door onze doorgedraaide tijd. In zijn recente Razende Stilstand voor het Stolz Quartet verwijst hij al naar de versnelde maalstroom waar de mens zich aan heeft overgegeven. ‘In dit werk heb ik deze drukke levensaard proberen te verklanken. Het is een snelheid die stilstaat. Het lijkt of alles in bewe-ging is, maar in werkelijkheid gebeurt er niets wezenlijks. In mijn vroege ensemblewerk Es Schweigt zie je musici bijvoorbeeld druk zwoegen op één toon. Die zinloosheid boeit me.’ Van de Putte raakte een keer in gesprek met iemand die een toppositie bekleedde. ‘Zijn levensfilosofie was dat je alles in de gaten moest houden. De poten onder je be-staan kunnen zomaar onder je vandaan gezaagd worden. Die onrust proef je bij veel mensen.’De in Parijs verblijvende Van de Putte beleeft een vrucht-bare periode. Hij voltooide zijn imposante Pessoa-cyclus

Bamboleamos no Mundo (‘Wij waggelen door de we-reld’) dat eind vorig jaar op cd verscheen. Tijdens November Music gaan twee werken in première. Voor het gerenommeerde Klangforum Wien schrijft Van de Putte een werk dat nog intenser de raderen van onze woelige wereld blootlegt. De ronkende titel van het tweedelige klankritueel spreekt boekdelen,

en is een citaat van de Franse schrijver Théop-hile Gautier: Cette Agitation Perpétuelle, Cette Turbulence Sans But (‘Deze eeuwigdurende opwinding, deze hectiek zonder doel’). ‘De Klangforum-musici wandelen in een net iets te snel tempo het podium op. Als toeschouwer bekruipt je het gevoel dat er iets niet klopt. Dan schakelen ze plots over naar het eerste deel dat zich als één grote onrust ontpopt. Melodieën springen heen en weer. Vanuit die onrust ontstaat in het tweede deel quasi-bewe-gingsloze muziek. Eén groot dalend akkoord.’ Zijn liefde voor bewegingstheater en pantomi-me is in veel stukken traceerbaar. ‘Musici die kijken, het bladeren door een partituur, het is

voor mij allemaal muziek. Het is alsof de muziek zichzelf ontdekt.’ Theatrale surprises zijn ook te verwachten tijdens de nieuwe solo voor celliste Katharina Gross. Het spectacu-laire Vorsicht, Katharina! herbergt talloze mysterieuze acties. ‘Bij het componeren voel en speel ik die acties. Al mijn muziek komt uit mijn lichaam.’

Louterende klankwoelingen

Componist Jan van de Putte wil diep doordringenin onze hectische tijdsgeest. Tijdens November Music gaan twee werken van hem in première.


Jan van de Putte door Klangforum WienVerkadefabriek,vrijdag 9 november,19 uur (part 1) en21 uur (part II)

Ook in premièreVorsicht, Katharina! door Katharina GrossDesign Museum,4 november 13.30 uuren 15.30 uur

LUKA

S B

ECK

21


Klangforum Wien


Een ongepolijste stem heft aarzelend een reli-gieus lied aan. Al leidt de zanger onmiskenbaar een weinig rooskleurig bestaan, hij zingt dat het

bloed van Jezus hem nooit in de steek gelaten heeft. Het zijn een paar eenvoudige regels die hij een aantal keren herhaalt. Zo begint Jesus’ Blood Never Failed Me Yet van de Britse componist en bassist Gavin Bryars (1943). Terwijl het lied, opgenomen op straat, steeds opnieuw in een

loop afgedraaid wordt, valt een klein ensemble in. Zacht aanvankelijk, maar gaandeweg steeds krach-tiger, totdat de stem een half uur later vrijwel ten onder gaat in de akkoorden die er vol zorg omheen

gewikkeld worden.De man was in 1970 door een vriend van Bryars opgeno-men voor een documentaire over Londense daklozen. Die speelde alle opnamen aan de componist door om ze geschikt te maken voor de film. Deze ene stem sprong eruit. Een oude man, aan lager wal geraakt, maar geen alcoholist zoals de anderen. Bryars verwerkte de opname van nog geen halve minuut in een stuk dat bijna een half uur duurt. Toen hij de man in 1971 wilde uitnodigen voor de eerste uitvoe-ring, was hij onvindbaar, vertelt Bryars in een radio-interview: ‘Niemand wist zijn naam. Beelden waren er niet, omdat hij niet in de film terecht was gekomen en al het ongebruikte materiaal in de prul-lenbak geëindigd was. Het enige dat van hem rest zijn 26 seconden van zijn stem.’De combinatie van die breekbare stem en de zorgvuldig geplaatste akkoorden blijft ontroeren: een verkorte versie van Jesus’ Blood met Tom Waits haalde in 1993 zelfs de Top 40. Je zou bijna vergeten dat Bryars in vijf decennia ook nog een uitgebreid oeuvre heeft opgebouwd, en

