2017

 

 

 

 

 Auteur: Marit Molenaar 

 

 

GezondeJeugdineenGezondestad

 

1  

GezondeJeugdineenGezondeStadAdviesrapportgerichtopgedragsveranderingtenaanzienvan

voedingskeuzesdoorAlmeerseoudersmeteenlagesociaaleconomischestatus

 

Auteur:     Marit Molenaar  Opdrachtgever:   Marga Tieken – Gemeente Almere  Coach:      Elise Gieling Opleiding:    Biologie Voeding en Gezondheid Opleidingsinstituut:   Aeres Hogeschool Almere       Stadhuisplein 18 

1315HC Almere                          Almere, maart 2017 

 

2  

Voorwoord  Dit adviesrapport om gedrag van Almeerse ouders te beïnvloeden heb ik geschreven in het kader van een studieopdracht vanuit de opleiding Biologie, Voeding en Gezondheid. In tweetallen hebben wij gewerkt aan twee verschillende onderwerpen waar de Gemeente Almere graag gedragsverandering wenst. Dit is op het gebied van gezonde voeding en op het gebied van roken. Een deel van het rapport heb ik opgesteld samen met mijn medestudent Simone van der Zande. In dit adviesrapport ligt de focus op de gedragsverandering t.a.v. voedingsgewoontes. Twee andere studenten hebben interventies ontwikkeld op het gebied van roken. Uiteindelijk heeft iedere student individueel twee mogelijke interventies opgesteld en aan de hand van een Multicriteria Analyse is de beste verder uitgewerkt.   Het adviesrapport is geschreven voor de Gemeente Almere waarvoor mevrouw M. Tieken, beleidsadviseur Sociaal Domein,  optrad als opdrachtgever. Als tussenpersoon fungeerde Academie van de Stad met als contactpersoon Iris van de Weerdt. Iris fungeerde als schakel tussen de opdrachtgever en de studenten.   Mijn dank gaat in het bijzonder uit naar Marga Tieken, zij nam ons als studenten uiterst serieus en was altijd positief ingesteld. Ook wil ik haar bedanken voor haar adviezen en aanvullingen op het adviesrapport. Iris van de Weerdt wil ik bedanken voor haar inzet en tijd. Iedere week hebben we een vergadering met haar gehad over de voortgang van de opdracht. Altijd hielp ze ons de goede weg op en zocht ze met ons mee naar ideeën of aanvullingen voor de opdracht. Uiteraard bedank ik ook Elise Gieling, mijn coach vanuit de opleiding, voor de inhoudelijke feedback op het adviesrapport.    Almere, maart 2017                      

 

3  

Inhoud Samenvatting ........................................................................................................................................... 4 

1.  Inleiding .............................................................................................................................................. 5 

2. Doelgroep ............................................................................................................................................ 6 

3. Omgevingsscan .................................................................................................................................... 8 

3.1 Nationaal Programma Preventie ................................................................................................... 8 

3.2 Gezond Gewicht Overvecht ........................................................................................................... 9 

3.3 Goedkoop gezonde voeding .......................................................................................................... 9 

3.4 Gezond kopen, Gezond koken (GKGK) .......................................................................................... 9 

3.5 Voor je het weet zijn ze groOt ..................................................................................................... 10 

3.6 Lekker Fit! Basisonderwijs ........................................................................................................... 10 

3.7 Simpel Fit! .................................................................................................................................... 11 

3.8 Losse Instrumenten ..................................................................................................................... 11 

3.9 GGD gezondheidsonderzoek ....................................................................................................... 11 

3.10 ‘’Nudging’’ ................................................................................................................................. 12 

3.11 Analyse Interviews..................................................................................................................... 12 

3.12 Extra informatie ......................................................................................................................... 13 

3.13 Samenvatting omgevingsscan ................................................................................................... 13 

4. Interventies ....................................................................................................................................... 15 

4.1 Interventie 1 ‘’Supermarkt proeverij’’ ......................................................................................... 15 

4.2 Interventie 2 ‘’Tip van de dag’’ .................................................................................................... 19 

5. Advies ................................................................................................................................................ 22 

5.1 Geselecteerde interventie ........................................................................................................... 22 

5.2 Implementatie ............................................................................................................................. 22 

5.3 Profiel stagiaires .......................................................................................................................... 23 

5.4 Risico’s ......................................................................................................................................... 23 

Literatuur ............................................................................................................................................... 25 

Bijlagen .................................................................................................................................................. 28 

Bijlage I Interview Yvonne Wolff ....................................................................................................... 28 

Bijlage II Interview JOGG regisseur Almere ....................................................................................... 29 

Bijlage III Interview Emiel van Delft ................................................................................................... 30 

 

 

 

 

4  

Samenvatting  Het probleem waar gemeente Almere tegenaan loopt is het aangeleerde ongezonde eetgedrag van kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar in Almere. Vooral mensen met een lage sociaal economische status eten gemiddeld ongezonder. Ouders die ongezond koken/eten brengen dit over op hun kinderen. Deze eten namelijk mee met de ouders. In de toekomst zullen deze kinderen het normaal vinden om zelf ook ongezond te koken/eten en zij geven dit op hun beurt weer door aan hun kinderen. Om deze vicieuze cirkel te doorbreken is het belangrijk een gedragsverandering bij de ouders te realiseren, zij bepalen immers grotendeels wat hun kind eet.  Om het probleem aan te pakken is gemeente Almere op zoek naar innovatieve interventies die de gewenste gedragsverandering teweeg kunnen brengen. De doelgroep voor de interventies zijn ouders uit Almere met een lage sociaal economische status (SES) en met kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar. De Gemeente Almere ziet graag interventies op twee terreinen: het veranderen van de voedingsgewoontes en het veranderen van rookgedrag. Een wens van gemeente Almere is tevens om één overlappende interventie op te stellen. Dit houdt in dat de interventie zowel  gedragsverandering t.a.v. voedingsgewoontes als rookgedrag bewerkstelligt.  In dit adviesrapport zijn twee interventies opgesteld, één daarvan richt zich op de gedragsverandering van voedingsgewoontes en de andere is overlappend. De eerste interventie is de ‘’Supermarkt Proeverij’’. Tijdens deze interventie worden goedkope en gezonde gerechten gedemonstreerd in een supermarkt. Nadat klanten geproefd hebben krijgen de ze het recept mee naar huis met daarop de benodigde producten zodat zij dit gerecht thuis kunnen maken voor het gezin. De volgende interventie is overlappend, dit is een uitgebreide mediacampagne welke te zien is door heel Almere via verschillende media. De campagne heet ‘’Tip van de dag’’, het idee hierachter is dat er door heel Almere verschillende tips te zien zijn over gezondere eetgewoontes en het veranderen van  rookgedrag.   Het advies is om de interventie ‘’Supermarkt Proeverij’’ te implementeren in Almere. Deze interventie komt het beste uit de Multicriteria Analyse en heeft meerdere voordelen ten opzichte van de andere interventie. Ten eerste wordt de doelgroep mogelijk beter bereikt tijdens deze interventie doordat de interventie plaatsvindt in een omgeving waar vaak mensen met een lage SES komen. Een volgende reden is dat de doelgroep betrokken kan worden bij de interventie indien ze daar open voor staan, het is namelijk mogelijk om zelf met recepten/ideeën te komen en deze ook daadwerkelijk te koken in de supermarkt. Als laatste is er voor deze interventie gekozen omdat mensen daadwerkelijk het gerecht kunnen proeven in de winkel en het recept meekrijgen, dit kan een doorslaggevende factor zijn voor de doelgroep om het gerecht ook daadwerkelijk te gaan maken thuis voor het gezin.    

 

 

 

 

 

 

5  

1.  Inleiding  Van de Almeerse kinderen tussen de vijf en zes jaar heeft 15% overgewicht of zelfs al ernstig overgewicht. Het percentage kinderen met overgewicht in Almere is op de leeftijd van 10 en 11 jaar al gestegen naar 21%. Kinderen die op een jonge leeftijd al te zwaar zijn, hebben een aanzienlijk grotere kans om op volwassen leeftijd ook overgewicht of obesitas te hebben. (Toekomst verkenning Flevoland, z.j.)       Daarbij geldt dat mensen met een lagere sociaal economische status (SES) vaak een ongezondere leefstijl hebben met als gevolg een minder goede gezondheid. Deze groep mensen leeft gemiddeld zeven jaar korter en 14 jaar korter in een goede gezondheid wanneer dit vergeleken wordt met mensen die een hogere SES hebben. (Toekomst verkenning Flevoland, z.j.)  Het probleem waar gemeente Almere tegenaan loopt is het aangeleerde ongezonde eetgedrag van kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar in Almere. Ouders die ongezond koken/eten brengen dit over op hun kinderen, deze eten namelijk mee met de ouders. In de toekomst zullen deze kinderen het normaal vinden om voor zichzelf ook ongezond te koken/ongezond te eten. De gedragsverandering moet daarom beginnen bij de ouders, zodat zij bewustere keuzes gaan maken en op deze manier het goede voorbeeld geven aan hun kinderen. Een gezonder Almere is het uiteindelijke doel.   Om het probleem aan te pakken is de Gemeente Almere opzoek naar nieuwe innovatieve interventies die de gewenste gedragsverandering teweeg kunnen brengen. De Gemeente Almere ziet graag interventies op twee terreinen: het veranderen van de voedingsgewoontes en het veranderen van rookgedrag. Een randvoorwaarde voor de Gemeente Almere is dat de interventies implementeerbaar moeten zijn. Verder zijn de interventies vrij in te vullen. Een wens van de Gemeente Almere is tevens om één overlappende interventie voor zowel voedingsgedrag als rookgedrag op te stellen. Dit houdt in dat de interventie zowel ingaat op de gedragsverandering t.a.v. voedingsgewoontes als van rookgedrag.  Uit de meerdere gesprekken met de opdrachtgever blijkt dat er in Almere onvoldoende stage plekken zijn voor MBO studenten en dat een doorlopende leerlijn van MBO‐HBO zeer gewenst is bij de Gemeente Almere. Tijdens het opstellen van de interventies wordt getracht te voldoen aan deze wensen.   In totaal hebben vier studenten gewerkt aan het ontwikkelen van interventies om gedragsverandering bij Almeerse ouders teweeg te brengen. Iedere student ontwikkelde individueel twee mogelijke interventies en heeft aan de hand van een Multicriteria Analyse de beste hiervan uitgewerkt tot een advies. In dit adviesrapport ligt de focus op de gedragsverandering van voedingsgewoontes. Van de twee ontwikkelde interventies is er een gericht op gedragsverandering van voedingsgewoontes en is de andere interventie overlappend.   Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de doelgroep van de interventies benoemd en geanalyseerd aan de hand van determinanten. In hoofdstuk 3 volgt een uitgebreide omgevingsscan waarin interventies worden beschreven die relevant zijn voor het ontwikkelen van nieuwe interventies rondom gedragsverandering. Ook bevat dit hoofdstuk een analyse van drie interviews. In hoofdstuk 4 worden vervolgens de twee opgestelde interventies beschreven met hun voor‐ en nadelen. In het laatste hoofdstuk volgt het advies om één van de twee beschreven interventies te implementeren, tevens wordt in dit hoofdstuk de geselecteerde interventie verder uitgewerkt.   

