DOSSIER - Wegenbouw & Verkeer

LanD+WatER nR. 3 - maaRt 2014

Het onderhoud van wegen in nederland krijgt te weinig aandacht

16

Nieuwbouw is eenmalig, onderhoud voor altijdDe nieuwbouw van infra krijgt volop de aandacht van politiek en bouwers. Een op-geleverde weg is reden voor een feestje, iets om trots op te zijn. Maar hoe zit het met het onderhoud? Waarom blijft dit onderwerp een ondergescho-ven kindje? Auteur Ton Kneepkens geeft zijn visie.

t. KnEEpKEnS

Hoe vaak bouw je als individu, als mens een huis? En als je dat bouwt, dan ben je daar trots op. Het is dan ook allemaal nieuw en af, en van jezelf. In de bouw – en ook in de wegenbouw – geldt in principe hetzelfde. Bestuurders, ambte-naren en bouwers zijn altijd bijzonder blij en ge-lukkig als een nieuw stuk(je) infra wordt opgele-verd. alweer een bouwkindje geboren, als het ware als gevolg van ‘mijn’ bouwkunsten, is vaak de gedachte. Hoe anders is het met het ‘opvoe-den en het begeleiden’ van datzelfde bouwkind-je, zeker als het over infra in de openbare ruimte gaat. Hoe kijken we naar onderhoud? Ook met trots? nee, dat is meestal meer van: het moet nu eenmaal, maar liever niet.

Lastig, onverwacht, onhandigZo ook in de wegenbouw. Want bij wegen is het aspect onderhoud, zeker in het verleden, in het geheel geen issue (geweest). als onderhoud ter sprake wordt gebracht of wordt uitgevoerd, dan

iN 'T KorT - oNDErhouD VAN WEgEN

Onderhoud is het in 'aanvaardbare conditie' houden van een bepaald object

In de wegenbouw wordt onderhoud vaak als een lastig onderwerp gezien

Nederland heeft vooropgelopen in zijn visie en beleid op onderhoud van infra

De laatste tijd echter keert het piepsysteem weer terug: onderhoud als het al te laat is

in oosteuropa is onderhoud zeker nog niet echt doorgedrongen voor infra.

wordt het onderwerp vaak als lastig, onverwacht of onhandig gezien. Het is een issue dat bestuur-lijk en politiek gezien niet echt scoort. Bovendien is het ongewoon om bij nieuwbouw al over on-derhoud te praten. tijdens ontwerp en bouw komt het onderwerp weinig ter sprake. Daarom dit artikel; om te laten zien dat er veel is te win-nen door goed onderhoud te plegen.Het is overigens wel goed om te melden dat te-genwoordig onderhoud minder controversieel is. al was het maar omdat het aspect goed past bij duurzaam bouwen, het voorkomen van mi-lieubelasting et cetera. neemt niet weg dat er veel infra ligt en al is gerealiseerd – vooral we-geninfra – waarbij tijdens het ontwerp onder-houd weinig aandacht kreeg. terwijl het bij we-genbouw in nederland toch vooral gaat om het in stand houden van bestaande infra, behou-dens enkele streepjes nieuw asfalt op (vooral) het rijkswegennet. Redmijnweg, een platform dat specifiek aandacht vraagt voor onderhoud van infra zonder naar producten te verwijzen, is al sinds enkele jaren bezig om onderhoud meer gezicht te geven.

Visie op onderhoudOnderhoud is het totaal van acties en maatrege-len met als doel het in ‘een aanvaardbare condi-tie’ houden of terugbrengen van een object. Dit om de oorspronkelijke of geactualiseerde functi-

onaliteit van het object te verzekeren in de na-bije toekomst. Die functionaliteit is dan gericht op de aspecten techniek c.q. structurele sterkte, veiligheid, duurzaamheid en ook esthetica (in mindere mate, maar soms ook wel het meest be-langrijke aspect).De visie op onderhoud van infra en wegen is de laatste dertig, veertig jaar sterk ontwikkeld in nederland. In den beginne was er niets. Er was ad-hoconderhoud, gebaseerd op het bekende piepsysteem (dat overigens dreigt terug te keren bij diverse overheden): er wordt pas onderhoud gepleegd als er iemand door de weg zakt, letter-lijk dan wel figuurlijk. Er was geen theorie of stu-die naar schadeontwikkelingen in de weg. Scha-de kwam zoals het kwam en werd dan met de meest voor de hand liggende oplossing opge-knapt. En dat kon ook, er was immers weinig ver-keer op de wegen en was er weinig risico. Daar kwam bij dat de weggebruiker relatief weinig mondig was.Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw is er door veel deskundigen en wegbouwkundigen gezocht naar meer modelmatige benaderingen van schadeontwikkelingen. Ook omdat het ge-bruik van de infra dit vroeg; er kwam meer en zwaarder verkeer. Er kwamen bovendien andere ideeën over de inzet van de gebouwde infra. Op grond van deze ontwikkelingen kwamen er in-spectiesystemen, monitoringprogramma’s en

17LanD+WatER nR. 3 - maaRt 2014

Wegvak in genk: een slechte weg. Dat is toch te verwachten, zeggen we in Nederland.

