2018 · instanties als gemeenten, welzijn, samenwerkingspartners en politie, waarbij in voorkomende...

Rivierenland

2018

3

Bibliotheek Rivierenland

Rechtbankstraat 3 | 4001 JR Tiel

Bibliotheekrivierenland.nl

[email protected]

0344 639 940

Sociale media:

Facebook.com/BibliotheekRivierenland

Twitter | @OBRivierenland

4

INHOUD

VOORWOORD............................................................................................................................................................................. 5

II DE DIENSTVERLENING............................................................................................................................................... 6

IV FINANCIEN.................................................................................................................................................................14

III STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2018 .........................................................................................................16

VI ONZE PRESTATIES IN CIJFERS .................................................................................................................................17

VII VOORUITBLIK 2019 ..................................................................................................................................................25

5

VOORWOORD

Het laatste jaar van de beleidsperiode 2015-2018 ligt nu achter ons.

We kijken terug op een roerig jaar, waarin we werkten aan een optimale dekking van Bibliotheeklocaties in ons

werkgebied en we vol trots onze 20e vestiging in Asperen openden. We blikken terug op een jaar waarin we

werkten aan een toekomstbestendige Bibliotheek en we samen met de toen nog tien gemeenten een nieuw

convenant voor de periode 2019 -2022 ondertekenden. Het was ook het jaar waarin een directiewisseling

plaatsvond. Sinds april 2018 mag ik leidinggeven aan deze mooie en waardevolle organisatie.

Samen met inmiddels 47 partners werkten we in 2018 met de aanpak van laaggeletterdheid via diverse mooie

projecten in onze gemeenten aan de toekomst van mensen, die hier in de regio wonen. Het project Digisterker

voor statushouders in Geldermalsen is hier een mooi voorbeeld van. In 2018 haalden we ook subsidie binnen

voor het openen van leerpunten, die we in 2019 gaan openen. In Tiel zijn we inmiddels al gestart met een

leerhuis.

Verder werkten we aan verbetering door impulssubsidies in te zetten, waardoor onze lees mediacoaches extra

tijd konden investeren aan leesbevordering in de kinderopvang en op s cholen. Waarbij onze BoekStart-coaches

in een groeiend aantal consultatiebureaus werkten aan het informeren, inspireren en stimuleren van ouders

om hun kindjes voor te lezen.

Bij de bedrijfsvoering werkten we aan een goede en toekomstbestendige ICT-infrastructuur waarbij we een

migratieproject in gang gezet hebben. We voerden een AVG-project uit en er kwamen bezoekerstellers op onze

locaties.

Daarnaast hebben we met ruim 575 openingsuren per week in al onze Bibliotheken en zelfservicepunten ruim

een miljoen uitleningen geregistreerd. We zien een toename van de bezetting van studieplekken in de

Bibliotheken. En het gebruik van onze actuele collectie, ter plaatse, in de Bibliotheek, neemt toe.

We werken aan vernieuwing. Het zijn onze teams die het verschil maken, elke dag opnieuw. Zij moeten ruimte

krijgen voor het door ontwikkelen van onze diensten. Een doorontwikkeling die we vormgeven door onze

opdrachtgevers, samenwerkingspartners, klanten en gebruikers erbij te betrekken. De koers voor 2019 vraagt

om meer differentiatie en een grotere focus op lokaal en dat vergt tijd en aandacht voor nieuwe

samenwerkingsvormen, verantwoordingsprincipes en innovatie. De eindbestemming? Het uitvoeren van

kwalitatieve en vraaggerichte diensten door de beste medewerkers. Ik wil mijn collega’s en alle vrijwilligers

enorm bedanken voor hun inzet en betrokkenheid en de daarmee behaalde resultaten in 2018.

Lidy Vos

Directeur-bestuurder Openbare Bibliotheek Rivierenland

7 maart 2019

6

II DE DIENSTVERLENING

Basispakket

Het basispakket van Bibliotheek Rivierenland bestond in 2018 uit:

Het samenstellen en ontsluiten van de fysieke en digitale collectie van de Bibliotheek (en van

Bibliotheek Nederland)

In de 20 vestigingen van Bibliotheek Rivierenland staan actuele collecties. Dit zijn boeken, ti jdschriften,

kranten, dvd’s en digitale databanken, die toegankelijk zijn via de computers . De omvang van de fysieke

collectie is in totaal 310.000 items. Het onderhouden ervan bestaat uit de aanschaf van een wekelijkse selectie

van het aanbod op de commerciële boekenmarkt. We streven naar een actuele collectie, waarbij de aandacht

voor nieuwe titels in de landelijke media scherp in de gaten gehouden wordt. We zien en ervaren dat dit werkt;

klanten worden snel voorzien van de nieuwste titels. Ook nemen wij waar dat hypes op de boekenmarkt steeds

sneller voorbijgaan. Naast het aanschaffen van nieuwe titels zorgen wij ervoor dat de collecties gesaneerd

worden en stellen wij onze klanten in de gelegenheid om titels te reserveren.

Klanten kunnen 24/7 terecht op onze website om materialen te reserveren die zij vervolgens kunnen ophalen

in de vestigingen, of bij een van de tien haal-en brengpunten in de regio. Deze laatste vorm van dienstverlening

is in 2015 tot stand gekomen met subsidie van de Provincie Gelderland. Het gebruik ervan wisselt sterk per

punt. En al is het gebruik soms minimaal, deze Zelfservice Bibliotheekpunten vormen in de kleine kernen stuk

voor stuk een waardevolle toegangspoort tot de collectie van de Bibliotheek.

Er l igt een behoorlijke operatie aan ten grondslag om alle gevraagde materialen tussen onze 20 vestigingen en

haal- en brengpunten heen en weer te brengen. Een logistieke uitdaging waarbij we ook in 2018 zijn blijven

kijken en onderzoeken hoe dit omvangrijke proces zo efficiënt mogelijk kan worden ingericht. Met optimale

snelheid voor de klant, die steeds meer gewend raakt aan de Bol.com levertijden. Wij bieden onze klanten

toegang tot 10 miljoen items die in Nederland beschikbaar zijn voor het interbibliothecair leen verkeer. Een feit

waarin wij Bol.com voorbijgaan en ons als Openbare Bibliotheken onderscheiden.