dat hij ook actief geweest is in het Britse muzikale avant garde-circuit. Hij speelde geïmproviseerde muziek met gitarist Derek Bailey. In 1970 richtte hij de Portsmouth Sinfonia op, een orkest dat versies van populaire klas-sieke stukken speelde met een enthousiasme dat even groot was als hun gebrek aan kundigheid. In het orkest speelden musici als Brian Eno, Steve Beresford en Michael Nyman, bij voorkeur op een instrument dat ze niet mach-tig waren.In latere composities grijpt Bryars vaak terug op vroege muziek, zoals in Lauda (con Sordino) en The Flower of Friendship. Beide zijn toevoegingen aan een veertigdelige serie die hij Laude noemt, op religieuze teksten uit de dertiende eeuw. Hij kiest in zulke stukken voor eenvoud, voor heldere melodieën die een diepe emotionele lading kunnen hebben zonder te vervallen in dik opgelegd sentiment.

Diepgang in heldere lijnenZeg Gavin Bryars en je zegt The Sinking of the Titanic en Jesus’ Blood Never Failed Me Yet. In 1975 bracht Brian Eno een lp met deze stukken uit. Het begin van een triomftocht. Naast Jesus’ Blood spelen Bryars en ensemble nog drie stuk-ken op November Music.

door rené van peer

Lauda con Sordino, Beckett Songbook, The Flower of Friendshipen Jesus’ Blood Never Failed Me Yet van Gavin Bryars EnsembleVerkadefabriek, zaterdag 3 november, 21 uur

Gavin Bryars

22



Een ongepolijste stem heft aarzelend een reli-gieus lied aan. Al leidt de zanger onmiskenbaar een weinig rooskleurig bestaan, hij zingt dat het

bloed van Jezus hem nooit in de steek gelaten heeft. Het zijn een paar eenvoudige regels die hij een aantal keren herhaalt. Zo begint Jesus’ Blood Never Failed Me Yet van de Britse componist en bassist Gavin Bryars (1943). Terwijl het lied, opgenomen op straat, steeds opnieuw in een

loop afgedraaid wordt, valt een klein ensemble in. Zacht aanvankelijk, maar gaandeweg steeds krach-tiger, totdat de stem een half uur later vrijwel ten onder gaat in de akkoorden die er vol zorg omheen

gewikkeld worden.De man was in 1970 door een vriend van Bryars opgeno-men voor een documentaire over Londense daklozen. Die speelde alle opnamen aan de componist door om ze geschikt te maken voor de film. Deze ene stem sprong eruit. Een oude man, aan lager wal geraakt, maar geen alcoholist zoals de anderen. Bryars verwerkte de opname van nog geen halve minuut in een stuk dat bijna een half uur duurt. Toen hij de man in 1971 wilde uitnodigen voor de eerste uitvoe-ring, was hij onvindbaar, vertelt Bryars in een radio-interview: ‘Niemand wist zijn naam. Beelden waren er niet, omdat hij niet in de film terecht was gekomen en al het ongebruikte materiaal in de prul-lenbak geëindigd was. Het enige dat van hem rest zijn 26 seconden van zijn stem.’De combinatie van die breekbare stem en de zorgvuldig geplaatste akkoorden blijft ontroeren: een verkorte versie van Jesus’ Blood met Tom Waits haalde in 1993 zelfs de Top 40. Je zou bijna vergeten dat Bryars in vijf decennia ook nog een uitgebreid oeuvre heeft opgebouwd, en

dat hij ook actief geweest is in het Britse muzikale avant garde-circuit. Hij speelde geïmproviseerde muziek met gitarist Derek Bailey. In 1970 richtte hij de Portsmouth Sinfonia op, een orkest dat versies van populaire klas-sieke stukken speelde met een enthousiasme dat even groot was als hun gebrek aan kundigheid. In het orkest speelden musici als Brian Eno, Steve Beresford en Michael Nyman, bij voorkeur op een instrument dat ze niet mach-tig waren.In latere composities grijpt Bryars vaak terug op vroege muziek, zoals in Lauda (con Sordino) en The Flower of Friendship. Beide zijn toevoegingen aan een veertigdelige serie die hij Laude noemt, op religieuze teksten uit de dertiende eeuw. Hij kiest in zulke stukken voor eenvoud, voor heldere melodieën die een diepe emotionele lading kunnen hebben zonder te vervallen in dik opgelegd sentiment.

Diepgang in heldere lijnenZeg Gavin Bryars en je zegt The Sinking of the Titanic en Jesus’ Blood Never Failed Me Yet. In 1975 bracht Brian Eno een lp met deze stukken uit. Het begin van een triomftocht. Naast Jesus’ Blood spelen Bryars en ensemble nog drie stuk-ken op November Music.

door rené van peer

Lauda con Sordino, Beckett Songbook, The Flower of Friendshipen Jesus’ Blood Never Failed Me Yet van Gavin Bryars EnsembleVerkadefabriek, zaterdag 3 november, 21 uur