 

6  

2. Doelgroep  In dit hoofdstuk wordt de doelgroep beschreven en geanalyseerd aan de hand van verschillende determinanten.   De doelgroep waarop de interventie wordt gericht zijn ouders in Almere met een lage sociaal economische status (SES) en met kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar.  Deze doelgroep is gekozen in samenspraak met de opdrachtgever. Bij het opstellen van interventies dient er rekening gehouden te worden met ethische aspecten. Zo is het niet mogelijk om mensen keuzes te ontnemen of bepaald gedrag te verplichten.  Voor een effectieve interventie is het van belang dat deze aansluit bij de doelgroep. Hieronder volgt een lijst met uitgewerkte determinanten om de doelgroep helder in kaart te brengen.     Kennis, houding, sociale normen 

Houding van de ouders: het eet‐ en beweegpatroon van kinderen wordt onder andere beïnvloed door wat de ouders meegeven. Denk hierbij aan opvoedregels, voorbeeldgedrag, controle van voedingsgedrag, aanmoediging en kritiek en het mogelijk maken van voldoende beweging. Wanneer ongezond eetgedrag al op jonge leeftijd wordt aangeleerd is het moeilijk om dit op volwassen leeftijd te corrigeren. (Gezondheidsraad 2003) Sociaal culturele opvattingen: per cultuur kunnen er verschillende opvattingen zijn over voeding en bewegen. Een stevig kind wordt bijvoorbeeld in mediterrane landen als ‘’gezonder’’ gezien dan een mager kind, dit ziet men namelijk als uitdrukking van een goede gezondheid en welvaart. (Braet, 2001) Leefstijl: mensen met een lage SES hebben vaak een ongezondere leefstijl dan mensen met een hoge SES. Laagopgeleiden hebben over het algemeen ook meer gezondheidsproblemen dan hoogopgeleiden en hun ervaren gezondheid is slechter. (Regionaal Kompas Volksgezondheid, z.d.) 

  In staat stellende factoren 

Geld: de betaalbaarheid van gezonde voeding zorgt er mede voor dat het eetpatroon van mensen met een lage SES ongezonder is dan het eetpatroon van mensen met een hogere SES (Inglis, Ball & Crawford, 2007). Smaak: ouders met een hoge SES hebben meer kans om gezond voedsel lekker te vinden dan ouders met een lage SES (Durieux, 2009).  Kennis: bij mensen met een lage SES is er mogelijk gebrek aan voldoende en juiste kennis over de rol van voeding en lichamelijke activiteit bij overgewicht. Er is dus een gebrek aan kennis over wat gezondheid is en hoe gezondheid te bereiken is. (Inglis, Ball & Crawford, 2007). 

  Bestendigende factoren 

Reclame: er wordt veel reclame gemaakt voor ongezonde voeding, vooral jongeren hebben moeite om hier weerstand tegen te bieden (RIVM, 2004). Jongeren zijn hierdoor geneigd sneller ongezondere keuzes te maken.  Steun uit de omgeving: wanneer de sociale omgeving steun biedt in het maken van gezonde keuzes is het makkelijker om een gezond leefpatroon aan te houden. Mensen uit een lage SES omgeving krijgen vaak onvoldoende steun uit hun sociale milieu om een gezonder leefpatroon vol te houden. (RIVM, 2004) 

  Omgeving 

Fysieke omgevingsfactoren: vaak wonen mensen met een lage SES in een minder veilige 

 

7  

buurt die niet of minimaal uitnodigt om buiten te gaan spelen waardoor kinderen minder bewegen. Bovendien zijn in deze buurten vaak veel snackbars en afhaalrestaurants aanwezig waardoor mensen worden verleid tot het eten van ongezond voedsel (Schrijvers en Schoemaker, 2008). Faciliteiten voor bevorderen gezonde leefstijl: het is belangrijk dat er speeltuinen en sportverenigingen in de buurt aanwezig zijn zodat kinderen de kans krijgen om voldoende te bewegen. Door voldoende beweging kan overgewicht worden voorkomen. Ook  de aanwezigheid van bijvoorbeeld een groenteboer en supermarkt met gezonde en verse producten kan een gezonde leefstijl bevorderen doordat hierdoor gezond eten makkelijker wordt gemaakt. Ook de mogelijkheid om veilig te kunnen fietsen en lopen over straat is belangrijk. Dit is ook weer bevorderend om te gaan bewegen. (Van Dijk, 2008).  

Een belangrijke determinant welke diepere toelichting vereist is de smaakbeleving van de ouders en kinderen. Mensen met een lage SES eten minder gezond dan mensen hoge SES. De gewenning aan de smaak van ongezond voedsel is een trigger om dit herhaaldelijk te kopen. (Meeusen et al., 2010) Wanneer mensen herhaaldelijk blootgesteld worden aan een ‘’nieuwe’’ smaak wennen ze hier geleidelijk aan. Door mensen met een lage SES herhaaldelijk bloot te stellen aan ‘’nieuwe’’ smaken is het mogelijk om de smaakbeleving van mensen met een lage SES te veranderen. (Kenniscentrum suiker & voeding, z.j.)                                

 

8  

3. Omgevingsscan   In dit hoofdstuk wordt er een uitgebreide omgevingsscan uitgevoerd. Er wordt gekeken welke interventies al bestaan gerelateerd aan het onderwerp en welke effecten deze interventies hebben gehad. Dit wordt gedaan aan de hand van een literatuurstudie en interviews met de GGD Almere en JOGG Almere. Verder wordt het GGD gezondheidsonderzoek toegelicht en wordt het begrip nudging besproken. Ook worden er nog een aantal losse instrumenten genoemd die kunnen bijdragen aan het bewerkstelligen van gedragsverandering. Aan het eind van dit hoofdstuk is een samenvatting te vinden van de gehele omgevingsscan.   3.1 Nationaal Programma Preventie 

Het Nationaal Programma Preventie, opgezet vanuit de Rijksoverheid, is gestart in 2014 en heeft als hoofddoel het verminderen van de groei van het aantal mensen met een chronische ziekte. Een ander belangrijk doel is het verkleinen van de grote gezondheidsverschillen tussen hoog‐ en laag opgeleiden. De focus van het programma ligt vooral op verminderen van alcoholconsumptie, roken, voorkomen van diabetes, depressie, overgewicht en op het stimuleren van meer bewegen. De Rijksoverheid maakt voornamelijk gebruik van educatieve, omgevings‐en ondersteunende interventies om mensen aan te zetten tot gezonder eetgedrag.   Er zijn meerdere programma’s die vallen onder het Nationaal Programma Preventie. Een aantal voorbeelden zijn: Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG), Alles is Gezondheid, de Gezonde School en Sport en bewegen in de buurt. Het programma JOGG wordt verderop uitgebreider toegelicht, omdat JOGG zich specifiek bezig houdt met de gezondheid van kinderen en jongeren tot en met 19 jaar.   Het Nationaal Programma Preventie is een niet commercieel programma; vanuit de overheid wordt er geld beschikbaar gemaakt voor het uitvoeren van dit programma. Wel wordt er nauw samengewerkt met verschillende maatschappelijke partijen op veel verschillende beleidsterreinen. Deze aanpak is nodig om echt effect te creëren. De overheid is zich ervan bewust dat er een lange tijd nodig is om echt meetbare effecten te bereiken. Daarom kiezen zij ervoor om lange termijn doelen op te nemen die ze in 2030 bereikt willen hebben. Er zijn voldoende aanwijzingen van successen op lokaal niveau en van internationale voorbeelden om vertrouwen te hebben in dit programma. Dit komt hoofdzakelijk doordat het programma  bestaat uit een geïntegreerde aanpak, die leidt tot het behalen van de doelstellingen. Hieronder zal het JOGG project van het Nationaal Programma Preventie worden toegelicht. (Rijksoverheid, z.d. )  Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) Al meer dan 119 gemeenten gebruiken de JOGG aanpak om de gezondheid van jongeren tot en met 19 jaar te verbeteren. Gemeentes zijn dan ook verplicht om aan gezondheidsbevordering te doen. JOGG blijkt een effectieve aanpak te zijn, vandaar dat veel gemeentes JOGG integreren in hun beleid.   Het fundament van de JOGG‐aanpak bestaat uit vijf pijlers: politiek bestuurlijk draagvlak, publiek‐private samenwerking, sociale marketing, wetenschappelijke begeleiding en evaluatie en het verbinden van preventie en zorg. JOGG streeft ernaar een goede samenwerking te realiseren tussen publieke en private partijen, hierdoor kunnen initiatieven breed worden uitgevoerd. De duur van de JOGG interventies is vaak meerdere jaren, dit vergoot het effect. Een aantal interventies van JOGG zijn:  

Gezonde voeding op scholen: JOGG zorgt voor een gezond voedingsaanbod door bijvoorbeeld frisdrank‐ en snoepautomaten weg te halen en in kantines gezondere producten aan te bieden. Veel basisscholen die meedoen met JOGG voeren het 

 

9  

fruitbeleid van JOGG in. Dit houdt in dat de leerlingen in de kleine pauze enkel fruit mogen nuttigen en dus geen koek of snoep. 

Gezonde sportkantine: een gezond voedingsaanbod door bijvoorbeeld frisdrank‐ en snoep automaten weg te halen in de sportkantines. 

Drinkwater!: het doel van deze interventie is het bevorderen van het watergebruik onder kinderen. Door themaweken, voorlichtingen en beleidsaanpassing wordt water drinken op de kaart gezet.  

The daily mile: fittere kinderen door 15 minuten hardlopen per dag op school.  