Halverwege 2018 zijn we gestopt met het aanbieden van het zogenaamde e-reader abonnement. Om een

aantal redenen: het type e-reader dat wij aanboden bleek niet langer beschikbaar; de vraag nam af, de

perikelen rondom de techniek namen toe en ook de concurrentie op de markt nam toe. Onze leden kunnen

nog altijd gebruik maken van de uitgebreide collectie e-books (meer dan 20.000 titels), die door de Koninklijke

Bibliotheek wordt aangeboden. Daarnaast is er in de zomerperiode een gratis landelijk aanbod voor iedereen,

met de Vakantiebieb-app.

Het bieden van een ruim geopende, aantrekkelijke huiskamer en studieplaats voor de

gemeenschap (public third place);

In 2018 hadden wij ti jdens openingsuren van de bibliotheken geregeld een tekort aan zit- en studieplaatsen. De

Bibliotheken zijn gastvrije plekken in de gemeenschap, waar het prettig toeven is en niets hoeft en waar de

bezoeker kan werken, een praatje kan maken of even tot zichzelf kan komen. De waarde van vrijwilligers in de

rol van gastheer- of vrouw is bij de verblijfsfunctie in de Bibliotheek enorm belangrijk evenals die van onze

medewerkers.

7

De openheid van onze vestigingen zorgt af en toe voor overlast van jongeren of volwassenen die aan de zijl ijn

van de maatschappij terechtgekomen zijn. Voor dit soort situaties hebben wij afspraken gemaakt met

instanties als gemeenten, welzijn, samenwerkingspartners en politie, waarbij in voorkomende gevallen

bepaalde personen de toegang tot het pand voor een jaar ontzegd is.

Het programmeren van educatieve, culturele en maatschappelijke activiteiten in de bieb

Door het organiseren en facil iteren van culturele en maatschappelijke activiteiten op haar vestigingen

bevordert de Bibliotheek individuele ontwikkeling en ontplooiing. De pilot met de Activiteitenprogrammeurs in

de gemeenten Tiel, Culemborg en Geldermalsen is in 2018 voortgezet. Deze programmeurs werken lokaal,

leggen contacten met maatschappelijke organisaties, bedrijven en individuen en programmeren activiteiten die

aansluiten bij de lokale gemeenschap. Het is vaak zoeken en aftasten waar een ieders rol zit, maar er zijn mooie

activiteiten tot stand gekomen. Zo is in Tiel een studiegroep ontstaan rondom permacultuur in de moestuin. In

Culemborg was er een avond over inbraakpreventie met een heuse inbreker en in Geldermalsen heeft de

omstreden ex-hoogleraar Coen Vermeeren op 9/11 een publiek geboeid en verrast met zijn complottheorie

omtrent de aanslagen in de VS op dezelfde datum in 2001. Het werken met Activiteitenprogrammeurs leidt tot

een breed aanbod rondom de thema’s vrije tijd, persoonlijke ontwikkeling, gezondheid en opvoeding,

computer en nieuwe media, lezen en literatuur, afgestemd op de lokale behoeften.

Het bevorderen van het brede Bibliotheekgebruik door alle inwoners.

De Openbare Bibliotheek is volop in beweging. Er is een ontdekkingsreis gaande naar een dynamische instell ing

met een brede maatschappelijke en educatieve functie. Dagelijks ervaren we dat dit beeld nog niet breed

gedragen wordt in de maatschappij . Wij moeten en willen het verhaal van de verandering voortdurend blijven

vertellen. De beelden van de Bibliotheek als uitleeninstituut en veel stilte zijn vaak nog bepalend.

Het is belangrijk om het bewustzijn van de inwoners over de brede dienstverlening van de Bibliotheek goed

voor het voetlicht te krijgen.

In 2018 is er actief gewerkt aan e-mailmarketing en wordt social media nog meer ingezet als kanaal om de

dienstverlening en het activiteitenaanbod te promoten. Campagnes met een landelijke uitstraling versterken

lokale activiteiten. Bibliotheek Rivierenland lift mee op grote landelijke campagnes als de Nationale

Voorleesdagen, de Boekenweek, Week van de Alfabetisering, Week van de Opvoeding, de Kinderboekenweek

en Nederland Leest. Daarnaast ontwikkelen we zelf acties om extra leden te werven of het lezen te

bevorderen.

Het aanbieden van producten op het gebied van (digitale) basisvaardigheden

In 2018 hebben in veel vestigingen educatieve activiteiten op het gebied van basisvaardigheden

plaatsgevonden. Deze hadden als doel de bezoeker digi- of taalvaardiger te maken, waarbij er gewerkt werd op

het niveau van de hulpvrager. Cursussen Klik en Tik zijn voor niet-digitaalvaardige burgers vaak de eerste

kennismaking met de digitale wereld en zij leren hier hun angst voor pc’s en laptops te overwinnen. Dit gaat

stap voor stap in een veilige omgeving. Digisterker is een cursus waarbij deelnemers leren om te gaan met de

digitale overheid. Dit aanbod is in 2018 vooral uitgevoerd met samenwerkingspartners. Zo heeft de

samenwerking met de dagbesteding van ‘s Heerenloo in Tiel tot mooie resultaten geleid voor de cliënten van

deze instell ing.

Deze activiteiten dragen bij aan het bevorderen van de zelfredzaamheid van kwetsbare burgers.

Laaggeletterdheid heeft in 2018 ook onze onverminderde aandacht gehad. De Bibliotheek ondersteunt

inwoners van Rivierenland die onvoldoende taalvaardig zijn door het aanbieden van speciale Taalp unt

8

collecties en door hun toegang te bieden tot online (oefen-)programma’s. In onze vestigingen facil iteren we op

een aantal plaatsen taalactiviteiten in samenwerking met ROC Rivor, met zogenaamde Leerpunten. En samen

met Vluchtelingenwerk facil iteren we Praathuizen.

BoekStart: het bevorderen van taalvaardigheid en mediawijsheid bij 0-2-jarigen.

In 2018 is in nagenoeg alle gemeenten van Rivierenland het programma BoekStart uitgevoerd. Met het

uitreiken van het BoekStartkoffertje in combinatie met een lidmaatschap van de Bibliotheek worden ouders

gestimuleerd om te praten, lezen en te zingen met hun jonge kind. Het is een eerste stap om taalachterstanden

te voorkomen bij baby’s en dreumesen. Gemeente, Bibliotheek en het consultatiebureau bundelen hierin hun

krachten. Naast het uitreiken van het koffertje aan de jonge gezinnen zijn er ook dit jaar

voorlichtingsactiviteiten voor jonge ouders en hun kindjes georganiseerd in de Bibliotheekvestigingen. Deze zijn

informatief en laagdrempelig, waarbij onze lees-/mediacoaches er een feestje van maken. Het zijn fantastische

ontmoetingsmomenten voor jonge ouders en in toenemende mate ook voor steeds meer grootouders.