Vergelijking tussen Maastricht (deze foto), Zagreb en genk. Er zijn niet zoveel verschillen: overal

dreigen wegen slechter te worden en dat is niet normaal.

onderhoudsplanningen. Daarnaast werden de technieken van onderhoud verbeterd. Je kunt stellen dat de nederlandse wegenbouwer daar-mee echt vooropliep in de wereld.tevens is er door de wegenbouwer veel gedaan om in de onderhoudstechnieken de nodige ver-beteringen aan te brengen. Voorbeelden daar-van zijn: betere oppervlakbehandelingen, emul-sieasfaltbeton (al dan niet met een plus), seal-technieken en dunne deklagen. De regelgeving die daarbij hoort, scheidt het kaf van het koren.

Soorten onderhoudEr is sprake van diverse soorten onderhoud. pre-ventief en curatief, maar ook periodiek. In de we-genbouw is dit op grond van monitoring te be-noemen als 'evidence based maintenance'. Bij in-stallaties en fabrieken doet deze term ook steeds meer zijn intrede. Reconstructief onderhoud als omschrijving wordt ook steeds meer gebruikt. maar in feite is alle onderhoud gericht op het ac-ceptabel laten functioneren van de weg, voor een bepaalde tijd om de grotere investering van vervanging uit te stellen. Daarbij leeft bij des-kundigen de overtuiging dat goed en tijdig on-derhoud de technische levensduur van een weg kan verlengen. Een vergelijking met periodieke controle en kleine ingrepen bij de tandarts is hier op zijn plaats. Hoe veel hoger zouden de kosten van tandsanering zijn als we pas naar de tand-arts zouden gaan als we echt last zouden krij-gen? Goed onderhoud is behoud van de investe-ring. Het zou goed zijn om met deze blik het we-genstelsel te beoordelen.

Pennywise but poundfoolishZo sterk nederland zich heeft geprofileerd op het modelleren van onderhoud, zowel in scha-deontwikkelingen als in technieken, zo snel is er nu een ontwikkeling om met alles wat er is op-gebouwd aan kennis en kunde niets te doen. Overheden bezuinigen op de directe en indirec-

te middelen, ondanks de opmerking van de mi-nister van Infrastructuur en milieu die in 2013 stelde dat dit vooral 'pennywise but poundfool-ish' beleid op onderhoud is – iets wat zij niet voorstaat. Er is minder geld voor onderhoud en monitoring wordt uitbesteed, waarbij met het zelfde geld vaak minder kan worden gedaan in plaats van meer. Kennis vloeit weg door bezuinigingen op eigen kennis in de organisatie.Overheden kiezen openlijk voor minder inzet in het monitoren van de openbare ruimte. Er zijn al gemeenten die melden dat het piepsysteem weer terugkomt. Zo meldde de gemeente Hee-renveen in 2010 dat het inderdaad piepen is bij de conditie van de weg, daarna pas de actie. an-dere gemeenten, zoals Beverwijk, spreken al van marshallplannen voor het behoud van de infra. Kortom, het gaat langzaamaan steeds slechter met het opgezette systeem van verantwoord on-derhoud. De oproep van de regering om nieuwe

auto’s te kopen is dan ook misplaatst als er geen fatsoenlijke wegen zijn om op te rijden. Het CROW maakt al melding van participatie in het onderhoud: de burger zelf zal het gaatje wel dichtmaken of de spoorvorming opheffen als het te erg wordt. Dit is een gevaarlijke ontwikke-ling omdat het hier niet gaat om privé-eigen-dom met privaatrechtelijke gevolgen. De infra is van ons allen. Er worden eisen gesteld aan tech-niek, milieu en veiligheid. Dan kan en mag het niet zo zijn dat de particulier zelf bepaalt of er onderhoud wenselijk is. Zeker niet als je weet dat er deskundigen zijn of zouden kunnen zijn die er verantwoord mee omgaan. Ook hier is de verge-lijking met de zorgsector direct te maken. Want ook voor de zorg van de vergrijzing van onze maatschappij kan niet elk individu de juiste zorg op het juiste moment bepalen.

Zinvol en nuttigOnderhoud in onze samenleving is zinvol en nuttig. Het past in het denken van zuinig aan doen met de middelen. Het past in het denken van duurzaam handelen, maar ook in het bewust behouden in plaats van alleen maar vernieuw-bouwen of het laten verpauperen. Dus niet ver-vangen of vernieuwen als het niet nodig is en bekijken hoe we met beperkte middelen en de juiste technieken meer levensduur kunnen ge-nereren. Onderhoud is altijd legitiem als je van tevoren bepaalt wat het doel van het onderhoud is. On-derhoud staat niet gelijk aan een terugkeer naar de nieuwbouwsituatie, maar zorgdragen voor behoud van comfort dat als wenselijk en accep-tabel wordt ervaren.Redmijnweg is een platform waarbij ook juist an-dere aspecten dan alleen de techniek worden belicht. naast financiën heeft Redmijnweg aan-dacht voor duurzaamheid, klimaat, veiligheid en aansprakelijkheid. maar ook is er ruimte voor in-novatie en de kansen om met minder uiteinde-lijk meer te bereiken.

Ton Kneepkens is directeur bij TPA Nederland en projectleider bij Redmijnweg 2014.