Stichting JOGG wordt deels gefinancierd door de gemeentes zelf. Ook krijgt JOGG geld van partners en de Rijksoverheid. JOGG heeft winst niet voorop staan, dit maakt het een niet commerciële organisatie.  Effect JOGG blijkt een effectieve aanpak te zijn voor het bestrijden van overgewicht. Zo is vanaf 2011 in Dordrecht‐west het percentage overgewicht bij kinderen met 20% afgenomen. Ook in Zwolle is het percentage van kinderen met overgewicht gedaald van 12,1% in 2009 naar 10,6% in 2012. Tevens heeft JOGG een groot bereik, maar liefst 21 procent van het totaal aantal inwoners tot en met 19 jaar wordt bereikt met deze aanpak. (JOGG Den Haag, 2017)  

3.2 Gezond Gewicht Overvecht 

Dit is een vijfjarig community‐project in de Utrechtse wijk Overvecht (lage SES wijk) gericht op het voorkomen van overgewicht bij kinderen en jongeren van 0‐19 jaar. De gedragsboodschap BOFT staat centraal, wat staat voor Bewegen, Ontbijten, Fruit eten, ontmoedigen van Frisdrankgebruik en Tv kijken/computeren. Er is sprake van een multi‐componente aanpak. De interventies zijn in te delen in vier hoofdlijnen, hieronder genoemd: 

o Omgevingsinterventies, zoals fruitbeleid o Voorlichting, zowel aan kinderen als aan ouders en intermediairs o Activeringsinterventies, zoals proeflessen van sportclubs 

 Effect Deze interventie heeft een duidelijk effect gehad in de wijk Overvecht. Zo is het percentage van kinderen met overgewicht gedaald van 26% naar 20%. Duidelijk was de verandering in het voedingspatroon te zien. Het aantal kinderen dat dagelijks ontbijt is toegenomen van 76% naar 87% en het aantal kinderen dat niet elke dag groente eet is gedaald van 31% naar 23%. (GG&GD Utrecht, 2016)  

3.3 Goedkoop gezonde voeding 

Mensen met hoge schulden worden geholpen door verschillende instanties om de schulden weg te werken. Verplicht bij dit programma is het volgen van een cursus van 13 bijeenkomsten. In twee bijeenkomsten leren deze mensen hoe ze met weinig geld toch gezond kunnen eten. Dit gebeurt door middel van tips en een supermarktrondleiding.  Effect Verandering in eetpatroon is niet aangetoond. Wel stimuleert de cursus bewustwording van mensen dat gezond eten niet zo duur is als velen denken; deelnemers geven zelf ook aan gezonder en toch goedkoop inkopen te doen. (GGD Zuid‐Limburg, 2016)  3.4 Gezond kopen, Gezond koken (GKGK) Deze interventie is opgezet voor vrouwen in de leeftijd van 25‐55 jaar met een lage SES. De interventie bestaat uit vier bijeenkomsten van 2,5 uur met 10 tot 12 deelnemers. De deelnemers 

 

10  

worden geworven via organisaties in diverse sectoren zoals de gezondheidszorg, welzijn,  onderwijs en mond op mond reclame. De cursus zelf wordt uitgevoerd door een diëtiste. Tijdens de bijeenkomsten komen de volgende onderdelen aan bod: 

1. Doelgroep raadpleging, verwachtingen en doelen van de deelnemers. Ook wordt er voorlichting gegeven over gezonde voeding 

2. Etiketten leren lezen gevolgd door een supermarktrondleiding 3. Smaaktest en eigen recepten samenstellen/bedenken 4. Koken, evaluatie en het bespreken van het individuele veranderplan 

 Na iedere bijeenkomst is er huiswerk voor de deelnemers. Het is namelijk belangrijk om tussen de bijeenkomsten door te werken aan bewustwording, motivatie en de kracht om weerstand te bieden aan een verleidende omgeving.   Succesfactoren interventie Er is sprake van een actieve raadpleging van de doelgroep, wat ervoor zorgt dat de juiste mensen bereikt worden met de interventie. De deelnemers deden veel praktische ervaring op, zoals etiketten lezen, voedsel bereiden en proeven. De mix van methoden wordt ook als een succesfactor gezien.  Aandachtspunten interventie Soms was er sprake van een beperkte opkomst. (GGD Amsterdam, 2016)  

3.5 Voor je het weet zijn ze groOt 

Dit is een ouderbijeenkomst van één uur over opvoeding, voeding en bewegen. De interventie is bedoeld voor ouders met kinderen van 2 tot 12 jaar, die weinig bewegen en ongezond eten. Tijdens deze bijeenkomst worden interactieve theaterscenes en groepsbesprekingen afgewisseld. Ouders versterken in hun opvoedvaardigheden om hun kinderen gezonde voedings‐ en beweeggewoonten aan te leren is het doel van deze bijeenkomst. Doordat de interventie erg kort duurt (1 uur) is het aan te raden deze interventie te combineren met een groter programma.   De aanpak van de bijeenkomst bestaat eerst uit een interactief theater waar herkenbare opvoedsituaties worden uitgebeeld. Vervolgens wordt in de groepsbespreking gevraagd aan de ouders om de belangrijkste boodschap te formuleren van het theater. Een opvoedadviseur of preventiemedewerker geven waar nodig toelichting. Nadat het uur voorbij is krijgen de ouders de belangrijkste boodschap mee in een creatief vormgegeven folder.   Evaluatie Uit de evaluatie blijkt dat het interactieve theater als vorm van entertainment‐educatie, geschikt is om ingewikkelde dagelijkse opvoedsituaties te behandelen. De workshop heeft drie keer zoveel ouders getrokken als gebruikelijk bij andere ouderworkshops. Ook is de workshop geschikt voor alle culturen en ouders die de Nederlandse taal minder goed beheersen kunnen ook deelnemen aan de workshop. Wat opviel naast de hoge opkomst was tevens de actieve deelname van de ouders. (GGD Amsterdam, 2016)  3.6 Lekker Fit! Basisonderwijs Dit is een preventieve interventie van gemiddeld drie jaar. De interventie richt zich op het begeleiden van scholen naar een schoolstructuur waarin gezonde voeding en beweging voor kinderen is verweven. Alle groepen van het basisonderwijs krijgen een extra beweegmoment in de week onder schooltijd. Daarnaast kunnen alle leerlingen van groep 3 tot en met groep 8 na schooltijd geheel vrijblijvend deelnemen aan extra beweegaanbod. Voor de groepen 1 en 2 is er een kleuterprogramma opgesteld waar spelenderwijs de onderwerpen ‘’bewegen’’ en ‘’groente en fruit’’ blijvend aan bod komen. Ook legt deze interventie nadruk op het stimuleren van water drinken en 

 

11  

wordt er in de kleine pauze enkel fruit genuttigd door de leerlingen. De programma doelstelling van Lekker fit! Is het bevorderen van een gezond gewicht onder de Rotterdamse jeugd door een actieve leefstijl en gezond voedingspatroon te stimuleren.  Effect In een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek zijn alleen bij kinderen uit groep 3 tot en met 5 positieve resultaten gevonden op de prevalentie van overgewicht, fitheid en middelomtrek. Daarom is de erkenning alleen voor deze doelgroep afgegeven. (Gemeente Rotterdam, 2016) 

3.7 Simpel Fit! 

Dit is een interventie in de vorm van een cursus. De interventie bestaat uit zes bijeenkomsten van twee uur en wordt gegeven door een Voorlichter Eigen Taal en Cultuur (VETC) van de GGD. De cursus speelt in op de Turkse opvoeding. De cursus wordt gegeven aan Turkse moeder met kinderen van 4 tot 12 jaar. Het gaat om vrouwen van de eerste‐ of tweede generatie, die niet of matig Nederlands spreken en niet of matig geïntegreerd zijn in de Nederlandse samenleving. De cursus sluit aan bij de cultuur van Turkse Nederlanders. Alle bijeenkomsten hebben een vaste structuur: theorie, bewegen, opdrachten, uitwisseling en terugkoppeling van de huiswerkopdracht. Tijdens de zes bijeenkomsten worden de volgende thema’s behandeld: 

‐ Overgewicht ‐ Oorzaken en gevolgen van overgewicht ‐ Gezonde voeding voor kinderen ‐ Het samenstellen van een gezonde maaltijd ‐ Bewegen met kinderen ‐ Opvoedingsaspecten ‐ De zesde bijeenkomst ten aanzien van de Turkse opvoeding is een gezinsbijeenkomst waar 

kinderen en vaders ook bij worden uitgenodigd.    Effect Via een plenaire kennistest en vragenlijst is de cursus geëvalueerd. Hieruit bleek dat de cursus een positief effect heeft gehad op kennis en bewustwording van het belang van goede voeding en voldoende bewegen onder de deelnemers. Nagenoeg alle Turkse moeders hadden bovendien de intentie om gezonder te eten, meer te bewegen en dit ook bij hun kinderen te stimuleren. (GGD Noord‐ en Oost‐Gelderland, 2017)  

3.8 Losse Instrumenten 

Een van de losse instrumenten die wordt gebruikt voor leefstijlinterventies is een budgetcalculator. Met behulp van dit instrument kan er een goed inzicht gegeven worden in de inkomsten en uitgaven. Dit kan handig zijn voor bijvoorbeeld mensen met een lage SES die weinig te besteden hebben.   Een ander los instrument is de ‘’Mijn eetmeter App’’ van het voedingscentrum, dit is een eetdagboek waarin je dagelijks invult wat je eet en drinkt. De tool laat zien of je voldoende voedingsstoffen en energie binnenkrijgt. Ook laat de eetmeter zien hoeveel energie (calorieën) je dagelijks nodig hebt. Dit kan handig zijn om bewustwording te creëren over eigen eetgewoonten. De eetmeter is gebaseerd op de schijf van vijf van het voedingscentrum. (Voedingscentrum, z.j.)  

3.9 GGD gezondheidsonderzoek 

Alle kinderen in Nederland rond de 10 á 11 jaar worden uitgenodigd voor een gezondheidsonderzoek bij de GGD. Het onderzoek is geheel vrijwillig en gratis. Het doel ervan is om de groei en ontwikkeling van het kind te volgen. Wanneer er mogelijke afwijkingen of problemen waargenomen worden, wordt dit besproken met de ouders en het kind. Ouders kunnen bijvoorbeeld voedingsadviezen krijgen als een kind overgewicht heeft, ook kan in het gesprek duidelijk gemaakt worden dat sporten en dagelijks bewegen belangrijk is. (GGD, z.d.) 