Wat nog meer in 2018 in het basispakket?

In Asperen werd in 2018 de 20e Bibliotheekvestiging gerealiseerd. Klein maar fi jn, voorlopig in de openbare

school De Zandheuvel met als vervolg een nieuwe eigen plek in de Brede School die in 2019 in Asperen

betrokken gaat worden. In deze brede school zullen de openbare school, de christelijke school en de

kinderopvang onder één dak worden gehuisvest.

De pilot met de tien haal- en brengpunten die met provinciale gelden drie jaar hebben gedraaid in tien kleine

kernen liep af per 1 januari 2018. In overleg met de betreffende gemeenten is besloten om deze tien

Zelfservice Bibliotheekpunten te handhaven. De haal- en brengpunten, hoe summier de dienstverlening er dan

ook is, bli jven een waardevolle bijdrage leveren aan de leefbaarheid in de kleine kernen.

In Bibliotheek Geldermalsen is in 2018 een Medialab ingericht. Een belangrijke bijdrage uit het

leefbaarheidsbudget van de Gemeente Geldermalsen maakte deze investering mogelijk. Het Medialab in

Geldermalsen werkt samen met het Repair Café. Een mooie match om zo ook aan duurzaamheid te werken.

Maar er wordt vooral veel geëxperimenteerd door kinderen in het lab. Elke woensdagmiddag zit de tafel vol

met enthousiaste kinderen die met robots en andere gadgets aan de slag gaan. In de vakantieperiode worden

er in het Medialab ook maker-activiteiten georganiseerd.

Programma’s

Bibliotheek Rivierenland biedt doelgroepgerichte programma’s op het gebied van educatie, participatie en

informatie.

Educatieprogramma 1: De Bibliotheek voor Ukkies

De Bibliotheek voor Ukkies is een verdieping van het programma BoekStart zoals dat in 2018 in het basispakket

is aangeboden en vergroot de effecten van BoekStart.

Bibliotheek Rivierenland had in 2016 de primeur met de BoekStart-coach. Ook in 2018 is dit voorbeeld op veel

plaatsen in Nederland gevolgd. De structurele aanwezigheid van een lees-/mediacoach, die op empathische

wijze met ouders over het belang van taalontwikkeling in gesprek gaat in de wachtruimtes van het

consultatiebureau, is van grote toegevoegde waarde in de strijd tegen laaggeletterdheid.

In 2018 hebben we weer collecties geplaatst op verschillende peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Actuele

collecties met materialen die passen bij de leeftijd van de aanwezige kinderen. Voor ons als

9

Bibliotheekmedewerkers is dit zo vanzelfsprekend, de praktijk leert echter dat er soms amper boeken zijn. En

als het dan al zo is, zijn ze vaak te moeili jk voor de doelgroep. Vanuit onze deskundigheid op het gebied van

collecties zijn we dan ook meer dan welkom en vullen we de collectie aan. Er is met name veel vraag naar

boeken rondom alledaagse thema’s die behandeld worden op de locaties, zoals lente, vervoer, etc.

Het team van lees-/mediacoaches voor Ukkies bestond in 2018 uit vijf medewerkers, die te vinden zijn in

peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Ze lezen voor aan de jonge kinderen, maar nog belangrijker, ze

informeren en begeleiden ouders en pedagogisch medewerkers bij het voorlezen. Naast het lezen van boeken

was er ook aandacht voor mediawijsheid. Hoe ga je als ouders van kleine kinderen om met tabletgebruik en

wat zijn goede apps om samen met je kindje te gebruiken.

In Culemborg, Geldermalsen en Tiel hebben we het programma ‘Voorleescorso’. In 2018 veranderden we deze

naam naar ‘Boek op Bezoek’, omdat deze naam beter past bij het product. Vrijwilligers gaan met

voorleesboeken in de tas op bezoek bij gezinnen, die geen voorleestraditie kennen. De vrijwilligers lezen in het

gezin voor aan jonge kinderen in het bijzijn van hun ouders . In Tiel voeren we dit project als Bibliotheek

zelfstandig uit. Dat betekent dat wij ook de werving van gezinnen en de vrijwilligers regelen. In Culemborg en

Geldermalsen werken we samen met de welzijnsorganisaties en matchen zij de gezinnen en de vrijwill igers. De

Bibliotheek verzorgt hier de materialen en de scholing van de vrijwilligers.

Educatieprogramma 2: De Bibliotheek op School

Leesplezier vormt de rode draad in het programma De Bibliotheek op School. Leesplezier is de sleutel tot

leesbevordering en is daarmee de ultieme voorwaarde om te werken aan de taalontwikkeling van elke

basisschoolleerling. Naast aandacht voor lezen werken de lees -/mediacoaches ook aan het verwerven van

informatievaardigheden en mediawijsheid. In 2018 hebben we een kennismaking met robotica en

programmeren aan dit educatieve aanbod toegevoegd. Dit was mede mogel ijk door de komst van Medialabs in

de Bibliotheken van Tiel en Geldermalsen.

Elke school die meedoet aan het programma De Bibliotheek op School heeft minstens 40 uur beschikbaar van

een lees-/mediacoach. De uren worden in nauw overleg met de school ingezet. Hierbij zijn de resultaten van de

monitor, die tijdens het schooljaar wordt afgenomen, leidend. Onze lees-/mediacoaches werkten in 97 scholen

voor bijna 16.000 leerlingen

In 2018 hebben veel leerlingen van groep 3 een kennismakingsbezoek gebracht aan de Bibliotheekvestiging als

onderdeel van dit programma.

Educatieprogramma 3: De Bibliotheek op School Plus

Het Pluspakket van De Bibliotheek op School biedt bouwstenen om nog verder te werken aan een ideale lees -

en mediaomgeving in de school.

Met behulp van de Intensieve Stimuleringsregeling van de Stichting Kunst van Lezen is er in Ophemert extra

inzet geweest om een uitdagende leesomgeving in te richten en leerkrachten verder te scholen.