Gavin Bryars

22



Als een direct lijntje met het goddelijke. Het zingen of voordragen van de 150 psalmen is een religieuze meditatie die zowel wortels heeft in

de joodse als christelijke traditie. De oudtestamentische, poëtische wijsheden van onder anderen koning David maken indruk. De 150 psalmen herbergen een muzikale traditie die de Nederlandse componist Boudewijn Ta-renskeen naar de 21ste eeuw tilt. Hij vroeg vooraanstaan-de Nederlandse schrijvers een eigen psalm te schrijven en liet ze daarin volledig vrij. Freek de Jonge, Willem Jan Otten, Mustafa Stitou en Ramsey Nasr hebben al moderne psalmen opgesteld. Psalm 151 heet Tarenskeens project uitdagend. ‘Tja, die 150 psalmen vormen de kanon. Er mag er geen ééntje af en geen één bij. Toch doe ik een poging. Een tikkeltje recalcitrant. De schrijvers wilden

Psalm 151ziet het

levenslicht

De 150oudtestamentische

psalmen krijgen eenNederlandse pendant.Componist BoudewijnTarenskeen over zijn

psalmenproject.

katholieke geloof duidelijk uitdraagt. Freek de Jonge wil-de als domineeszoon graag zijn gereformeerde litteken kwijt in zijn tekst. Anderen als Mustafa Stitou en Ramsey Nasr pakten uit met soms acht pagina’s tellende psalmen.’ Componist Tarenskeen ziet voor zichzelf een bescheiden rol. Het koor bestaat uit zeven zangers begeleid door ac-cordeonduo TOEAC. ‘Ik blijf dicht bij de tekst want ik voel me verplicht naar de schrijvers toe en volg hun parcours.’ Voor Tarenskeen speelt geloof geen rol meer. ‘Daar heb ik lang geleden afstand van gedaan. Maar ik ben katholiek opgevoed en wilde zelfs priester worden. Totdat ik later maatschappelijk bewust werd en de verhoudingen in de wereld scherp in de gaten kreeg.’ De katholieke rituelen en muziek blijven daarentegen inspireren. ‘Het daarmee samenhangende sentiment pak ik zeker mee.’

graag meedoen,’ vertelt Tarenskeen. Ook Maria Barnas, Hafid Bouazza, Marjolijn van Heemstra en Marieke Lucas Rijneveld hebben een duit in het psalmenzakje gedaan. Voor Tarenskeen is Psalm 151 het volgende project waar-in hij op onnavolgbare wijze morrelt aan de ketenen van vastgeroeste muziektradities als de passie, het liedrecital of het oratorium. ‘Historische muziekvormen die strikt gedefinieerd zijn. Binnen zo’n vorm probeer ik altijd een opening te forceren. Net even iets anders. Tradities als het oratorium of het recital dreigen te verdwijnen. Ze hebben zichzelf al afgerond. Maar wanneer is het afgerond en is er nog een vervolg mogelijk? Ik maak het mezelf in ieder geval flink lastig.’Zo liet Tarenskeen zangeres Wende Snijders en pianist Gerard Bouwhuis een dramatische strijd uitvoeren tijdens het recital Winterreise. In zijn met een Matthijs Vermeulenprijs bekroonde Mattheus Passie keerde Tarenskeen de passietraditie binnenstebuiten door heel geconcentreerd het accent op de tekst te leggen. ‘Dat ga ik nu ook doen met de nieuwe psalmen. Tek-sten met een eigen kleur en gelaagdheid. De enige belijdende psalm is van Willem Jan Otten die zijn

Psalm 151 van Boudewijn Tarenskeen, met Cappella Amsterdam en TOEACBij Katrien, zaterdag10 november, 14 uur

DOOR

MARK VAN

DE VOORT

BoudewijnTarenskeen

ANN

ALEE

N L

OU

WES

23

VPRO Gids bijlage • November Music 2018VPRO Gids bijlage • November Music


6-11-2018 VIVIAN CHOI

20-11-2018 DIAMANDA DRAMM & SATELLITE QUARTET

4-12-2018 TOM SANDERMAN

8-1-2019 KLUSTER5

22-1-2019 JOSEPH PUGLIA & KEREN MOTSERI

19-2-2019 NEW EUROPEAN ENSEMBLE

5-3-2019 VONK

19-3-2019 SONOLAB DUO

2-4-2019 CELLO OCTET AMSTERDAM

16-4-2019 ARTIST RESIDENCY DE LINK/ AMPA Genevieve Murphy & Jonas De Smedt

N I E U W E

M U Z I E K

T I L B U R G

www.delink.nl

de ongekende kracht vanverbeelding

kunstlocbrabant.nl

Kunstloc Brabant zet zich in voor het brede kunst- en cultuurveld: cultuureducatie, amateurkunst en professionele kunst.

bkkc en Kunstbalie

zijn vanaf nuKunstloc Brabant

bkkc en Kunstbalie

zijn vanaf nuKunstloc Brabant


2018 November Music.indd 1 03/10/2018 11:50...AdNovus BV Drukwerk Roto Smeets, Weert Cover Philip...

Documents

Transcript of 2018 November Music.indd 1 03/10/2018 11:50...AdNovus BV Drukwerk Roto Smeets, Weert Cover Philip...