 

12  

 

3.10 ‘’Nudging’’ Nudging is een populaire term als het aankomt op het veranderen van consumentengedrag. Het betekent letterlijk een duwtje of een zetje geven. Bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties bedenken allerlei manieren om de consument voor gezond en duurzaam voedsel te laten kiezen. Bijvoorbeeld via voorlichting, aanbiedingen of regelgeving. Maar de beslissing om een product te kopen of niet, wordt ook bepaald door de omgeving van de consument en het aanbod waarbinnen de consument kan kiezen. Hier komt nudging om de hoek kijken. Het subtiel veranderen van de omgeving kan namelijk de consument net het juiste duwtje in de rug geven om wél voor die gezondere of duurzamere keuze te gaan. Bedrijven hebben hier een belangrijke functie in, zij hebben immers de juiste positie om de omgeving dusdanig te veranderen.   Uit onderzoek blijkt dat nudging een effect heeft op het aankoopgedrag van consumenten. Een voorbeeld hiervan is de horizontale indeling van de schappen. Wanneer de fair‐trade thee in het midden (en niet links of rechts) van het schap wordt geplaatst leidt dit tot hogere afzetcijfers. Een ander voorbeeld van nudging is het communiceren over sociale normen. Onderzoeken laten zien dat het communiceren over voorbeeldgedrag het gedrag van de consument beïnvloed. Een voorbeeld hiervan is: ‘’Kies eens fruit, heel veel treinreizigers doen dit ook’’. (Wageningen University Leerstoelgroep Marktkunde en Consumentengedrag, 2012)  Nudging wordt uitgevoerd in zowel commerciële als non commerciële organisaties. Een supermarkt is bijvoorbeeld een commercieel bedrijf, maar een nudge om mensen te leiden naar de trap in plaats van de roltrap in bijvoorbeeld een gemeentehuis is niet vanuit een commercieel oogpunt opgezet. Het doel van een nudge is in beide gevallen niet commercieel: het geeft de mens net het juiste zetje om gezondere en duurzamere keuzes te maken. Er is wel veel discussie over de ethische verantwoording van nudging, omdat de keuzevrijheid van de consument mogelijk beperkt wordt. In Nederland wordt er nog weinig geëxperimenteerd met nudging, in tegenstelling tot in Denemarken waar veel praktijkonderzoek wordt uitgevoerd naar nudging. Wel is er in Nederland een levendige discussie over de implementatie van mogelijke nudges in de praktijk om op een subtiele manier gewenst gezondheidsgedrag te bereiken. Het ontbreekt in Nederland momenteel nog aan goede praktijkvoorbeelden die de effectiviteit van nudging aantonen in de publieke gezondheidszorg.   Wel sluit nudging goed aan op de manier hoe gedrag tot stand komt, nudging werkt namelijk vaak op de automatische handeling en is gebaseerd op gewoonte. Tevens bereikt nudging ook sociaal gedepriveerde groepen die minder tot niet bereikt worden met de huidige preventieprogramma’s gericht op bewuste afwegingen van kosten en baten van gezondheidsgedrag. (Gillebaart & De Ridder, 2015)  

3.11 Analyse Interviews  

In deze analyse worden verschillende interviews samen geanalyseerd. De geïnterviewde personen zijn Yvonne Wolff, beleidsadviseur bij de Gemeente Almere; Myrthe Tienstra, gezondheidsbevorderaar GGD; Deliéna de Vries, JOGG regisseur Almere; Emiel van Delft,  buurtsportcoach Almere Stad‐West. De gehele interviews zijn te vinden in bijlage I, II en III.  Yvonne Wolff is beleidsadviseur bij de Gemeente Almere en werkzaam bij Sportbedrijf Almere. Yvonne heeft gewerkt aan het BOFT project in Almere. Uit dit interview is naar voren gekomen dat BOFT niet meer gefinancierd wordt vanuit de gemeente terwijl de interventie wel effectief was. Het geld wat voorheen voor BOFT gereserveerd werd gaat momenteel naar de interventie GO Almere. Dit staat voor Gezond Opgroeien Almere. Emiel van Delft heeft telefonisch de interventie GO Almere toegelicht. In de interventie GO Almere worden kinderen in groep 5 tot en met 8 aan het begin van het schooljaar gewogen en gemeten, op deze manier wordt hun BMI bepaald. Indien deze te hoog is, 

 

13  

wordt hen een speciaal programma aangeboden waaraan zij met hun ouders kunnen deelnemen. In Stedenwijk was 28% van de gemeten kinderen te zwaar. Voor die kinderen is er een 30 weken lang programma ontwikkeld waar in iedere week een activiteit plaats vindt op het gebied van koken, sport of leefstijl. De ouders worden vier keer uitgenodigd voor een bijeenkomst met een diëtiste en psycholoog samen. De helft van de ouders komt opdagen bij deze bijeenkomsten.   Uit het interview met Deliéna de Vries en Myrthe Tienstra is gebleken dat de doelgroep erg lastig te bereiken is doordat er vaak meerdere problemen spelen in gezinnen met een lage sociaal economische status (SES). Bij het opstellen van de interventies moet goed nagedacht worden of de doelgroep daadwerkelijk bereikt wordt. Plekken waar de doelgroep komt zijn bijvoorbeeld de huisarts of de supermarkt. Een tip vanuit dit interview is om de interventies hierop aan te passen.   

3.12 Extra informatie Uit een test van de Rijksoverheid, de ‘’instrumentenplanner’’, kwam naar voren dat voor mensen met een lage SES waarvan de overheid wil dat zij gezonder gaan eten de beste aanpak bestaat uit een combinatie van coaching, kennisoverdracht, persoonlijk advies en financiële hulp (figuur 1). Dit zijn de instrumenten die het meeste worden gebruikt voor huidige interventies op dit gebied. (Rijksoverheid, z.j.)

   Figuur 1: Uitkomst instrumentenplanner 

    

3.13 Samenvatting omgevingsscan  

Hieronder volgt een samenvatting van alle informatie genoemd in de omgevingsscan. In de tabel zijn de interventies te zien samen met hun effect. Onder de tabel worden de overige paragraven uit de omgevingsscan samengevat.  

 

14  

Interventie  Effect 

JOGG  ‐ In Dordrecht‐west overgewicht bij kinderen 20% gedaald. ‐ In Zwolle overgewicht van kinderen van 12,1% naar 10,6% 

gedaald. 

Gezond Gewicht Overvecht   Percentage kinderen met overgewicht gedaald van 27% naar 20% 

Goedkoop gezonde voeding  Geen bewezen effect. Cursus stimuleert wel bewustwording 

Gezond kopen, Gezond koken  Geen bewezen effect. 

Voor je het weet zijn ze groOt  Meer participatie bij workshop dan gebruikelijk. 

Lekker fit! Basisonderwijs  Effect voor de groepen 3 tot en met 5.  

Simpel Fit!  Positief effect op kennis en bewustwording van het belang van goede voeding en voldoende beweging. 

 De budgetcalculator kan ingezet worden om mensen een goed inzicht te geven in hun inkomsten en uitgaven. Verder kan er gebruik gemaakt worden van de ‘’Mijn eetmeter App’’ om bewustwording te creëren over eigen eetgewoonten.   Met het GGD gezondheidsonderzoek worden er mogelijke afwijkingen of problemen waargenomen bij het kind, deze worden vervolgens besproken met de ouders en het kind.   Het subtiel veranderen van de omgeving kan de consument net het juiste duwtje in de rug geven om wél voor die gezondere of duurzamere keuze te gaan, dit is waar nudging zich mee bezighoudt. Uit onderzoek blijkt dat nudging een effect heeft op het aankoopgedrag van consumenten.  Uit de interviews met de verschillende personen blijkt dat het lastig is om de doelgroep te bereiken met interventies. Tevens is de financiering vanuit de Gemeente Almere voor de interventie BOFT gestopt. Dit geld wordt nu toegekend aan de interventie GO Almere.   Uit een test van de Rijksoverheid, de ‘’instrumentenplanner’’, is gebleken dat voor mensen met een lage SES waarvan de overheid wil dat zij gezonder gaan eten de beste aanpak bestaat uit een combinatie van coaching, kennisoverdracht, persoonlijk advies en financiële hulp.   

 

15  

4. Interventies  In dit hoofdstuk worden twee mogelijke interventies toegelicht, waarbij de voordelen en de nadelen per iedere interventie worden genoemd.  

4.1 Interventie 1 ‘’Supermarkt proeverij’’ 

Uit het interview met Deliéna de Vries (JOGG regisseur Almere) en Myrthe Tienstra (gezondheidsbevorderaar GGD Almere) is gebleken dat het erg lastig is om de doelgroep te bereiken. Een plek waar de doelgroep in ieder geval wel komt is de supermarkt. Dat is een hoofdreden waarom er voor een interventie in een supermarktsetting gekozen is.  

‘’Supermarkt proeverij’’  Doel Ouders uit Almere met kinderen in de leeftijd van 0 ‐12 jaar en met een lage sociaal economische status (SES) bewust maken dat gezond voedsel lekker en goedkoop kan zijn. Ouders tevens stimuleren om de voorbeeldgerechten die geproefd kunnen worden thuis ook te gaan maken voor hun gezin.   Belangrijkste gedrag beïnvloedende factoren 

‐ Geld ‐ Omgeving ‐ Kennis 

 De interventie Deze interventie richt zich op het aanprijzen van gezonde en goedkope gerechten in een supermarkt. Hierbij wordt gedacht aan supermarkten als Lidl, Aldi en Dirk van de Broek, aangezien dit de  supermarkten zijn die vanwege de prijzen het meest bezocht zullen worden door de doelgroep. De interventie vindt allereest plaats in één supermarkt in Almere als pilot. Later kan uitgebreid worden naar meerdere supermarkten als blijkt dat de interventie succesvol wordt ontvangen door de doelgroep.   In de supermarkt komt vervolgens een stand/kraampje (demo) te staan, waar gezonde, goedkope en simpele gerechten bereid worden en geproefd kunnen worden door de klanten. Dit kunnen ontbijtjes, lunches en avondmaaltijden zijn. Tot 14:00 uur worden er ontbijt/lunches aangeboden en na 14:00 uur avondmaaltijden. Tijdens het samenstellen van de maaltijd wordt gebruik gemaakt van goedkope producten uit de betreffende categorie; dus B merken in plaats van A merken. Een voorwaarde is dat de gebruikte producten te koop moeten zijn in de supermarkt waar de demo plaatsvindt. Verder worden de gerechten samengesteld op basis van de aanbiedingen uit de winkel. Dit houdt de prijs van de gerechten laag en zorgt tevens voor een duurzaamheidseffect doordat er gewerkt wordt met seizoensgebonden producten.   Als klanten komen proeven wordt hen een boodschappenlijstje aangereikt met daarop de benodigde ingrediënten. Op de achterkant staat het recept per stap in simpel Nederlands beschreven. Bij iedere stap van het recept staat eveneens een afbeelding die helder illustreert wat er bij elke stap gedaan dient te worden. De afbeeldingen zorgen ervoor dat het recept ook te bereiden is door laaggeletterden of anderstaligen. Op het boodschappenlijstje staat de prijs per product en het totaalbedrag van de maaltijd. Een boodschappenlijstje is altijd samengesteld voor 3 personen. Een gemiddeld huishouden uit Almere bestaat namelijk uit gemiddeld 2,5 personen. Dit aantal wordt naar boven afgerond voor deze interventie. (Gemeente Almere, 2013) 