Tielse VVE-scholen ontvingen een Makkelijk Lezen Plein in de school , bestaande uit een aangepaste collectie en

programma’s voor kinderen die lezen echt heel erg moeili jk vinden en het zeker niet uit zichzelf gaan doen.

In Tiel en Culemborg zijn er in de verschillende Brede Scholen buitenschoolse activiteiten rondom leesplezier

en mediawijsheid verzorgd door lees-/mediacoaches.

10

Educatieprogramma 4.: De Bibliotheek op School Digitaal

De Bibliotheek op School Digitaal verrijkt het programma met e-books. Dit programmaonderdeel bestaat uit

hardware, de e-readers voor een klas in een fl ightcase, plus digitale content bestaande uit een app voor het

lezen in de schoolomgeving. Een aantal scholen in de gemeente Tiel heeft in 2018 met dit programma

geëxperimenteerd. We hebben enthousiaste reacties gekregen, zowel van leerkrachten als de leerlingen zelf.

En zelfs de verstokte niet lezers, wilden graag lezen. Het leesplezier ging vooruit, elk vrij momentje pakten de

leerlingen de e-reader in plaats van iets anders. De scholen gaven aan nog een keer van de e-readers gebruik te

willen maken.

Educatieprogramma 5: Taal voor thuis

Taal voor Thuis is een programma van Stichting Lezen en Schrijven en heeft als doel het vergroten van

ouderbetrokkenheid van laagtaalvaardige ouders en het verbeteren van de taalomgeving thuis voor de

kinderen. De cursus is bedoeld voor zowel laagtaalvaardige Nederlandse ouders en voor hen die Nederlands als

tweede taal hebben. Het taboe op laaggeletterdheid is groot, de motivatie om de taalvaardigheid te verbeteren

helaas vaak nog laag, mede omdat de urgentie onvoldoende gevoeld wordt. Het programma is afgenomen in

de Gemeente Neerijnen, maar bij gebrek aan deelnemers niet van de grond gekomen. Het programma wordt

uitgevoerd door vrijwilligers en de Bibliotheek heeft een coördinerende rol.

Educatieprogramma 6: The Social Bieb

Dit programma richt zich op het voortgezet onderwijs. Ook in 2018 ontbrak het de Bibliotheek aan middelen

om hier structureel op in te zetten. We hebben vanuit onze locaties op verschillende scholen in de regio

diensten kunnen leveren.

In Culemborg is op Lek en Linge een haal-en brengpunt gerealiseerd voor de leerlingen. Thuis of op school titels

reserveren uit de collectie van Bibliotheek Rivierenland, die op de school afgeleverd en geleend kunnen

worden door de leerlingen.

De leerlingen van het Cambium College in Zaltbommel kunnen met hun leerlingenpas boeken lenen in de

Bibliotheek van Zaltbommel. De Bibliotheek en de school wonen samen onder een dak.

Op Lek en Linge, locatie Geldermalsen is een samenwerking met de Bibliotheek opgestart in het kader van de

intensieve stimuleringsregeling van de Stichting Lezen en Schrijven.

Op het Pantarijn in Kesteren is de schoolbibliotheek meeverhuisd naar de nieuwe locatie en is een lees-

/mediacoach actief met leesbevorderende activiteiten.

Verder is in 2018 op een aantal scholen de voorleeswedstrijd Read2me georganiseerd; brachten brugklassers

kennismakingsbezoeken aan de Bibliotheek en waren de Bibliotheken in Tiel en Culemborg onderdeel van

Kunst- en Cultuurroutes. Op de grote vestigingen zien we het gebruik van studieplaatsen door scholieren

toenemen, met name in de examentijd. De Bibliotheek is voor hen een plek van rust en concentratie.

Participatieprogramma 1: De Bibliotheek als bondgenoot in de aanpak laaggeletterdheid met

Taalhuizen

Het Taalhuis is een laagdrempelige en veilige plek waar iedereen welkom is die moeite heeft met

basisvaardigheden. In het Taalhuis wordt gezocht naar een passend onderwijsaanbod voor de hulpvrager.

Hiervoor is wekelijks een Taalhuiscoördinator aanwezig en zijn er opgeleide taalvrijwilligers voor

11

ondersteuning. In het Taalhuis werken de gemeente, de Bibliotheek, formele en non-formele taalaanbieders en

vrijwilligersorganisaties samen.

In Geldermalsen en Beneden Leeuwen is het Taalhuis gevestigd in de Bibliotheek, in Culemborg in het Leerhuis.

In 2018 zijn voorbereidingen gestart voor een Taalhuis in Tiel, Kerkdriel en Zaltbommel. Het Taalhuis maakt

onderdeel uit van het landelijke programma Taal voor het Leven van Stichting Lezen en Schrijven.

Participatieprogramma 2: De Bibliotheek en vluchtelingen

De cursussen Digisterker sluiten aan bij de het inburgeringstraject van vluchtelingen met een

verblijfsvergunning in Nederland. De gemeente Geldermalsen stelde in 2018 extra middelen beschikbaar voor

een Arabische collectie. Deze is aangeschaft en ingewerkt, maar hierbij waren nogal wat obstakels te

overwinnen. Wat schaffen we aan? Hoe? Waar kopen we dit? Hoe past een Arabische titel in ons

Bibliotheeksysteem? Allerlei vragen die om een oplossing vroegen om een verantwoorde collectie te kunnen

neerzetten.

In Tiel hebben 4 groepen statushouders de cursus Digisterker gevolgd.

Informatieprogramma 1: G!DS als digitaal informatieknooppunt

G!DS is de database met betrouwbare en actuele lokale informatie. Per week besteden we 24 uur aan het

onderhouden van deze database. Adressen van maatschappelijke organisaties en informatie over activiteiten,

producten en diensten worden beschikbaar gesteld via G!DS. De Bibliotheek controleert de gegevens van alle

organisaties en instell ingen twee keer per jaar. G!DS is de achterkant van gemeentelijke websites

Wonenwelzijnenzorg.tiel.nl, Cjgtiel.nl, Culemborgkanmeer.nl , Kernpuntnederbetuwe.nl en

Socialekaartwestbetuwe.nl .

Ook vult G!DS de website SamenWel.nl, een project dat Bibliotheek Rivierenland uitvoert in samenwerking met

GGD Gelderland Zuid en Ziekenhuis Rivierenland. Dit platform presenteert positieve lokale

gezondheidsinformatie met behulp van uitnodigende fi lmpjes , die als doel hebben mensen aan te zetten tot

gedragsverandering om zowel fysiek als mentaal gezonder te worden.