 

16  

 Ook kunnen klanten zelf ideeën en recepten achterlaten voor een volgende demo. Dit kunnen ze digitaal noteren via een tablet, welke beschikbaar is bij de stand. Er is hier gekozen voor een tablet in plaat van losse papiertjes. Via deze weg wordt er rekening gehouden met verspilling en duurzaamheid. Indien de klant zelf enthousiast is om het eigen gerecht te maken, mag de klant onder toezicht dit gerecht bereiden en demonstreren in de winkel. Op deze manier wordt de doelgroep nog meer betrokken bij de interventie. De uitvoerder van de demo blijft ten alle tijden bij de bereiding van het gerecht zodat er oog is voor veiligheid en hygiëne. Dit maakt de interventie ook innovatief. Er bestaan namelijk geen eerdere interventies die op deze manier zijn ingestoken. Er vinden wel vaak demo’s plaats in supermarkten, maar deze behelzen een ander doel, namelijk om producten te promoten en te verkopen. Deze demo is uniek doordat het een gedragsverandering als doel heeft.  Om de interventie succesvol te laten zijn is het aan te raden de interventie onder te brengen bij JOGG of bij de GGD Almere. Zij hebben veel ervaring met de doelgroep en kunnen mogelijk ondersteunen bij de implementatie. JOGG is momenteel actief in de buurt Almere Buiten West en de GGD is actief in Stedenwijk, Staatsliedenwijk en Kruidenwijk. De interventie zal daarom in een van deze wijken kunnen starten wanneer JOGG en/of de GDD geïnteresseerd zijn in deze interventie.  Opstelling De uitstraling van de kraam staat in het teken van ‘’gezond en goedkoop’’. De kleuren groen en blauw worden gebruikt voorde aankleding van het kraampje, omdat dit rustige en natuurlijke kleuren zijn en “gezondheid” suggereren doordat ze verwijzen naar natuur en de blauwe lucht. Een slogan op het kraampje is gewenst, de slogan kan de klanten motiveren om het gerecht te komen proeven. Hier volgen enkele voorbeelden: ‘’Gezonde maaltijd in een handomdraai’’ , ‘’Gezond koken, makkelijk en goedkoop’’ ,  ‘’Gezond én lekker, doe hier uw inspiratie op’’.  Ook wordt de kraam aangekleed met illustraties van gezond voedsel.   Uitvoering De interventie kan uitgevoerd en verder uitgewerkt worden in het kader van een stage voor een MBO student die een zorg/voeding opleiding volgt. Te denken valt hierbij aan de opleiding Assistent horeca, voeding of voedingsindustrie of de opleiding tot kok. Om aan stagiaires te komen kan bijvoorbeeld contact opgenomen worden met het ROC college in Almere. De HBO stagiaires van Academie van de Stad kunnen op hun beurt deze MBO student(en) begeleiden en het werk coördineren om op deze wijze de kwaliteit van de interventie te bewaken. Een bijkomend voordeel is dat dit proces zorgt voor een doorlopende leerlijn tussen MBO en HBO. Tevens is dit ook een uitdagende stage voor een HBO student voeding en diëtiek of soortgelijk.   Het is gewenst om twee stagiaires in te zetten voor het uitvoeren van de interventie. Eén stagiaire kan zich bezighouden met het koken terwijl de andere stagiaire de gerechten laat proeven aan de klanten en helpt met het vinden van de juiste ingrediënten.   Het is belangrijk dat de stagiaires begeleid worden vanuit JOGG of vanuit de GGD Almere, omdat deze organisaties de kennis hebben over het uitvoeren en implementeren van interventies met de doelgroep. Het is dus niet de bedoeling dat de stagiaires vanuit de supermarkt begeleid worden. De stagiaires, zowel MBO als HBO, kunnen tevens aanvullingen geven op de interventie in overleg met de Gemeente Almere, JOGG of de GGD Almere. Van te voren moet een duidelijk profiel gemaakt worden van wat er van de stagiaires wordt verwacht. Op deze manier kan de stagiaire inschatten of hij/zij geschikt is voor deze stage.   De demo wordt in eerste instantie gedurende vier dagen in de week uitgevoerd in de supermarkt. De tijdstippen waarop de interventie plaats vindt worden afgewisseld. Twee dagen in de week van openingstijd van de supermarkt tot ongeveer 16:00 uur. Binnen deze tijdsperiode worden vooral de 

 

17  

niet‐werkende ouders bereikt, ervan uitgaand dat deze groep overdag boodschappen doet. De twee andere dagen kan de demo plaatsvinden vanaf lunchtijd (12:00 uur) tot een uur voor sluitingstijd. In deze tijdsperiode doen waarschijnlijk werkende ouders boodschappen. Er wordt een uur voor sluitingstijd gestopt, zodat alles netjes opgeruimd kan worden. Welke dagen de interventie plaats vindt kan in overleg gedaan worden met de supermarkt zelf; dit geldt ook voor de tijden.   NVWA De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) bewaakt de veiligheid van voedsel en consumentenproducten. Om dit te handhaven gelden er strikte regels waar supermarkten aan moeten voldoen. Ieder jaar worden supermarkten gecontroleerd. Tijdens het uitvoeren van deze interventie moet daarom rekening gehouden worden met de inspectie‐eisen van de NVWA. Tijdens een inspectie legt de NVWA de nadruk op de volgende onderwerpen: 

‐ Zijn keuken, koelcellen en andere bedrijfsruimten en apparatuur schoon? ‐ Worden (bederfelijke) levensmiddelen op de juiste temperatuur bewaard, gepresenteerd en 

verkocht? ‐ Wordt er gelet op de houdbaarheid en temperatuur? ‐ Zijn levensmiddelen voorzien van een datumsticker of houdbaarheidsdatum? ‐ Worden producten voldoende verhit? ‐ Worden bederfelijke levensmiddelen niet te lang ongekoeld gepresenteerd? 

 Een andere eis is dat er gewerkt dient te worden volgens het voedselveiligheidssysteem HACCP, dat staat voor Hazard Analysis and Critical Control Points. Iedere supermarktketen heeft een eigen voedselveiligheidsplan opgesteld volgens de HACCP regels. Dit plan moet goed doorgenomen worden voordat de interventie gestart wordt, zodat er volgens het plan gewerkt kan worden tijdens het uitvoeren van de interventie. (Nederlandse Voedsel‐ en Warenautoriteit, z.j.)  Tips voor de uitvoerder van de interventie 

‐ Nodig klanten uit om te komen proeven ‐ Leg uit wat je gemaakt hebt aan de klanten ‐ Bevat het gerecht een ingrediënt dat de klant niet lust? Bied een alternatief ingrediënt aan 

waarmee het gerecht ook gemaakt kan worden.    ‐ Is de persoon niet onderdeel van een 3‐persoonshuishouden? Geef aan dat het overgebleven 

deel bewaard kan worden in de koelkast of vriezer.  ‐ Is de persoon onderdeel van een meer‐dan‐3‐persoonshuishouden? Help de klant met het 

berekenen van de juiste hoeveelheid van de producten.  Voorwaarden voor het gerecht Niet in ieder gerecht wordt vlees/vis verwerkt, zodat de klanten ook kennismaken met de vegetarische keuken. Omdat er ingespeeld wordt op de aanbiedingen van de winkel, wordt er gebruik gemaakt van seizoensgebonden producten waar mogelijk. Het in mindere maten gebruiken van vlees/vis en het koken met seizoensgebonden producten geeft een duurzaamheidselement aan deze interventie. Verdere voorwaarden voor het gerecht zijn: 

‐ Geen toegevoegde suikers in de maaltijden ‐ Snel en gemakkelijk te bereiden, het gerecht moet binnen 25 minuten op tafel staan ‐ Het gerecht is te bereiden zonder gebruik van keukenmachines (staafmixer, blender); niet 

iedereen beschikt over deze apparatuur.   ‐ Zoveel mogelijk gebruik maken van pure producten zoals groente, graansoorten, 

melkproducten, bonen, noten en specerijen ‐ Avondmaaltijden bevatten altijd minstens 150g groenten per persoon. ‐ Volkorenproducten gebruiken waar mogelijk ‐ Kiezen voor de goedkoopste keuze uit de productgroep 

 

 

18  

Voordelen van de interventie ‐ De doelgroep is goed te bereiken, doordat iedereen boodschappen nodig heeft. ‐ Niet alleen de doelgroep wordt aangesproken maar ook de mensen met een hogere SES die 

boodschappen doen in dezelfde supermarkt. ‐ De mensen kunnen het gerecht gelijk proeven, wat een doorslaggevende factor kan zijn om 

het gerecht zelf thuis te gaan maken voor het gezin. ‐ De interventie richt zich op de goedkopere keuze. Dit kan aantrekkelijk zijn voor mensen met 

een lage SES. ‐ Omdat er ingespeeld wordt op aanbiedingen kan de prijs van de gerechten laag blijven. ‐ Door het proeven van het gerecht en het meegeven van het recept waar ook de benodigde 

producten en prijzen op staan, worden mensen sneller aangezet om de producten te kopen en het gerecht te gaan maken. 

‐ Doordat mensen zelf hun ideeën en recepten kunnen achterlaten wordt de betrokkenheid groter. 

‐ De gerechten kunnen ook gemaakt worden door laaggeletterden of anderstaligen doordat elke stap ondersteunt wordt door een voor zichzelf sprekende afbeelding. 

‐ Doorlopende leerlijn MBO‐HBO, doordat stagiaire(s) in de ondersteuning en uitvoering van de interventie werkzaam kunnen zijn.   

 Nadelen van de interventie 

‐ Vereist constante aanwezigheid van de stagiaires die de demo’s uitvoeren vier dagen in de week. Dit kan internsief zijn voor een stagiaire.  

‐ De betreffende supermarkt moet bereid zijn om de demo uit te laten voeren in de winkel. ‐ De supermarkt kan een risico lopen op problemen met de NVWA wanneer er niet volgens de 

geldende regels te werk wordt gegaan.  ‐ Er kunnen gerechten tussen zitten welke mogelijk niet in de smaak vallen bij klanten. 