Overige projecten in 2018

Sinds 25 mei 2018 geldt de Algemene Verordening Gegevensbescherming, de zogenaamde AVG. Deze

verordening zorgt ervoor dat in de hele EU dezelfde privacywetgeving geldt. Dit leidde bij ons, net als bij veel

andere organisaties en bedrijven, tot een behoorlijke investering om dit op orde te kregen. Een projectgroep

heeft alle benodigde stappen doorlopen. En er is een privacy medewerker benoemd.

Op 26 november vond in zes gemeentehuizen de Grote DigiTaalStrijd plaats. Bibliotheek Rivierenland

organiseerde dit in 2018 voor de tweede keer, in samenwerking met Businessclub Betuwe in Zaken (BIZ). Er

deden 50 teams mee. Doel van de Grote DigiTaalStrijd is om bij het bedrijfsleven en maatschappelijke

organisaties aandacht te vragen voor de problematiek van laaggeletterdheid. Schrijver Abdelkader Benali

schreef het dictee en was live aanwezig op de locatie, het gemeentehuis, in West Maas en Waal. Vervolgens

een digitale ronde waar de deelnemers met hun eigen devices aan konden meedoen, met een speciaal voor de

Grote DigiTaalStrijd ontworpen battlesysteem. Het was zondermeer een onderhoudende avond waar de

gemeenten ook volop aan hebben deelgenomen en last but not least, in veel gevallen ruimte, apparatuur en

catering hebben gefacil iteerd. In 2019 beraden we ons erop of dit een vervolg krijgt. Het is een project dat veel

organisatiekracht en inzet van onze medewerkers en de gemeenten vraagt.

http://www.culemborgkanmeer.nl/

http://www.kernpuntnederbetuwe.nl/

http://www.socialekaartwestbetuwe.nl/

12

II DE MENSEN

Opdrachtgevers

De gemeenten Culemborg, Druten, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder Betuwe, Neerijnen, Tiel, West

Maas en Waal en Zaltbommel hebben in 2006 in een zogenaamde Samenwerkingsovereenkomst vastgelegd

een basispakket Bibliotheekdienstverlening in stand te willen houden voor de inwoners van de regio. Door

middel van een convenant dat elke drie jaar opnieuw opgesteld wordt, zijn er meerjarige uitvoeringsafspraken

gemaakt over de inhoud van de Bibliotheekdienstverlening. In mei 2018 is er door de tien gemeenten in De

Pluk tijdens een feestelijke bijeenkomst het nieuwe convenant voor de komende drie jaar ondertekend. Zoals

in 2017 onderzocht door het bureau Setelia is in het nieuwe convenant een lager bedrag per inwoner

vastgesteld en biedt dit gemeenten de gelegenheid om uit het programma-aanbod eigen keuzes te maken die

aansluiten bij de lokale behoefte.

Klanten

In 2018 had Bibliotheek Rivierenland 48.705 leden, die met elkaar 1.040.542 materialen leenden

Naast het Bibliotheekgebruik door leden, zien we dat de twintig vestigingen ook in toenemende mate gebruikt

worden door bezoekers die komen om te werken, te studeren, of ter plekke een krant, ti jdschrift of boek te

lezen. De verblijfsfunctie van de Bibliotheek wordt daarmee steeds belangrijker. De twintig vestigingen van

Bibliotheek Rivierenland zijn ondergebracht in diverse multifunctionele accommodaties met heel verschillende

partners per locatie. Het varieert van sport, cultuur en welzijn tot medische voorzieningen. Door het

samenwonen in vaak open ruimtes waar het gebruik multifunctioneel is en scheidslijnen tussen de partijen

verdwijnen, is het schier onmogelijk om bezoekersaantallen voor alleen de Bibliotheek aan te geven. In het

vierde kwartaal van 2018 zijn bezoekerstellers geplaatst bij de ingang va n de gebouwen waar onze vestigingen

deel van uitmaken. We tellen hier alle bezoekers die een pand binnenkomen.

Partners

In 2018 werkten we samen met 68 peuterspeelzalen/kinderdagverblijven, 97 basisscholen, 8 scholen

voortgezet onderwijs, 1 ROC, ouderenbonden, welzijnsorganisaties, vluchtelingenwerk, Volksuniversiteit,

Cultuurbedrijf Tiel, STMR, GGD, Ziekenhuis Rivierenland, Rabobank, GGD Gelderland Zuid en vele andere zorg-

en welzijnsinstellingen, culturele partners als theater, fi lmhuizen, musea .

In 2018 heeft Bibliotheek Rivierenland de samenwerking met het regionale bedrijfsleven voortgezet, contacten

ontstaan vanuit verschillende ondernemersverenigingen, waaronder BIZ (Betuwe in Zaken).

Gelderse collega’s

Bibliotheek Rivierenland was in 2018 een actieve partner in het netwerk van Samenwerkende Gelderse

Bibliotheken, de SGB. Er zijn bijdrages geleverd aan de positionering van de SGB, met andere Gelderse

Bibliotheken zijn aanvragen ingediend bij de provincie voor het verkrijgen van middelen uit het innovatiefonds.

Laaggeletterdheid en 21-eeuwse vaardigheden zijn specifieke onderwerpen waar middelen voor aangevraagd

zijn, om in het Gelders netwerk aan te pakken.

13

Medewerkers

In 2018 waren er 56 medewerkers in dienst (50 vrouwen en 6 mannen), waarvan 50 voor onbepaalde tijd en 6

voor bepaalde tijd. De gemiddelde formatie daalde door een lager basisbedrag in 2019 alvast van 40,7 fte naar

39,3 fte, waarvan 29 vacature-uren. Er gingen 4 medewerkers in 2018 uit dienst en er kwamen 5 medewerkers

in dienst. In 2018 waren er 8 Fulltime medewerkers in dienst (2017 waren dit er ook 8) en 48 Parttime

medewerkers in dienst (In 2017 waren dit er 51).

De gemiddelde leeftijd van onze medewerkers is 52,38 jaar.

Het ziekteverzuim steeg in het afgelopen jaar met 0,78% naar 2,13% (in 2017 was dit 1,35%). Dit percentage is

exclusief langdurig ziekteverzuim en zwangerschapsverlof. Inclusief langdurig ziekteverzuim en

zwangerschapsverlof was het ziekteverzuim 7,79% (ten opzichte van 7,54% in 2017).