                          

 

19  

 

4.2 Interventie 2 ‘’Tip van de dag’’ 

Tijdens een brainstormsessie samen met de adviseurs die zich bezig houden met de rookinterventies voor dezelfde doelgroep is deze interventie bedacht. Deze interventie kan toegepast worden om gedragsverandering bij ouders op zowel het gebied van voeding als van roken te bewerkstelligen.   

‘’Tip van de dag’’  Doel Ouders uit Almere met een lage SES en met kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar, aanzetten tot het maken van gezondere keuzes op het gebied van voeding.   Gedrag beïnvloedende factoren 

‐ Attitude  ‐ Kennis 

 Achtergrond informatie Campagnes gericht op groente‐ en fruit consumptie en vetconsumptie zijn succesvoller dan gemiddelde voedingscampagnes (Renes & Van de Putte, 2011). Ook blijkt dat campagnes effect hebben op het rookgedrag van mensen. Zo is er in 2008 een campagne opgezet genaamd ‘’in iedere roker zit een stopper’’. Het effect van deze campagne was dat 1,1 tot 1,4 miljoen rokers stopten en ongeveer 25% van hen na één jaar nog steeds gestopt was (Alliantie Nederland Rookvrij!, z.j). Een campagne gericht op gedragsverandering van zowel roken als voeding kan gecombineerd worden. Dit alleen al maakt de interventie innovatief. Op deze manier wordt bovendien voorzien in de behoefte van de opdrachtgever om een overlappende interventie op te stellen voor zowel voedings‐als rookgedragsveranderingen van ouders.   De interventie De interventie wordt genoemd ‘’Tip van de dag’’. Het idee achter deze interventie is dat er verschillende tips worden gegeven met als doel veranderen van rookgedrag en voedingsgewoontes en dat deze tips overal door Almere verspreid worden. Het blijkt namelijk dat reclame via multimedia (tv, buitenreclame, internet etc.) beter werkt dan reclames die enkel op tv of enkel op buitenreclame te zien zijn (Indora managementadvies, z.j.). Daarom is ervoor gekozen de campagne via multimedia uit te voeren, waarbij de “tips van de dag” zullen worden weergegeven op zowel abri’s, als in de bussen, in Utopolis (bioscoop) en op muppi’s. Er wordt dus een brede media campagne uitgerold zodat Almeerse rokende ouders en Almeerse ouders die ongezond eten voorschotelen aan hun kinderen, regelmatig aan hun gedrag en de gevolgen hiervan worden herinnerd.   De gehele campagne wordt op een niet belerende manier ingevuld. Het blijkt namelijk dat een belerende boodschap juist een remmende gemoedstoestand oproept bij de ontvanger (Boerkamp, 2012). De interventie geeft dan ook op verschillende positieve manieren tips over bijvoorbeeld: niet roken waar kinderen bij zijn, besparen door te stoppen met roken, gezond eten hoeft niet duur te zijn, een makkelijk gezond recept en eet niet ongezond waar uw kinderen bijzijn. Een ander belangrijk aspect is duidelijkheid, want de meeste reclames krijgen maar een fractie van een seconde aandacht (Indora managementadvies, z.j). Om deze reden wordt de tekstuele tip zo kort mogelijk geformuleerd en ondersteund door een vanzelfsprekende afbeelding, zodat in één oogopslag de boodschap duidelijk is.    Praten over campagnes kan belangrijk zijn om het gedrag van mensen te beïnvloeden. Over het algemeen vindt men wat anderen vertellen vaak geloofwaardiger dan informatie uit campagnes. Wanneer er dus gesprekken plaatsvinden over de campagne en mensen de boodschap over de 

 

20  

campagne doorvertellen kan dit positief uitpakken voor het effect van de campagne. Daarom is belangrijk dat de campagne ‘’praatpotentie’’ heeft. (Renes & Van de Putte, 2011)   Abri’s De interventie wordt zoals eerder vermeld in multimedia weergeven. In dit adviesrapport wordt enkel dieper ingegaan op één medium, namelijk de abri’s, oftewel de reclame in bushokjes. Het blijkt dat buitenreclame effect heeft. Dat is bewezen door verschillende onderzoeken. Zo heeft er een onderzoek plaatsgevonden met abri’s waarop een niet bestaand merk gepromoot werd. Mensen die de reclame gezien hadden, hebben vervolgens het merk via internet opgezocht. Eenmaal aangekomen op de site werden ze vriendelijke bedankt voor deelname aan het onderzoek. (Mediaonderzoek.nl, 2005) Op deze manier kan dus getest worden hoeveel mensen naar abri’s kijken en daadwerkelijk geprikkeld worden om iets met een daar getoonde boodschap te doen. Ook de locatie waar de buitenreclame zichtbaar is maakt zeer uit voor de invloed die de reclame heeft op een persoon. Wanneer iemand moet opletten in het verkeer, daalt de invloed van de reclame tot wel 73%. Het is dus belangrijk dat de reclame geplaatst wordt op een plek waar mensen minder alert hoeven te zijn. Dit is een tweede reden dat er gekozen is om de campagne op abri’s te weergeven. Mensen die op de bus staan te wachten hoeven namelijk niet intensief alert te zijn. (Zigt Mediabureau, 2015) Ten derde zijn abri’s confronterend: je kunt er niet zomaar van ‘’wegzappen’’, wat wel met tv‐reclame kan. Tevens zijn abri’s 24 uur per dag in beeld, op ieder tijdstip en op iedere dag is de campagne te zien in de abri.   Duurzaamheid De tekst en afbeelding worden gedrukt met plantaardige inkt en de poster worden verpakt in recyclebaar verpakkingsmateriaal. Abri’s hebben uiteraard onderhoud nodig. Zo moeten ze regelmatig gereinigd worden. Dit gebeurt met natuurlijke schoonmaakmiddelen, zodat het milieu minder belast wordt. De abri’s worden voorzien van duurzame verlichting: in de nacht worden de lichten automatisch gedempt, wat zorgt voor energiebesparing.   Kosten De kosten van de interventie zijn afhankelijk van de hoeveelheid gewenste locaties, dus abri’s. Gemiddeld kost het gebruiken van één vlak van de abri voor één week 65 euro (Adverteren info, 2010).   Tips Een aantal tips die weergeven kunnen worden op de posters: 

‐ Geef toch eens het goede voorbeeld (tekening gemaakt door S. van Eck 2017) ‐ Koop uw groente en fruit voordelig op de lokale markt  ‐ Probeer fruit als tussendoortje, lekker én gezond 

              

 

21  

Voordelen van de interventie ‐ Groot bereik wanneer de posters in veel abri’s in Almere komen te hangen ‐ De gehele dag voor een bepaalde tijdsperiode zichtbaar ‐ Brengt diverse gesprekken op gang over de onderwerpen aangekaart op de advertentie 

 Nadelen van de interventie 

‐ Kostbare interventie ‐ Effect is moeilijk meetbaar    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

22  

5. Advies  In dit hoofdstuk wordt toegelicht welke interventie verder uitgewerkt is tot en met een implementatieplan en waarom.   

5.1 Geselecteerde interventie 

Aan de hand van een Multicriteria Analyse wordt de keuze om voor een bepaalde interventie te kiezen inzichtelijk gemaakt. Met behulp van deze analyse wordt de effectiviteit ingeschat van de interventie op de doelgroep, wordt het niveau van duurzaamheid en innovatie ingeschat en worden de mate van acceptatie en tevens de kosten weergeven. De uitkomsten van de Multicriteria Analyse zijn gebaseerd op inschattingen en informatie uit dit rapport. Om tot het uiteindelijke resultaat te komen zijn alle +’en bij elkaar opgeteld en de –‘en ervan afgetrokken.     

Interventies  Effectiviteit   Duurzaam  Innovatief  Acceptatie  Kosten  Resultaat 

Supermarkt Proeverij 

++  +  ++  +  ‐  5+ 

Tip van de Dag (bushokjes) 

+  +  +  ++  ‐‐  3 + 

 Legenda effect 

    

 Er is gekozen om interventie 1 ‘’Supermarkt Proeverij’’ verder uit te werken, deze interventie komt namelijk als beste uit de Multicriteria Analyse. Verder zijn er nog meer redenen om voor deze interventie te kiezen. Ten eerste wordt de doelgroep mogelijk beter bereikt tijdens deze interventie doordat de interventie plaats vindt in een omgeving waar vaak mensen met een lage SES komen. Een volgende reden is dat de doelgroep betrokken kan worden bij de interventie indien ze daar bereid toe zijn. Het is namelijk mogelijk om zelf met recepten/ideeën te komen en deze ook daadwerkelijk te koken in de supermarkt. Ten derde is er sprake van een mogelijke doorlopende leerlijn wanneer MBO studenten worden begeleid door HBO studenten. Als laatste is er voor deze interventie gekozen omdat mensen daadwerkelijk het gerecht kunnen proeven in de winkel en het recept meekrijgen. Dit kan een doorslaggevende factor zijn om het gerecht te gaan maken thuis voor het gezin.   De doelgroep wordt dus beïnvloed en in de gewenste richting gestuurd doordat ze de gerechten kunnen proeven, een boodschappenlijstje meekrijgen met het recept achterop en zelf kunnen kiezen om meer betrokken te raken bij de interventie door eigen gerechten/ideeën aan te dragen.   De interventie zal niet enkel de mensen met een lage SES bereiken; alle klanten in de winkel kunnen namelijk in aanraking komen met de interventie. Om te testen in hoeverre de doelgroep bereikt wordt is het aan te raden om de klanten die in aanraking zijn geweest met de interventie een enquête te laten invullen. In deze enquête kunnen verschillende vragen gesteld worden over bijvoorbeeld de omvang van het gezin, de financiële situatie, hoe vaak er thuis gekookt wordt en leefstijl.    

5.2 Implementatie 

In hoofdstuk 4.1 wordt de basis van deze interventie uitvoerig beschreven. Om de interventie ook daadwerkelijk te implementeren is het van wezenlijk belang dat JOGG of de GGD Almere betrokken 

++   Heel positief 

+     Positief 

0     Geen 

‐      Negatief 

‐‐     Heel negatief 

 

23  

wordt bij deze interventie. Dit belang is eerder al genoemd in hoofdstuk 4.1. De vervolgstap is op zoek gaan naar geschikte MBO/HBO stagiaires om een plan van aanpak te schrijven en vervolgens de interventie te implementeren in Almere.   

5.3 Profiel stagiaires 

Niet elke stagiair(e) is geschikt om deze interventie te gaan uitvoeren. Het is belangrijk dat de stagiair(e) leert te communiceren met de doelgroep. Daarvoor is het aan te raden de student een training/cursus interculturele communicatie te laten volgen. Ook is het belangrijk dat er een intakegesprek plaats vindt met de student, gemeente Almere, Academie van de Stad en JOGG en/of de GGD Almere. Tijdens dit intakegesprek kan beoordeeld worden of de student geschikt is voor de stageopdracht. Het profiel waarin de student zichzelf dient te herkennen en aan dient te voldoen staat hieronder puntsgewijs beschreven: 

‐ De student heeft een professionele houding ten aanzien van het uitvoeren en implementeren van de interventie. 

‐ De student heeft affiniteit met gezond koken en vindt het leuk om nieuwe gerechten samen te stellen. 

‐ De student is in staat om een plan van aanpak te schrijven voor het uitvoeren van de interventie. 

‐ De student is in staat om 4 dagen in de week aanwezig te zijn in de supermarkt om de demonstratie uit te voeren.  

‐ De student durft de doelgroep op een gepaste manier te benaderen en de gerechten te laten proeven. 

‐ De student is in staat om vragen te beantwoorden en informatie te geven over gezonde voeding aan de klanten in de winkel indien hier behoefte aan is.  

‐ De student is bereid om een cursus/training interculturele communicatie te volgen.  

5.4 Risico’s  

Aan iedere interventie zijn risico’s verbonden, zo ook aan deze interventie. Onderstaand wordt een opsomming van de mogelijke risico’s gegeven inclusief mogelijke oplossingen.  

‐ Het kan zijn dat supermarkten niet bereid zijn de interventie in hun supermarkt te laten plaatsvinden. 

o In eerste instantie kan dit risico voorkomen worden door van te voren niet expliciet het woord ‘’interventie’’ te gebruiken en niet de doelgroep te noemen. Het gesprek kan beter ingestoken worden om mensen uit Almere kennis te laten maken met gezonde gerechten. Ook kan er aangeboden worden om reclame te maken in bijvoorbeeld de Almeerse krant, waarin vermeld zal worden dat er een demo plaatsvindt op bepaalde dagen in supermarkt X waar gezonde gerechten geproefd en gemaakt kunnen worden. Dit kan de supermarkt mogelijk enthousiast maken. 

‐ De student die de implementatie van de interventie gaat uitvoeren kan het te ingewikkeld vinden en besteedt mogelijk niet voldoende aandacht hieraan. 

o Dit risico is deels op te vangen door Academie van de Stad te betrekken bij de interventie. De HBO‐stagiaires van Academie van de Stad kunnen de MBO studenten begeleiden en extra ondersteunen en aansturen. Wanneer er gemerkt wordt door de gemeente, Academie van de Stad, JOGG of de GGD Almere dat de stagiaire(s) niet de juiste inzet heeft of dat het niveau van de stagiaire(s) te laag is, kan er een gesprek plaatsvinden met alle betrokken partijen. In dit gesprek dient naar voren te komen waar de student behoefte aan heeft qua extra ondersteuning.  

‐ Mensen in de supermarkt kunnen bepaalde ingrediënten niet vinden. o Wanneer de stagiaire het boodschappenbriefje aan de klant geeft, biedt de stagiaire 

altijd aan om de producten aan te wijzen als de klant ze in eerste instantie niet zelf kan vinden. Ook kan er voor gekozen worden om bordjes te plaatsen bij de 

 

24  

producten die gebruikt zijn voor het gerecht. Op deze manier zijn de producten ten eerste beter te vinden en ten tweede kunnen de mensen ook extra getriggerd worden om de producten aan te schaffen wanneer ze goed vindbaar zijn.   

                                             

 

25  

Literatuur  

Adverteren info. (2010, 25 november). Adverteren in een abri. Geraadpleegd van 

http://www.adverteren‐info.nl/adverteren‐in‐een‐abri/ 

 

Alliantie Nederland Rookvrij! (z.j.). Campagnes over stoppen met roken. Geraadpleegd van 

http://www.alliantienederlandrookvrij.nl/tabaksbeleid/campagnes‐stoppen‐roken/ 

 

Boerkamp, M. T. G. (2012). “Doe het maar lekker zelf!”: De onbedoelde effecten van Ideële 

reclame op geremd gedrag en prosociaal gedrag. Geraadpleegd van 

https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/252807 

 

Braet, C. (2001). Hoe ontwikkelt zich kinderobesitas? De rol van omgevingsfactoren, 

leerprocessen en psychologische factoren. In C. Braet & M.A.J.M. van Winckel (2001). 

Behandelingsstrategieën bij kinderen met overgewicht. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van 

Lochum.  

 

Dijk, M. van. (2008). Opvoedingsondersteuning en Gezond Gewicht De rol van opvoedingsondersteuners in Utrecht bij de preventie van overgewicht bij kinderen. Geraadpleegd van file:///C:/Users/Marit%20Molenar/Downloads/Masterthesis%20Dijk,%20Marieke%20van‐0237353.pdf  

 

Durieux, I. (2009). Voeding bij kleuters: de invloed van socio‐economische status en gezinssamenstelling. Geraadpleegd van http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/392/027/RUG01‐001392027_2010_0001_AC.pdf  

Gemeente Almere. (2013). Sociale Atlas van Almere 2013. Geraadpleegd van 

https://www.almere.nl/fileadmin/files/almere/overalmere/Sociale_Atlas_Almere_2013_inte

ractief.pdf  

 

Gemeente Rotterdam. (2016, 3 november). Lekker Fit! Basisonderwijs. Geraadpleegd van 

https://www.loketgezondleven.nl/leefstijlinterventies/interventies‐zoeken/1400017 

Gezondheidsraad (2003). Overgewicht en obesitatis. Den Haag: Gezondheidsraad.  

GG&GD Utrecht. (2016, 5 oktober). Gezond Gewicht Overvecht. Geraadpleegd van 

https://www.loketgezondleven.nl/leefstijlinterventies/interventies‐zoeken/1400282 

 

GGD Amsterdam. (2016, 6 januari). Gezond kopen, gezond koken. Geraadpleegd van 

https://www.loketgezondleven.nl/leefstijlinterventies/interventies‐zoeken/1401357  

 

GGD Amsterdam. (2016, 17 februari). Voor je het weet zijn ze groOt. Geraadpleegd van 

https://www.loketgezondleven.nl/leefstijlinterventies/interventies‐zoeken/1402313 

 

GGD Noord‐ en Oost‐Gelderland. (2017, 8 februari). Simpel Fit! Geraadpleegd van 

https://www.loketgezondleven.nl/leefstijlinterventies/interventies‐zoeken/1401160  

 

 

26  

GGD Zuid‐Limburg. (2016, 1 juli). Goedkoop gezonde voeding. Geraadpleegd van 

https://www.loketgezondleven.nl/leefstijlinterventies/interventies‐zoeken/1400280  

 

GGD. (z.j.). BASISSCHOOL GROEP 7. Geraadpleegd van https://www.ggdru.nl/mijn‐

kind/contactmomenten/basisschool‐groep‐7.html  

Gillebaart, M., & Ridder, D. T. D. de. (2015). Wetenschappelijk kader nudging in de publieke gezondheidszorg. Geraadpleegd van http://selfregulationlab.nl/wp‐content/uploads/2014/01/Eindrapport_Nuding_in_de_Publieke_Gezondheidszorg.pdf 

 

Indora managementadvies. (z.j.). Top‐10 succesfactoren van effectieve reclame. 

Geraadpleegd van http://www.indora.nl/top‐10‐succesfactoren‐van‐effectieve‐reclame/ 

 

Inglis, V., Ball, K. & Crawford, D. (2007). Socioeconomic variations in women’s diets: what is 

the role of perceptions of the local food environment? Journal of Epidemiology and 

Community Health, 62, 191–197. 

 

Kenniscentrum suiker & voeding. (z.j.). Smaakvoorkeuren aanleren is leeftijdsloos. 

Geraadpleegd van http://www.kenniscentrumsuiker.nl/actueel/suiker‐in‐perspectief/over‐

smaak‐valt‐niet‐te‐twisten/18‐nieuwsbrief‐inhoudsopgave/146‐smaakvoorkeuren‐aanleren‐

is‐leeftijdsloos  

 

Mediaonderzoek.nl. (2005, 16 september). JCDecaux bewijst effect buitenreclame. 

Geraadpleegd van http://www.mediaonderzoek.nl/323/jcdecaux‐bewijst‐effect‐

buitenreclame/ 

 

Meeusen, M. J. G., Wijk, E. E. C. van, Hoogendam, K., Roltentap, A., & 't Riet, J. van. (2010, 

juni). Eetgewoonten van laagopgeleiden. Geraadpleegd van http://edepot.wur.nl/155651 

 

Nederlandse Voedsel‐ en Warenautoriteit. (z.j.). Wat HACCP is. Geraadpleegd van 

https://www.nvwa.nl/onderwerpen/hygienecodes‐haccp/inhoud/wat‐haccp‐is 

 

Nederlandse Voedsel‐ en Warenautoriteit. (z.j.). Punten waarop de NVWA tijdens een 

inspectie let. Geraadpleegd van https://www.nvwa.nl/over‐de‐nvwa/inhoud/hoe‐de‐nvwa‐

werkt/toezicht‐maatregelen‐en‐boetes/aanpak‐formulebedrijven‐levensmiddelen/punten‐

waarop‐de‐nvwa‐let  

 

Regionaal Kompas Volksgezondheid. (z.j.). Wat zijn sociaaleconomische 

gezondheidsverschillen? Geraadpleegd van http://www.regionaalkompas.nl/brabant‐

zuidoost/thema‐s/mensen‐met‐een‐lage‐ses/?printversion=true  

 

Renes, R. J., & Putte, B. van de. (2011). Gedragsverandering via campagnes. Geraadpleegd 

van http://omooc.nl/wp‐content/uploads/2016/11/Gedragsverandering‐via‐campagnes‐

MOOC‐Slim‐beleid‐2016.pdf 

 

Rijksoverheid. (z.j.). De Digitale Instrumentplanner. Geraadpleegd van 

https://sme.nl/instrumentplanner/  

 

 

27  

Rijksoverheid. (z.j.). Nationaal Programma Preventie. Geraadpleegd van 

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gezondheid‐en‐preventie/inhoud/nationaal‐

programma‐preventie 

 

RIVM. (2004). Ons eten gemeten Gezonde voeding en veilig voedsel in Nederland. 