Vrijwilligers

In 2018 waren er 370 vrijwilligers bij ons actief, in 2017 waren dit er 317.

81 vrijwilligers ondersteunden de vele activiteiten die we in de Bibliotheken organiseerden, 80 van hen gingen

met regelmaat naar de klanten toe om voor te lezen of om boeken te brengen (Voorleescorso voor gezinnen

zonder voorleestraditie en Bibliotheek aan Huis voor niet mobiele mensen). 209 vrijwilligers stonden als

gastvrouw/ -heer in de vestigingen om daar de klanten te helpen of om de Bibliotheek netjes te houden.

Bestuur en Raad van Toezicht

Met ingang van 1 april 2018 is Lidy Vos benoemd als directeur-bestuurder.

De Raad van Toezicht van Bibliotheek Rivierenland werd in 2017 gevormd door Gerda Niemeijer (voorzitter),

Jurgen van Dinteren, Ton van Gessel, Peter van Moort, Peter Reijers en Barend de Graaff.

14

IV FINANCIEN

In control

Bibliotheek Rivierenland is ‘in control’ en is wederom in staat geweest om in 2018 – naast de subsidie voor het

basispakket Bibliotheekwerk – extra subsidie en andere baten binnen te halen voor onder andere aanvullende

programma’s en projecten.

Resultaat en Eigen Vermogen

Bibliotheek Rivierenland sluit 2018 af met een positief resultaat van € 59.938, dit resultaat wordt geheel

toegevoegd aan de bestemmingsreserve ten behoeve van de implementatie van de nieuwe visie. Deze

bestemmingsreserve bedraagt ultimo boekjaar 2018 € 268.339.

Het Eigen Vermogen is positief en voldoende voor een organisatie van deze omvang; het blijft binnen de

daarvoor door subsidiegevers gestelde kaders (10% van het totale subsidiebedrag)

Solvabiliteit & liquiditeit

De solvabiliteit (verhouding eigen vermogen ten opzichte van het vreemd vermogen) is met 1,78 ruim

voldoende. Van het totale vermogen op 31 december 2018 van € 2.112.556 is er € 1.352.747 aan Eigen

Vermogen en € 759.809 aan Vreemd vermogen. Ten opzichte van 31 december 2017 zijn de liquide middelen

afgenomen tot een bedrag van € 902.167. De quick-ratio en current-ratio (verhouding vlottende activa ten

opzichte van vreemd vermogen op korte termijn, er zijn geen voorraden) is met 1,44 ruim voldoende.

15

Balans

31-12-2018 31-12-2017 __________ __________

ACTIVA

Vaste activa

Materiële vaste activa 1.016.212 1.042.999

Vlottende activa

Vorderingen en overlopende activa 194.177 243.712

Liquide middelen 902.167 1.084.582 _________ _________ 2.112.556 2.371.293 ========= ========

PASSIVA

Eigen vermogen

Algemene reserve 110.408 110.408 Bestemmingsreserve 268.339 208.401 Bestemmingsfonds 974.000 1.081.951

Vreemd vermogen

Kortlopende schulden 759.809 970.533 _________ _________ 2.112.556 2.371.293 ========= =========

16

Staat van baten en lasten over 2018

Exploitatie 2018 Exploitatie 2017 Begroting 2018 _____________ _____________ ____________

BATEN

Subsidies 4.227.232 4.232.687 4.158.00 Inkomsten Bibliotheek 696.503 689.840 700.000 Specifieke dienstverlening 92.483 94.435 80.000 Overige baten 215.134 326.256 215.000

Onttrekking / bijdrage uit de reserves 0 0 0 __________ __________ __________ Totaal der baten 5.231.352 5.343.218 5.153.000

LASTEN

Personeelskosten 2.542.058 2.634.543 2.648.000 Huisvestingskosten 1.051.557 1.027.412 1.029.000 Collectie en media 700.013 792.294 734.000

Automatiseringskosten 409.742 358.308 326.000 Specifieke kosten 234.310 285.679 150.000 Administratiekosten 87.325 86.435 90.000

Bestuurskosten 100.155 105.707 116.000 Transportkosten 29.974 32.673 50.000 Overige kosten 16.280 6.656 10.000 __________ __________ __________

Totaal der lasten 5.171.414 5.329.707 5.153.000 __________ __________ __________ Resultaat boekjaar 59.938 13.511 0 __________ __________ __________