Geraadpleegd van 

http://rivm.openrepository.com/rivm/bitstream/10029/8860/1/270555007.pdf 

Schrijvers, C.T.M. & Schoemaker, C.G. (red.) (2008). Spelen met gezondheid: leefstijl en psychische gezondheid van de Nederlandse jeugd. Bilthoven: RIVM  

Toekomst verkenning Flevoland. (z.j.). Over‐ en ondergewicht Almere. Geraadpleegd van 

http://www.toekomstverkenningflevoland.nl/almere/Paginas/Leefstijl_Over‐

%20en%20ondergewicht.aspx  

 

Toekomst verkenning Flevoland. (z.j.). Sociaal economische status Almere. Geraadpleegd van 

http://www.toekomstverkenningflevoland.nl/Almere/Paginas/Bevolking_Sociaal%20econom

ische%20status.aspx  

 

Voedingscentrum. (z.j.). Mijn eetmeter. Geraadpleegd van 

https://mijn.voedingscentrum.nl/nl/eetmeter  

 

Wageningen University Leerstoelgroep Marktkunde en Consumentengedrag. (2012). Helpt ‘Nudgen’ bij een gezonde en duurzame keuze?. Geraadpleegd van http://files.smart.pr/bd/f4e4e7559bc726e1797c2ad2fd3670/Eindbrochure Nudgingonderzoek.pdf  

Zigt Mediabureau. (2015, 4 november). Neuro‐onderzoek Out of Home: de emotionele impact van buitenreclame. Geraadpleegd van http://www.zigt.nl/neuro‐onderzoek‐out‐of‐home‐de‐emotionele‐impact‐van‐buitenreclame/ 

                 

 

28  

Bijlagen  

Bijlage I Interview Yvonne Wolff 

Tijdens dit interview is Yvonne Wolff geïnterviewd. Zij is sportbeleidsadviseur bij de Gemeente Almere en is werkzaam bij Sportbedrijf Almere. Het Sportbedrijf van de Gemeente Almere is er voor bewoners, ondernemers, sporters, verenigingen en organisatoren die meer informatie wensen of vragen hebben over sport in Almere. Dit interview heeft als doel om duidelijk te krijgen waarom de BOFT interventie is gestopt.   9 maart 2017, Topsportcentrum Almere 

BOFT is de afkorting van: Beweeg elke dag, Ontbijt elke dag, Fruit eten en fris water drinken en Tv en PC, zeg wat vaker nee.  BOFT is gestart op basisscholen in Almere Stedenwijk en Almere Haven waar vooral gestart is het Fruitbeleid in te voeren. Dit houdt in dat er voor de kleine pauze enkel fruit meegeven mag worden en dus geen koek/snoep. BOFT werd erg succesvol ontvangen door de basisscholen en ook de kinderen waren enthousiast over het extra bewegen en de verschillende sportactiviteiten.   BOFT is gestopt doordat het project vanuit de gemeente niet meer gefinancierd wordt. Wel zetten sommige scholen zelf de BOFT aanpak voort, maar vanuit de gemeente is er geen financiële en coördinerende steun meer. Juist de coördinatie van dit soort projecten is erg belangrijk omdat op deze manier meerdere partijen met elkaar verbonden worden, die allemaal achter dezelfde aanpak staan. Vanuit de beleidsmakers wordt waarschijnlijk gedacht dat een succesvolle aanpak na verloop van tijd op locatie kan worden voortgezet. Het tegendeel blijkt waar te zijn. Veel scholen zijn namelijk een stuk minder bezig met de BOFT aanpak of scholen zijn er zelfs mee gestopt.   De mening van Yvonne Wolff is dan ook BOFT voortzetten: wat goed is moet behouden blijven. Het blijkt een zeer effectieve aanpak, een voortzetting van dit initiatief is belangrijk om ook op de lange termijn effecten te behalen. Juist het uitdragen van een eenduidige sterke boodschap zorgt voor kracht.   BOFT wordt niet meer gefinancierd maar er is wel een ander programma dat de gemeente financiert dat lijkt op BOFT. Degene die hier meer over weet is Emiel van Delft. Volgens Yvonne is het erg zonde dat BOFT niet meer gefinancierd en gecoördineerd wordt. Een interventie als deze heeft een lange adem nodig om ook op de lange termijn blijvende effecten te kunnen behalen. Wanneer er telkens van naam veranderd wordt, wordt het onduidelijk voor mensen.   Verder kwam uit het gesprek naar voren dat water drinken bij sommige groepen geassocieerd wordt met armoede. Het kunnen betalen van een Cola geeft aanzien, rondlopen met een flesje water niet.   

 

 

 

 

 

29  

Bijlage II Interview JOGG regisseur Almere 

Tijdens dit interview zijn Deliéna de Vries en Myrthe Tienstra geïnterviewd. Deliéna de Vries is JOGG regisseur van Almere en Myrthe Tienstra is werkzaam als gezondheidsbevorderaar bij GGD Almere.  7 maart 2017, GGD Almere 

 

Kunt u vertellen wat JOGG in Almere allemaal gedaan heeft? JOGG is momenteel bezig met het drinkwater project om kinderen meer water te laten drinken en ouders bewust te maken van de hoge percentages suiker in veel vele dranken.  In het verleden is er een toneelstuk georganiseerd waarnaar ouders van kinderen komen kijken die bijvoorbeeld niet naar ouderavonden komen.   

 

Welke wijken zijn er gekozen, waarom juist deze wijken? De afgelopen jaren is JOGG actief geweest in de Bouwmeester buurt, Bloemenbuurt en Almere Buiten. Voor deze wijken is gekozen omdat hier veel overgewicht voorkomt.  Vanaf dit jaar zal JOGG uitbreiden naar de Landgoederenbuurt, Molenbuurt en Faunabuurt. Ook in deze wijken is er veel overgewicht geconstateerd.    

Wat zijn de meest en minst succesvolle factoren van de interventies? Een groot succes is het drankenbord van het drinkwaterproject. Dit is voor veel mensen echt een eyeopener. Dit komt omdat het bord goed illustreert hoeveel suiker er in bepaalde dranken zit en hoe lang er bewogen moet worden om dit te verbranden.  Een ander succes zijn de buurt‐BBQ’S. Dit komt doordat mensen met een lage SES vaak lastig te bereiken zijn voor interventies maar wel afkomen op buurt‐BBQ’S. Hierdoor is er mogelijkheid om met deze mensen in gesprek te gaan en kunnen er tijdens de BBQ nudges worden uitgevoerd op gebied van gezonde voeding. Zo worden er bijvoorbeeld gratis groenten hapjes aangeboden.   

Heeft u aanbevelingen voor het vormgeven van nieuwe interventies?  In gezinnen met een lage SES spelen vaak meerdere problemen zoals drugs, alcohol en psychische klachten een rol, die vaak het gevolg zijn van schulden waardoor mensen continu onder stress staan. Vaak kunnen deze mensen pas geholpen worden met het verbeteren van hun voeding‐ en leefstijl gewoontes nadat deze problemen zijn opgelost. Dit komt omdat deze mensen door de stress niet bezig zijn met hun gezondheid en hier ook niet voor open staan. Bij het bedenken van interventies moet hier dus rekening mee worden gehouden.   Maak gebruik van de juiste benadering van lage SES gezinnen. Betrek hierbij bijvoorbeeld de jeugdgezondheidszorg en wijkteams. Zij hebben vaak veel contact met ouders en gezinnen en weten waar behoefte aan is.  Ook het benaderen van de ouders via de kinderen kan goed werken omdat ouders vaak beter luisteren naar hun kinderen dan naar instanties. Dit kan komen doordat de kinderen inspelen op de schuldgevoelens van de ouders   Denk aan waar mensen met een lage SES vaak komen; zij nemen namelijk niet aan veel dingen deel. Deze mensen komen bijvoorbeeld vaak bij de huisarts en supermarkt. Pas hier de interventie op aan.   JOGG zou behoefte hebben aan een interventie waarbij prijzen tussen gezonde en ongezonde voeding worden vergeleken. Denk hierbij aan de prijs van een koek als tussendoortje versus een appel. Op deze manier kunnen ouders zich bewust worden dat gezond eten meestal echt niet duurder is dan ongezond eten. Deze informatie kan bijvoorbeeld in een flyer worden 

 

30  

verwerkt die op school wordt uitgedeeld en kinderen mee naar huis nemen. Deze interventie kan eventueel aan JOGG gekoppeld worden.   

Toename sportclubs deelname? Voor de mensen die echt binnen de lage SES groep vallen werken de tegemoetkomingen van financiering voor sportclubs niet. Dit komt doordat mensen vaak zulke erge problemen hebben dat zij geen zin hebben om de financiering aan te vragen of dit te ingewikkeld vinden. Een oplossing hiervoor zou zijn deze mensen echt te begeleiden bij het aanvragen van deze voorzieningen.  

Informatie bronnen die gebruikt kunnen worden voor de interventies: ‐ Sociale atlas van de Gemeente Almere  ‐ Bureaumotifaction – onderzoekbureau Amsterdam 

 

Bijlage III Interview Emiel van Delft 

 Tijdens dit interview is Emiel van Delft geïnterviewd. Hij is werkzaam bij Talent in Opleiding, buurtcoach in Almere Stad‐West en coördinator speciale Doelgroepen. De aanleiding voor dit interview is het gesprek met Yvonne Wolff waaruit bleek dat de BOFT financiering vanuit de Gemeente Almere nu aan een andere interventie wordt toegekend, welke Emiel heeft opgestart. Dit interview heeft zich telefonisch afgespeeld.  14 maart 2017, Aeres Hogeschool Almere 

 GO Almere, wat staat voor Gezond Opgroeien Almere, is in november 2015 van start gegaan. GO Almere is een buitenschools sport‐ en leefstijlprogramma voor kinderen uit groep 5 tot en met groep 8 met een te hoge BMI. Aan het begin van het schooljaar worden alle kinderen van de deelnemende scholen gemeten en worden de kinderen met een te hoge BMI benadert om deel te nemen aan de bijeenkomsten. In Stedenwijk was 28% van de gemeten kinderen te zwaar. Ouders van deze kinderen worden vier keer uitgenodigd voor een bijeenkomst met een diëtiste en psycholoog samen. De interventie vindt één keer in de week plaats gedurende 30 weken.   Tijdens deze 30 weken wordt er aandacht besteed aan 3 onderwerpen: koken, sportoriëntatie en leefstijl. Aan ieder onderwerp wordt 10 lessen besteed. Tijdens de ouderbijeenkomsten wordt de rol van de ouders benadrukt en de ouders krijgen uitleg over eetgedrag, beweging, controlegedrag, lekker in je vel zitten en terugvalprevalentie. Ongeveer de helft van de ouders komt opdagen bij deze bijeenkomsten.