Mutaties reserves 59.938 13.511 0 ========== ========== ==========

17

V

I O

NZE

PR

ESTA

TIES

IN C

IJFE

RS

Aan

tal b

iblio

thee

kled

en i

nge

sch

reve

n i

n d

e ve

stig

inge

n v

an d

e ge

mee

nte

n

2

01

8

2

01

7

Gem

een

te

Jeu

gd

Vo

lwa

ssen

Se

nio

ren

In

stel

lin

gen

Tota

al

Jeu

gd

Vo

lwa

ssen

Se

nio

ren

In

stel

lin

gen

Tota

al

Cu

lem

bo

rg

4.5

87

2

.00

1

78

0

74

7

.44

2

4.6

55

1

.97

1

74

2

10

3

7.4

71

Dru

ten

2

.86

4

77

6

29

8

23

3

.96

1

2.9

72

8

17

2

87

2

0

4.0

96

Gel

der

ma

lsen

4

.97

4

2.2

02

7

68

6

0

8.0

04

5

.14

8

2.1

84

7

42

7

1

8.1

45

Lin

gew

aa

l 5

66

7

2

20

2

6

60

4

71

6

6

20

1

5

58

Ma

asd

riel

2

.97

7

91

8

34

8

23

4

.26

6

3.1

40

9

30

3

38

4

9

4.4

57

Ned

er-B

etu

we

2.8

22

9

28

2

08

1

5

3.9

73

2

.79

0

87

0

19

7

15

3

.87

2

Nee

rijn

en

90

6

27

1

86

1

8

1.2

81

9

08

2

73

8

6

11

1

.27

8

Tiel

7

.19

9

2.3

78

8

78

1

20

1

0.5

75

7

.56

1

2.4

53

8

52

1

53

1

1.0

19

Wes

t M

aa

s en

Wa

al

2.2

39

8

36

3

01

3

3

3.4

09

2

.37

8

86

1

30

5

32

3

.57

6

Zalt

bo

mm

el

3.2

15

1

.38

1

51

6

22

5

.13

4

3.2

19

1

.37

9

50

4

26

5

.12

8

To

taa

l 3

2.3

49

1

1.7

63

4

.20

3

39

0

48

.70

5

33

.24

2

11

.80

4

4.0

73

4

81

4

9.6

00

E-b

oo

k a

cco

un

ts

2.0

82

5

.50

0

66

2

7

.71

9

1.3

85

4

.78

2

51

2

6

.67

9

Act

ieve

e-b

oo

k a

cco

un

ts

68

5

2.3

96

2

82

3.3

63

7

16

2

.33

8

23

0

3

.28

4

18

Ledenaantallen over de afgelopen vijf jaar

Gemeente 2018 2017 2016 2015 2014

Culemborg 7.135 7.154 7.113 6.843 7.296

Druten 3.397 3.575 3.603 3.575 3.974

Geldermalsen 6.739 6.925 6.928 6.640 7.007

Lingewaal 934 971 1.000 1.004 890

Maasdriel 4.338 4.550 4.584 4.554 5.083

Neder-Betuwe 4.134 4.068 3.922 3.694 3.918

Neerijnen 2.594 2.664 2.660 2.523 2.704

Tiel 9.100 9.189 9.103 8.925 9.697

West Maas en Waal 3.970 4.112 4.146 4.169 4.633

Zaltbommel 4.983 5.013 4.978 4.805 5.305

Buiten Rivierenland 1.381 1.379 1.357 1.221 1.458

Totaal 48.705 49.600 49.394 47.953 51.965

19

Activiteiten in de vestigingen

Bibliotheek Rivierenland programmeert zeven soorten activiteiten:

Basisvaardigheden, cultuur en ontspanning, gezondheid en welzijn, lezen/literatuur en educatie,

mediawijsheid, ontmoeting en debat, en overige.

# Activiteiten

Gemeente Soort activiteit 2018 2017

Culemborg basisvaardigheden 200 169

cultuur en ontspanning 125 13

gezondheid en welzijn 3 11

lezen, l iteratuur en educatie 25 83

mediawijsheid 123 112

ontmoeting en debat 59 61

overige 15

Druten basisvaardigheden 43 58




mediawijsheid 50 45

ontmoeting en debat 15

overige 1

Geldermalsen basisvaardigheden 181 150




mediawijsheid 60 43


overige 79 10

Lingewaal cultuur en ontspanning 2


mediawijsheid 15

Maasdriel basisvaardigheden 312 193


gezondheid en welzijn 1


mediawijsheid 15 11

overige 26 28

Neder-Betuwe basisvaardigheden 180 103




mediawijsheid 6 3


overige 6 40

20

# Activiteiten

Gemeente Soort activiteit 2018 2017

Neerijnen cultuur en ontspanning 3


mediawijsheid 11 17

Tiel basisvaardigheden 175 81




mediawijsheid 87 46


overige 8 16

West Maas en Waal basisvaardigheden 225 180


gezondheid en welzijn 1


mediawijsheid 14 14


overige 2

Zaltbommel basisvaardigheden 52 22




mediawijsheid 69 56


overige 2

Totaal 2.889 2.385

Aantal activiteiten per jaar

Er zijn 2.889 activiteiten georganiseerd in de regio. Dit is exclusief een klein aantal activiteiten dat niet kon

doorgaan vanwege gebrek aan belangstell ing.

Het totaal aantal bezoekers van 17.663 is in werkelijkheid hoger. Niet bij alle activiteiten worden de bezoekers

geteld.

2018 2017 2016 2015

Activiteiten 2.889 2.385 1.812 528

Bezoekers 17.663 8.790 8.223 3.619

21

Aantallen Digi-Taalhuizen en/of Praathuizen Rivierenland

2018 2017

Gemeente Cursisten Vrijwilligers Cursisten Vrijwilligers

Culemborg 96 21 65 20

Tiel 23 20

Geldermalsen 24 21 33 27

West Maas en Waal 67 16 38 16

Ukkies

Het aantal ouders dat hun pasgeboren baby inschreef bij Bibliotheek Rivierenland door de activiteiten van

Boekstart is in onderstaand staatje weergegeven.

Gemeente 2018 2017

Culemborg 123 141

Druten 68 77

Geldermalsen 77 160

Lingewaal 22 46

Maasdriel 95 74

Neder-Betuwe 151 128

Neerijnen 45 26

Tiel 232 205

West Maas en Waal 53 115

Zaltbommel 126 115

Totaal 992 1087

De Bibliotheek op School

Onze lees-/mediacoaches zijn in 2018 actief geweest in bijna alle basisscholen van de tien gemeenten.

2018 2017

Gemeente aantal scholen aantal leerlingen aantal scholen aantal leerlingen

Culemborg 11 2.555 11 2.555

Druten 3 353 3 353

Maasdriel 4 592 4 592

Neder-Betuwe 11 1.615 11 1.628

Tiel 23 4.690 23 4.690

West Maas en Waal 6 575 6 575

Zaltbommel 13 2.069 13 2.069

West-Betuwe Geldermalsen 11 1.801 11 1.801

West-Betuwe Lingewaal 4 414 3 301

West-Betuwe Neerijnen 11 1.194 11 1.194

Totaal 97 15.858 96 15.758

22

De Bibliotheek op het VO

We zijn in 2018 actief geweest in de volgende scholen voor Voortgezet Onderwijs.

Pantarijn Kesteren: Hier zijn we structureel actief geweest. Hier zijn projecten uitgevoerd als De Weddenschap,

Read2Me!, leesbevorderingslessen en ondersteuning schoolbibliotheekwerk. (200 ll)

Cambium Zaltbommel: Met het Cambium College in Zaltbommel is de pilot ‘Lezen voor de Lijst havo/vwo’

afgerond. Dit project wordt gefinancierd met subsidiegeld van Kunst van Lezen. (75 l l)

Lek&Linge Culemborg: Bibliotheekpunt gerealiseerd.

KWC Culemborg: Meegedaan met Read2Me! en De Weddenschap (200 ll)

Lingeborgh Geldermalsen: Er is gestart met de stimuleringsregeling DBoS VMBO (200 ll)

Lingecollege Tiel: ze zijn twee keer met klassen op bezoek geweest in de bibliotheek; één klas heeft meegedaan

met de Weddenschap. (75 ll)

23

U

itle

nin

gen

2

01

8

20

17

Gem

een

te

jeu

gd

volw

ass

en

all

e le

efti

jden

To

taa

l je

ugd

vo

lwa

ssen

a

lle

leef

tijd

en

Tota

al

Cu

lem

bo

rg

66

.73

3

69

.72

2

11

.48

4

14

7.9

39

6

9.7

55

7

1.0

98

1

3.6

36

1

54

.48

9

Dru

ten

3

1.7

35

2

8.8

50

6

.49

9

67

.08

4

32

.54

2

29

.54

9

7.6

38

6

9.7

29

Gel

der

ma

lsen

9

6.5

74

1

05

.03

6

16

.10

7

21

7.7

17

1

01

.02

9

10

6.2

49

1

8.6

76

2

25

.95

4

Lin

gew

aa

l 6

.63

2

2.5

96

4

05

9

.63

3

6.2

03

2

.64

5

48

4

9.3

32

Ma

asd

riel

3

4.7

07

3

5.9

27

8

.12

3

78

.75

7

37

.01

8

36

.42

5

8.9

29

8

2.3

72

Ned

er-B

etu

we

53

.26

9

46

.14

2

7.4

09

1

06

.82

0

54

.57

7

46

.84

1

8.3

14

1

09

.73

2

Nee

rijn

en

14

.33

4

8.8

82

2

.44

3

25

.65

9

13

.13

2

9.8

93

2

.42

3

25

.44

8

Tiel

6

4.4

81

7

1.2

65

9

.62

3

14

5.3

69

6

3.9

01

6

9.9

84

1

0.3

91

1

44

.27

6

Wes

t M

aa

s en

Wa

al

31

.38

5

29

.77

3

6.3

18

6

7.4

76

3

4.4

43

3

2.5

13

7

.23

8

74

.19

4

Zalt

bo

mm

el

51

.51

3

56

.66

1

12

.09

4

12

0.2

68

5

3.3

42

5

7.4

50

1

4.0

28

1

24

.82

0

e-B

oo

ks

5

3.8

20

53

.82

0

2.4

68

2

0.5

64

23

.03

2

Tota

al

45

1.3

63

5

08

.67

4

80

.50

5

1.0

40

.54

2

46

8.4

10

4

83

.21

1

91

.75

7

1.0

43

.37

8

24

Uitleningen over de afgelopen vijf jaar

Gemeente 2018 2017 2016 2015 2014

Culemborg 147.939 154.489 163.756 175.711 181.233

Druten 67.084 69.729 71.669 76.740 83.959

Geldermalsen 217.717 225.954 241.410 229.299 226.479

Lingewaal 9.633 9.332 9.210 8.401 16.248

Maasdriel 78.757 82.372 86.379 92.046 98.411

Neder-Betuwe 106.820 109.732 111.509 118.001 123.872

Neerijnen 25.659 25.448 26.534 27.583 29.693

Tiel 145.369 144.276 166.582 188.026 204.062

West Maas en Waal 67.476 74.194 79.956 86.284 93.317

Zaltbommel 120.268 124.820 131.629 138.859 146.996

e-books 53.820 50.618 46.919 28.488 11.329

Totaal 1.040.542 1.070.964 1.135.553 1.169.438 1.215.599

25

VII VOORUITBLIK 2019

Eind 2018 hebben we een nieuwe visie en missie geformuleerd voor de beleidsperiode 2019 - 2022. Hierin zijn

de opbrengsten uit de Vrije Denkers sessies met ambtenaren en wethouders meegenomen, evenals de

landelijke en regionale ontwikkelingen. Tijdens de offerteronde voor 2019 bleek dat de programma’s duurder

uitvielen dan de prognoses uit 2016 en 2017. Na een doorrekening is besloten om een besparing door te

voeren binnen de programmaleiding en teamleiding. We voeren een grotere span of control in. De

verantwoordelijkheid komt in de komende periode meer en meer te l iggen bij de professionals, waar hij in feite

hoort. We gaan werken met multidisciplinaire resultaatverantwoordelijke teams per gemeente. De manier van

werken volgens het nieuwe convenant vanaf 2019, noodzaakt ons om de kennisbibliotheek steeds beter vor m

te geven. We werken aan een organisatie-ontwikkelplan dat in 2019 geïmplementeerd zal worden.

Vraaggericht en resultaatgericht werken, de lokale kleur en doorontwikkeling en innovatie zullen in dit plan

centraal staan en mogelijk gemaakt worden. Hierbij hoort ook het meer betrekken van de gemeenten bij

veranderingen als gevolg van doorontwikkeling en innovatie van de dienstverlening. We willen in dat kader ook

het gebruik van de Bibliotheek onderzoeken, niet alleen door leden, maar vooral ook door alle gebruikers en

potentiële gebruikers.

Het geven van het aantal digitale cursussen en workshops zal naar verwachting gaan stijgen als gevolg van een

toenemende behoefte bij onze inwoners en afname van dit product door de gemeenten.

Met een drietal subsidies van de provincie Gelderland zullen we drie projecten gaan uitvoeren in 2019:

Binnen innovatie 21ste -eeuwse vaardigheden is dit het project Medialabs in ons werkgebied, de uitrol van pop-

up medialabs binnen het hele werkgebied. We hopen dit project als dri ejarige pilot te kunnen uitvoeren.

Op het gebied van de aanpak van laaggeletterdheid is dit het project Mobiel Digi-Taalhuis, waarbij we

gedurende twee jaar binnen de gemeente West Maas en Waal een hoger bereik van laaggeletterden proberen

te krijgen door de inzet van een mobiel Digi-Taalhuis.

Binnen innovatie laaggeletterdheid is dit voor 2019 het project het vergroten van het bereik van Samenwel

door mensen te laten werken aan hun geletterdheid om zodoende hun gezondheidsproblemen aan te pakken.

Er heeft een risico-inventarisatie plaatsgevonden in 2018, die in 2019 getoetst zal worden. Hieruit zullen

actiepunten uit voortkomen die opgelost moeten worden. Daarnaast zullen we op een groot aantal locaties

meer studieplekken en verblijfplekken moeten creëren, om aan de vraag tegemoet te kunnen komen.

Bibliotheek Rivierenland maart 2019

2018 · instanties als gemeenten, welzijn, samenwerkingspartners en politie, waarbij in voorkomende...

Documents

Transcript of 2018 · instanties als gemeenten, welzijn, samenwerkingspartners en politie, waarbij in voorkomende...